จัดทำโดย . นางสาว วิทิ ตา สุขทั่วญาติ

จดทำ�โดย. น�งส�ววทต� สขทวญ�ต

บทเรยนคอมพวเตอรชวยสอนเรอง

อ�รยธรรมกรก

อธบ�ยลกษณะของอ�รยธรรมกรก

ในด�นต�งๆ และก�รแพรขย�ย

ของอ�รยธรรมกรกได

ผลก�รเรยนรทค�ดหวง

ส�รบญอ�รยธรรมกรกคลกต�มหวขอท

ตองก�รศกษ� ปจจยท�งภมศ�สตรกบก�รตงถนฐ�น อ�รยธรรมกรกสมยกอนประวตศ�สตร อ�รยธรรมกรกสมยประวตศ�สตร มรดกท�งวฒนธรรมของอ�รยธรรมกรก แบบทดสอบ

ปจจยท�งภมศ�สตรกบก�รตง

ถนฐ�น

จดทำ�โดย. น�งส�ววทต� สขทวญ�ต

ชาวกรกเปนชาวอารยนหรอชาวอนโดยโรเปยน เดนทางมาจากถนเดมทางตอนเหนอ เมอประมาฯ 2,000 ปกอนครสตกาล ซงอกพวกหนงเดนทางไปยงตะวนออกคออนเดย กรกดนทางมาทางตะวนตก ผานทราบอนกวางใหญทางตอนใตของรสเซยลงสแหลมบอลขาน และเขามาตงรกรากบรเวณคาบสมทรในปจจบนเรยกวา กรซ

ชาวกรกโบราณเปนผทมความเชอมนในคณคาของมนษยในฐานะปจเจกชน และเชอวามนษยนนมเกยรตและควรแกการยกยองดวยคาของความเปนมนษย ในขณะทบานเมองทางตะวนออกซงขณะนนปกครองดวยระบอบเอกาธปไตยทมกษตรยหรอจกรพรรดผทรงมอำานาจเดดขาด กรกไดหลอหลอมความเชอมนวา มนษยจะตองไดรบการยกยองความสามารถดวยตนเอง มใชฐานะทเปนกลไกของเจาเหนอหวผทรงอำานาจ

อ�รยธรรมกรก

แผนทกรก

แผนทแสดงเขตก�รปกครองของกรก1. อตตกะ(Attica)

2. เซนทรลกรซ(Central Greece)

3. เซนทรลมาซโดเนย(Central Macedonia) 4. ครต (Crete)

5. อสตมาซโดเนยและเทรซ(East Macedonia and Thrace) 6. อไพรส (Epirus)

7. ไอโอเนยนไอแลนล (Ionian Islands) 8. นอรทอเจยน (North Aegean) 9. เพโลพอนนส(Peloponnese) 10. เซาทอเจยน(South Aegean) 11. เทสซาล (Thessaly) 12. เวสตกรซ(West Greece) 13.เวสตมาซโดเนย(West Macedonia)

อารยธรรมของกรก (ประเทศกรซในปจจบน) มววฒนาการมาหลายชวงเวลาเชนกนกบอารยธรรมอนๆ เชนกน โดยเรมมาตงแตอารยธรรมมโนน (Minoan), อารยธรรมไมซเนยน (Mycenaean), ยคมด, ยคนครรฐ (City-Sates) และเขาสชวงสดทายภายใตอาณาจกรมาเซโดเนยและพระเจาอเลกซานเดอรมหาราช ซงเปนชวงทวฒนธรรมกรกไดขยายตวออกไปอยางกวางขวางผสมผสานกบวฒนธรรมอนๆ จนถงบรเวณทเปนประเทศอนเดย (บางสวน) และประเทศปากสถานในปจจบน ปจจยทมอทธพลอยางสำาคญตอการพฒนาการของอารยธรรมของกรก คอ สภาพทางภมศาสตร โดยทกรกนนประกอบดวยเกาะเลกๆ ซงถกแบงออกโดยทะเลและภเขา

อ�รยธรรมกรก

ปจจยทมอทธพลอยางสำาคญตอการพฒนาการของอารยธรรมของกรก คอ สภาพทางภมศาสตร โดยทกรกนนประกอบดวยเกาะเลกๆ ซงถกแบงออกโดยทะเลและภเขา สภาพพนทเปนภเขาชวยแบงแยกใหชมชนตามเกาะตางๆ พฒนาวถชวตและวฒนธรรมเปนของเฉพาะตนเองขนมา ซงไดสรางความแตกตางอนนำามาสการพงรบกนเพอใหตนเองเหนอกวาอกฝายหนง ซงจะนำามาสความออนแอและการลมสลายของกรกในทสด และดวยสภาพของพนทๆ มขนาดไมกวางขวาง ทำาใหกรกสามารถทจะพฒนาระบบการเมองแบบมสวนรวมขนมา ซงเรยกวา ประชาธปไตย

อ�รยธรรมกรก

อ�รยธรรมกรก

5. เขตม�เซโดเนย (Macedonia)

4. เขตเตสซ�ล (Thessaly) 3. เขตบโอเชย (Boeotia) 2. เขตแอตก� (Attica)

1. เขตเพลอปปอนเนซส (Peloponnesus)

แผนทกำาเนดอารยธรรมกรก

อ�รยธรรมกรกสมยกอน

ประวตศ�สตร

จดทำ�โดย. น�งส�ววทต� สขทวญ�ต

อ�รยธรรมมโนนครต

(Minoan Crete)

จดทำ�โดย. น�งส�ววทต� สขทวญ�ต

อารยธรรมมโนน หรอมโนนครต (Minoan Crete) เปนอารยธรรมโบราณแหงหนงซงเชอวามชวงระยะเวลา 2800 ถง 1100 ป กอนครสตกาล มแหลงกำาเนดอยทเกาะครต (Crete) บนคาบสมทรเมดเตอรเรเนยน (Mediterranean Sea) ทางตะวนออกเฉยงใตของกรกแผนดนใหญ อารยธรรมแหงนถกจดใหอยในอารยธรรมยคโลหะสำารด (Bronze Age) (ทงนเพราะใชโลหะ โดยเฉพาะทองแดงในการทำาอาวธ)

อ�รยธรรมมโนนครต

ภาพถายทางอากาศแหลงขดคนพบทางโบราณคดทเรยกวา นาสซส (Knossos) บนเกาะ

ครต

ในป พ.ศ. 2443 นกโบราณคด เซอร อารเธอร อวาน พบจารกแผนดนเหนยวจำานวนมาก ซงเขยนดวยเครองหมายแปลกๆ ทนอสซอส เกาะครท อวานสเชอวา เขาคนพบพระราชวงของพระเจาไมเนอร และเขาวงกตแหงไมนอรทว เขาจงตงชอภาษาและจารกนนวาไมนวน เขาพยายามถอดความจารกเหลานน แตทำาไดนอยมาก เขาตงสมมตฐานวา ในจารกมระบบการเขยนทแตกตางกน 3 ระบบ คอ อกษรเฮยโรกลฟฟก อกษรไลเนยรเอและอกษรไลเนยรบ อกษรเฮยโรกลฟฟก ปรากฏเฉพาะสวนทเปนตราประทบ และพอจะถอดความไดบาง อกษรไลเนยรเอยงถอดความไมได แตนาจะมาจากอกษรเฮยโรกลฟฟก อกษรไลเนยรบนาจะมาจากอกษรไลเนยรเอ แตความสมพนธระหวางอกษรทงสอง ยงไมชดเจน

อ�รยธรรมมโนนครต

อกษรไลเนยรบ

ความเจรญรงเรองของอารยธรรมแหงน จะเหนไดจากซากทางโบราณคดทไดรบการขดคนพบ โดยเฉพาะในแหลงสำาคญทเรยกวา นาสซส (Knossos) ซงเชอกนวาเปนศนยกลางของอารยธรรมแหงน นอกจากน จากการขดคนพบปอมทางทหารทเปนกำาแพงเมองเพอการปองกนตนเองมจำานวนนอย อาวธกถกคนพบในจำานวนนอย ทำาใหเชอกนวาอาณาจกรครตนาจะมกองทพเรอทเขมแขงมากกวา และนอกจากนน จากหลกฐานทคนพบ

อ�รยธรรมมโนนครต

ทำาใหเชอไดวาชาวเกาะครตมความคนเคยเปนอยางดตอการเดนทางโดยเรอในทะเล และทำาการตดตอกบอาณาจกรทเจรญกวาอยางอยปต ทงนจากการคนพบผลตภณฑของชาวครตทอยปตและขณะเดยวกนกพบเจอผลตภณฑของชาวอยปตทเกาะครตเชนกน นอกจากน กยงสงอทธพลตอชมชนทพดภาษากรกในพนทๆ เปนแผนดนใหญดวย

อ�รยธรรมมโนนครต

โดยเฉพาะทแหลงขดคนทเรยกวา Knossus ภายในพระราชวงพบพระทนงของกษตรย มหองสวนตวของสมาชกในราชวงศมากมาย หองสำาหรบการทำาแจกนและตกแตง รปปนทำาจากงาชางขนาดเลก (Ivory figurines) เครองประดบเพชรพลอย (Jewelry) ในหองนำามทอสงนำาททำาอยางประณต และมโครงสรางทซบซอน ภาพวาดตามผนงหอง (fresco) ทแสดงกจกรรมดานกฬา ซงทำาใหมขอสมมตฐานวาชาวเกาะครตเปนผทรกธรรมชาตอยางมาก

อ�รยธรรมมโนนครต อารยธรรมมโนนเจรญรงเรองสดในชวงป 2000 ถงป 1450 กอนครสตศกราช ดงจะเหนไดจากพระราชวงตางๆ (มพระราชวงขนาดเลกๆ ในพระราชวงขนาดใหญ)

ภายในพระราชวงทขดคนพบ

กรกไมเซเนยน (Mycenaean

Greeks)

จดทำ�โดย. น�งส�ววทต� สขทวญ�ต

คำาวาไมเซเนยน มาจากคำาวา ไมเซเน (Mycenae) ซงเปนแหลงทมการขดคนพบทางโบราณคดทสำาคญ และเชอวาเปนศนยกลางความรงเรองของอารยธรรมไมเซเนยนน อารยธรรมแหงนไดรบการคนพบโดยนกโบราณคดชาวเยอรมนทเชอวา Heinrich Schliemann (ความจรงนกโบราณคดกรกทชอวา Pittakis เปนคนลงมอขดเปนคนแรกในป 1841 ซงพบประตทเรยกวา Lion Gate และทำาการบรณะใหม และ Heinrich Schliemann ไดสำารวจคนตอมาจนสำาเรจในป 1874)

ประต Lion Gate อาณาเขตมาเซโดเนยกรกไมเซเนยน

Treasury of Atreus เปนหลมฝงศพทรงกลม ทไมซ

เนยน

อารยธรรมแหงนเจรญรงเรองอยางมากในระหวางป 1400 - 1200 กอนครสตศกราช ซงประกอบดวยเมองหลกๆ 5 เมอง คอ 1. เมองไมซน (Mycenae) 2. เมองเทยรนซ

(Tiryns) 3. เมองพลอส (Pylos) 4. เมองตบซ (Thebes) 5.เมองออรโคเมนส

(Orchomenos)

กรกไมเซเนยน

ศนยกลางอยทเมองไมซน ทงนโครงสรางของการเมองการปกครองเปนแบบกษตรยททรงอำานาจ มทพำานกอยตามพระราชวงทลอมรอบดวยกำาแพงขนาดใหญ สรางอยตามเนนเขา สนนษฐานวาเมองศนยกลางอำานาจเหลานนาจะรวมตวกนอยางหลวมๆ โดยแตละเมองกมความเปนอสระในการปกครองตนเองดวย แตโดยทเมองไมซนมความเขมแขงมากทสด

พระเจ�ฟลป  ท 2

กรกไมเซเนยน

เครองยง

เครองขวางกอนหน 

ชาวไมเซเนยนนเปนชนชาตนกรบ ซงมความภมใจในวรกรรมการรบของตนเอง และนอกจากนหลกฐานทางโบราณคดทคนพบยงชใหเหนวามโครงขายของกจกรรมการคาขยายอยางกวางขวางในอารยธรรมแหงน ดงจะเหนไดจากเครองดนเผา (Pottery) ของไมเซเนยน ไดถกพบอยทวไปบรเวนคาบสมทรเมดเตอเรเนยน เชนในซเรยและอยปต (ทางตะวนออกของไมเซเนย) ซซลและทางตอนใตของอตาล (ทางตะวนตกของไมเซเนย)

กรกไมเซเนยน

อ�รยธรรมกรกสมย

ประวตศ�สตร

จดทำ�โดย. น�งส�ววทต� สขทวญ�ต

อ�รยธรรมกรก ยคนครรฐ (City

States)จดทำ�โดย. น�งส�ววทต� สขทวญ�ต

กรกยคนครรฐ (City States) คอชวงเวลาตงแต 750-500 ป กอนครสตกาล ลกษณะสำาคญของอารยธรรมกรกในชวงเวลาน คอ การพฒนาระบบการเมองการปกครองทเรยกวา Polis ขนมาเปนศนยกลางของสงคม และการขยายอทธพลเขาไปสรางอาณานคมในพนทบรเวณทะเลเมตเตอเรเนยนและทะเลดำา

กรกยคนครรฐ (City States)

(เปนชมชนทจดการปกครองตนเอง) ซงอาจอยในรปแบบของเมอง หรอหมบาน และมชนบทลอมรอบ ซงภายในแตละพาลสแตละแหงจะมเมอง หรอหมบานเปนศนยกลางทพลเมองมารวมตวกนเพอทำากจกรรมทางการเมอง สงคม และศาสนา (ระบบพาลสของกรกซงแตกตางจากอารยธรรมอนๆ เชนของอยปต ซงมผปกครองเพยงคนเดยวเปนศนยกลางอำานาจในการปกครองทเรยกวาจกรพรรด)

ก�รปกครองแบบพ�ลส ลกษณะ

การเมองการปกครองแบบพาลส (Polis) หรอ (Poleis) ไดกลายเปนสถาบนรากฐานของสงคมกรกในชวงเวลาน ลกษณะของพาลสเปนเหมอนกบหนวยทางการเมองปกครองตนเอง

เมองเอเธนส

ซงมการสรางวดหรออนสาวรยสาธารณะขนมา และเบองลางของโพลส จะเปนทโลงทเรยกวา Agora ซงเปนสถานทๆ พลเมองของโพลสมารวมตวกนและเปนสถานทแลกเปลยนคาขายตดตอกน ขนาดของโพลสแตละแหงมความแตกตางกนทางพนทตงแต 2-3 ตารางไมล จนกระทงเปน 100 ตารางไมล ทมขนาดใหญนนเกดจากการรวมตวกนของหลายๆ พาลส เชน ในเขตแอตกานนเดมประกอบดวย 12 พาลส แตตอมาไดรวมเปนพาลสเดยว ทเรยกวา เอเธนส

พาลสบางแหงตงอยบนเนนเขา เชน Acropolis ในเมองเอเธนส ซงเปนสถานทในการอพยพหลบภยในกรณทถกโจมตจากฝายตรงขาม บางแหงเปนศนยกลางทางศาสนา

ในแตละโพลสประกอบดวยคนทเปน พลเมอง (Citizen) ผทมสทธเลอกตงในทางการเมอง อนไดแกผชายทมอาย 20 ป พลเมองทไมมสทธเลอกตง ซงไดแกผหญงและเดก โดยพลเมองทกคนมสทธขนพนฐาน (fundamental right) ซงคขนานไปกบการมหนาท และคนทไมไดเปนพลเมอง อนไดแก ทาสและชาวตางชาต คนในแตเมองจะมความจงรกภกดตอโพลสหรอตอเมองของตนสง ซงเปนสาเหตทสำาคญอนนำามาสความแตกแยกและการลมสลายของกรกในทสด

สภาพการเมองการปกครองในลกษณะเชนน จงมการเรยกวาการปกครองแบบนครรฐ (City- State) ทงนเพราะแตละเมองมความเปนอสระในการปกครองตนเองไมขนอยกบเมองอนๆ ใด

ปกครองแบบนครรฐ

เทคนคของการรบแบบใหมทเรยกวา phalanx hoplite กลาวคอ เปนการรบโดยกองทหารทจดรปแบบการรบออกเปนแนวสเหลยมผนผาตามตำาแหนงกองละ 8 คน (กลาวคอการยนเรยงหนากระดานเปนแถว แตละแถวมความลก 8 คน) ซงนกรบแตละคนเรยกวา ฮาฟไลท (Hoplite) จะสวมหมวก (ททำาจากสำารดหรอยาง) มแผนปองกนทหนาอก สลบหนาแขง (greave) ถอโลกลมเพอปองกนตว มดาบสนและหอกทมความยาวประมาณ 9 ฟตเปนอาวธประจำากาย การรบแบบใหมทเปนกลมกอนเชนน ตองอาศยความเปนอนหนงอนเดยวกนและการมระเบยบวนยของแตละคนเปนสำาคญ ซงความสำาคญของหนวยรบแบบฮาฟไลทน มนยสำาคญตอการเมองดวย ในฐานะทเปนกลมอำานาจใหมในการรวมตวกนทาทายอำานาจของนกรบทเปนชนชนสงเดมทเรมหมดสมยลงไป (ทงนฮาฟไลทแตละคนไดรบการจดสรรอาวธใหเปนของตนเอง)

ระบบก�รรบแบบใหม

การขยายตวของชาวกรก คอทางตะวนตกของทะเลเมดเตอรเรเนยน ตามแนวชายฝงทางตอนเหนอของอตาล ทางตอนใตของฝรงเศส ทางตะวนออกของสเปน ทางตอนเหนอของทวปแอฟรกาดานตะวนตกของอยปต และขนไปทางตอนเหนอทะเลเมดเตอรเรเนยน บรเวณพนทๆ เรยกวาเธรส (Thrace) ซงเปนแหลงปลกพชใหเมลด (grain) ไดเปนอยางด บรเวณชายฝงของทะเลดำา ทเมองเฮลเลสปอนท (Hellespont) (ทางตะวนตกเฉยงเหนอของตรก) เมองบาสพอรส (Bosphorus) (ในประเทศตรก) และเมองไบเซนตอม Byzantium) (เมองอสตนบลในปจจบน)

ก�รขย�ยตวของช�วกรก

นครรฐเอเธนส (Athens)

จดทำ�โดย. น�งส�ววทต� สขทวญ�ต

เอเธนสเปนอกนครรฐหรอพาลส (Polis) ทสำาคญในประวตศาสตรกรก ตงอยในเขตแผนดนใหญทเรยกวา แอตตกา ในชวงปท 700 กอนครสตกาล การปกครองในเมองแหงนชวงแรก (กอนหนาปท 700 กอนครสตกาล) อยภายใตระบบกษตรย (monarchy) และภายหลงจากนไดตกมาอยใตการปกครองของกลมบคคลทเรยกวา Aristocrat โดยกลมคนเหลานเปนเจาของทดนและมอทธพลทางการเมองและการศาสนา ภายใตสภาทเรยกวา council of nobles (สภาขนนาง) ซงมเจาหนาทผชวยอกจำานวน 9 คนทเรยกวา archons และแมจะมสภาพลเมองทเรยกวา assembly แตสภาของพลเมองมอำานาจนอย (กวาสภาขนนาง)

ซากทหลงเหลอของ Acropolis ในนครรฐเอเธนส

นครรฐเอเธนส

ชวงทายของปท 700 กอนครสตกาล เปนชวงทนครรฐเอเธนสเกดความไมสงบทางสงคมและการเมอง อนเกดขนมาจากความขดแยงภายในกลมบคคลชนปกครองเรยกวา Aristocrat ดวยกนเอง และปญหาทางดานเศรษฐกจ โดยทชนชนชาวนา (farmer) ผอยใตปกครอง ไดมจำานวนมากขนและไดถกขายเปนทาสของชนชนผปกครองมากขน เพราะไมมมาใชหนทยมไปจากคนเหลาน ทงนเพราะในการกยมไดเอาตวเองเขาเปนทรพยเพอคำาประกนเงนทตนไดกไป (collateral) และดวยสภาพของสงคมชนลางทไดรบความเดอดรอนเชนน จงไดเกดการปฏวตซำาแลวซำาเลาเพอเรยกรองใหยกเลกหนสนทชาวนาเหลานไดกยมไปและใหมการจดสรรทดนกนใหม

นครรฐเอเธนส

ป 594 กอนครสตศกราช สงคมของเอเธนสไดปรบตวเขาสการเปลยนแปลง ทงนจากบทบาทการปฏรปของชนชนปกครองทสำาคญบคคลหนงทชอวา Solon โดยผนไดรบการเลอกจากชนชนผปกครองใหเปนเจาหนาทแตเพยงผเดยวในสภาผชวยขนนางทเรยกวา archon นน โดยไดรบอำานาจแตเพยงผเดยวในการกำาหนดการปฏรปและเปลยนแปลงสงคม

นครรฐเอเธนส

การปฏรปของโซลอนทเกดขนเปนไปในทงสองสวนของสงคมทงทางดานสงคมและเศรษฐกจ ทสำาคญเชนการยกเลกหนทเกยวกบทดนทงหมด กำาหนดใหการกยมเงนทเอาชวตมนษยมาเปนหลกทรพยคำาประกน (collateral) เปนสงทไมชอบดวยกฎหมายอกตอไป และปลดปลอยกลมคนทตกเปนทาสเพราะตดหนสนเหลานใหเปนอสระ แตโซลอนไดปฏเสธทจะจดใหมการจดสรรทดนกนใหม ซงเปนรากฐานแหงปญหาของสงคมเอเธนส ซงความลมเหลวทจะจดสรรทดนใหมในครงน มสาเหตมาจากความรงเรองทางดานการคาขายและอตสาหกรรมซงจะเหนภาพไดอยางชดเจนในศตวรรษขางหนาตอไปน

นครรฐเอเธนส

วฒนาธรรมของเอเธนสเปนวฒนธรรมของผชายเปนสวนใหญ ราษฎรชายมหนาทปกครองและบรหารบานเมอง การศกษาเปนสงสำาคญสำาหรบชาวเอเธนส การพบปะพดคยสงสรรคกนเปนประจำาในบรเวณอะกอรา (Agora) ซงเปนตลาดหรอยานชมชน

นครรฐเอเธนส

สถ�บนก�รปกครองของรฐเอเธนทสำ�คญ1. สภา

สามญหรอสภา

ประชาชน2.

สภาหา

รอยคน3. ศาล

ประชาชน

4. คณ

ะนายพลทงสบ

จากการปฏรปของไคลสเธอนสน ทำาใหสภาพลเมองกลายเปนศนยกลางทางอำานาจการเมองการปกครองมากยงขน ซงไดรบการเรยกวาระบบประชาธปไตยชาวเอเธนส (Athenian democracy) ซงไดกลายเปนรากฐานทสำาคญของสงคมเอเธนสในเวลาตอจากนไป โดยชาวเอเธนสไดเรยกระบบการปกครองของตนเองวา Democracy (เพราะคำาๆ นมรากฐานมาจากภาษากรกนนเอง โดยมาจากคำาวา demos ซงแปลวาประชาชน และคำาวา kratia แปลวาอำานาจ)

นครรฐเอเธนส

นครรฐสป�รต� (Spartas)

จดทำ�โดย. น�งส�ววทต� สขทวญ�ต

ทตงอยทางดานตะวนตกเฉยงใตในสวนของแผนดนใหญทเรยกวา เพลโลปอนเนชส Peloponnesus และอยในเขตยอยลงไปอกทเรยกวา Laconia เดมประกอบดวยหมบานเลกๆ 4 หมบาน (เชอกนวาชาวดอเรยนทอพยพลงมายงทางใตทบรเวณแผนดนทเรยกวา เพลโลปอนเนชส peloponnesus เมอ 1200 ป กอนครสตกาล คอบรรพบรษของชาวสปารตา) ซงตอมาไดรวมตวเขากนเปนพาลส (Polis) แหงหนง การรวมตวกนในครงน ทำาใหสปาตารกลายเปนชมชนแหงหนงทเขมแขงในเขตลาโคเนยน และสามารถทจะกาวขนมามอำานาจเหนอคนทอยในเขตลาโคเนยเดมทเรยกวา Helot

แผนทสป�รต�โบร�ณ

นครรฐสป�รต�

รปแบบก�รเมองก�รปกครองเปนแบบรฐห�ร

ชวตของชาวสปารตาไดรบการควบคมอยางเขมงวด (คำาวาสปารตา แปลวา ผทมระเบยบวนยในตวเองสง) โดยเดกแตละคนทเกดมาจะไดรบการตรวจสขภาพทกคนเพอดวามความแขงแรงพอทจะอยตอไปหรอไม หากพบวาไมแขงแรงกจะถกฆาทงไป สำาหรบผทอยรอดตอมา พอมอายถง 7 ป กตองจากแมมาอยในการควบคมของรฐบาลหรอของรฐ ทงนเพอฝกฝนใหเปนคนทมระเบยบวนยทเขมงวด เปนคนททรหดอดทน ไดรบการศกษาในลกษณะของทหาร และใหเชอฟงตอผมอำานาจ

โดยมการกนอาหารทกมอในโรงอาหารสาธารณะรวมกนกบเพอนทหารดวยกน อาหารทกนกเปนแบบธรรมดาเทานน ตวอยางเชนนำาซปสดำาททำาจากเนอหม 1 ชนตมกบเลอดใสเกลอและนำาสมสายช พอถงอาย 30 ชายชาวสปารตาไดรบการยอมรบวาเปนผใหญแลว จงไดรบการอนญาตใหออกเสยงทางการเมองไดและกลบเขามาอยอาศยทบานได (ไมตองเขาประจำาการเชนเดม) แตยงคงตองทำาหนาททางทหารอยจนกระทงอาย 60 ป

พอถงอาย 20 ป ชายชาวสปารตาจะไดรบการเกณฑใหเขามารบใชชาตเปนทหารประจำาการ แตไดรบการอนญาตใหแตงงานได อยางไรกตาม กตองกลบเขามาประจำาการเชนเดม

นครรฐสป�รต�

ผหญงชาวสปารตา ระหวางทสามของตนถกเกณฑไปเขาประจำาการเปนทหารกอนจะไดกลบเขามาอยในบานนน กตองรบผดชอบครอบครวอยทบาน ยงผลใหผหญงชาวสปารตา มขอบเขตแหงเสรภาพมากกวาและมกจะเปนผมอำานาจในครวเรอนมากกวาผหญงในทอนๆ ของประเทศกรซ ผหญงชาวสปารตาไดรบการสงเสรมใหออกกำาลงกายทงนเพอใหแขงแรงอยตลอดเพอคลอดและเลยงลกใหมสขภาพทแขงแรง มการออกกำาลงกายเลนกฬาโดยการเปลอยการเหมอนกนกบผชาย มการเดนเปนขบวนเปลอยกายของผหญงวยรนโชวตอหนาผชายรนหนม พรอมกบรองเพลงทวาดวยเรองความกลาหาญและความขขลาดทเกดขนในสนามรบ มการยดถอคณคาหรอคานยมวาสามของตนเองและลกชายจะตองเปนผทกลาหาญ ในการทำาสงคราม

รอย

นครรฐสป�รต�

ประช�ชนในนครรฐสป�รต�แบงออกเปน 3 กลม

1. สปารเตยตส (Spartites) เปนพวกดอเรยนสทอพยพมาตงถนฐานในสปารตา ถอเปนชาว สปารตาโดยแท พวกนสวนใหญอาศยอยในนครรฐ ทำาหนาทเปนทหารรฐ

2. เปรโอซ ((Perioeci) คำานภาษากรกแปลวา ผทอาศยอยโดยรอบ ไดแกประชาชนทอาศยอยในหมบานโดยรอบนครรฐสปารตา เปนชาวเลซเดโมเนยนทสบเชอสายปะปนกนมา พวกนจดเปนเสรชนและมสวนในกจการตางๆ ภายในหมบานของตน แตขาดสทธในทางการเมองภายในนครรฐ สปารตา ขาดสทธในการสมรสกบหญงสปารเตยตส มหนาทตอรฐคอรบราชการทหารและประกอบการ กสกรรม

ประช�ชนในนครรฐสป�รต�แบงออกเปน 3 กลม

3. เฮลอต (Helot) พวกนเปนชนพนเมองเดม ทอาศยอยในดนแดนนมากอน เมอพวกเลซเดโมเนยนเขามาตงบานเรอน กไดปกครองคนเหลานในฐานะเปนทาสของรฐ มหนาททำางานในทดนของผทเปนนายและแบงผลประโยชนทไดจากทดนใหแกผทเปนนาย พวกเฮลอตนนเปนชาวกรกโดยแทและมจตใจรกอสรภาพเชนชาวกรกทงหลาย

ประช�ชนในนครรฐสป�รต�แบงออกเปน 3 กลม

เมอมาถกจำากดอสรภาพและลดฐานะกเกดความไมพอใจ และมกปกใจอยกบการกอการปฏวต พวกสปารเตยตสกตระหนกในเรองนด ดงนน เมอมการสงสยวาเฮลอต คนใดคดการปฏวต ผนนจะไดรบโทษถงประหารชวตทนท

นครรฐสปารตากลายเปนรฐทางทหารแลว ยงไดมการปฏรปในทางการเมองการปกครองดวยโดยการสรางระบบคณาธปไตย (Oligarchy) ขนมา มกษตรย 2 พระองคจากตางราชวงศเปนผทดแลเกยวกบการทหารและเปนแมทพในการรบ นอกจากนยงเปนพระตำาแหนงสงสด (supreme priest) ในการศาสนาของรฐดวย และมบทบาทบางอยางในดานกจการตางประเทศ

นครรฐสป�รต�

กษตรยทง 2 พระองคทรงใชอำานาจปกครองรวมกบองคกรทเรยกวาสภาผอาวโสทเรยกวา Gerousia (คลายกบวฒสภาในระบบประชาธปไตยในปจจบน) ซงมสมาชกจำานวน 28 คน ซงมฐานะเปนพลเมองอายกวา 60 ปขนไป มาจากการเลอกตงใหดำารงตำาแหนงตลอดชวต และรวมทงกษตรย 2 พระองคนน ซงสภาแหงนมหนาทในการตระเตรยมขอเสนอมาใหองคกรทเรยกวา Apella ซงเปนทประชมของชายทเปนพลเมองทงหมด ทงนองคกรแหงนไมมการถกเถยงปญหาตางๆ เหมอนอยางสมาชกสภาผแทนในระบอบประชาธปไตยในปจจบน แตทำาหนาทเพยงออกเสยงวาจะรบหรอไมรบขอเสนอทองคกรแรกเสนอมาหรอไมเทานน ซงกหายากมากทองคกร Apella จะทำาการปฏเสธขอเสนอทเตรยมมาใหเลอกนน

นครรฐสป�รต�

สภา Apella ยงทำาหนาทในการเลอกสภา Gerousia และองคกรทเรยกวา Ephors ดวย โดยองคกร Ephors น ประกอบดวยผชายจำานวน 5 คน ซงจะมาหนาทในการควบคมดแลระบบการศกษาของกลมคนวยรนและดแลเกยวกบการประพฤตปฏบตตวของพลเมองทกคน ผลจากการทนครรฐสปารตาไดพฒนาไปเปนรฐทเนนความเขมแขงทางทหาร ทำาใหนครรฐแหงนมการพฒนาตวของความรดานอนๆ นอย ทงนสบเนองจากการปดประเทศไมใหแนวคดใหมๆ เผยแพรเขามา และในขณะเดยวกนกหามมใหชาวสปารตาเดนทางออกนอกรฐดวย ซงเหตผลทอยเบองหลงทงหมดน เปนไปเพอการความกลววาจะทำาใหมการนำาแนวความคดใหมๆ เขามาอนจะกระทบกระเทอนตอความมนคงของระบบความเขมแขงทางทหารของตนเอง

นครรฐสป�รต�

ดวยเหตนจงเปนเหตผลทอธบายไดวาทำาไมนครรฐแหงนจงสามารถทจะขยายอำานาจจนครอบคลมเมองหรอนครรฐอนๆ ทงหมดภายในแผนดนใหญของกรกทเรยกวา Peloponnesus ไดเมอถงปท 500 กอนครสตกาล และไดรบการยอมรบวาเปนนครรฐทมความเขมแขงทางทหารมากทสดของกรก

นครรฐสป�รต�

มรดกท�งวฒนธรรม

ของอ�รยธรรม

กรกจดทำ�โดย. น�งส�ววทต� สขทวญ�ต

วฒนธรรมเอเลตก

จดทำ�โดย. น�งส�ววทต� สขทวญ�ต

ละคร

จดทำ�โดย. น�งส�ววทต� สขทวญ�ต

(Drama)

ละคร (Drama) (การแสดงทผกขนเปนเรองราว) ทเกดขนในวฒนธรรมตะวนตกนน กสบรากมาจากวฒนธรรมการแสดงของกรกในชวงคลาสสคน โดยชาวกรกไดมการจดการแสดงขนในโรงละครกลางแจง (theaters) อนเปนสวนหนงของการเฉลมฉลองทางศาสนา โดยในการแสดงประกอบดวยนกแสดงชาย 3 คน สวมหนากลางแสดงในทกๆ ตอน และมกลมคนทเรยกวา chorus (ซงกเปนผชายเชนกน) อธบายถงเรองราวการแสดงทดำาเนนอยนน

ละคร (Drama)

กลาวคอ เปนละครชด 3 ตอนทเรยกวา trilogy ซงโครงเรองของละครเรองนเอามาจากบทประพนธของโฮเมอร ในตอนแรกวาดวยกษตรยอาณาจกรไมซเนนามวาอากาเมมนอน (Agamemnon) ไดไปรบกบเมองทรอยกลบมาในฐานะวรบรษโดยเอาชนะเมองทรอยได แตตองมาถกมเหสของตนเองนามวา ไคลทมนสตรา (Clytemnestra) ฆาตกรรมเสย เพอแกแคนใหกบความตายของลกสาวของเธอนามวาเอฟฟเจอไนเออ (Iphigenia) จากการทำาบชายญของ อากาเมมนอน

แนวโศกนาฏกรรม (Tragedy) เปนเรองราวเกยวกบการประสบความยากลำาบากของบคคลทเปนฮโร (hero) และมกจะจบลงดวยความหายนะ (disaster) นกเขยนบทละครในแนวนคนแรก คอ เอสเคอลส (Aeschylus) (มชวตอยระหวางป 525-456 กอนครสตกาล) สรางเขยนละครถง 90 เรอง แตยงคงเหลอตกทอดมาถงปจจบนเพยง 7 เรอง ทสำาคญเชนเรอง Oresteia ซงแบงออกเปน 3 ตอน

ละคร (Drama)

ซาโฟคลส

ละคร (Drama) ซาโฟคลส (Sophocles) (มชวตอยระหวางป 496-406 กอนครสตกาล) เปนผเขยนบทละครทเปนทรจกกนมากเรองหนง คอเรอง Oedipus the King วาดวยเรองทเทพเจาอะพอลโล (Apollo) ไดทำานายถงเรองราวของมนษยคนหนง (เอดปส) ทไดฆาบดาของตนเอง (ชอวา Laius) แลวแตงงานกบมารดาของตนเอง (ชอวา Jocasta)

ยรพดส เกดเมอ 484 ปกอนครสตกาลเขาเปนนกประพนธชาวกรกทมชอเสยงอกคนหนง ไดรบสมญานามวาเปนนกละครสมยใหมคนแรกของโลก คอเปนคนทคดถงกเลสของมนษย และบรรจความสนใจของมนษยลงในเรองละครละครของเขาหลายเรอง เชน "หญงเมองทรอย" (Trojan woman) , "เฮควบา" (Hecuba) และ "มเดย" (Medea) เปนเรองทตวนำาฝายหญงมความรายกาจ มกเลสและความปรารถนาตางๆนานาและแมสมยทเขามชวตอย ผดจะตามเรองของเขาไมทน และไมสจะนยมดนกยรพดส เปนนกละครโศกนาฏกรรมคนสดทายของกรก

ยรพดส

ละคร (Drama)

ผลงานบทละครในแนวน เหนไดจากงานของ อารสตาฟานส (Aristophanes) (มชวตอยระหวางป 450 -385 กอนครสตกาล) ไดชอวาเปนนกเขยนบทละครทยงใหญในแนวคอมเมดของกรก มผลงานทสำาคญคอ The Clouds (ปทแตง 423), The Birds (ปทแตง 414), Lysistrate (ปทแตง 411) งานบทละครคอมเมดในเอเธนสเหลาน ไดรบการวเคราะหวาเปนเรองทเกยวของกบการเมองมากกวาทจะเปนเรองคอมเมดอยางเดยว เชนเรอง The Clouds ทโจมตนกปรชญาทชอวาโสกคราตส และเรอง Lysistrate ทแสดงออกถงการตอตานการทำาสงครามเพลอพอนเน

แนวคอมเมด (Comedy)แนวคอมเมด

(Comedy) (แปลวาละครชวนหว) ซงเกดขนหลงจากละครแนวแรก ปรากฎแสดงเปนครงแรกในเทศกาลเฉลมฉลองเทพเจาไดอะไนซสในกรงเอเธนสในระหวางป 488-487 กอนครสตกาล

ศลปะ

จดทำ�โดย. น�งส�ววทต� สขทวญ�ต

สถ�ปตยกรรม

ดานสถาปตยกรรม ทสำาคญทสดคอวดหรอวหาร (temple) ทสรางเพออทศเทพเจา (god) ทงชายและหญง เอกลกษณวหารของกรกคอการสรางเสาทเรยกวา Column ลอมรอบหองๆ หนงซงอยตรงกลางวหาร (โดยหองนจะเปนทบรรจรปปนของเทพเจาและขอทคนนำามาถวาย) วหารของกรกจงมโครงสรางแบบเปดมากกวาวหารทางศาสนาในปจจบน ทงนเพราะชาวกรกนยมทำาพธกรรมทางศาสนาในทเปดโลง

สงทโดดเดนของวหารกรก คอรปแบบของเสาตางๆ ทสรางลอมรอบหองใจกลางวหาร โดยชวงแรกเปนเสาไม แตเปลยนมาเปนเสาหนปน (limestone) ในราวศตวรรษท 7 กอนครสตกาล (ปท 700 กอนครสตกาล) และเปนเสาหนปนในศตวรรษท 5 กอนครสตกาล เสาเหลานจะมขนาดและรปรางทแตกตางกน รวมทงรปลกษณะตรงหวเสาและดานลางหรอฐานของเสากแตกตางกน และมชอเรยกตางๆ กน คอ

สถ�ปตยกรรม

เสาแบบดอรค (Doric order)

สถ�ปตยกรรม เสาแบบดอรค (Doric order) ไดรบการพฒนาขนครงแรกในเขตเพลอพอนเนซสของกรกดอเรยน มขนาดหนามากทสด สวนบนของเสา (Capital) (ทรองรบคานทเรยกวา Architrave และ Frieze) มลกษณะราบเรยบไมมลวดลายโคงใหอารมณความออนชอย และสวนลางของเสา (ทตดกบพน) ไมมฐานของเสาทเรยกวา Base ชาวกรกเหนวาเสาแบบดอรคเปนสญลกษณแหงหลมฝงศพหรอความตาย (grave) ความเงยบขรมนาเกรงขาม (dignified) และความเปนชาย (masculine)

เสาแบบไอโอนค (Ionic order)

สถ�ปตยกรรม เสาแบบไอโอนค (Ionic order) ไดรบการพฒนาขนครงแรกในกรกตะวนตก เขตเอเชยไมเนอร (ฝงตดกบเปอรเซย) มขนาดทบางและเรยวกวาแบบดอรค สวนบนของเสาหรอหวเสามลกษณะทตกแตงมลวดลายทคดโคงมากขนทเรยกวา Volute และสวนฐานของเสากเชนกนมการตกแตงไมแขงทอเหมอนกบแบบดอรค ชาวกรกเหนวาเสาแบบไอโอนคเปนสญลกษณของความบอบบาง (slender) ความงดงาม (elegant) และความเปนผหญง (feminine)

เสาแบบโคลนเธยน (Colinthian order)

สถ�ปตยกรรมเสาแบบโคลนเธยน

(Colinthian order) ไดรบการพฒนาขนมาหลงสดในราวปลายศตวรรษท 5 กอนครสตกาล ขนาดเสายงคงความเรยวเชนกบแบบไอโอนค และมการประดบมาฐานเสาเชนกน แตมความแตกตางตรงทสวนบนของเสามการตกแตงเปนรปใบไมทเรยกวา acanthus leave

Slide : วห�รพ�เทนอน

วหารพารเธนอน(Parthenon) เพออทศใหกบการบชาเทพเจาเอธนา (Athena) รวมความ

ยงใหญและรงเรองของเมองเอเธนส วหารแหงนไดสะทอนใหเหนหลกการทางสถาปตยกรรมของกรกในสมยน คอการแสวงหาความสงบ (Calmness) ความกระจาง (Clarity) และการไมยดตดกบรายละเอยดทฟมเฟอย (superfluous) โครงสรางแตละสวนของวหารสรางขนตามหลกสดสวนทางคณตศาสตรทคนพบในปรากฏการณทางธรรมชาต ซงสอดคลองกบความพยายามของนกปรชญาของกรกทจะเขาใจกฎทวไปของธรรมชาต

วหารกรกทไดชอวาเปนสญลกษณทแสดงใหเหนลกษณะสถาปตยกรรมของกรกคลาสสคทยงใหญทสด คอ วหารพารเธนอน (Parthenon) ในเมองเอเธนส กอสรางในราวป 447-432 กอนครสตกาล ผควบคมการกอสรางมชอวา อกไทนส (Ictinus) และ Callicrates

สถ�ปตยกรรม

ประตม�กรรม ศลปะกรกทโดดเดนในชวงเวลาน

เนองจากรปป นของกรกมความออนชอยและการผอนคลายกวาสมยกอนหนาน ชนงานทสำาคญเชน รปป นเปลอยของผชายทมชอวา Doryphoros (รปผชายเปลอยเปนทนยมของนกปนกรกในชวงน) โดยนกปนรปทมนามวา พอลลไคลทส (Polyclitus) ปนขนในราวปท 500 กอนครสตกาล มความโดดเดนทมความสมจรง กรยาของรปมความผอนคลายมากกวา และกลามเนอของรปปนราบเรยบขน มขอวเคราะหวาแมรปปนจะดมความสมจรง แตความจรงแลวปตมากรผป นไมไดมงหมายทจะใหมความสมจรงอยางเดยว แตตองการทจะชใหเหนถงความงามในอดมคตของกรกมากกวา ซงเปนหลกการสำาคญของปตมากรรมของกรกในชวงน ทงนพอลลไคลทสไดสรางผลงานโดยอาศยหลกสดสวนทางคณตศาสตรทพบไดในปรากฏการณทางธรรมชาต

ปรชญ�คล�สกของช�วกรก

จดทำ�โดย. น�งส�ววทต� สขทวญ�ต

ปรชญ� (Philosophy)

คำาวา ปรชญา (Philosophy) เปนคำาในภาษากรกมความหมายดงเดมวา "ความรกในปญญา" (love of wisdom) หรอบางคนแปลวา "ความรกในความร" (love of knowledge) ปรชญากรกในชวงแรกเปนเรองเกยวกบความคดเชงวพากษวจารณ (critical) และเหตผล (rational) เกยวกบธรรมชาตของจกรวาล รวมทงสถานทๆ อยของสงทกอใหเกดพลงของจกรวาล (divine force) และจตวญญาณในจกรวาล (เชอวามสงทอยเบองหลงธรรมชาต) เปนความพยายามทจะเขาใจสงทเปนอยรอบตวของตนเอง

ปรชญ�กรกในยคคล�สสค

ปรชญากลมแรกทพบเรยกวา Thales of Miletus (อยในชวงปท 600 กอนครสตกาล) ทฤษฏทสำาคญของนกปรชญากลมนคอเชอวาจกรวาลสรางขนมาจากนำา ซงปรากฏตวในรปของวตถตางๆ ตนไม สตว และคน ซงแตละอยางกเปนนำาตางชนดกน

อแนกซแมนเดอร

นกปรชญาชาวกรก

ปรชญ�กรกในยคคล�สสค อะแนกสมานเดอร (Anaximander) (อยในชวงป 610-545) กอนครสตกาล เชอวาทกสงประกอบขนจากสาร (substance) อนเดยวกน ไมใชนำาแตเปนพลงทเปนอมตะ (everlasting force ) ทเรยกวา apeiron นอกจากนยงบอกวาโลกมรปรางเหมอนกลอง และชวตมกำาเนดมาจากโคลนทไดรบความอบอนจากแสงอาทตย

Anaximenes (อยในชวงราวป 546 กอนครสตกาล) สารทประกอบทกสงขนมานนคออากาศ (air) สวนนกปรชญาทโดดเดนอกคนคอ Democritus (เดมาเครตส) อยในชวงปท 460-370 กอนครสตกาล เชอวาจกรวาลประกอบขนมาจากอะตอม (atom) ทไมสาารถมองเหนได เหลานเปนเพยงตวอยางทชใหเหนถง ลกษณะสำาคญของปรชญากรกในชวงเวลากอนหนาโสเครตสเทานน

โสเครตส

ปรชญ�กรกในยคคล�สสคโสเครตส (มชวตอยระหวางป

470-399 กอนครสตกาล) เปนนกปรชญาหรอนกคดคนแรกของกรกทมงประเดนความคดไปทเรองจรยธรรม (อะไรถกอะไรผด) ทเรยกวา ethical และการแสวงหาความร (ความจรง) ทเรยกวา epistemological มงศกษาไปทตวมนษยมากกวาสงแวดลอมทางกายภาพรอบตวมนษย มงตอบคำาถามวา "ขาพเจาจะรไดอยางไร" (How do I know?) (มงทกระบวนการทจะร) มากกวาคำาถามวา "อะไรคอสงทจะตองร" (What is to be known) (มงทวตถทตองการจะร)

เพลโต

ปรชญ�กรกในยคคล�สสคเพลโต (มชวตอยระหวางป

427-347 กอนครสตกาล) เปนลกศษยของโสเครตส ลกษณะสำาคญของปรชญาของเพลโตคอการพยายามทจะวธการทจะเขาถงความจรง และสรปวาความจรงเปนสงทไมอาจรบรไดเมอเลยจดหนงขนไป นอกจากน เพลโตยงไดพดถงประเดนทางการเมองวาประเทศหรอรฐควรจะปกครองโดยกษตรยทเปนนกปรชญา (philosopher-king) และมการวเคราะหวาเพลโตเปนผทไมเหนดวยกบการเปนประชาธปไตย

อรสโตเตล

ปรชญ�กรกในยคคล�สสคอรสโตเตล (มชวตอย

ระหวางป 384-322 กอนครสตกาล) เปนลกศษยของโสเครตส เปนนกปรชญาทมผลงานในเกอบทกสาขาของศาสตรในปจจบนนบตงแตกวนพนธ (Poetics) ฟสกส ( Physics), อภปรชญา (Metaphysics) และการเมอง (Politics) เปนตน ซงมอทธพลเปนอยางมากตออารยธรรมของประเทศตะวนตกจนกระทงปจจบน

ปรชญ�กรกในยคคล�สสค

นกปรชญาทงหลายโดยชาวกรกเหลานเหนไดวาตงอยบนพนฐานของความเชอวามนษยมความสามารถทจะเขาใจจกรวาล (cosmos) และทกสงภายในจกรวาลไดโดยใชเหตผล (reason) และการเฝาสงเกตการณ (careful observation) ซงเปนหลกการสำาคญของศาสตรทเรยกวาวทยาศาสตรในปจจบน

ศ�สน�กรกจะมนกคดนกปรชญาทพยายามเขาใจปรากฏการณตางๆ อยางมเหตผล แตกไมไดหมายความวาชาวกรกทงหมดจะเปนผทเชอแตในเรองทเปนเหตเปนผลแตเพยงอยางเดยว ชาวกรกยงมความคดความคำานงถงสงทเรยกวาเทพเจาหรอพระเจาอยอยางมากเชนกน มการวเคราะหวาศาสนากรกในยคคลาสสคน มความแตกตางจากศาสนากอนชวงเวลาน (กอนปท 500 กอนครสตกาล) อยางนอย 2 ประการ คอ 1. เทพเจาหรอพระเจาในความคดของกรกมความนากลวลดนอยลงและมอำานาจลดนอยลง 2. พระในศาสนาของกรกไมมความเปนชนชนหรอลำาดบศกด พระมบทบาทเพยงเปนผนำาอยางไมเปนทางการในกจกรรมทจดตงกนแบบหลวมๆ

ศ�สน�

เทพเอธนา

พธกรรม (ritual) ทแสดงออกมาในรปของการเฉลมฉลองในเทศกาลตางๆ และเพอแสดงความเคารพเทพเจาตางๆ ทเปนสญลกษณทยดโยงอยกบวถชวตในแงมมตางๆในเรองของการเปนอยหรอความตาย ทงนชาวกรกรบรถงการมอยของพระเจาในแงมมทมลกษณะใกลเคยงกบมนษยอยางมาก โดยพระเจาของกรกมความรสกรก เกลยด หรอโกรธได และนอกจากน พธกรรมของชาวกรกยงมความสำาคญในแงของการแสดงออกถงความรกชาตหรอเมองหรอชมชนของตนเอง (patriotism) โดยแตละเมองหรอพาลสมพระเจาหรอเทพเจาประจำาเมองของตน เชน เทพเอธนา (Athena) ซงเปนเทพเจาผหญงประจำาเมองเอเธนส

พธกรรมทางศาสนาของชาวกรกมลกษณะทสำาคญอกประการหนงคอ มการแสดงละคร ดนตร เตนรำา และกจกรรมดานกฬาประกอบดวย ตวอยางเชนในเมองเอเธนส มเทศกาลทยงใหญอนหนงทเรยกวา Panathenaea จดขนสำาหรบ เทพเอเธนา หรออธน (Athene) ซงเปนเทพเจาผคมครองเมองเอเธนส จดขนทกปในชวงเดอนกรกฎาคมและสงหาคม และในรอบทก 4 ป จะมการจดขนอยางยงใหญกวาปกตในแตละป มระยะเวลาของเทศกาล 6 วน ภายในงานมการเลนดนตรและการขบรอง และตามดวยการแขงขนกฬา ผชนะจะไดรบนำามนมะกอกคณภาพดทสดบรรจในหมอ ซงนำามนนเอามาจากตนมะกอกศกดสทธแหงเมองเอเธนส มการแหขบวนขนไปยงเมองบนเนนเขาทเรยกวา Acropolis ทซงมวหารของเทพเจาตงอย และมการฆาสตวเลยงถวายเทพเจา พรอมทงมการเปลยนชดแตงกายใหมใหเทพเจาดวย

ศ�สน�

กฬ�

จดทำ�โดย. น�งส�ววทต� สขทวญ�ต

สนามหนออนในกรงเอเธนส, กรซชาววกรกเปนคนกลมแรกๆ ทใหความสำาคญกบ

รางกายของตนเอง ในฐานะทเปนสวนหนงทสำาคญของชวตมนษย ชนชอบกบการมสขภาพทแขงแรง ซงมหลกฐานทสำาคญเหนไดจากการจดใหมการแขงขนกฬาระหวางกนเองในหมชาวกรก ซงรจกกนเปนอยางดในปจจบนทเรยกวา กฬาโอลมปก หรอ “ ” “Olympic Games”

กฬ�

กฬ�

จากหลกฐานทมการบนทก เทศกาลโอลมปกจดขนเปนครงแรกในป 766 กอนครสตกาล และจดขนเปนเวลาในรอบทกๆ 4 ป ตอๆ มา สถานทจดการแขงขนครงแรกคอเมองพาลสเลกๆ มชอวาโอลมเปย (Olympia) บรเวณชายฝงทางตะวนตกของเกาะเพลอพอนเนเชยน

การแขงรถมาในกฬาโอลมปกกรก

การแขงขนทจดขน มความเกยวของเปนเทศกาลทางศาสนามากกวาทจะเปนเกมกฬาลวนๆ ในชวงแรกๆ และกลายมาเปนทงทเปนเรองของศาสนาและเกมกฬาในเวลาตอๆ มา นกกฬาแตละคนลงแขงขนเพอเมองของตนเองชนดกฬาทแขงมตงแตการวง (foot race) การแขงรถมา (chariot drive) การขวางจกร (discus throw) การยกนำาหนก (weightlifting) และอนๆ เปนตน

กฬ�

ศ�สน�

วฒนธรรมเฮเลนนสตค

(Hellenistic Culture)

จดทำ�โดย. น�งส�ววทต� สขทวญ�ต

รปปนอเลกซานเดอรมหาราช

เฮเลนนสตค (Hellenistic) น เปนคำาทใชอางองอธบายถงวฒนธรรมหรออารยธรรมของกรกในชวงทตกอยภายใตการปกครองของอาณาจกรมาเมโดเนย โดยเฉพาะในสมยของพระเจาอเลกซานเดอรมหาราช (และกอนหนาทโรมจะกาวขนมาเปนจกรวรรดทยงใหญ) โดยทกรกในชวงเวลานแมไมไดเปนนครรฐทเปนอสระเหมอนกอนหนานกตาม (กอนสงคราม Battle of Chaeronea ในป 338 กอนครสตกาล ซงกรกพายแพสงครามตออาณาจกรมาเซโดเนยทอยเหนอตนขนไปในทางภมศาสตร และเปนจดเรมตนทมาเซโดเนยไดเขาครอบครองกรกทงหมด) แตปรากฏวาอทธพลของวฒนธรรมกรกยงคงไดรบความสำาคญอย และมหนำาซำายงไดขยายตวออกไปอยางกวางขวาง

วฒนธรรมเฮเลนนสตค

วฒนธรรมเฮเลนนสตค การขยายตวออกไปอยางกวางขวางของวฒนธรรมกรก ตามพนทจกรวรรดทกวางใหญไพศาลและในหมประชากรทหลากหลายทางเชอชาต ไดสรางใหจกรวรรดมกลนไอของความเปนเอกภาพอยบางทามกลางความหลากหลาย โดยมวฒนธรรมหลายแขนง (วรรณกรรม ศลปกรรม วทยาศาสตร และปรชญา) ไดพฒนายงขนไปในหลายๆ พนท โดยเฉพาะจะมความโดดเดนเปนอยางมากใน 2 เมองนคอ เมองอเลกซานเดรย (Alexandria) (ทางตอนเหนอของประเทศอยปตในปจจบน) และเมองเปอเกมม (Pergamum) (ทางตะวนตกของประเทศตรกในปจจบน)

ประภาคารฟาโรส แหงอะเลกซานเดรย

ประเทศอยปต

เทพเจ�ซอส

เทพเจ�เอธน�

ศาสนาในชวงน มรปแบบอยบนพนฐานของความเชอของกรก เชนนยมทำาพธกรรมในสถานทโลงแจง (outdoor) พระ (priest) มบทบาทและเอกสทธทางสงคม (ไดรบการนบถอ) นอยลงเปนลำาดบ สวนในดานเนอหาของความคดความเชอทางศาสนา การบชาเทพเจาประเพณของกรกเดมเชนซอส (Zeus) และเอธนา (Athena) ไดเสอมลงไปอยางสนเชง

ศ�สน�ยคเฮเลนนสตค

พธกรรมท�งศ�สน�ของกรก พธกรรมทางศาสนาของกรกไมไดแสดงใหเหนถงความเชอทเปนเรองของจรยธรรม หรอทบอกใหเหนวาสงใดดหรอชวอยางไร (เชนเรองนรกหรอสวรรค) หรอแมกระทงการสรางความรสกรบรเชอมไปถงการมอยของพระเจา แตมลกษณะทเปนพธกรรมเฉลมฉลองของชาวเมองมากกวา

(มลกษณะเปนเรองของพลเมองทเปนมนษยธรรมดามากกวาพระเจาจรงๆ หรอเปนเรองทตงอยบนเหตผลมากกวาความรสกดชวแบบงมงาย ทำาใหมคณคาทางจตใจนอยกวา) เพราะเหตน จงทำาใหไมเปนทสนใจตอประชากรทไมใชกรก (ซงเปนประชากรสวนใหญ

เทพเจาไอซส (เปนศาสนาและพธกรรมทไดรบความนยมอยางมากในยคน ตามภาพนเปนพธกรรมทางศาสนาทหนาวดไอซส ดานบนพระคนหนงกำาลงถอภาชนะทองคำา ขณะทดานลางพระอกคนกำาลงนำากลมทำาพธบชา และพระอกคนกำาลงพดไฟในเตา (ภาพนเปนภาพฝาผนงในอตาล)

พธกรรมท�งศ�สน�ของกรก

เทพเจ�เซอเรพเพศ

เทพเจ�ไอซส

ซงเปนเทพเจาแหงแมนำาไนลและการเกดใหม เทพเจามตรา (cult of Mithra) เทพเจาแหงชวตทเปนนรนดร และเทพเจาเซอเรพเพส (cult of Serapis) ซงเปนเทพเจาทอยใตโลกและผตดสนวญญาณ โดยลกษณะทรวมกนเปนประการสำาคญของเทพเจาทงสามน คอความลกลบทเรยกวา mystery religions ซงอยบนพนฐานของชะตากรรม (faith) มากกวาเหตผล (reason) โดยทเชอวามโลกหนา (โลกหลงความตาย)

ในศตวรรษท 2 ศาสนาและความเชอทเปนของคนพนถนเดม (โดยเฉพาะของอยปต) กลบเปนทนยมในหมชาวกรกตะวนออก (กรกทอพยพออกมายงทตางๆ ของอาณาจกรมาเซโดเนย) คอ การบชาเทพเจาไอซส (cult of Isis)

ศ�สน�และคว�มเชอ

ปรชญ�

จดทำ�โดย. น�งส�ววทต� สขทวญ�ต

ปรชญาทมชอวา Epicureanism ไดชอตามผกอตงทมชอวา เอพคควเรยส (Epicurus) มชวตอยระหวางป 341-270 กอนครสตกาล ซงบคคลผนไดกอตงโรงเรยนสอนปรชญาในเมองเอเธนสในชวงตนปท 300 กอนครสตกาล หลกปรชญานเชอวาความสข (happiness) คอจดมงหมายของชวต และการทจะบรรลความสขไดคอการสรางความพงพอใจ (pleasure) ใหเกดขน ซงเปนสงทดสำาหรบชวตอยางแทจรง ความพงพอใจไมไชเปนเรองทเกยวกบรางกายหรอทางกายภาพ แตเปนเรองการเปนอสระ (freedom) จากความขนหมองทางอารมณ (emotional turmoil) จากความวตกกงวล และความเปนอสระเกดขนจากความสงบของจตใจ (mind at rest) การทบคคลจะประสบความพงพอใจไดอยางหนงคอการวางเฉยตวเองจากกจกรรมทางสาธารณะ แลวสรางความสงบใหเกดขนในจตใจของตนเอง ปรชญาของเอพคควเรยสน ไดรบการวเคราะหวามความคลายคลงกบพทธศาสนาในบางแงมม ซงเปนเรองทไมใชความบงเอญ ซงบางทเอพคควเรยสอาจมความรเกยวกบปรชญาของอนเดย ซงกำาลงเจรญอยในชวงเวลานเชนกน

ปรชญ�

สำานกปรชญาในอยในชวงเวลานอกสำานกหนงในเมองเอเธนสคอ สำานกปรชญาทมชอวา สโตเออซสม (Stoicism) คำานมรากศพทมาจากคำาวา stoa หรอ stoa poikile ซงเปนชอเรยกสถานทๆ ศาสดาหรอผกอตงสำานกปรชญานทมนามวา ซโน (Zeno) หรอ (Zeno of Citium) (มชวตอยระหวาง 335-263 ปกอนครสตกาล) ใชสอนปรชญาของตน Zeno เปนชาวโฟนเชยน (Phoenician) เปนทาสทเปนอสระทถกนำาเขามายงเมองเอเธนสในราวป 300 กอนครสตกาล คำาสอนของปรชญาสำานกนไดรบความนยมในยคนอยางกวางกวาสำานกอน ปรชญาของสำานกนมความคลายคลงกบปรชญาเอพคควเรยนนสมในแงทใหความสำาคญกบการแสวงหาความสข (Happiness) (ซงเปนสงทดทสด) ในชวต แตมความแตกตางในวธการเขาถงความสข โดยปรชญาสำานกสโตเออซสมนบอกวาวธการทจะเขาถงความสขไดนนมอยวธเดยวคอการใชชวตใหสอดคลอง (harmony) กบเจตนจำานงของพระเจา โดยวธการสรางความสงบภายในบคคลนนๆ

ปรชญ�

คว�มเจรญก�วหน�ท�งวทย�ศ�สตร

จดทำ�โดย. น�งส�ววทต� สขทวญ�ต

ความรทางวทยาศาสตรทมความเจรญอยางสำาคญในชวงเวลาน คอ ชววทยา (Biology) ดาราศาสตร (Astronomy) ภมศาสตร (Geography) ฟสกส (Physics) คณตศาสตร (Math) และทเจรญอยางมากคอความรทางการแพทย (Medical) และเมองหรอบรเวณทเปนศนยกลางของความเจรญของความรทางวทยาศาสตรเหลาน คอเมองอเลกซานเดรยในอยปต ทตงของอาณาจกรทาเลอเมยค (Ptalemaic) โดยกษตรยไดกอตงและสนบสนนใหมศนยทดลองวจยทมขนาดใหญสดของโลกในชวงเวลา

คว�มเจรญก�วหน�ท�งวทย�ศ�สตร

ดาราศาสตร คอ Aristarchus of Samos (มชวตอยระหวางป 310-230 กอนครสตกาล) เปนผเสนอทฤษฎทเรยกวา heliocentric ซงมสาระสำาคญวาโลกมดวงอาทตยเปนศนยกลางและโลกหมนรอบดวงอาทตย กบทฤษฎทเรยกวา geocentric ทเชอวาโลกเปนศนยกลางของจกรวาล ซงมอทธพลตอวงการของดาราศาสตรตอมาเปนเวลาถง 1500 ป กอนสมยของโคเปอรนคส (Copernicus) นกวทยาศาสตรชาวโปแลนดทเสนอความเชอเปลยนมาทวาโลกหมนรอบแกนตวเองและหมนรอบดวงอาทตย

คว�มเจรญก�วหน�ท�งวทย�ศ�สตร

คว�มเจรญก�วหน�ท�งวทย�ศ�สตร

ภมศาสตร ชาวกรกชอวา เอราทอสเตอนส (Eratosthenes) (มชวตอยระหวางป 276-194 กอนครสตกาล) และบคคลทชอวา สเตรโบ (Strabo) (มชวตอยระหวางป 64 กอนครสตกาล - ปท 23 หลงครสตกาล) โดยเอราทอสเตอนสสามารถคำานวณเสนรอบวง (circumference) ของโลกไดอยางแมนยำามากและยงวาดแผนทโลกจากขอมลทไดจากนกเดนเรอและการสงเกตการณของตนเอง

คว�มเจรญก�วหน�ท�งวทย�ศ�สตร

ในแขนงของ ฟสกส ทโดดเดนทสด คอ อาคะมดส (Archimedes) (มชวตอยระหวางป 287-212 กอนครสตกาล) ผทมความโดดเดนทางดานคณตศาสตรและเปนนกประดษฐดวย ซงเปนผคนพบหลกของการลอยตว (principle of buoyancy) และความรในเรองเรขาคณตของวงกลมและทรงกระบอก (geometry sphere and cylinder)

อารคมดสเปนนก

คณตศาสตร

ฮปโปเครตส

คว�มเจรญก�วหน�ท�งวทย�ศ�สตร ชวงเวลาปท 200 กอนครสตกาล

ความรในชวงยคเฮเลนนสตคน กเรมเสอมลงมาเรอยๆ มเพยงความรทางการแพทยเทานนทพอทไดรบการสบทอดตอมา ดงจะเหนไดจากบทบาทของกลมนกปรชญาทเรยกวา Empiricist ซงใชวธการวเคราะหโรคอยางละเอยดเพอทจะคนหาสาเหตแหงความเจบปวยของรางกาย และบคคลผมชอวา ฮปโปเครตส (Hippocrates) ผทไดรบการขนานนามวาเปนบดาทางการแพทย ผทศกษารางกายของมนษยดวยการผาศพ (anatomy) ซงทำาใหทราบถงระบบการไหลเวยนของเลอดและระบบการทำางานของอวยวะภายในของรางกาย เปนตนวาระบบประสาทและตบเปนตน

ศลปะและวรรณกรรม

จดทำ�โดย. น�งส�ววทต� สขทวญ�ต

งานศลปะในยคนโดยทวไปไดสบทอดแบบอยางหรอรปแบบมาจากสมยกรกตนตำารบ หรอทเรยกวา Hellenic Age แตดสมจรงและเนนการแสดงออกทางอารมณมากขน อยางไรกตามไมคอยแสดงออกใหเหนถงการรเรมใหมหรอการสรางสรรคและจนตนาการเหมอนอยางชวงเวลาทผานมา (แมจะยงคงทกษะความชำานาญทสบทอดจากสมยคลาสสคอย) ศลปะในยคนสวนหนงเปนไปเพอสนองความตองการของคนรวยกลมใหมทตองการโออวดถงฐานะของตนโดยการประดบตกแตงบานของตนเองดวยศลปะ (กษตรยและผมฐานะรำารวยเปนผสนบสนนทนในการสรางผลงานศลปะ)

ศลปะและวรรณกรรม

ศลปะและวรรณกรรม

งานศลปะดานวรรณกรรม (ซงสวนใหญหลงเหลออยมากกวางานในยคคลาสสค) สวนใหญเปนงานทจดอยในประเภททเรยกวา second-rate (ไมโดดเดน ไมนาสนใจ) โดยสวนใหญเปนงานทลอกเลยนแบบมา ทเปนความคดของตนเองมนอย งานทโดดเดนจงมนอยมาก เมองศนยกลางของวรรณกรรมอยทเมองอเลกซานเดรย (Alexandria) เมองเปอ-เกมม (Pergamum) เมองโรดส (Rhodes) และเมองทางตะวนออกอนๆ มากกวาทจะเปนเมองเอเธนสหรอกรกแผนดนใหญ

ศลปะและวรรณกรรม

นกประวตศาสตรชาวกรกทมชอวา โพลบอส (Polybius) (มชวตอยระหวาง ป 203-120 กอนครสตกาล) งานประวตศาสตรของโพลบอสไดวเคราะหถงพฒนาการของชาวโรมนจากการเปนนครรฐเลกกอนกาวขนมามอำานาจครอบงำาพนทกวางขวางทเรยกวาจกรวรรดโรมน ซงเปนหลกฐานชนสำาคญตอการศกษาประวตศาสตรของโรมนในหมของนกวชาการในยคตอมาและในยคปจจบน และโพลบอสไดเปนทยอมรบในวงการศกษาประวตศาสตรวาเปนนกประวตศาสตรทสำาคญคนหนงของกรกตอจากยคของนกประวตศาสตรคนสำาคญ

Laocoon

The Old Market Woman

ศลปะและวรรณกรรม ศลปะดานประตมากรรมและ

สถาปตยกรรม ซงดมสรางสรรและโดดเดนมากกวานน ไดเกดขนทพนททางฝงตะวนออกมากกวากรกแผนดนใหญเอง ประเดนนมการวเคราะหวาเพราะเปนแหลงทอยของคนมฐานะมากกวา งานปตกรรมทโดดเดนมากนนคองานประตมากรรมดานหน (ซงไดรบการพฒนาขนมาแลวในยคคลาสสค) ทสบทอดและพฒนาขนอกในยคน เชนงานทมชอวา Laocoon, The Dying Gaul, และ The Old Market Woman ทมลกษณะสำาคญทเรยกวา ทำาใหหนพดได อยางไรกตาม โดยทวไป“ ”

แลวกยงถอวางานประตมากรรมสวนใหญเปนงานเกรดสองอยด

คลกทน เพอศกษาขอมลเพมเตม

ผผลตสอ• นางสาววทตา สขทวญาต• ครชำานาญการ• กลมสาระการเรยนร

สงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม

• โรงเรยนรองกวางอนสรณ จ. แพร

• e-mail : [email protected]

• เวบไซตโรงเรยน : www.ras.ac.th