Հայկական հարց

Մարտիրոսյան Շաքե11.4 դասարան

Հայկական հարցը Հայաստանի

ազատագրման, Հայկական

լեռնաշխարհում անկախ հայկական

պետականության վերականգնման, հայ

ժողովրդի ազգային-ազատագրական պայքարի և համախմբման

հիմնահարցերի ամբողջությունն է.

միջազգային դիվանագիտության

խնդիր է դարձել 1877–78 թթ-ի ռուս-թուրքական պատերազմից հետո՝

որպես Արևելյան հարցի բաղկացուցիչ մաս:

1877 թ-ի ապրիլին սկսված ռուս-թուրքական պատերազմի

ավարտին՝ 1878 թ-ի փետրվարի 19-ին, Սան

Ստեֆանո ավանում կնքված հաշտության պայմանագրի 16-

րդ հոդվածով Հայկական հարցն առաջին անգամ

արձանագրվեց միջազգային դիվանագիտության

փաստաթղթերում: Բարձր դուռը պարտավորվում էր

բարեփոխումներ անցկացնել կայսրության հայաբնակ

վայրերում: Սան Ստեֆանո

Սուլթան Աբդուլ Համիդ II-ը,

հասկանալով Հայկական

հարցի դերը մեծ

տերությունների

քաղաքականության մեջ,

որոշեց յուրովի լուծել

Հայկական հարցը՝

Արևմտյան Հայաստանում

և Օսմանյան կայսրության

հայաբնակ վայրերում

կազմակերպելով հայերի

զանգվածային ջարդեր,

որոնց զոհ դարձավ ավելի

քան 300 հզ. մարդ:

1908 թ-ի

երիտթուրքական

հեղաշրջումից հետո

կայսրության

նորաթուխ

ղեկավարությունը

որդեգրեց նույն՝

պանթուրքիզմի

ծրագիրը, և 1909 թ-ի

ապրիլին իրագործեց

կիլիկիահայության

(հատկապես`

Ադանայի)

կոտորածը, որին զոհ

գնաց ավելի քան 30

հզ. մարդ:

Ադանայի կոտորած

1914 թ-ի հունվարի 26-ին Ռուսաստանի գործուն

մասնակցությամբ կնքված նոր պայմանագրով՝

երիտթուրքական կառավարությունը պարտավորվում էր բարենորոգումներ

իրականացնել Արևմտյան Հայաստանում, սակայն

բռնկված Առաջին աշխարհամարտը (1914–18

թթ.) ի չիք դարձրեց նաև այդ ծրագիրը:

Առաջին համաշխարհային

պատերազմ

https://www.google.am/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&docid=6ET09C4Qycj6aM&tbnid=b4PVC8aWQZc8iM:&ved=0CAMQjhw&url=http%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D4%25B1%25D5%25A4%25D5%25A1%25D5%25B6%25D5%25A1%25D5%25B5%25D5%25AB_%25D5%25AF%25D5%25B8%25D5%25BF%25D5%25B8%25D6%2580%25D5%25A1%25D5%25AE&ei=de5BUbaFMcGyPM2SgaAP&bvm=bv.43287494,d.Yms&psig=AFQjCNFMsaOMPU8H0r613agg9sy9wfYfQw&ust=1363361758641553



Պատերազմի ավարտից հետո Հայկական հարցը քննարկվեց Փարիզի

հաշտության խորհրդաժողովում (1919–20 թթ.), որտեղ որոշվեց

ԱՄՆ-ին հանձնել Հայաստանի մանդատը (հովանավորություն): Այդ որոշումը հաստատեց Ազգերի լիգան: Սակայն ԱՄՆ-ի Սենատը մերժեց

նախագահ Վուդրո Վիլսոնի՝ Հայաստանի

մանդատն ստանձնելու առաջարկը:

Վերսալի պայմանագրի ստորագրման

ժամանակ (Ժորժ Կլեմանսո, Վուդրո

Վիլսոն և Դևիդ Լլոյդ Ջորջ, 1919 թ.,

Փարիզ)

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԵՎ ԹՈՒՐՔԻԱՅԻ ՄԻՋԵՎ ՍԱՀՄԱՆԸ ԸՍՏ ՎՈՒԴՐՈ ՎԻԼՍՈՆԻ ԻՐԱՎԱՐԱՐ ՎՃՌԻ

http://wilsonarmenia.wordpress.com/2011/06/07/%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB-%D5%A5%D5%BE-%D5%A9%D5%B8%D6%82%D6%80%D6%84%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB-%D5%B4%D5%AB%D5%BB%D5%A5%D5%BE-%D5%BD%D5%A1%D5%B0%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A8/




1920 թ-ի օգոստոսի 10-ին

Անտանտը Սևրում

(Փարիզի մոտ)

պայմանագիր կնքեց

պարտված Օսմանյան

կայսրության

սուլթանական

կառավարության հետ,

համաձայն որի՝ Թուրքիան

ճանաչում էր Հայաստանը՝

որպես ազատ և ակախ

պետություն:

Սևրի պայմանագրի

ստորագրումը

(1920 թ-ի օգոստոսի 10-ին)

Սակայն Թուրքիայում իշխանության գլուխ անցած կառավարությունը՝

Մուստաֆա Քեմալի գլխավորությամբ, չընդունեց Սևրի պայմանագիրը:

1921 թ-ի հունվարին Փարիզում՝ Անտանտի

գլխավոր խորհրդի նիստում, Ֆրանսիան հանդես եկավ

Սևրի պայմանագիրը վերանայելու պահանջով: 1921 թ-ի Լոնդոնի խորհրդաժողովի որոշումներում «Հայկական

անկախ պետություն» արտահայտությունը

փոխարինվեց «Թուրքիայի տարածքում «Հայկական

ազգային օջախ» ստեղծելու մասին» վերացական

ձևակերպմամբ, որը Լոզանի խորհրդաժողովում ջնջվեց այդ

նույն դիվանագետների ձեռքով:

Հայկական հարցի անխզելի մաս է նաև Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդիրը: 1921 թ-ին

Նախիջևանի գավառը և Լեռնային Ղարաբաղը հանձնվեցին

Ադրբեջանին: Վերջինիս կազմում 1923 թ-ին կազմավորվեցին

Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզն ու Նախիջևանի Ինքնավար

Հանրապետությունը:

1960–80-ական

թվականներին

նկատելիորեն մեծացել է

համաշխարհային

հասարակայնության

հետաքրքրությունը

Հայկական հարցի

նկատմամբ: Հայկական հարցի էությունը և՜ անցյալում, և՜ այժմ նույնն է՝ իր հայրենիքում՝ Հայկական լեռնաշխարհում, հայ ժողովրդի անկախ և

ազատ ապրելու քաղաքական ու տարածքային պայմանների ստեղծումը:

Հայկական հարց

Documents