เรื่อง อดีต ปัจจุบัน อนาคต

เรอง อดต ปจจบน อนาคตหลวงพอปญญานนทะ

วนอาทตยท ๖ มนาคม พ.ศ. ๒๕๒๐

ญาตโยมพทธบรษททงหลาย

ณ บดนถงเวลาของการแสดงธรรมะปาฐกถา อนเปนหลกในทางพทธศาสนาแลว ขอใหทกทานอยในอาการสงบ ตงอกตงใจฟงดวยด เพอใหไดประโยชนอนเกดขนจากการฟง ตามสมควรแกเวลา.

เพราะวาสงทงหลายไมเทยง เราจงเหนวาอากาศมนเปลยนแปลง เมอวนกอนนรอน วนนหนาว ผดปกต อนนกเปนเครองแสดงถงธรรมะ อนเปนสจจะในทางพระศาสนา ทสอนใหเราทงหลายพจารณาดวา สงทงหลายไมเทยง สงทงหลายเปนทกข สงทงหลายเปนอนตตา นเปนสจจะเปนความจรงทปรากฏอย ทวๆ ไป เมอเหนอะไรมนเปลยนแปลงไป เรากนกถงธรรมะ นกถงบอยๆ กจะเปนเครองเตอนจตสะกดใจ ใหรเทาตอสงทงหลาย ตามทมนเปนจรง แลวกจะไมไดเกดความทกข ความเดอดรอนในกาลตอไป นเปนเรองทควรจะไดพจารณา

ทนในการแสดงธรรมะในวนอาทตย ทเราเคยมาฟงกนอยเปนประจำานน กเพอจะชแจงเหตผล ในการปฎบต อนเราทงหลายจะไดนำาไปปฎบตในชวตประจำาวน ในชวตประจำาวนของเราแตละคน

นน ยอมม ความมงหมายเปนอยางเดยวกน คอตองการความสข ความสงบ ในชวตของเรา เราไมตองการความทกข ความเดอดรอน ความวนวาย อนเปนเรองทมนขดกบปกตธรรมดา เพราะปกตธรรมดาของมนษยนน ยอมสงบอย แตความไมสงบนนมนเปนแขกแปลกหนา จรเขาเปนครงเปนคราว ไมใชของประจำา ของประจำานนคอความสงบทางดานใจ

ใจเราโดยปกตมนมความสงบไมวนวาย ไมมปญหาอะไรเกดขนมากนก แตทมนวนวายเรารอนขนมาในใจนน แสดงวามนมสงแปลกปลอมเขามา จงทำาใหเกดความวนวายขน ถาไมมอะไรแปลกปลอมเขามาแลว จตใจของเรากอยในสภาพปกต แตวามนไมคอยปกตโดยทวๆ ไปนนมน ไมคอยปกต คอมนผดปกตอยตลอดเวลา เรองทไดผดปกตนน เนองจากวา มอะไรๆ รบกวนใจของเรา ทำาใหเกดเปนปญหา เพอจะแกปญหาเราจงไดมาศกษาธรรมะ เพอเอาธรรมะไปเปนเกราะปองกนตว ไมใหขาศกรกราน ไมใหมนมาทำาลายจตใจ ของเราใหเสยปกตภาพไป อนนแหละเปนเรองจำาเปนทเราตองมาศกษาธรรมะ

คลายๆ กบวาคนทจะไปตอส กตองเรยนยทธวธ วาเราจะไปรบกบเขาชกกบเขาน ควรจะทำาอยางไร อยๆ จะไปขนเวทชกกบใครๆ นนมนไมได หรอวาจะเกณฑคนธรรมดาไปรบทพจบศก ยอมไมได เพราะไมรจกรวธใชอาวธ ไมรจกหลบหลกตอสงซงจะทำาลายชวตของตน ผลทสดกตองพายแพตอขาศกเปนธรรมดา แตถาหากวาเราไดมการอบรมฝกฝน ในดานการยทธใหมนแค

ลวครองวองไว ทหารหรอตำารวจหรอ ประชาชนใดกตาม สามารถจะไปสเอาชนะขาศกได ฉนใด ในชวตของเรานกเหมอนกน

การเปนอยใน ชวตประจำาวนนน กเหมอนกบอยในสมรภม เราจะตองสรบตบมอ กบสงเหลานนเปนเรองทำาอยเปนประจำา แตวาบางคนไมรคอวามนแพไปเลย ทแพไปเลยนนกตองเปนทกขเรอยไป ตองตกเปนทาสของสงเหลานน เรอยไป ไมมทางทจะเปนไทแกตว การอยอยางเปนทาสพายแพกเปนทกขเทานนเอง มนเปน เรองธรรมดา นเรากมองเหนกนอย เมอเราไมอยากจะเปนทกข ไมอยากจะพายแพตออะไรๆ ทมนเกดขน รบกวนจตใจ เรากตองเรยนรวธการ เพอการตอสเพอเอาชนะสงเหลานน

ธรรมะของพระพทธเจาเปนอบายาสำาหรบแกไขเรองน เปนอบายทจะใหเรารเรองเขาใจ จะได ทำาการตอสกบปญหาตางๆ ทเกดขนรบกวนจตใจของเรา แลวเราสามารถจะเอาชนะมนได คนเราถาอยดวยความชนะกเปนไท ถาอยดวยการพายแพกเปนทาส การเปนไทมนเปนความสข การเปนทาสมนเปนความทกข เปนความเดอดรอน ไมมใครอยากจะอยดวยความทกข ความเดอดรอน อยากจะอยดวยความสข ความสงบดวยกนทงนน แตบางทไมไดสนใจศกษาหาเครองมอ ทจะตอสกบสงทเปนพษภย เลยตกอยในอำานาจของสงเหลานน ตองเปนทกขอยตลอดเวลา และในขณะทมความทกขความเดอดรอนก ไมรวาจะหนมนอยางไร ทนทกขมนเรอยไป อยางนชวตลำาบาก เปนอยอยาง

เศราหมอง ไมผองใส เราไมควรจะเปนอยในรปอยางนน จงไดศกษาธรรมะ เพอนำาธรรมะไปใชเปนหลกในชวตประจำาวนของเราตอ ไป เราจงไดมากนเปนประจำา ดงทเหนๆ กนอย

ทนในการศกษาธรรมะนน อยาเพยงแตศกษาทฤษฎเฉยๆ อยาเพยงแตรเอาไวคยกนเลน หรอไวเพยงประดบความร อยางนนมนไมเกดประโยชนคมคา เราจะตองเอามาใชเปนหลกปฎบต ในชวตประจำาวนอยางแทจรง การใชเปนหลกประจำาวนจรงๆ นนแหละ จงจะเกดประโยชนแกเรา พระพทธศาสนาจะเปนประโยชนแกบคคลได กเมอบคคลเอามาใชเปนหลกในการปฏบต ในชวตประจำาวน

คลายกบยา อาหารอะไรตางๆ ทจะเปนประโยชนแกรางกายนน กเมอเราใชใหเปนประโยชน คอเรากนเขาไป ถาเราไมรบประทานยานนเขาไป ยานนจะเปนประโยชนแกเราไดอยางไร มนกเปนยาเฉยๆ ยาอยในขวด ม สกรอยขวดพนขวด กไมไดเรอง แตถาเราหยบยานนมารบประทานเขา ตามทหมอแนะนำาให โรคภยไขเจบ ทเกดขนกจะบรรเทาลงได อาจหายไปในทสดเลยกได ฉนใด ในเรองเกยวกบหลกคำาสอนในทางพระ ศาสนา เพยงแตหลกคำาสอนเฉยๆ นนกเรยกวาเปนทฤษฎ เปนทฤษฎธรรมดาๆ ยงไมเกดประโยชนแกเรา ถาเราไมเอามาใช เพราะฉะนนเราจะตองใช การใชคอการปฎบต การปฎบตเปนหนาทของเรา

พระพทธเจาทานยงตรสเตอนวา ตถาคตเปนแตเพยงผบอกทางให การเดนทางนน เปนหนาทของเธอทงหลาย อนนเปนคำาตรสทนาฟง คอเปนการบงชใหเราเขาใจวา พระองคเปนแตเพยงผบอกทางเทาให การเดน ทางนนเปนหนาทของเราเอง ถาหากวาเรารทางแลวเราไมเดนทางนน ทางนนกไมเกดประโยชนอะไร แกเราเราจะตองลงมอเดน แลวการเดนทางนนจะชาอยไมไดตองเดนทนทเมอรจกทาง จะไปอย ปากทางยนงงอยดงนนมนกไมได มนจะเสยเวลาคณคาของสงทดงามไป หนาทของเรากคอตองลงมอปฎบต ในแนวทางนนๆ ดงทพระองคชไวใหเราเขาใจ

ในชนแรกเราจงตองรจกทาง ตอไปกเดนทาง แลวตอไปเรากจะถงจดหมายปลายทาง การทเรา จะไปถงจดมงหมายปลายทางนน กตองเดนเรอยไป เดนไมหยดกาวไปเรอยๆ ไปสจดทเราตองการ กจดหมายปลายทางของเรานน อยทอะไร อยทวมต เรยกวาภาษาธรรมะวาวมต วมตแปลวาความพนทกขนนเอง ตววมตคอความพนทกข หรอเรยกอกอยางหนงวา วโมกข แปลวา ความพนทกขเหมอนกน สองคำานมนใชเหมอนกน เราปฎบตเพอใหถงวมต คอการหลดพนไปจากความทกข ความเดอดรอนในชวตประจำาวน เมอเรารสกวาการเดนทางเปนหนาท เรากตองเดน อยาไดชกชา อยาใหเสยเวลาอยเปนอนขาด บางคนอาจจะคดเขวไป คอคดวาเรองการศกษาธรรมะ การปฎบตธรรมะ เอาไวทำากนเมอตอนแกชรา อนนเรยกวาอยในความประมาท เพราะวาเมอเราแกแลว มนไมสะดวกดวยประการทงปวง

คราวหนงทานจกขปาละ ในสมยทยงไมไดบวชทานคดวาไปบวช เมอไดไปฟงธรรมะแลวกเกดความเลอมใส จงไดไปบอกนองชายวา เธออยรกษาทรพยสมบตไปเถอะ ฉนไมเอาแลว ฉนจะออกบวชแลว นองชายกบอกวา พนคดไมเขาทาเสยเลย การบวชนนมนตองในตอนแกชรา บดนยงไมแกน มอไมยงแขงแรง ผมยงดำาสนทยงทำาอะไรๆ ไดอยจะดนไปบวชเสยทำาไม จกขปาละกพดกบนองชายวา คนทถกความแกครอบงำาแลวนน อะไรๆ มนไมเปนของตว รางกายมนไมอยในอำานาจ จะยน จะเดน จะนง จะนอน จะพดอะไร จะจำาอะไรมนกไมคลองทงนนแหละ

คนแกๆ กยอมจะเหนไดดวยตวเอง วารางกายของเราทแกชราแลวน มนไมอยในอำานาจของเรา บางทเราจะลกขนมนกไมไดดงใจ จะนงกไมไดดงใจ จะทำาอะไรๆ กไมเหมอนใจ มนขดไปหมดทกอยาง ขดแขงขาขดไมขดมอ ปวดเอวปวดหลง เจบหเจบตา ปวดหวมวตา เชนวาตาของเราแกแลว จะไปอานหนงสอธรรมะมนกไมไหว หนงสอทควรอานดๆ ม แตวาเราอานไมได เพราะตามดตามวไปเสยแลว บางทหจะไปฟงทเขาพดใหฟง กฟงไมได เพราะหมนชกจะตงๆ ไปเสยแลว จะนงสวดมนตภาวนาสกหนอยมนกไมได เพราะรางกายมนไมแขงแรง อนนเขาเรยกวาเปนอปสรรค เปนมารอนหนง มารอนนเขาเรยกวาสงขารมาร คอรางกายของเรามนเปนมาร มาขดขวางการปฎบตธรรมของเรา เราไมสามารถจะทำาได จงเปนเรองทจะตองทำาตงแตยงแขงแรง

ความจรง การเขาหาธรมะนนจะตองเขาหาตงแตเปนเดก เปนหนม เปนสาว ขนไปเรอยๆ เพราะชวตทจะตองสนน มนอยในวยฉกรรจ คนแกนนไมตอสอะไรแลว รางกาจมนออนแอไปตามธรรมชาต กเลสตางๆ ทจะเกด รบกวนจตใจมนกเบาบางลงไปไมรนแรงแลว แตวาคนทอยในวยฉกรรจ รางกายยงแขงแรงอยมแหละ มนม ปญหามากมเรองมาก จงตองมการประพฤตธรรม มการเขาหาธรรมะไว ในสมยนเรามกจะเพกเฉย ในเมออยในวยหนมวยฉกรรจ มกจะคดวายงแขงแรงอย ยงไมเปนไร คอยเขาวดเมอแก คอยศกษาธรรมะกน เมอแกอนนเรยกวาอยวสยของความประมาท เมอแกลงไปแลวเราจะทำาอะไรไมได จงเปนเรองทจะ ตองทำาเสยในวนทจะทำาได และบคคลทเขาถงธรรมะ ใชธรรมะเปนหลก ในการเปนอยในชวตประจำาวน ตงแตเรมตนของชวตนน จะเปนคนไดเปรยบ เพราะชวตเขาจะเรยบรอย ราบรน ไมสรางปญหาใหแกตวเอง การปฎบตหนาทกจกรรมทกอยางเรยบรอย ไมวนวาย เพราะไดอาศยธรรมะเปนพนฐานตงแตตวนอยๆ อนนเปนกำาไรของชวต ทเราควรจะไดใช แตเราทเปนคนนจะทำาอยางนนไมไดแลว เปนเรองทเราจะตองชวยเดกๆ ตอไป โดยเฉพาะลกหลานผอยใตปกครองของเรา เราควรจะแนะนำาเขาใหเขาหาธรรมะไว ใหไดใชธรรมะเปนหลกปฎบตในชวตประจำาวน เขากจะเปนคนไมพลาดจากประโยชนอนจะพงม พงได

เดกหนมๆ สาวๆ ทตองเสยประโยชนอนสำาคญในชวตของตนไปนน กเพราะเปนผประมาท ไมได สนใจในเรองเกยวกบจตใจ ไป

สนใจในเรองแตทางวตถ มงหาความสนกสนานเพลดเพลนไปตามเรอง แลวกบอกวามนยงแขงแรง สนกกนไปกอน แกแลวคอยเขาวด อนนมนกไมไหว ชวตมนจะตกตำาเสยผเสยคนไป เพราะไปหลงใหลมวเมาในดานวตถ เรากจะมชวตดทงสองฝาย วตถกได ฝายธรรมะกไมเสย หรอ กทเขาพดวา โลกกไมชำาธรรมกไมขน อนนมนสมพนธกน โลกกบธรรมมนสมพนธเกยวของกน ชวตในทางโลกกเรยบรอย ชวตในธรรมะกเรยบรอย

ความจรงระบบชวตเขาจดไวเรยบรอยดแลว คอการจดใหปฎบตจตใหเครงครดกนเสยวนหนงๆ ในรอบสปดาหหนง เจดวนกมวนพกวนหนง คอวนพระ หรอวนอาทตยอนเปนวนหยดงานหยดการ ทำาไมจงไดมวนหยด ไวทำากนทกวนไมไดหรอ มนจะไดกาวหนามากกวาน ไมได ถาปลอยใหทำากนทกวนไมหยดยงแลว มนษยกจะมความทกขมากขน เพราะไมมการพกผอนทางกาย ไมมการพกผอนทางดานจตใจ ผนำาในทางศาสนาเขามองเหนปญหาอยางน จงไดบญญตวนหยดไว ทกศาสนาเหมอนกน แตวาวนมนอาจจะไมตรงกนกได แตกเหมอนกนตรงทวา เจดวนกมวนหยดวนหนง หรอหกวนหยดกนวนหนง คอวนอาทตย วนศกร หรอวาวนพระ มนกอยในรอบสปดาหหนงทงนน ไมวาจะนบอยางไร สปดาหหนงมนกมวนหยดใหวนหนง วนหยดวนหนงนนแหละ เปนวนทเราควรจะไดพกผอนทาง กายพกผอนทางใจ เปนวนทมการตรวจสอบ เรองชวตของเราวามอะไรบกพรอง มอะไรเสยหาย แลวก จะไดมการปรบปรงแกไขซอมเตม สงทบกพรองใหมนสมบรณขน แตถาหากพอถงวนหยดแทนทเราจะ

หยด เพอซอมแปลง เรากลบใชวนหยดนนไปในทางสนกสนาน เทยวเตรเฮฮาหาความสขในทางวตถตอไป ก เหมอนกบวาไมใหหยดอะไรเสยเลย แลวกตกอยในสภาพหลงใหล มวเมาในเรองอะไรๆ ทเปนดานวตถ ชวตกจะไมเรยบรอยจะเกดเปนปญหา

ปญหาทเหนงายๆ อยอยางหนงคอปญหาเดกๆ ในชวตประจำาวนในเดกทกวนน เดกหลายครอบครว ทประพฤตไมคอยจะเรยบรอย ไมเอาถานในการศกษาเลาเรยน ไมประพฤตดชอบในทางทถกทชอบทางศาสนา อนนเปนความบกพรอง ในสงคมมนษยในยคปจจบน เพราะวาสรางสรรคแตสงยวยใหเกดมากขน ทกวนทกเวลา ไมไดแกปญหาจากเหตภายนอกเขาไปหาภายใน แลวภายในมนกไมเรยบรอย คอสงแวดลอม สงยวยททำาใหเสยคนมนมมากเดกไมรจกในสงเหลานน เขากเขาไปเกยวของกบสงนน และบางทเขาเหน ผใหญประพฤตอยทางสนกสนานอยางนน เขากคดฝนๆ ไวในใจ ในขณะทอายมนยงไมถงเวลา วาเมอเรา โตอยางนนแลวเราจะไดทำาอยางนน จะไดทำาอยางน จะไดแตงตวอยางนนจะไดไปเทยวเตรอยางน

อนนมนเปนความฝนอยในจตใจของเดก เปนการสรางสมสงไมดไมงามใหเกดขนในจตใจวนละเลกละนอย คอยพอกหนาขนๆ ครนเมอมนสกรอบ หรอวามนแกตว มนกไหลไปในทางชวทางตำาไดทนท อนนเปนเรองทเปนความเดอดรอนทวๆ ไปอยในยคปจจบน ถาเราไมอยากจะใหสงเหลานเกดขนในชวตของครอบครว ของเรา เรากตองพยามทจะโนมนอมจตใจของเขา

เหลานนเขาหาสงทดทงามไว ใหเขาไดยนไดฟงใน เรองอะไรๆ ทเกยวกบความจรงของชวตไวบาง สอนใหเขารเรองชวตไวบางตามทางธรรมตามทางพระ ศาสนา ชวนเขาคยเขาสนทนาในเรองปญหาอนาคตของชวต ใหเขาคดกาวหนาตงเนอตงตว ประพฤตด ประพฤตชอบอนจะเปนประโยชนแกสกลแกครอบครวตอไป

มารดาบดาทหวงจะใหสกลตงมน กตองใหลกของเราอยในธรรม ถาลกอยในอธรรมะ ตระกลมนจะอยรอดไดอยางไร ตระกลจะตงอยไดอยางไร ไมมทางจะอยไดเพราะผคำาจนตระกลนนไมด เหมอนเรอนทมเสาผแลวมนจะอยกนไดอยางไร เสาทกตนปลวกกนหมดแลว ไมเทาใดเรอนนนกผพง ใน ครอบครวสกลกเหมอนกน ถาสมาชกในครอบครวทเปนบตรธดาไมประพฤตธรรม ไมรจกรกษาตวใหอยในทางทถกตองทชอบ ครอบครวนน ตระกลนนจะอยไดอยางไร พอแมหาเงนหาทองไวมากมายมเงนเปนลาน เปนแสนกตามใจเถอะ แตถาลกไมดแลวมนถลงหมด ใชเงนใหหมดมนใชงาย ไมลำาบากอะไร

เคยมคนเลาใหฟง วาครอบครวหนง ไดรบมรดกเปนเงนตงหลายลานบาท ใชปเดยวหมดไปสองลาน บอกวา แหมมนใชเหลอเกน พอใชหมดไปอยางนน แมผวบอกกบลกชายวาไมไหว ถามนใชเงนอยางนกจะฉบหาย ทไดไวมนจะหมดสน เพราะปเดยวใชหมดไปตงสองลานแลว คอซอใหญ พอไดเงนมาแลวซอใหญโตเลย เทยวเตรเฮฮาสนกสนาน ชวนเพอนมากนเลยงอะไร

ตออะไรกน นเขาเรยกวา มนเมาแลวในทรพยสมบต เมาในความสนกสนาน ไมรจกใช ผลทสดกหมดไมมเหลอ

คนเราฐานไมเหมาะไปเอาของใหญมาวางไวบนฐาน มนกลมลงเทานนเอง คอฐานเลก อาตมาเคยพดกบใครๆ หลายคนวา คนฐานเลก คนบางคนฐานมนเลก คอพนภมทางจตใจมนนอย แลวจะทำาอะไรใหมนใหญโต หรอวาไดเปนใหญเปนโตขนกไปไมรอด เพราะวาฐานมนเลก ไมรจกรกษาจตใจ ไมรประมาณในการทจะพด จะปฎบตหนาทการงาน ผลทสดลมลงไปเพราะฐานมนเลก ตวอาคารมนใหญแตฐานมนนดเดยว เลยตงอยไมได อนนแหละมอยทวไป

เขาเลาวา คนถบสามลอไปถกลอตเตอรเขา ไดรางวลงาม พอถกลอตเตอรเขาแหมซอสามลอหลายคนใหคนอนถบบาง แตวาตวเองไมถบรถแลว เปนเถาแกแลวกเลยเทยวสนกสนาน พาเพอนไปกนเลยง บางทเหนเพอนมากเตะท ใหมนรอยหนง เขกหวมนทหนงใหมนรอยหนง อะไรอยางนเปนตวอยาง สนกสนานอยอยางน เดอนเดยวภรรยาตองขอแยก คอขอหยา ขนอยกนตอไปกกจะพลอยฉบหายไปกบพอเจาพระคณนดวย เลยขอหยา แลวกไดแบงรถกน รถแบงกนคนละสามคน ทไปอยกบเมยนนยงอย ทไปอยกบผวนน สามคนพอขายหมด แลวผลทสดกกลบมาถบสามลอตามเดม แลวไมใชถบรถของตวตองไปเชาของคนอน นแหละเรยกวาลาภมนมาหาแลว แตไมรจกรกษาลาภนนไว

เพราะอะไร จตใจมนเตมท ไมมความรสกนกคด ในทางทถกทชอบ ไมมฐานทางดานจตใจจงเอาตวไมรอด

แตวามอยคนหนง ปลดอำาเภอมาเลาใหฟง วาถกลอตเตอรถกรางวลทหนงเสยดวย เวลาถกรางวลทหนงในสมยนน เขามวฒนธรรมตองสวม เสอแตงตวเรยบรอยจะไปไหน แกมาบอกกบทานปลดทคนเคยกนวา ทานปลด ผมจะไปรบรางวลลอตเตอร แตไมมเสอจะสวม จะไปอยางไร แกไมมเสอจะสวมจรงๆ แกเปนลกจางเขา มอดาน รางกายลำาสน แขงแรง แลวกบอกวาจะทำาอยางไร ทานปลดกนกวาพดเลน เลยถามวาถกจรงๆ หรอ ถกจรงๆ ครบ ผมทานดแลวมนตรงจรงๆ ไหนเอามาดซใบทถกมหรอเปลา หอไวทชายผาเอามาใหดถกจรงๆ เลยกอปถมภ ไมเปนไร เสอฉนจะใหเอง แลวกางเกงทดกวานมหรอเปลา มนมตวเดยวตวน ปะหนาปะหลงเชยว กางเกงตวนกไมได แตงไปรบเงนไมไหว

เอาของฉนไปทงชดเลย แตงใหเรยบรอย พาไปรบเงน รบเงนแลวกชวยนำาไปฝากธนาคารอะไรให แลวถามวาไดเงนแลวไมคดจะไปเทยวไปเตรอะไรมง แกบอกวา ไมไหวครบจะไปสนกอะไร ผมไมอยากจะสนก แลวคดจะทำาอะไรมง ผมจะเอาเงนไปซอทดน เพอจะทำาสวนของผมเองมง เพราะวาเปนลกจางเขามากหลายปแลว อยากจะทำาสวนของตวเอง เลยใหทานปลดนนแหละชวยเหลอในเรองทจะซอหาทดนอะไรให เลยมาเบกเงนไปซอทดนแปลงหนงยสบกวา ไร ซอทดนแลวกซอเสามากนบรเวณ แลวก

ลงมอทำางาน จางเขามงตวเองทำาดวย เอาอยางจรงจง ผลทสดตงตวไดเปนหลกเปนฐานนนเรยกวา คนมฐาน อะไรตกลงมา ฐานมนกไมเอยง มนมนคงเรยบรอย แตถาฐานไมด พออะไรหลนลงมาฐานกเอยงไป ทรดไป เหมอนคนถบสามลอถกลอตเตอร สามารถกาวหนาไปดวยความเรยบรอย

เดยวนชานพระนครมคนรำารวยเยอะแยะ เพราะถนนมนผานไป พอถนนผานไป ทมราคา พอทม ราคากขาย พวกนกจดสรรทกไปซอ บางทซอไวลวงหนา ถนนยงไมไป ซอไวกอน พอถนนไปราคาดกขายตอ คนทเปนเจาของนาซงสมยกอนนลำาบาก ทำางานทำาการ ขายทไดเงนลานหนง สองลาน สามลาน ลก หลายคนกแบงใหลกๆ ลกๆ พอไดเงนมากไปซอรถยนตมาคนหนง ขบปรอไปปรอมา เทยวเตรเฮฮา ปครง สองป เงนกหมด ไมมเหลอ แลวกมาขอแมอก แมกใหตอไปอก ผลทสดกไมมอะไรเหลอ ขายดนเสรจแลวเงนทไดมากใชจนหมด จนเกลยง

แตถาเปนคนเฒาคนแก แกใชไมหมด คนแกนเขานกถงเรองอะไร นกถง เรองบญเรองกศล พอไดเงนมากนกวาจะไปสรางอะไรด ไปสรางศาลาไปสรางกฏสงฆ ไปชวยโรงเรยน ไปโรงพยาบาล คนแกเขาคดแตเรองบญเรองกศล ไดเงนมากคดจะไปทำาบญไปบรจาคทานทงนนแหละ เงนกเหลออย บรจาคไมพอยงมเหลออกเพราะแกไมสนกแลว แตวาเดกหนมๆ พอไดเงนมากคดไปซอรถ แลวขบรถเทยวสนกสนาน ไปอยางนนอยางน ไม

เทาใดเงนกหมดสน ดนกหมดกน อนนแหละเขาเรยกวา ความเสยหาย

คนโบราณเขาสอนนกสอนหนา ไมใหขายทดน ทดนทพอแมเขาหาไวให เขาไมใหขาย เพราะถาถงขายทรพยสมบตของพอแมแลว แสดงวาจนแตมแลว ไมมทางจะไปแลว ตองขายทดนกนแลวกหมดทาง เขาจงหามไมใหขาย แตใหเกบไวเปนสมบตดงเดมเปนทระลก วาอนนแหละของทพอแมใหไมควรขาย คนโบราณเขาสอนนกสอนหนา อะไรทพอแมใหเขาไมใหขาย สายสรอย แหวน เพชร นล จนดาอะไรทพอ แมใหเขาไมใหขาย ไมใหเอาไปจำานำา หรอเอาไปทำาอะไร แตรกษาไวอยางดทสด อนนเขาตงไวเพออะไร เพอจะใหลกหลานไดรจกรกษาทรพย ใหทรพยมนอยคงทนตอไป เพราะถอวาเปนของทพอแมให ไมควรจะขาย

แลวเขาบอกไวดวยวา ถาใครขายของดงเดมแลว เอาตวไมรอด มนกเปนเชนนนจรงๆ แตเขาขายมาๆ จนกระทงหมด ผลทสดกเอาตวไมรอด อนนมอยทวไปในสงคมของมนษยในยคปจจบนน ทเปนเชนนนกเพราะวาฐานไมดดงทกลาว คอไมมธรรมะเปนหลกประจำาใจ มนจะลมตวสนกสนาน เพลดเพลนไป ไมคดถงอนาคตขางหนา เวลานเราตองคดถงเหมอนกน อดต ปจจบน อนาคต ตองเอามาประกอบกนเขา เพอเปนเครองพจารณา เตอนจตสะกดใจในชวตของเรา เชนเรองอดต เราตองเอามาเปรยบกบปจจบน คนเราทกคนมอดต มปจจบน มอนาคต

อดตนนเอามาเปนเครองเตอนใจอยางไร สมมตวาเมอกอนนเราเปนคนอยางไร เปนคนธรรมดาๆ ไมมเงนไมมทองใช อยในฐานตอสตวเปนเกลยว เพอจะไดตงเนอตงตวเปนหลกเปนฐาน เพอใหเทยมหนา เทยมตา กบคนอนเขา เรากตองเอามาพจารณาวา อดตของเรานนอยในสภาพลำาบากอยางไร ความลำาบากทงหลายควรจะเปนบทเรยน เปนครเตอนจตสะกดใจของเราไว วาเราตองอาศยความเพยร ความอดทน ความกาวหนา การทำาจรง ชวตจงไดผานพนอปสรรค คอความลำาบากนนมาได มาอยในฐานะทสบายดงเปนอยในปจจบนน

ทนเมอสบายแลว บางทเราจะลมตวไป ลมนกไปถงอดต วาเราเคยเปนอยางนน เปนอยางน ทคนโบราณเขาพดวา ววลมตน คอมนลม วาตนมนมกตน แลวมนควรจะเหยยบอะไร บางมนลมไป เลยไปเหยยบพลาดไปถกนนถกน เจบไขไดปวย เขาจงวาววลมตน คนเราบางทกลมไปในเรองอยางนน ไมไดนกถงของเกา ทเคยเปนเคยอยอยางไร พอมอะไรผดขนจากเดมกเมาในสงนน เมาในเงน เมาในทองในอำานาจ ในความเปนใหญ พวกบรวารกทำาใหคนเมาเหมอนกน เพราะมแตการปอยอปอป น อยางนนอยางน ลวนแตวาพดใหเหลงเจงใหมนไปทงนน เหมอนกนเหลาหวาน เมาตลอดเวลา ทำาใหนกอะไรไมได นแหละคอความประมาทตวหนง

ความเมาแบบนพระพทธเจาถอวาเปนความประมาท ชวตจะตองตกตำาไมกาวหนา แตถาเราไมเมาเอาอดตมาเตอนตวเองไวเสมอ

วา สมยหนงเราเคยเปนอยางนน เราเคยลำาบากตรากตรำา เดยวนสบายกอยานกวาจะสบายเสมอไป เพราะพระทานบอกวา สงทงหลายมนไมเทยง อาจจะเปลยนแปลงลงไปเมอใดกได เหตการณทงหลายมนไมแนนอน ตวเรามนเปลยน โลกมนเปลยนแปลง มอะไรเปลยนแปลงโดยไมรเนอรตวเกดขน เรากลบตวไมทนจะลำาบากเดอดรอน เพราะฉะนนจะตองเตรยมไวใหมนคง เชนวาเงนทองทเราหาได เราจะจายใหมนหมดเสยกไมได สนกเกนไปกไมได จายเตบเกนไปกไมได ตองคดวาอนาคตมนจะมการเปลยนแปลงไปอยางไรกไมร เราจะตองเผอไวบาง เรยกวาเผอขาดเผอเหลอ อยางนกไมประมาท เพราะนกถงอนาคตไว แลวเปนคนทไมลมเนอลมตว ชวตจะไมตกตำา นเขาใหคดถงอดตเพอเปนเครองเตอนใจเรา สำาหรบชวตของเราคนเดยว

เรองอดตของสงคมกตองคดเหมอนกน เชนเรองบานเมอง เรองชาต เรองประเทศ ในอดตเปน มาอยางไร บรรพบรษเราเคยประพฤตมาอยางไร เคยปฏบตอยางไร สรางชาตสรางบานเมองมาโดยวธใด มอะไรบกพรองในเหตการณนนๆ บาง เพราะในประวตศาสตรเขาเขยนไวทงสองอยาง เรองดเขากเขยนไว เรองเสยเขากเขยนไว ประวตศาสตรกคอบนทกเหตการณตางๆ ในอดตทผานมา สงเหลานน เปนเรองทนาเรยน นารนาศกษา ไมวาจะเปนประวตศาสตรของบคคลเฉพาะคน ของชาตของสวนรวม ตลอดจนถงของโลก การศกษาประวตศาสตรกคอศกษาอดตนนเอง เอามาเปนครของเราตอไป เพอใหเราเหนวาสงทงหลายมนเปนอยางไร และทมนเกดขนอยางนนเพราะอะไร ความ

เปลยนแปลงทเกดขน แลวทำาใหลมจมนนเกดขนเพราะอะไร ในเรองนถาเราศกษาดใหดแลว คนกตาม ประเทศชาตกตาม ทเกดความลมจมนนกเพราะวา มนมวประมาทหลงไหลมากเกนไป พอเกดความหลงใหลมวเมาในความสขความสบาย กหาแตความสขเพลดเพลนแตความสบาย ไมไดคดจะทำาอะไรมนกเสยหาย

ในพระสตรทางพระพทธศาสนา พระพทธเจาตรสวาพวกกษตรยลจฉวนนเปนพวกทอยกนอยางมนคง กษตรยแควนอนแมจะมาตกไมแตก เพราะกษตรยลจฉวยงประพฤตธรรมมนอย คอยงไมประมาท พวกกษตรยลจฉวนนเปนคนกนงายอยงาย แลวกหลบนอนในททไมสบาย คอเขาหนนหมอนไม ไมใชหนน หมอนยดดวยนนยดดวยสำาล ซงนอนแลวสบาย พวกกษตรยลจฉวเปนพวกหนนหมอนไม เปนผเตรยมพรอม เพอการตนอยตลอดเวลา พระพทธเจาตรสวา ตราบใดทกษตรยลจฉวยงหนนหมอนไมอย กษตรยอนจะ มาตนครเวสาลไมไดเปนอนขาด คอมไมแตกเพราะกษตรยยงอยในธรรม ยงไมหลงใหลมวเมาในความเปนอยทฟงเฟอ แลวพระองคกทำานายไววา เพอใดพวกกษตรยลจฉวหนนหมอนขางแดง ตนสาย กนขาวสาลทมเมดอนงดงาม ปรงแตงใหรสชาตดวยประการตางทงปวงแลว เมอนนแหละกษตรยลจฉวจะลมจม

แลวกจรงๆ เหมอนกน ตอมาพวกกษตรยลจฉวแตกแยกกน ตางคนตางหาความสขความสบายสวนตว ไมเหนแกประโยชนสวนรวม คอประเทศชาตบานเมอง ผลทสดกแตกพาย พระเจา

อชาตศตรตแตกเอาเปนเมองขน ทอนกเปนอยางนน สงคมในโลกมนกเปนอยางนน ถาศกษาในจกรวรรดตางๆ ทเคยรงโรจน แลวกลมจมลงไป มนไมใชเรองธรรมดาแตวาทำาใหผดธรรมชาต คอมวเมาสนกสนานกนมากเกนไป พอมวเมาสนกสนานกลมตว ลมตวกไมเตรยมตวใหพรอม ในการทจะปองกนตน ปองกนชาต กลมจมกนเทานนเอง อนนเปนเรองทควรศกษาอดตไวตลอดเวลา เพอเอามาเปนเครองเตอนจตสะกดใจ ไมใหประมาทไมใหมวเมาในเรองอะไรๆ ตางๆ

คนโบราณเขาจงสอนไววา ตกนำาใสกระโหลก ชะโงกดตวเสยบาง เพอจะใหรวาเราบกพรองในแงใด เสยหายในเรองอะไร ประมาทอยางไร จะไดรเนอรตว ใหดกระจกบอยๆ กระจกทเปนแวนแกวทเขาทำาขายนน ดไดแตเพยงรางกาย แตกระจกแวนธรรมของพระพทธเจานน ดใหถงจตใจ เราตองเอาธรรมะมาสองดจตใจของเรา ความคดความนก การเปนการอยในชวตประจำาวนของเรา วามอะไรไมเหมาะไมควรมอะไรควรจะปรบปรงแกไข มอะไรควรจะทำาใหดขนไปกวาน อนนจะตองคดบอยๆ ถาคดไวบอยๆ แลวรบรองวาไมตกตำา ชวตจะกาวหนาไปเรอยๆ ฐานะการเงนการทอง การเปนอยกจะเรยบรอย ไมบกพรอง เพราะเราเปนผไมประมาท อนนเปนเรองสำาคญ เรยกวานกถง อดตไว

ทนตวปจจบนเราจะนกอยางไร สำาหรบตวปจจบนนนกใหนกแตเพยงวา เราอย บดน เรามอะไร ทจะตองทำาและเราควรจะทำาสงนนอยางไร ควรจะคดอยางไร ควรจะพดอยางไร ควรจะทำาใน

เรองใด เรองทเราจะทำานนมนถกหรอผด มนชวหรอด มนจะเปนใหเกดความเสอม ความเจรญแกชวตจตใจ สภาพครอบครวอยางไร เปนเรองทจะตองตรวจสอบอยเสมอ ในขณะททำาอยปฏบตอยในเรองนน อยาเผลอ อยาประมาทในตวปจจบน แลวตวปจจบนนแหละสำาคญทสด เพราะปจจบนมนสรางอดต ปจจบนมนสรางอนาคต อดตของเราจะสดใสรงเรองเปนทนาชนใจ กเพราะตวปจจบน ถาเราทำาปจจบนด มนลวงไป มนกเปนอดต อดตมนกด

เชนวาวนนเราทำาด พรงนวนนมนเปนวนวานไปแลว กเปนอดตของพรงน วนพรงนเราทำาดมนกเปนอดตของวนตอไป ชวโมงนเราทำาด มนกเปนอดตของชวโมงหนา ชวโมงหนามนก สมพนธกบปจจบน เพราะฉะนนตวปจจบนนจะตองอยดวยตวสต ตวปญญา ใหถอเอาพระพทธเจาเปนผนำาไว เอาพระธรรมเปนแผนททางเดนของชวต อยาเดนผดทาง ใหเดนตามแผนททพระทานบอกไวใหเราเดน เดนดวยความระมดระวง เดนดวยความกลว กลววามนจะผด กลววามนจะเสยหาย กลวมนจะเกดทกขเกดโทษแกเรา แกคนอน ใหนกไวอยางนน ถาเรานกไวอยางนแลว ตวปจจบนของเรากจะเรยบรอย อนาคตทจะมาถงกเรยบรอยเหมอนกน นเรยกวา ตวปจจบน

สำาหรบเรองอนาคตขางหนานน เรากตองวางแผนไว อยาทำาอะไรเพยงแตคดวาใหสำาเรจไปในเพยงชวโมงน หรอเพยงวนน มนมวนพรงนอก มนมเดอนหนาอก มนมปหนาอก เพราะชวต

ของเราไมแนวา จะไปดบลงเมอใด วนนเราอย พรงนไมแนวาจะไปดบลงเมอใด วนนเราอย พรงนไมแนวาจะอยหรอไมอย ถาอยเราจะอยอยางไร เราจะมอะไรกนอะไรใช เราจะอยอยางคนมเกยรตมชอเสยงไหม เราควรจะนกอะไร ควรจะทำาอะไรในทางทจะเปนคณเปนประโยชนแกอนาคต ในชวตของเราทานสอนใหนกถงเรองอนาคตไวเสมอ เพอเปนเครองเตอนใจของเราเอง วาขางหนามนยงมอย ไมใชวาจะกนกนใหหมดในวนน พรงน ชางเรองมน เหมอนกบคนทอยตามบานนอกบานนาในปาในดง คนเหลานเขาไมคอยคดถงอนาคตเทาไหร ทำาอะไรกเอาแตเรองงายๆ

สมมตวาเขาไปในปาเจอตนไมเขาตนหนง แลวมนกมลกกนได แทนทเขาจะเอาอะไรมาสอยไปกนสกผลสองผล เขาไมทำาอยางนน โคนมนเสยเลย โคนมนลงมาทงตนเลย แลวกเกบเอาผลไปกนคราวเดยวตนไมนนกตาย เลยกไมไดกนกนตอไป อนนมอยทวๆ ไป กนผลไมสองสามผลแตตดตนลงมาเลยตนไมนนกหมดพนธกนไป นเขาเรยกวาไมนกถงอนาคตของชาต ของบานเมอง หรอคนทมนสยทำาลาย เชนทำาลายปา ทำาลายตนนำาลำาธาร หรอวาทำาอะไรๆ ตางๆ เอาแตประโยชนสวนตวคนเดยวเฉพาะหนา แตไดคดวาอนาคตขางหนา มนจะเปนอยางไร เขาไมไดคำานงถงเรองอยางนน พวกเหลานเปนพวกไมมอนาคต เพราะฉะนนจงทำาเอาแตเฉพาะหนาพอผานพนไป ขางหนา จะมอะไรเกดขนเขาไมนกถง อนนทำาใหเกดความเสยหายแกตนแกทาน ตลอดถงสวนรวมประเทศชาตดวย เหมอนกน

เพราะฉะนนในแงของการปฏบตธรรมะ เราจงตองคดถงอนาคตไวบาง อยาเอาแตเรองปจจบน

คนบางคนอาจะคดแตเพยงวา ทำาอะไรเรากไมไดกนไมไดใช สมมตวาจะปลกตนไมไวสกตนหนง บางคน ไมปลก เพราะวาปลกทำาไมไมกวนกตายแลว ไมไดหรอก เขาเรยกวาไมไดคดถงอนาคต ไมไดคดถงคนอนทจะเกดตามมา ทำาอะไรไมใชเพอเราคนเดยว เราจะตองนกถงคนอน เชนเราปลกตนไมใชไว สกตนหนง แมเราจะไมไดนงรมเงาของตนไมนน แตวาเมอมนโตขนคนอนไดอาศย ไดรบความสะดวกสบาย คนเราจะไปอยในทใดกตาม กควรคดไวเสมอวา ควรจะทำาอะไรทงไวบาง ไมใชอยเอาแตประโยชนแลวกไมทำาอะไร คนบางคนมนกเปนอยางนน อยบานกอยมนเรอยไป

เหมอนบานขาราชการหลายแหง อาตมาไปเทยวมา อยกนอยางนน ไมเอาใจใสปดกวาดบรเวณบานใหสะอาด ไมตดหญาไมปลกตนไม ไมทำาอะไรใหมนดขน อยมนหญาคารกเกอบถงใตถนบาน ไปเหนเขาแลวนกวา เขาอยอยางไร ไมเปนตวอยางแกประชาชนชาวบาน แลวกบอกวา ไมกวนกจะไปแลว อยบานหลวงอยางนนแหละ นแหละคดงายๆ สนๆ เทานนเอง เรยกวาอยไมใชบานของเราเอง จะทำาไปทำาไม

หรอวาเหมอนคนเชาทดนเขาอย กปลกบานอย แตวาจะปลกบานอย แตวาจะปลกมะมวงตนไมทกนไดไมปลก ถามวาทำาไมไมปลก ไมใชดนของผม ปลกแลวผมกไมไดใช นกเอางายๆ เทานนเอง แลวไมคดวา ทตวอยนนอยอยางไร แลวปลกไวถง เราไมไดกนคนอนเขากไดกน หรอวาเราอยตอไปเรากไดกนมนบาง ไมไดกนกไดอาศยรมเงา ไมไดอาศยรมเงา กยงไดอาศยออกซเจน จากใบไมทมนพนออกมาในเวลากลางวน มนยงไดทงนน แตนไมคดอะไร คดแตวาจะทำาลาย นสยทำาลายยงมากอยในบานเรา นสยสรางมนยงนอย ถาไมเพาะนสยสรางแลว บานเมองจะไมเจรญกาวหนา ในทางศาสนาจงสอนวา ใหปลกตนไม ใหปลกศาลา ใหขดสระ ใหขดบอ ทสอนอยางนน กเพอใหทำาสงทเปนสาธารณะ ทคนจะไดอาศยเกดความรมความเยนกนตามสมควรแกฐานะ

แถวทางปกษใตโดยเฉพาะจงหวดภาคใตสมยกอนเขามศาลามาก ศาลาพกรอน คนไปคนมากได พกกน สรางศาลาขดบอนำาไวขางศาลา แลวกปลกตนไม เชน ปลกตนประด ตนพกล แตใหมนมรมมเงา เขามกจะสรางคกน สรางแลวกไมใชวาจะทง ยงเอาใจใสดแลปดกวาด เคยรจกคณโยมคนหนง แกเอาใจใสเหลอเกน สรางกฏไวทวดแหงหนง อาตมากเคยไปอยทกฏหลงนน ชนแรกกไมรจกเจาของ อยๆ วนหนงเหนแกมาถง แกกวาดในกฏดวย ความจรงเรากกวาดไวทกวนแลว แตวายงมหยากใย ไปถงกกวาดขางกฏดายหญาดายอะไร เลยถามวา คณยายมากวาดนมาบอยหรอ บอกวา กฏนดฉนสรางไว ดฉนตองมาด

บอยๆ มากวาด นทานมาอยสะอาดด องคกอนอยไมคอยสะอาด ทานมาดบอยๆ องคกอนอยไมกวาด นทานมาอย คอยสะอาดหนอย แตวาขางกฏมนรกกเอาเดกมาถางหญา เอาคนใชมาดวย มาดายมาถางหญา

แลวกสรางศาลาไวนอกเมองขางสนามบน เดยวนเขารอหมดแลวบรเวณนน เขาทำาสนามบนสงขลา ทำาศาลาไว สรางบอนำาไวแลวกไปกวาด เพราะวาคนพกกนอะไรกทงบรเวณศาลา กนแตงโมกทงเปลอกไว กนกลวย กทงเปลอกไว กนขนมมใบตองหอกทงไว รกรงรง หาวนเจดวน ยายนแกกไปทหนง กวาดบรเวณนนกวาดหมด เอาไปเผาไฟเรยบรอย ทนทบอนำาพวกรถยนตมนเอารถเขามาจอด บางทมนกชนเอาขอบบอพงไป แลวมนกเสยหาย แกกเอาลวดหนามกนไว ทำารวกนบอ เปดประตไวใหเขาไปตกได แกบอกวา ทกนไมใชเรองอะไร อยาใหรถมนเขาไปถงบรเวณปนทผกไว ใหมนจอดขางนอกใหมนเขาไปตกเอา เอาไปกน ไว ทนศาลาทนงอยางนนเปนไม คนนงมกซกซน มขวานมพลากนงแลวสบเลน แกหาเหลกมาดามไว ถามวาทำา ไมตองดามเหลก แกบอกวามนซน พวกนงทศาลา มนถอพลาถอขวานมนกสบเลน อยางนกเสยใหหมด เลยเอาเหลกไปดามไว สบพลาขวานมนเหยนไปเอง แกเอาใจใสถงขนาดอยางนน

ดแลอยตลอดเวลา เขาสรางแลวหมนตกแตงบรเวณอะไรตออะไร เขาเรยกวาทำาเพอประโยชนแกผอน แตวามนนาเจบใจทคน

อนผไปใชไมชวยรกษาในสงทเขาสรางไว คนเราไมคอยคดในเรองอยางนน ไปนงทศาลากไมไดคดวา เขาสรางไวด เราไดมาอาศยพกรอน เราไมไดทำาอะไรกอยาไปทำาลายของเขาเลย ใหมนอยในสภาพเรยบรอยตอไป ไมอยางนน บางทพอรอ ไดพอเอาไปเสยเลย เชนเหมอนสะพานทำาดวยไมเคยม บางแหงเขาทำาตาลโตนดมาก กระดานไมเคยมหายไปเสยแลว มนเอาไปใสในนำาตาล อยางนกม ทกรมทางหลวงสรางศาลาเลกไวรมทาง บางแหงกระดานหายเหมอนกน วนกอนนงรถผานสายเพชรบร-ปากทอ ไปเหนศาลาหลงหนงกระดานหายไปหลาย แผน เอาไปเสยสหาแผน เขาสรางใหคนนงพกมนเอาไปเสย เอาไปใชสวนตว คนแบบนมนกมเหมอนกนในโลกน มอย แตวาเราอยาไปคดอยางนน มนเอาไปกเอาไปเราสรางใหมตอไป

เหมอนกบเศรษฐคนหนงใน ครงพทธกาล แกสรางวหารใหพระพก แตวามคนหนงมนเกลยดเศรษฐ คนไปบอกวาคนลอบเผาวหาร เศรษฐยนดแลวกยมสบายใจ เขาถามวาทำาไม เขาเผาวหารของทานเสยแลวไมแสดงการเสยใจ ฉนไมเสยใจอะไร มนไมคอยดเทาใดวหารหลงน เผาเสยกดฉนจะไดสรางใหม แลวกเปนการฉลองวนนน ในวนทฉลองนนมนมาแอบอยขางหลงวหาร จะทำารายเศรษฐ รอหาโอกาสอย เศรษฐทานทำาบญ ทำาบญ แลวกกรวดนำา กรวดนำาทานกรวดดงๆ บอกวาดวยอำานาจแหงการบรจาคทรพยสรางวหารหลงเกา ซงผรายมนเผาไปแลว แลวกสรางหลงใหมขนมาอก ขอสวนบญสวนกศลนจงไปสำาเรจ

ประโยชน แกคนทเผาวหารของขาพเจาดวย ขอใหมารบเอาสวนบญแลวขอใหมความสขความเจรญ

แหม คนนนฟงแลวขนลกขนพอง แหม กเผาวหารแลวเขายงแผสวนบญสวนกศลใหอก เลยออกมาถงวางมดเฉพาะหนา แลวกกราบเศรษฐขอโทษขอโพย วาทมาเผาวหารนนผมเองแหละ แลววนนกถอมดเลมนมาดวยนกวาจะมาจวง แทงใหถงแกความตาย แตวาทำาไมไดแลวทานชนะขาพเจาดวยคณธรรม เพราะทานยงอตสาหแผสวนบญ สวนกศลใหขาพเจา แสดงวาทานไมมนำาใจบาปไมโกรธแมแกผประทษราย ชนะดวยความดแทๆ จง ขอกราบขอโทษ เศรษฐกใหอภย ไมเอาโกรธแกคนเหลานน อนนมนสบายใจดเหมอนกน ใครมาทำาราย เราเราไมโกรธกสบายใจ แตถาเราโกรธ เราไมสบายใจ

คนเราตองคดในเรองอยางนไว แลวกทำาอะไรในสงทเปนประโยชน เทาทสามารถจะกระทำาได คนใดทไมคดจะทำาอะไรทเปนประโยชนแกผอนนน เรยกวาเปนคนเหนแกตว ยงไมดยงไมประพฤตปฏบต ธรรมของพระพทธเจา เราตองหดเสยสละ ทำาอะไรๆ ทเปนประโยชนแกผอนทกโอกาสทเราสามารถกระทำาได นคอประโยชนของการทเราคดถงเรองของอดต อนาคต เรองปจจบน เพอเอามาเปนบทเรยนเครองเตอนจตสะกดใจ ใหเกดความคดนกในทางทถกทชอบ ตามสมควรแกฐานะ ดงทกลาวมากพอสมควรแกเวลา ขอจบไวเพยงแตเทาน