รรรรรรรรรรร รรร: รรรร รรรรรรรร รรรรรรรร พพพพพพ พพพพพพพพพพ 1
Jan 01, 2016
รั�ฐวิ�สาหกิ�จไทย:อดี�ต ปั�จจ�บั�น และ
อนาคต
พรายพล คุ้�มทร�พย 1
เอกิสารัอ�างอ�ง:“The Privatization Challenge: A Strategic, Legal, and Institutional Analysis of International Experience” by Pierre Guislain, The World Bank, 1997
2
เอกิสารัอ�างอ�ง:•“กิารัแปัรัรั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จ” ฝ่!ายวิ�ชากิารั มหาวิ�ทยาล�ย
ธรัรัมศาสตรั& 2542•“สารัะน'ารั��: กิารัปัฏิ�รั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จ” ส)าน�กิรั�ฐวิ�สาหกิ�จและหล�กิทรั�พย&
ของรั�ฐ กิรัะทรัวิงกิารัคล�ง และ คณะ
เศรัษฐศาสตรั& มหาวิ�ทยาล�ยธรัรัมศาสตรั& 2543
3
เอกิสารัอ�างอ�ง:• “ส�มปัทานในกิ�จกิารั
สาธารัณ�ปัโภค” พรัายพล ค��มทรั�พย& และ สม�ย
โกิรัธ�นทาคม 2544•“State Enterprises and Privatization
in Thailand: Problems, Progress and Prospects” by Praipol Koomsup 2003
4
เค�าโครังกิารับัรัรัยาย 2ส'วิน :
• ควิามเปั1นมา ปั�ญหา และควิามพยายามปัรั�บัปัรั�งรั�ฐวิ�สาหกิ�จไทย• กิารัปัฏิ�รั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จ
5
บัทบัาทของภาครั�ฐในดี�านเศรัษฐกิ�จ
• นโยบัายและแผน• บัรั�หารัและกิ)ากิ�บัดี�แล• ผล�ตส�นค�าและบัรั�กิารั
6
บัทบัาทของภาครั�ฐในดี�านเศรัษฐกิ�จ
•หน'วิยรัาชกิารั: นโยบัายและบัรั�หารั บัรั�กิารั/ส�นค�าสาธารัณะ (ใช�เง�นภาษ�)
•รั�ฐวิ�สาหกิ�จ: ผล�ตส�นค�าและบัรั�กิารั (ค�ดีค'าส�นค�าและบัรั�กิารัโดียตรัง)
7
โดียปักิต�ภาคเอกิชนผล�ตส�นค�าและบัรั�กิารัไดี�
ท)าไมจ4งต�องม�รั�ฐวิ�สาหกิ�จ?•รั�ฐวิ�สาหกิ�จลงท�นและผล�ต ในกิรัณ�ท�5ส�นค�า
และบัรั�กิารัม�ควิามส)าค�ญต'อเศรัษฐกิ�จและส�งคม โดีย– ไม'ควิรัให�เอกิชนท)า (เพ65อ “ควิามม�5นคง”)
–ผ�กิขาดีธรัรัมชาต� (natural monopoly) และจ)าเปั1นต'อกิารัครัองช�พ (สาธารัณ�ปัโภค) 8
โดียปักิต�ภาคเอกิชนผล�ตส�นค�าและบัรั�กิารัไดี�
ท)าไมจ4งต�องม�รั�ฐวิ�สาหกิ�จ?•รั�ฐวิ�สาหกิ�จลงท�นและผล�ต ในกิรัณ�ท�5
ส�นค�าและบัรั�กิารัม�ควิามส)าค�ญต'อเศรัษฐกิ�จและส�งคม โดีย–ไม'ค��มค'าเช�งพาณ�ชย& –ใช�เง�นลงท�นส�ง–เปั1นอบัายม�ข (ต�องควิบัค�ม และเพ65อรัายไดี�) 9
แบั'งรั�ฐวิ�สาหกิ�จไทย ไดี� 5 ปัรัะเภท
1. สาธารัณ� ปัโภค (ไฟฟ8า ปัรัะปัา โทรัศ�พท& ขนส'ง)
2 .รัายไดี�จากิอบัายม�ข (บั�หรั�5 สลากิกิ�นแบั'ง ส�รัา)
3. ส'งเสรั�มบัางสาขา/สวิ�สดี�กิารั (กิ�ฬา สวินส�ตวิ& ท'องเท�5ยวิ น�คมอ�ตสาหกิรัรัม โคนม ยาง ยา วิ�จ�ย)
10
4 .สถาบั�นกิารัเง�น (ธนาคารัพาณ�ชย& ธนาคารัพ�ฒนาเฉพาะดี�าน: ออมส�น ธกิส . ธอส . Exim SME)
5. ควิามม�5นคงทางทหารั (หน�ง ทอผ�า แกิ�วิ อาหารัส)าเรั=จ แบัตเตอรั�5 อ� 'เรั6อ)
แบั'งรั�ฐวิ�สาหกิ�จไทย ไดี� 5 ปัรัะเภท
11
ควิามส)าค�ญของรั�ฐวิ�สาหกิ�จไทย
•60 แห'ง• ส�นทรั�พย& 2 ล�านล�านบัาท(40% ของ GDP) โดียไม'รัวิมสถาบั�นกิารัเง�น
•รัายจ'ายส�งกิวิ'างบัปัรัะมาณของรั�ฐบัาล
12
•หน�> =1 /3 ของหน�>สาธารัณะ– ส'วินใหญ'ม�กิรัะทรัวิงกิารัคล�งค)>าปัรัะกิ�น
• พน�กิงาน 250, 000 คน (1 % ของกิ)าล�งแรังงาน)
•ส'งรัายไดี�เปั1น 6 % ของรัายไดี�รัวิมรั�ฐบัาล
ควิามส)าค�ญของรั�ฐวิ�สาหกิ�จไทย
13
รั�ฐวิ�สาหกิ�จไหนเอ'ย?
14
ปั�ญหาของรั�ฐวิ�สาหกิ�จไทย•บัรั�กิารัไม'น'าพอใจ
–กิรัณ�ต�วิอย'าง: รัถไฟ ขสมกิ. ท'าเรั6อ ปัรัะปัา
•ภารัะกิารัเง�นส)าหรั�บัภาครั�ฐ–ไม'ขาดีท�น–แต'ต�องกิ��ย6มเพ65อลงท�นท�กิปั?
ภารัะหน�>ส)าหรั�บัภาครั�ฐ15
สาเหต�ของปั�ญหา 3 ปัรัะกิารั•ข�อจ)ากิ�ดีทางกิารัเง�น•ข�อบักิพรั'องของรัะบับัและ
องค&กิรั•กิารัผ�กิขาดี (ขาดีกิารัแข'งข�น)
16
สาเหต�ของปั�ญหา• ข�อจ)ากิ�ดีทางกิารัเง�น–กิารัปัรั�บัรัาคาและแรังกิดีดี�นทางกิารัเม6อง–ควิามจ)าเปั1นในกิารัลงท�นและกิารักิ��ย6ม–กิารัขาดีท�นและกิารัปัรั�บัปัรั�งค�ณภาพบัรั�กิารั
17
สาเหต�ของปั�ญหา• ข�อบักิพรั'องทางรัะบับัและองค&กิรั:
– กิฎ รัะเบั�ยบั ไม'คล'องต�วิ– รัะบับัเง�นเดี6อน สวิ�สดี�กิารั และแรังจ�งใจในกิารัท)างาน–ควิามเหมาะสมของคณะกิรัรัมกิารั/ผ��บัรั�หารั
18
• ข�อบักิพรั'องทางรัะบับัและองค&กิรั:
–โครังสรั�างกิารัควิบัค�มและกิ)ากิ�บัดี�แล–กิารัแทรักิแซงทางกิารัเม6อง
สาเหต�ของปั�ญหา
19
สาเหต�ของปั�ญหา• กิารัผ�กิขาดี– ผ�กิขาดีโดียธรัรัมชาต� หรั6อ โดียนโยบัาย– ผ��บัรั�โภคม�ทางเล6อกิน�อย --> ค�ณภาพบัรั�กิารัต)5า–กิารัให�ส�มปัทานกิ�บัเอกิชน แต'รั�ฐวิ�สาหกิ�จเปั1นค�'แข'งท�5ท)าหน�าท�5กิ)ากิ�บัดี�แลดี�วิย
20
กิารัปัรั�บัปัรั�งกิ�จกิารัรั�ฐวิ�สาหกิ�จไทย
• เรั�5มต�>งแต'แผนพ�ฒนาท�5 1–แต'จรั�งจ�งในช'วิงกิวิ'า 20 ปั?ท�5ผ'านมา
•ในทศวิรัรัษ 1990 ให� ส�มปัทานเอกิชนในสาขา ไฟฟ8า
โทรัคมนาคม ทางดี'วิน ท'าเรั6อปัรัะปัา 21
•อ)านาจกิารัผ�กิขาดีและอ)านาจ กิารักิ)ากิ�บัดี�แลของรั�ฐวิ�สาหกิ�จ
ย�งเปั1นอ�ปัสรัรัคต'อกิารัแข'งข�นจากิธ�รักิ�จเอกิชน
• กิารัขยาย - ย�บัรั�ฐวิ�สาหกิ�จบัางแห'ง
กิารัปัรั�บัปัรั�งกิ�จกิารัรั�ฐวิ�สาหกิ�จไทย
22
•กิารัปัรั�บัปัรั�ง “ธรัรัมาภ�บัาล ”ของรั�ฐวิ�สาหกิ�จ– รั�ฐวิ�สาหกิ�จช�>นดี�– กิารัสรัรัหา แต'งต�>ง และดี)ารัง
ต)าแหน'งของผ��บัรั�หารั
กิารัปัรั�บัปัรั�งกิ�จกิารัรั�ฐวิ�สาหกิ�จไทย
23
•ควิามจ)าเปั1นในกิารัแปัรัรั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จอย'างจรั�งจ�ง (เพ�5มบัทบัาทของเอกิชน)
กิารัปัรั�บัปัรั�งกิ�จกิารัรั�ฐวิ�สาหกิ�จไทย
24
25
กิรัะบัวินกิารัแปัรัรั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จ หล�กิกิารัของกิารัแปัรัรั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จไทย:
ส'วินหน45งของแผนฟC> นฟ�เศรัษฐกิ�จหล�งวิ�กิฤต เปัEดีโอกิาสให�เอกิชนเข�ามาลงท�นและให�บัรั�กิารั เพ65อแข'งข�นกิ�บัรั�ฐวิ�สาหกิ�จ (Privatization, Capitalization, Peopleization, Equitization,Commercialization)
26
กิรัะบัวินกิารัแปัรัรั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จ: Privatization
กิารัเพ�5มบัทบัาทเอกิชน (Privatization) 2 แนวิทาง:
ขายห��นให�เอกิชน ให�ส�มปัทานแกิ'เอกิชน (ช'วิงเวิลาหน45ง)
27
กิรัะบัวินกิารัแปัรัรั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จ: Privatization
กิารัขายห��น ม�หลายวิ�ธ�/ม�ต� ขายให�ใครั อย'างไรั:
ปัรัะชาชน IPO และ voucher น�กิลงท�นสถาบั�น พน�กิงาน/ผ��บัรั�หารัรั�ฐวิ�สาหกิ�จ พ�นธม�ตรัรั'วิมท�น (strategic partners)
28
กิรัะบัวินกิารัแปัรัรั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จ: Privatization
กิารัขายห��น ม�หลายวิ�ธ�/ม�ต� ข�อจ)ากิ�ดีในกิารัขายห��นให�ต'างชาต�“ห��นทอง”(golden shares) ถ6อโดียรั�ฐบัาล กิ'อนขาย ต�องม�กิารัปัรัะเม�นม�ลค'าทรั�พย&ส�น บัางกิรัณ� ต�องม�กิารัจ�ดีองค&กิรัใหม' รัะดี�บักิารัพ�ฒนาของตลาดีหล�กิทรั�พย& และวิ�ธ�กิารัขายห��น
29
กิรัะบัวินกิารัแปัรัรั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จ: Privatization
กิารัให�ส�มปัทาน (ส�ทธ�ช�5วิครัาวิหรั6อ concession) ใช�กิ�บั natural monopoly
30
กิรัะบัวินกิารัแปัรัรั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จ: Privatization
กิารัให�ส�มปัทาน ม�หลายแบับั: จากิเอกิชนม�บัทบัาทน�อย ไปัถ4งมากิ
Service/Management Contracts Leases
31
กิรัะบัวินกิารัแปัรัรั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จ: Privatization
กิารัให�ส�มปัทาน (Concessions ) :
รัะยะเวิลายาวิ - 20 30 ปั? เอกิชนลงท�น บัรั�หารั และดี)าเน�นงานเอง ม�ส�ทธ�แต'ผ��เดี�ยวิในช'วิงส�มปัทาน
32
กิรัะบัวินกิารัแปัรัรั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จ: Privatization
กิารัให�ส�มปัทาน (Concessions) :
จ'ายค'าส�มปัทานให�ภาครั�ฐ เอกิชนรั�บัควิามเส�5ยงดี�านตลาดี แต'รั�ฐอาจปัรัะกิ�นตลาดีในบัางกิรัณ�
33
กิรัะบัวินกิารัแปัรัรั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จ: Privatization
กิารัให�ส�มปัทาน (Concessions ) :
B = BuildT = TransferO = Operate
34
กิรัะบัวินกิารัแปัรัรั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จ: Privatization
กิารัให�ส�มปัทาน (Concessions ) :
ม� 3 รั�ปัแบับั: 1) BTO โอนให�รั�ฐเม65อสรั�างเสรั=จ
ทางดี'วินข�>น 2 ดีอนเม6องโทลเวิย& โทรัศ�พท&
35
กิรัะบัวินกิารัแปัรัรั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จ: Privatization
กิารัให�ส�มปัทาน (Concessions ) : ม� 3 รั�ปัแบับั: 2) BOT โอนให�รั�ฐเม65อส�>นส�ดีส�มปัทาน
รัถไฟฟ8า BTS ท'าเรั6อแหลมฉบั�ง ปัรัะปัาปัท�ม-รั�งส�ต
36
กิรัะบัวินกิารัแปัรัรั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จ: Privatization
กิารัให�ส�มปัทาน (Concessions ) : ม� 3 รั�ปัแบับั: 3) BOO ไม'ต�องโอนให�รั�ฐ
ผ��ผล�ตไฟฟ8าอ�สรัะ (IPP)
37
กิรัะบัวินกิารัแปัรัรั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จ: Privatization
กิารัให�ส�มปัทาน (Concessions ) : ม� 3 รั�ปัแบับั: 3) BOO ไม'ต�องโอนให�รั�ฐ
ผ��ผล�ตไฟฟ8าอ�สรัะ (IPP)
38
วิ�ตถ�ปัรัะสงค&ของกิารัแปัรัรั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จ
วิ�ตถ�ปัรัะสงค&ส)าค�ญ ค6อปัรัะส�ทธ�ภาพ
ไม'ใช'เพ�ยงเปัล�5ยนเจ�าของแต'ส)าค�ญท�5 กิารัส'งเสรั�มกิารัแข'งข�น
39
กิรัะบัวินกิารัแปัรัรั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จ แยกิงานเปั1น 3 ส'วิน
นโยบัายและแผน (policy and planning) โดียรั�ฐบัาล กิารักิ)ากิ�บัดี�แล (regulation) โดียองค&กิรักิ)ากิ�บัอ�สรัะ กิารัให�บัรั�กิารั (service provision) โดียเอกิชนและรั�ฐวิ�สาหกิ�จ
40
กิ�จกิารัใดีควิรั/ไม'ควิรัแปัรัรั�ปั? ส�นค�า/บัรั�กิารัท�5เอกิชนผล�ตไดี�อย�'แล�วิ สาธารัณ�ปัโภคท�5ม�ผ��ผล�ตไดี�หลายรัาย สาธารัณ�ปัโภคท�5 ผ�กิขาดีโดียธรัรัมชาต�“ ” (กิรัณ�กิ)>ากิ45ง) บัรั�กิารัเช�งส�งคม ไม'ใช'เช�งพาณ�ชย& (แปัรัรั�ปัไม'ไดี�)
กิรัะบัวินกิารัแปัรัรั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จ
41
กิ�จกิารัสาธารัณ�ปัโภคม�กิม�รั�ฐวิ�สาหกิ�จ เปั1นผ��ผ�กิขาดี (ไฟฟ8า ปัรัะปัา โทรัศ�พท& ท'าเรั6อ) ปัรั�บัเพ65อเพ�5มกิารัแข'งข�น และม�กิารักิ)ากิ�บัดี�แล ผ��ผ�กิขาดี
กิรัะบัวินกิารัแปัรัรั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จ
42
กิ�จกิารัสาธารัณ�ปัโภคผ�กิขาดีต�องปัรั�บัโดีย “กิารัแยกิส'วิน ” (unbundling) และค)าน4งถ4ง
ปัรัะโยชน&/ต�นท�นของกิารักิ)าจ�ดีกิารัผ�กิขาดี
กิรัะบัวินกิารัแปัรัรั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จ
43
แยกิแบับัแนวิต�>ง: upstream/ downstream เช'น generation transmission distribution ในไฟฟ8า
แยกิแบับัแนวินอน: แยกิกิ�จกิารัผ�กิขาดีตามพ6>นท�5
กิรัะบัวินกิารัแปัรัรั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จ
44
แยกิรัะหวิ'าง โครังสรั�างพ6>นฐานทางกิายภาพ (physical infrastructure) และกิารัให�บัรั�กิารั
กิรัะบัวินกิารัแปัรัรั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จ
45
โครังสรั�างพ6>นฐานทางกิายภาพ: แข'งข�นไดี� เช'น โรังไฟฟ8า โรังพ�กิส�นค�า ท'าเท�ยบัเรั6อ เครั6อข'ายโทรัศ�พท&ทางไกิล ต�องผ�กิขาดี เช'น รัะบับัสายส'ง/จ)าหน'ายไฟฟ8า ถนน รัางรัถไฟ โทรัศ�พท&พ6>นฐาน ท'าเรั6อ รั'องน)>า ท'าอากิาศยาน
กิรัะบัวินกิารัแปัรัรั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จ
46
กิารัให�บัรั�กิารั: แข'งข�นไดี� เช'น โทรัศ�พท& กิารัขนส'ง กิารัขนยกิส�นค�า กิารัขายปัล�กิไฟ/น)>า ต�องผ�กิขาดี เช'น กิารัข�ดีลอกิรั'องน)>า กิารัจ�ดีรัะเบั�ยบัจรัาจรั
กิรัะบัวินกิารัแปัรัรั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จ
47
กิรัะบัวินกิารัแปัรัรั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จ:
ปัรั�บัโครังสรั�างตลาดี ข�อเสนอกิารัแยกิส'วินกิ�จกิารัไฟฟ8าไทย:
เคยผ�กิขาดีโดีย กิฟผ. กิฟน. กิฟภ. แยกิส'วินโดียให�ผล�ตไฟโดียเอกิชนแข'งกิ�น ขายเข�าตลาดีกิลาง ผ'านรัะบับัสายส'ง/สาย จ)าหน'ายซ45งผ�กิขาดีโดียรั�ฐวิ�สาหกิ�จ และแข'งกิ�นขายปัล�กิ
48
กิรัะบัวินกิารัแปัรัรั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จ:
ปัรั�บัโครังสรั�างตลาดี กิารัแยกิส'วินกิ�จกิารัไฟฟ8าไทยในปั�จจ�บั�น:
แยกิส'วินโดียให�ผล�ตไฟโดียเอกิชนแข'งกิ�น ขายให� กิฟผ. ผ'านรัะบับัสายส'ง/สาย จ)าหน'ายซ45งผ�กิขาดีโดียรั�ฐวิ�สาหกิ�จ และขายปัล�กิกิ=ย�งผ�กิขาดี (กิฟน. และ กิฟภ.)
49
ผลกิารัแปัรัรั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จไทย
กิ�จกิารัไฟฟ8าไทยในปั�จจ�บั�น: นโยบัาย: กิรัะทรัวิงพล�งงาน กิ)ากิ�บัดี�แล: คณะกิรัรัมกิารักิ)ากิ�บักิ�จกิารัพล�งงาน ให�บัรั�กิารั: ผล�ตไฟฟ8าโดียเอกิชนและ กิฟผ. กิฟผ. รัะบับัสายส'ง กิฟน. และ กิฟภ. รัะบับัสายจ)าหน'าย และขายปัล�กิ
50
ผลกิารัแปัรัรั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จไทย
กิ�จกิารัโทรัคมนาคมไทยในปั�จจ�บั�น: นโยบัาย: กิรัะทรัวิงเทคโนโลย�ส65อสารัฯ (ICT) กิ)ากิ�บัดี�แล: คณะกิรัรัมกิารัส65อสารัและ โทรัคมนาคมแห'งชาต� ให�บัรั�กิารั: TOT กิสท . และเอกิชน (AIS DTAC TRUE)
51
ผลกิารัแปัรัรั�ปัรั�ฐวิ�สาหกิ�จไทย
สาขาอ65นๆ : ขนส'ง (รัถเมล& รัถไฟ กิารับั�น ท'าเรั6อ) น)>าปัรัะปัา