վահան տերյան

( - ) 1885 Վահան Տերյանը Վահան Սուքիասի Տեր Գրիգորյան ծնվել է 6- , : ` -թվականի փետրվարի ին Ջավախքի Գանձա գյուղում Հայրը Տեր

, Սուքիասը մեծ սեր ուներ գիտության ու կրթության նկատմամբ և : երեխաների մեջ ևս արթնացնում էր հետաքրքրություն դեպի գիրքը

Ուսումնասեր քահանան բոլոր տղաներին տվել էր բարձրագուն: ` կրթության Նա նվիրական ցանկություն ուներ փոքրին Վահանին ևս

: ` , տալ բարձրագույն կրթություն Վանիկը ընտանիքի ամենակրտսերը : դեռ մանկուց շրջապատված էր հարազատների հոգատարությամբ

, Նրա համար ընթերցում էին պատմվածքներ հեքիաթներ ու մանկական: , , ոտանավորներ Բայց իհարկե ամենից առաջ մանկուց նրան գերել է

, հայրենի եզերքը մինչև կյանքի վերջը բանաստեղծի հոգում արթուն է : մնացել բնության ու տան կարոտը Նա սիրել է մշուշոտ ու երազներով

, , պարուրված ծննդավայրը ոսկեգույնով ողողված ամպերը միգասքող ու : մանուշակագույն մայրամուտը Կյանքի դառն ու տխուր պահերին .բանաստեղծը տենչացել է պայծառ ու արևոտ ծննդավայրը

ՎԱՀԱՆ ՏԵՐՅԱՆ

ԿԵՆՍԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ1885-1920

` Գանձան մի չքնաղ գյուղ է թառած դեպի երկինք մխրճվող : ` լեռնապարի լանջին Թվում է այստեղ երկինքն ու երկիրը

, : չունեն սահման խառնված են իրար Այդ բարձրությունից , զարմանալի պայծառ են երևում դաշտերն ու արտերը

, որոնց վրափռվում է կապույտ երազային թախծոտ: , մշուշը Իսկ գյուղից մի փոքր հեռու վեհանիստ , ` բարձրության վրա ծփում է անհանգիստ Փարվանան

: լեգենդար լիճը Եվ այս ամենն ազնիվ երանգներ է տվել : բանաստեղծ որդու երգի բաղադրությանը Որոշ

, մտավորականներ Տերյանի երազները և թախիծը : համարում էին օտարամուտ Բայց նոր տաղանդին

. : հաճախ էր պաշտպանում Հովհ Թումանյանը Թախիծն , : օտար չէ մեր հոգուն ասում էր մեծ բանաստեղծը

, Տերյանի թախիծը գալիս է ոչ թէ օտար ակունքներից այլ` , ծննդավայրից չքնաղ Ջավախքից որը պարուրված է

. « երազային մշուշով Ես եղել եմ էն երկնքի մոտիկ, , լեռնադաշտում ուր ծնվել է Տերյանը և կարծես թե նա

, լիքն է էն մշուշային թախիծով ու քնքուշ երազներով որ »:բնորոշում են մեր տաղանդավոր բանաստեղծի քնարը

Վահանը սիրել է նաևայդ բնության, զավակներին դառն աղքատության ու դժվար

, կյանքի մեջ ապրող գյուղացիներին որոնց հոգում : թանձրացել էր դարավոր թախիծը Բնությունն ու

գյուղական կյանքն անջնջելի հետք են թողել , մանուկ Վահանի վրա թև ու թռիչք տվել

երազկոտ ու տպավորվող երեխայի: « , երևակայությանը Օ՜ Գանձայի քնարական

: երեկոներ Դուք թռցրիք Վահանի հոգին , բանաստեղծական և գերզգայական ոլորտները

դուք անմահացաք նրատաղանդի, , կախարդանքով դարձաք երգ ու հեքիաթ մաքուր

», - սփոփանք և բարձր արվեստ այսպես է մեկնաբանել Ավետիք Իսահակյանը հայրենի

:կախարդող եզերքի և Տերյանի պոեզիայի կապը

Հեռավոր լեռնային գյուղում ծնված պատանու : հետագա կյանքն անցնում է մեծ քաղաքներում

Օտարության մեջ շատարագ ձևավորվում է :պատանու միտքը և հասունանում տաղանդը

Նախնական կրթությունը նա ստանում է : գյուղի պետական դպրոցում Տասը

տարեկանում ընդունվում է Ախալքալաքի , քաղաքային դպրոցը ուր մնում է միայն

: մինչև հունվար ամիսը Վերադառնալով` գյուղ Վահանն էլ չի ուզում նորից գնալ

, Ախալքալաք և խնդրում է որ հայրն իրեն էլ , ուղարկի Թիֆլիս ուր սովորում են

: 1897 . եղբայրները թ օգոստոսին հայրը : Վահանին տանում է Թիֆլիս Համառ և

ուսումնասեր հոր վճռով Վահանը պետք է մեծ` 4- եղբորը գիմնազիայի րդ դասարանի

առաջադեմ ուսանող Արամի մոտ դասեր առներ նույն գիմնազիան ընդունվելու: համար Բայց դա սոսկ նախնական ծրագիր

, էր քանի որ հայրը բազում դիմումներ էր հղել, Մոսկվա Լազարյան ճեմարանի

` վարչությանը Վահանին որպես ձրիավարժ : աշակերտ ընդունելու համար Վերջապես

. կատարվում է երազանքը հասնում է , ճեմարանի կանչը հայրը որդուն տանում է

` : Մոսկվա ընդունելության քննությունների . Հուզիչ է եղել բաժանումը գրեթե ողջ գյուղը

` հավաքվել էր օտարության ճամփելու : փոքրիկ Վանիկին Մայրը հեկեկալով քայլում

: էր ֆուրգոնի հետևից Լալիս էր նաև որդին

1899-1906 . թթ բանաստեղծը սովորում է Լազարյան: ճեմարանում Նա ձեռք է բերում հարուստ

, , , գիտելիքներ սովորում ռուսերեն լատիներեն, ֆրանսերեն ուսումնասիրում է հայ հին ու նոր

, գրականությունը համաշխարհային : դասականներին ու նորագույն գրողներին

Ճեմարանում բանաստեղծը մտնում է ազատամիտ , ուսանողների մի շրջան որը տարված է– :սոցիալական քաղաքական շարժումներով

1906 . թ Տերյանը ավարտում է Լազարյան ճեմարանը և ընդունվում Մոսկվայի համալսարանի

: պատմալեզվաբանական ֆակուլտետը 1913 : Բարձրագույն ուսումն ավարտում է թվականին

Նույնիսկ այս ամենից հետո էլ նա կանգ չի առնում : ուսման ճանապարհին Արդեն հռչակավոր

, « բանաստեղծ էր հրատարակել էր Մթնշաղի» « » անուրջները և Բանաստեղծություններ

: : ժողովածուները Նա որոշում է շարունակել ուսումը1913-17 . - թթ սովորում է Սանկտ Պետերբուրգի

համալսարանի արևելյան լեզուների բաժնում՝ ` աշակերտելով Նիկողայոս Մառին ժամանակի , պայծառամիտ գիտնականներից մեկին խորանում

` է արևելագիտության մեջ ուսումնասիրելով, պարսկերեն արաբերեն և վրացերեն լեզուները:

` Բանաստեղծը կռիվ էր մղում հետամնաց ավանդների դեմ ձգտելով մայրենի : մշակույթն ու գրականությունը հանել համաշխարհային ասպարեզ Փոքր

, ժողովուրդները կարող են ունենալ բարձր գրականություն և մեծ գրողներ , « »: եթե նվաճեն ազատություն և ժողովուրդը ազատ շունչ քաշի Հայ

մտավորականությանը նա կոչ էր անում նորովի սկսել ազգային մշակույթի և : հոգևոր կյանքի կառուցումը Բանաստեղծը հավատում է ռուսական

, դեմոկրատիայի նորագույն վերելքին որը գրականությունը տանում է դեպի« »:իսկական արվեստի անծայրածիր լայնությունը

, Մեր ժողովրդի մեծ ողբերգության շրջանում՝ եղեռնի ժամանակ Տերյանն անձնազոհ աշխատանք է տանում հայ գրականությունը և մշակույթը

: բարձրացնելու և աշխարհին ցույց տալու գործում Նա բացառիկ օգնություն ` «ցույց տվեց հայ ժողովրդի բարեկամ Վալերի Բրյուսովին Поэзия Армении»

: ժողովածուն պատրաստելու Այս առումով շատ նպաստավոր եղավ նրա , 1915 աշխատանքը Մաքսիմ Գորկու հետ որի հետ նա ծանոթացել է

, « » թվականին եղել է նրախորհրդատուն Հայ գրականության ժողովածուն :ռուսերեն թարգմանելու և հրատարակելու գործում

, Տերյանն ազնիվ քաղաքացի էր անձնազոհ ու , զգայուն մարդ որն ապրում էր անանձնական

, կյանքով ամբողջովին նվիրված էր հասարակական գործին և հայրենի երկրի

: ` ճակատագրին Թոքախտըտանջում էր նրան տարեցտարի դառնալով վտանգավոր ու

: ճակատագրական Բայց մոռացած անձնական` դժբախտությունը նա կատարում է

: կազմակերպչական մեծ աշխատանք Նա համառուսական կենտգործկոմի անդամ էր և

:հայկական գործերի կոմիսարի տեղակալ

Շատ մեծ եղավ նրա դերը ազգային: հարցում Տերյանը հիվանդ վիճակում

շրջում է Կովկասի հյուսիսային, քաղաքներում կազմակերպում եղեռնից

փախած հայ գաղթականների փրկության: գործը Շատ երկար ու համառ պայքար է

մղում Արևմտյան Հայաստանի փրկության: համար Նրա գրչին է պատկանում

« » , Թուրքահայաստանի մասին դեկրետը, , :որն ավա՜ղ չիրականացվեց

, Ֆիզիկապես հյուծված հիվանդ բանաստեղծն այրվում էր կյանքի ու

` աշխատանքի մեջ մարդկանց տալով իր , , հոգու վերջին կրակները եռանդը

: , բռնկումները Ծնվում էին նոր երգեր սևագրությունների մեջ ուրվագծվում էին

, նոր շարքեր որոնք հայ պոեզիայի համար :բացում էին լայն հորիզոններ

Անբուժելի հիվանդությունն ընդհատում է այդ զարմանալի գեղեցիկ ու : : 1919 . ծաղկուն կյանքի ուղին Նաայլևս չէր կարող աշխատել թ աշնանը

, , պետական հանձնարարությամբ մեկնում է Միջին Ասիա որտեղից ըստ, ` : երևույթին պետք է գար Հայաստան բուժվելու հույսով Հիվանդությունը

, ` սաստկանում է և Տերյանը մնում է կես ճանապարհին հեռավոր: 1920 7- , 35 Օրենբուրգում Այստեղ էլ թվականի հունվարի ին տարին դեռ

, ` չբոլորած վախճանվում է մեծ բանաստեղծը իր հետ տանելով բազում « »:մտահղացումներ ու չերգած երգեր

Նյութը պատրաստեց՝

Սաթենիկ Սողոյանը