ასიმილაცია. დისიმილაცია. მეტათეზისი. მორფემათა გამოყოფის წესები.

, , ასიმილაცია დისიმილაცია მეტათეზისი

. , . მორფოლოგია მორფემა და ალომორფი მათი გამიჯვნის წესები .ფლექსია და დერივაცია

ნათია ფუტკარაძე[email protected]

:ლექციის სტრუქტურა

ასიმილაცია. დისიმილაცია. მეტათეზისი 1

. , მორფოლოგია მორფემა და ალომორფი მათი გამიჯვნის წესები2

ფლექსია და დერივაცია3

განხილული საკითხების შეჯამება4

2013/11/07 2

განხილული საკითხების

შეჯამება

ფლექსია და

დერივაცია

. მორფოლოგია მორფემა და

, ალომორფი მათი გამიჯვნის წესები

ასიმილაცია. დისიმილაცია. მეტათეზისი

2013/11/07 3

1

3

2

4

ასიმილაცია. დისიმილაცია. მეტათეზისი.

( . ასიმილაცია ლათ Assimilatio) -.დამსგავსება

მეზობელი ბგერები იმსგავსებენ ერთმანეთს გარკვეული ნიშნით თუ

. ნიშნების მიხედვით ასიმილაციის სახეები განსხვავდება

მიმართულების, მანძილისა და შედეგის .მიხედვით

მიმართულების , მიხედვით ასიმილაცია: .ორგვარია პროგრესული და რეგრესული

, პროგრესულია ასიმილაცია თუ იგი : მიმართულია სიტყვის დასაწყისისკენ

ასიმილატორი წინ უსწრებს ასიმილირებულ.ბგერას








2013/11/07 4

1

3

2

4


: პროგრესული .: მაგ ასიმილატორი წინ : უსწრებს ასიმილირებულ ბგერას ტბა

→ .ტპა , ასიმილატორია ტ ხოლო ასიმილირებული

- , პ რომელიც სიყრუისა და აბრუპტივობის - .მიხედვიღ ემსგავსება მის წინ მდგომ ტ ს

: → , →ასევე კბილი კპილი თბილი თფილი რეგრესული ასიმილაციის შემთხვევაში

, ასიმილატორია მომდევნო ბგერა რომელიც იმსგავსებს მის წინ მდგომ

. ., → :ბგერას მაგ ერთგული ერდგული აქ- , გ მჟღერია იგი რეგრესულად იმსგავსებს- - - . თ ს და ვიღებთ მჟღერ დ ს








2013/11/07 5

1

3

2

4


მანძილის მიხედვით ასიმილაცია: . ორგვარია კონტაქტური და დისტანციური

კონტაქტურია ასიმილაცია იმ, შემთხვევაში თუ ასიმილატორი და

ასიმილირებული ბგერები უშუალო. მეზობლობაშია კონტაქტური შეიძლება

→ , იყოს როგორც პროგრესული ტბა ტპა → ასევე რეგრესული ერთგული ერდგული .ტიპის ასიმილაცია

დისტანციური ასიმილაციის შემთხვევაში ასიმილატორსა და ასიმილირებულ ბგერას

/ . ., შორის დგას სხვა ბგერა ბგერები მაგ: იმერული წავი →ყვანე წე : ვიყვანე

, - ასიმილატორია ი ასიმილირებული .ა








2013/11/07 6

1

3

2

4


შედეგის მიხედვითაც ორგვარია: . ასიმილაცია სრული და ნაწილობრივი ასიმილაცია სრულია, თუ ასიმილირებული

ბგერა მთლიანად ემსგავსება. ასიმლატორს სრული ასიმილაციის

: → . ნიმუშია წაიღო წიიღო ნაწილობრივი ასიმილაციის დროს

ასიმილირებული ბგერა სრულად არ : ემსგავსება ასიმილატორს წაიღო

→ .წეიღო ენაში ასიმილაცია გარკვეული წესების

, მიხედვით ვლინდება რომელთაგან ყველაზე გავრცელებულია

, , პალატალიზაცია უმლაუტი.სინჰარმონიზმი








2013/11/07 7

1

3

2

4


დისიმილაცია ასიმილაციის ( .: საწინააღნდეგო პროცესია ლათ

dissimilatio „ “). განსხვავება თუ ასიმილაციის , დროს ბგერები ერთმანეთს ემსგავსებიან

, , დისიმილაციის დროს პირიქით ორი . მსგავსი ან ერთნაირი ბგერა განემსგავსება

„ “ქართულში სიტყვა რბილი დისიმილაციის გზით არის მიღებული

„ “ . ლბილი სიტყვისგან ორი ლ ერთმანეთისგან განსხვავდა და

.პირველმა მოგვცა რ - ლელწამი ლერწამი

- ჯანდაბა ჯანნამა: - .ხმოვნებშიც სათითოოდ სათითაოდ








2013/11/07 8

1

3

2

4


დისიმილაციის შედეგად დისიმილრებული . ბგერა შეიძლება საერთოდ დაიკარგოს

., „ “ მაგ სიტყვა ერთმანეთი მომდინარეობს„ერთმანერთ “.ისგან

ორი რ ერთ სიტყვაშ ვერ ძლებს და, ამიტომ მოცემულ შემთხვევაში იგი

იკარგება, >> .ერთმანერთი ერთმანეთი დისიმილაციის ნიადაგზე სიტყვაშ ორი

ერთნაირი მარცვლიდან შეიძლება - : დაიკარგოს ერთ ერთი ამ მოვლენას

. ჰაპლოლოგია. ბერძნ Haploos “ “).მარტივი








2013/11/07 9

1

3

2

4


მარცვლის ჰაპლოლოგიის გზითაა მიღებული დიალექტური ფეხშიშველა

( >> , ფეხშიშველა ფეხშველა ბიძისცოლა>> .ბიცოლა

Stripipeudium “ “სალდათის ჯამაგირი>> stipendium.

დისიმლაციაც შეიძლება იყოს ( >> ) პროგრასული გორური გორული და

( << ), რეგრესული რბილი ლბილი >> ), კონტაქტური ტრანვაი ტრამვაი ( >> ).დისტანციური ლბილი რბილი








2013/11/07 10

1

3

2

4


ასიმილაციის შემთხვევაში თუ კონტაქტური ასიმილაციაა უფრო

, გავრცელებული დისიმილაციის - შემთხვევაში პირიქით დისტანციური

, დისიმილაცია უფრო გავრცელებულია .ვიდრე კონტაქტური








2013/11/07 11

1

3

2

4


მეტათეზისი : ბერძნული სიტყვააmetathesis “ “. გადასმა ენათმეცნიერებაში

მეტათეზისი ეწოდება ერთი პოზიციიდან . მეორე პოზიციაში გადასმას

., , „ “ მაგ მეტათეზისის გზით კლვა ფორმისგან „ “, „ “ მივიღეთ კვკა ათრვამეტისაგან

, „ “...თვრამეტი ათსამეტისაგან თსამეტი მეტათეზისი შეიძლება იყოს

:საურთიერთო საურთიერთო მეტათეზისის შემთხვევაში

ერთმანეთისგან დაშორებული ორი ბგერა ჩაენაცვლება ერთმანეთს

: >> , პოზიციურად ნამგალი მანგალი >> .ცალიერი ცარიელი








2013/11/07 12

1

3

2

4

. მორფოლოგია მორფემა და. ალომორფი მათი გამიჯვნის

წესები

მორფემა აღარ იშლება მნიშვნელობის . - ...მქონე უმცირეს ერთეულებად სახლ ი

. მორფემა აბსტრაქტული ერთეულია ენისა, თუმცა იგი რეალიზდება გარკვეული

, ვარიანტებით რომლებსაც მორფები. << .: ეწოდება მორფი ტერმინი ბერძნ

morphe “ “). ფორმა, რადგანაც მორფემა ყოველთვის , რამდენიმე ვარიანტით რეალიზდება

ამიტომ შემოაქვთ ალომორფის ცნება და, ამბობენ რომ მორფემა რეალიზდება

ალომორფებით.








2013/11/07 13

1

3

2

4


წესები

<< .: ალომორფი ბერძნ allos “ , “ სხვა მეორე და morphe “ფორმა”.

: ალომორფი შეიძლება იყოს ორგვარი . ფაკულტატური და პოზიციური - , ფაკულტატური თავისუფალი პოზიციურად

შეუპირობებელი - პოზოციური პოზიციურად

.განპირობებული








2013/11/07 14

1

3

2

4


წესები

პოზიციური ალომორფები არასოდეს არ . გვხვდებიან ერთსა და იმავე პოზიციაში

რომელიმე ერთი ალომორფი წარმოდგენილია მხოლოდ ერთ გარკვეულ

. - პოზიციაში მეორე ალომორფი სხვა . .რომელიმე პოზიციაში და ა შ

., - მაგ მესამე სუბიექტური პირის ნიშნები- ,- ,- .ს ა ო

ფაკულტატური ალომორფები ერთმანეთთან თავისუფალი ვარირების, მიმართებაშია ხოლო პოზიციური - ალომორფები დამატებითი

დისტრიბუციის მიმართებაში.








2013/11/07 15

1

3

2

4

მორფემათა გამიჯვნის წესები

3 მორფემათა გამოყოფის ძირითადი .წესი არსებობს

1. თავისუფალი ვარირების2. კონტრასტული დისტრიბუციის3. დამატებითი დისტრიბუციის








2013/11/07 16

1

3

2

4



1. : თავისუფალი ვარირება თუ ორი მორფი ერთმანეთს ჩაენაცვლება ერთსა და იმავე

, პოზიციაში მაგრამ შინაარსის სტრუქტურაში , მათ ერთი და იგივე მნიშვნელობა აქვთ მაშინ

, ასეთი ორი მორფი უნდა განვიხილოთ . როგორც ერთი მორფემის ალომორფები

., - - . მაგ ნ და ებ ინგლისურში მრავლობითი .... რიცხვის ნიშნები








2013/11/07 17

1

3

2

4



1. თავისუფალი ვარირება

ერთი მორფემის ალომორფებს შორის .განსხვავება სტილისურია და არა გრამატიკული

- დედანი დედები - შვილნი შვილები








2013/11/07 18

1

3

2

4



2. :კონტრასტული დისტრიბუცია

თუ ორი მორფი ერთმანეთს ენაცვლება ერთსა , და იმავე პოზიციაში მაგრამ მათ სხვადასხვა წერტილი შეესაბამება შინაარსის

, სტრუქტურაში მაშინ ისინი უნდა, განვიხილოთ როგორც ორი

.სხვადასხვა მორფემა








2013/11/07 19

1

3

2

4



3. :დამატებითი დისტრიბუცია თუ ორი მორფი არასოდეს არ ჩაენაცვლება

-ერთმანეთს და თანაც ისინი მსგავსია სემანტი, კურად მაშინ ასეთი მორფი უნდა განვიხილოთ

როგორც ერთუ მორფემის .პოზიციური ალომორფები

- , , .ურთიერთგამომრიცხავი მორფები ს ა ო








2013/11/07 20

1

3

2

4



3. დამატებითი დისტრიბუციის მიმართებაში -მყოფი ალომორფები შეიძლება იყოს ფონოლო

.გიურად ან მორფოლოგიურად შეპირობებული - ფონოლოგიური .მეზობელი ბგერის გავლენით

- :მორფოლოგიური ბგერითი გარემოცვით., .მაგ მესამე სუბიექტური პირის ნიშნები








2013/11/07 21

1

3

2

4

. ფლექსია დერივაცია

1. ძირი2. ფუძე3. ( ).ფლექსია რელაციური მორფემა

( . ბაზისური მორფემა ).დერივაციული მორფემა








2013/11/07 22

1

3

2

4

:განხილული საკითხები

, ასიმილაცია, დისიმილაცია

მეტათეზისი. მორფოლოგია

,მორფემა და ალომორფი . მორფემათა გამიჯვნის წესები

.ფლექსია და დერივაცია

2013/11/07 23

გმადლობთ!ყურადღებისთვის

:)

ასიმილაცია. დისიმილაცია. მეტათეზისი. მორფემათა გამოყოფის წესები.

Documents