นิพนธ์ต้นฉบับ การประเมินผลโครงการต้นแบบตาบล - ThaiJo

วารสารวชาการสาธารณสขชมชน ปท 6 ฉบบท 2 เมษายน – มถนายน 2563

83 Academic Journal of Community Public Health Vol. 6 No. 2, April – June 2020

Received: 19 Feb 2020, Revised: 13 Mar 2020 Accepted: 23 Mar 2020

นพนธตนฉบบ

การประเมนผลโครงการตนแบบต าบลฟนด ต าบลแมพรก อ าเภอแมพรก จงหวดล าปาง

ธวชชย ปนเครอ1,*

บทคดยอ

การศกษานเปนการวจยเชงพรรณนา มวตถประสงคเพอประเมนผลโครงการตนแบบต าบลฟนด ในดานบรบท ปจจยน าเขา กระบวนการ ขนตอนการด าเนนงานและผลผลตของโครงการ โดยใช CIPP Model ศกษาในกลมผปกครองเดกอาย 2-3 ป ทสมครใจเขารวมโครงการ จ านวน 50 คนและเจาหนาทสาธารณสขหรอทนตบคลากรทรบผดชอบโครงการ จ านวน 27 คน เกบขอมลดวยแบบสอบถาม แบบสมภาษณแบบมโครงสรางและการสมภาษณเชงลก ในชวงเวลาระหวาง ตลาคม 2561 ถง กนยายน 2562 วเคราะหขอมลเชงปรมาณดวยจ านวน รอยละ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานและใชเทคนคการวเคราะหเชงเนอหาในขอมลเชงคณภาพ มขอคนพบ ดงน 1) ดานบรบท พบวา วตถประสงคของโครงการมความชดเจนในขณะทแผนงานไมชดเจนเนองจากกจกรรมคลายคลงและซ าซอนกบงานประจ า มตวชวดมากเกนไป โอกาสทจะไดรบการสนบสนนจากองคกรอน ๆ มขอจ ากดดานชวงเวลาของการท าแผนไมตรงกน และการมสวนรวมของชมชนขนอยกบกจกรรม 2) ดานปจจยน าเขา พบวา ดานงบประมาณ วสดอปกรณและบคลากรไมเพยงพอ ในสวนดานเวลาการด าเนนงานตองปฏบตงานนอกเวลาเพมเตม รวมถงดานแผนด าเนนงานครอบคลมกลมเปาหมายแตขาดคณภาพ 3) ดานกระบวนการ พบวา ทกกจกรรมตามโครงการ มขอจ ากดเรองความไมเพยงพอและความไมเหมาะสมของวสดอปกรณ บคลากร การบรหารจดการและผปกครองเดกสงผลตอปรมาณและคณภาพของการด าเนนงาน 4) ดานผลตผล พบวา การตรวจฟนหญงตงครรภในคลนกฝากครรภบรรลตวชวดตามโครงการรอยละ 100 ในขณะทการเยยมบานหลงคลอดพบรอยละ 83.72 การสอนเชดเหงอกพบ รอยละ 57.50 การประเมนความเสยงการเกดฟนผของเดกในคลนกเดกด ในชวงอาย 9 เดอน และ 18 เดอนพบรอยละ 65.30, 67.30 ตามล าดบ การฝกทกษะการแปรงฟนแบบลงมอปฏบต ในอาย 9 เดอน และ 18 เดอน พบรอยละ 2.86, 9.09 ตามล าดบ การทาฟลออไรดวานช ในเดกอาย 9 เดอน และ 18 เดอนพบรอยละ 65.31, 67.35 ตามล าดบ การเยยมบานพบรอยละ 42.86 กจกรรมทงหมดนมผลการด าเนนงานไมบรรลตวชวดตามรอยละ 90 ตามทโครงการก าหนดไว ในดานผลทตามมา กจกรรมพฤตกรรมการแปรงฟนของเดก 2 ครงและ1 ครงตอวนพบรอยละ 40.81, 34.69 ตามล าดบ ภาพรวมมแนวโนมดขน ในสวนดานผลกระทบ พบวา เดกมภาวะปราศจากฟนผพบรอยละ 85.42 ถอวามแนวโนมทดแตยงไมสามารถบรรลตวชวดรอยละ 100 ตามทโครงการก าหนดไวได

ค าส าคญ การประเมนผล โครงการตนแบบต าบลฟนด

1 ทนตแพทยช านาญการพเศษ กลมงานทนตสาธารณสข โรงพยาบาลแมพรก อ าเภอแมพรก จงหวดล าปาง * Corresponding author: [email protected]



Original Article

Evaluation of the prototype project of Good teeth Sub-district, Mae Phrik Sub-district, Mae Phrik District, Lampang Province

Thawatchai pinkhrue1,*

Abstract

This study was a descriptive study. The objective was to evaluation of the prototype project of Good teeth Sub-district. In the context, inputs, process. Products and projects using CIPP Model study among parents of children aged 2-3 years were 50 people who voluntarily join the scheme and health or dental staff of 27 people responsible for the project. Data collected by questionnaire, structured interviews and in-depth interviews. In the period between October 2017 to September 2018 data, quantitative analysis by percentage, mean and standard deviation, and content analysis techniques used in qualitative findings are as follows. 1)Context: Found that The objectives of the project are clear. While the plan was not clear because of duplicate activities with routine work, There were too many indicators, Opportunity to receive support from other organizations There were limitations on the timing of budget plans that do not match. And Community participation depends on activities. 2) Input: Found that Budget, Insufficient materials and equipment for operations In terms of working time Personnel must perform additional part-time work. Including The operational plan covers the target group, but the operation results lack quality. 3) Process: Found that All activities under the project There were restrictions on inadequacy and inappropriateness. In terms of materials, equipment, personnel, management, and parents of children Affect the quantity and quality of operations. 4 ) Product: Output: Found that Dental examination for pregnant women in the antenatal clinic ( ANC) achieving the metrics as according to the 1 0 0 percent program. While Postpartum home visits found 83 . 7 2 percent. Teaching to wipe the gums found 57.50 percent. Assessment of the risk of children's tooth decay in the well Baby Clinic (WBC) during 9 months and 18 months was found at 65.30, 67.30 percent respectively. The practice of brushing skills, hands-on practice at the age of 9 months and 1 8 months found 2 . 8 6 , 9 . 0 9 percent respectively. Regarding the application of fluoride varnish in children aged 9 months and 18 months, found 65.31, 67.35 percent respectively. Regarding home visits, 42.86 percent were found These activities do not achieve the project-based indicators of 90 percent. And Outcome: The activity of tooth transformation behavior of children 2 times and 1 time per day was found 40.81, 34.69 percent respectively. Overall the trend is improving. And Impact: Found that Children without tooth decay. (caries free) 85.42 percent is considered to have a good trend but still cannot achieve the 100 percent metric as specified by the project.

Keywords: Evaluation, Prototype project of Good teeth Sub-district 1 Dentist (Senior Professional Level), Mae Phrik Hospital * Corresponding author: [email protected]



บทน า

โรคฟนผ เปนปญหาสขภาพชองปากทมโอกาสเกดขนไดกบมนษยทกคน ทกสถานภาพทางเศรษฐกจและทกชวงอาย หากโรคเกดการลกลามไปจนกระทงถงจดทเกดพยาธสภาพขนกบเนอในโพรงประสาทฟนและเนอเยอรอบปลายราก จะท าใหการรกษามความยากและซบซอนมากขน โดยเฉพาะในวยเดก หากสญเสยเนอฟนไปเปนปรมาณมากจนไมสามารถบรณะไดอาจเปนเหตใหตองถอนฟนออกไปจนอาจเกดปญหาฟนซอนเกในอนาคต จะสงผลใหรบประทานอาหารไดนอยลงส งผลตอการ เจรญ เตบ โตของร า งกายและพฒนาการของเดก ปญหาโรคฟนผในเดกจงเปนปญหาทส าคญทไมควรมองขาม

ในเขตอ าเภอแมพรก จงหวดล าปางมการด าเนนการสงเสรมทนตสขภาพในเดกปฐมวยและหญงตงครรภมาอยางตอเนองตามนโยบายของกระทรวงสาธารณสขตงแตป 2546 ไดขบเคลอนโครงการแมลกฟนด 102 ป สมเดจยา ป 2550 โครงการสายใยร กแห งครอบคร ว ป 2551 โครงการ ด.เดกยมได ป 2552 โครงการสรางกระแสเพอเดกไทยไมกนหวาน (มน+เคม) ในระดบครอบครวและชมชน ป 2555 กจกรรมออกก าลง แปรงฟนแลกไข และ ป 2556 โครงการแมลกรกษฟน โดยคาดหวงไววา เดกแรกเกดถง 3 ปตองปราศจากฟนผไมนอยกวารอยละ 50 จากการศกษาผลการด าเนนงานทผานมาสามารถบรรลเปาหมายไดในระดบหนงแตยงพบประเดนส าคญทตองพฒนาอยางตอเนอง กลาวคอ 1) ประเดนพฤตกรรมการดแลสขภาพชองปากเดกโดยผปกครองและพฤตกรรมการกนของเดก เชน โครงการแมลกฟนด 102 ป สมเดจยา และโครงการสายใยรกแหงครอบครว มการใหความร

เกยวกบการดแลสขภาพชองปากเดกแกผปกครอง แตไมมการประเมนทกษะวาท าไดจรงหรอไมเนองจากขาดการสอนแบบใหฝกปฏบตจรงมหลายโครงการทประสบปญหา ในสวนโครงการปรบเปลยนสภาพแวดลอม เชน โครงการ ด.เดกยมได มการปรบเปลยนสภาพแวดลอมมงเนนไปทศนยพฒนาเดกเลกและรานคา ไมไดเนนไปทสภาพแวดลอมทบาน ท าใหพฤตกรรมการดแลสขภาพชองปากเดกของผปกครองคงเปนปญหาอย และการเปลยนสภาพแวดลอมทบานกมผลตอพฤตกรรมการดแลสขภาพชองปากเดกของผปกครองส งส าคญจะอยทการท าอยางไรใหผปกครองท าไดงายและรวาท าไมตองท าจากการศกษาในปจจบนแสดงใหเหนวา ระยะการตดเชอเรมตน ในชวง 6 เดอนแรกกอนทฟนขน1

สมพนธกบตมเนอเยอ อวยวะตาง ๆ ทยงคงคางอยในชองปาก และยงพบอกวาในเดกทไมพบเชอ Mutans Streptococci (MS) จะมคารอยละของการท าความสะอาดเหงอกสงกวาเดกทพบเชอ2

การใหทนตสขศกษา 1 ครง และสอนมารดาแปรงฟนใหลกจะลดเชอ MS ในชองปากลกไดถงรอยละ 25 ดงนนเพอใหในชองปากสะอาดและคนเคยกบการท าความสะอาดในชองปากจงควรแนะน าใหผปกครองเรมท าความสะอาดชองปากของเดกตงแตแรกเกดวนละ 2 ครง เชาและเยน ชวงอาบน าใหเดก โดยใชผาสะอาดชบ น าตมสกเชดกระพงแกม เพดาน สนเหงอก ลน3 2) ประเดนการบรการของหนวยงานสาธารณสข พบปญหาในดานคณภาพในการใหความรแกแมและเดก เชน โครงการสายใยรกแหงครอบครว ทมการสอนการท าความสะอาดชองปากเดกใหกบแมของเดกทพาลกมารบการฉดวคซน ซงตดปญหาขอจ ากดดานเวลาและการตดตามผล รวมถงความไมใสใจ



ของผปกครองในการรบฟงผสอนในวนดงกลาว เนองดวยคดวาสขภาพชองปากไมใชปญหาส าคญ และคดวาตนเองพาลกมาเพอรบวคซนเทานน ท าใหผลของโครงการออกมาไดไมดเทาทควร

จากรายงานผลการส ารวจสภาวะสขภาพชองปากระดบประเทศ ครงท 7 ประเทศไทย พ.ศ. 2555 พบวา เดกกอนวยเรยนอาย 3 ป รอยละ 48.3 ปราศจากฟนผในฟนน านม สะทอนถงเดกกอนวยเรยนอาย 3 ป มแนวโนมปราศจากฟนผเพมขน เมอเทยบกบการส ารวจในครง ทผานมา (พ.ศ.2550)3 ส าหรบผลการส ารวจสภาวะสขภาพชองปากของจงหวดล าปาง พบวาเดกกอนวยเรยนอาย 3 ป รอยละ 43.69 ปราศจากฟนผ4 ผลการส ารวจสภาวะสขภาพชองปากของอ าเภอแมพรกพบวากลมเดกกอนวยเรยนอาย 3 ป รอยละ 38 ปราศจากฟนผ5 ซงในอ าเภอแมพรกนอยกวาระดบจงหวดล าปางและระดบประเทศ สะทอนถงความจ าเปนและความส าคญของสถานการณดงกลาว เพอใหเกดการพฒนาอยางตอเนอง ในปงบประมาณ 2557 กระทรวงสาธารณสข โดยศนยอนามยท 1 เชยงใหม ไดก าหนดนโยบายและสนบสนนโครงการตนแบบต าบลฟนด โดยมมาตรการเพอสงเสรมสขภาพชองปากเดกปฐมวย เรมตงแตแมตงครรภไปจนถงเขาเรยนในศนยพฒนาเดกเลกหรออนบาล มเปาหมายอ าเภอละ 1 ต าบล ด าเนนการอยางตอเนองเปนเวลา 3 ป ในชวงปงบประมาณ 2557 ถง 2559 ไดแบงกลมเปาหมายในการด าเนนงานออกเปน 3 กลม กลาวคอ กลมท 1 เดกทเกดตงแต 1 ตลาคม 2556 ถง 30 กนยายน 2557 กลมท 2 เดกทเกดตงแต 2 ตลาคม 2557 ถง 30 กนยายน 2558 กลมท 3 เดกทเกดตงแต 1 ตลาคม 2558 ถง 30 กนยายน 2559 โดยไดก าหนดเปาหมายในระยะยาวไววา

“ในป 2562 เดกอาย 3 ป ในพนทเปาหมาย ตองปราศจากฟนผทกคน” ผานกจกรรมส าคญ คอ เดกปฐมวยและหญงตงครรภไดรบการตรวจชองปากเพอประเมนความเสยงตอการเกดฟนผและไดรบการจดการความเสยงจากทนตบคลากรและผปกครองตามความจ าเปน มระบบการเฝาระวงและดแลสขภาพชองปากเดกอยางตอเนองจากสถานบรการสครอบครวและชมชนมสวนรวม มการตดตามและประเมนผลซ งถอไดว า เปนโครงการทตอบโจทยประเดนปญหาจากการทบทวนโครงการทผานมา4

โครงการตนแบบต าบลฟนด ของต าบลแมพรก อ าเภอแมพรกด าเนนมาไดระยะหนง พบวาในปจจบนการบรรลตามตวชวดเดกอาย 3 ทกคนจะตองไมพบมปญหาฟนผ จงเปนเรองทาทายและมความส าคญในมตของการประเมนผลโครงการดงกลาวในภาพรวมทงระบบ ผวจยจงเลอกใชแนวค ด CIPP Model ของ Stufflebeam6 ซ งไดรบการยอมรบกนโดยทวไปในปจจบน ภายใตกรอบค าถามทส าคญวา บรบท ปจจยน าเขา กระบวนการ ผลผลตทเกดจะสามารถพฒนาไปสเปาหมายเดกอาย 3 ปตองปราศจากโรคฟนผ รอยละ 100 ไดอยางไร และแนวทางในการปรบปรงพฒนาควรด าเนนการอยางไร เพอหาสาเหตของปญหาและน าไปส การพฒนาโครงการ ใหมประสทธภาพสงสดตอไป

วตถประสงคการวจย เพอประเมนผลโครงการตนแบบต าบลฟนด

ต าบลแมพรก อ าเภอแมพรก จงหวดล าปาง ในดานบรบท ปจจยน าเขา กระบวนการ และผลตผล



ขอบเขตการวจย การศกษาครงนเปนการประเมนโครงการ

ตนแบบต าบลฟนด ในเขตต าบลแมพรก อ าเภอแมพรก จงหวดล าปาง ในดานบรบท ปจจยน าเขา กระบวนการ และผลตผลของโครงการ ในกลมผปกครองเดกหรอผดและเดก อาย 2-3 ป ทเขารวมโครงการและเจาหนาทสาธารณสขหรอทนตสาธารณสขทรบผดชอบโครงการ ในชวงระหวาง ตลาคม 2561 ถง กนยายน 2562 โดยไดก าหนดรายละเอยดของขอบเขตเชงเนอหาในการวจย ดงน

1. C: Context บรบท ประกอบดวย 1) วตถประสงคของโครงการชดเจน 2) ตวชวดของโครงการชดเจน 3) โอกาสในการไดรบการสนบสนนจากองคกรตางๆ 4) การมสวนรวมของชมชน

2. I: Input ปจจยน าเขา 1) งบประมาณ 2) บคลากร 3) วสด อปกรณ 4) เวลา 5) แผนด าเนนงาน

3) P: Process กระบวนการ ประกอบดวย 1) การปฏบตหนาทในคลนกฝากครรภ (ANC) 2) การเยยมบานหลงคลอด 3) การตรวจและประเมนค ว า ม เ ส ย ง ด า น ท น ต ก ร ร ม ( Caries risk assessment) 4) การสอนแปรงฟนแบบลงมอปฏบต (hands-on) 5) การเคลอบฟนดวยน ายาฟลออไรดวานช (Fluoride vanish 6) การเยยมบานเดก

4) P: Product ผลตผล ประกอบดวย 1) Output: การร วมโครงการตามกจกรรม 2) Outcome: พฤตกรรมการแปรงฟน 3) Impact: ภาวะปราศจากฟนผ (Caries free)

วธด าเนนการวจย

การวจยครงนเปนการวจยแบบพรรณนา (Descriptive study) โดยใช CIPP Model ในดานบรบท ปจจยน าเขา กระบวนการ ขนตอนการด าเนนงานและ ผลผลตของโครงการ

ประชากรทศกษา ไดแก กลมผปกครองหรอผดแลเดกอายระหวาง 2-3 ป อาศยอยในเขตต าบลแมพรก ในชวงปงบประมาณ 2559 จ านวน 437 คน และเจาหนาทสาธารณสขหรอทนตสาธารณสขหรอผเกยวของทรบผดชอบโครงการ จ านวน 27 คน อาสาสมครสาธารณสขทผานการอบรมการสอนแปรงฟนแบบฝกปฏบตจรง จ านวน 20 คน

กลมตวอยาง ไดแก กลมผปกครองหรอผดแลเดกอาย 2-3 ป จ านวน 50 คน คดเลอกแบบเจาะจง โดยใชหลกในการคดเลอก คอ 1) สมครใจเขารวมโครงการ 2) เดกอาย 2-3 ป ทเกดในชวงปงบประมาณ 2559 3) ปจจบนเดกอาศยอยในต าบลแมพรก อ าเภอแมพรก จงหวดล าปาง

เจาหนาทสาธารณสขหรอทนตบคลากรและผ เกยวของ จ านวน 27 คน คดเลอกแบบเจาะจง โดยใชหลกในการคดเลอก คอ เปนผรบผดชอบการด าเนนงานตนแบบต าบลฟนดระดบอ าเภอ ไดแก เจาหนาททนตบคคลากร รพ.แมพรก หรอเจาหนาทสาธารณสขชมชน รพ.สต. แมเชยงรายลม และ รพ.สต.แพะดอกเขม จ านวน 15 คน และ นกสขภาพฟนด หรอ อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน(อสม.)ทไดรบการอบรมการสอนแปรงฟนแบบฝกปฏบตจรง จ านวน 12 คน



เครองมอทใชในการวจย ดงตอไปน ตารางท 1 แสดงวตถประสงค กลมตวอยางและ เครองมอทใชในการวจย

กลมตวอยาง เครองมอ 1) กลมผปกครองหรอผดแลเดกอาย 2 ถง 3 ป - แบบสมภาษณแบบมโครงสราง 2) กลมเจาหนาทสาธารณสขหรอทนตบคลากรและผเกยวของ

- แบบสอบถาม - การสมภาษณเชงลก

ทงน ในการตรวจสอบความเทยงตรงเชง

เนอหา (Content Validity) ของแบบสอบถามและกรอบค าถามของแบบสมภาษณแบบมโครงสราง โดยใหผทรงคณวฒ คอ ทพญ.ลลนา ถาค าฟ หวหนากลมงานทนตสาธารณสข จงหวดล าปาง ตรวจสอบใหตรงตามวตถประสงคของการวจยแลวปรบปรงแกไขจงน าไปด าเนนการตอไป ในสวนแบบสอบถามไดน ามาหาคาความเชอมน(Reliability) โดนน าไปทดลองเกบขอมลกบกลมผปกครองและกลมเจาหนาทสาธารณสขและทนตบคลากรและผเกยวของ ในเขตต าบลแมป อ าเภอแมพรก จ านวน 20 คน น าขอมลทไดมาค านวณคาสมประสทธอลฟาของครอนบาค (Cronbach’s Alpha coefficient) ไดคาความเชอมน เทากบ 0.9340 แลวจงน าไปใชเกบขอมลตอไป

ในสวนการตรวจสอบความถกตองของขอมลเชงคณภาพไดใชหลกการตรวจสอบขอมลแบ บ ส า ม เ ส า ( triangulation) ใ ห ไ ด ข อ ม ลครบถวนถกตองตามความเปนจรง

การเกบรวบรวมขอมล 1. ประสานงานและขอความรวมมอใน

รวบรวมขอมลกลมตวอยาง ไดแกเจาหนาท และผเกยวของทไดรบมอบหมาย รพ.แมพรก รพ.สต.แม เชยงรายลม รพ.สต. แพะดอกเขม และ ผปกครองหรอผดแลเดก

2. ด าเนนการเกบรวบรวมขอมล ทงน หากขอมลทไดไมครบถวน หรอไมเพยงพอผวจยจะด าเนนการเกบขอมลซ าอกครง

การวเคราะหขอมล กา รว เ ค ร า ะห ข อ ม ล เ ช งป ร ม าณ ใ ช

คาความถ จ านวน รอยละ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน

การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ ใชเทคนควเคราะห เชงเนอหา (content analysis) การตความ วเคราะห เปรยบเทยบปรากฏการณ การหาความสมพนธ ค าอธบาย การสงเคราะหและสรางขอสรป

ผลการวจย

ขอมลทวไปของกลมผปกครอง พบวา สวนใหญเปนเพศหญง รอยละ 93.88 ชวงอายโดยแบงในชวงอายนอยกวา 30 ป 30-39 ป และ 40 ปขนไปอยในเกณฑทใกลเคยงกน สวนมากมอาชพแม/พอบาน รอยละ 36.73 ตามมาดวยอาชพเกษตรกร รอยละ 32.65 มการศกษาในระดบมธยมศกษา/ปวช เปนสวนใหญรอยละ 61.22 มรายไดตอเดอนมากวา 10,000 บาท รอยละ 59.18 ผดแลหลกสวนใหญคอ แม รอยละ 69.39 และเปนคนแปรงฟนใหลกวนละ 2 ครง รอยละ 40.82 และขอมลทวไปของเจาหนาทสาธารณสขหรอทนตบคลากร พบวา สวนใหญเปนเพศหญง



รอยละ 80.77 สวนใหญอาย 40 ปขนไป รอยละ 76.92 ต าแหน งหนาท การท างาน เจ าหนาทสาธารณสข รอยละ 37.77 ทนตบคลากร รอยละ 26.92 อสม.รอยละ 34.62 และ นกสขภาพฟนด รอยละ 7.69 และผลการประเมน CIPP Model สรปได ดงน

1. Context: บรบท 1.1 วตถประสงคของโครงการมความ

ชดเจน คะแนนเฉลย 3.95 คะแนน จาก 5 คะแนน พบวาวตถประสงคเพอลดฟนผในเดกแรกเกดถง 5 ปชดเจน แตพบการสะทอนขอคดเหนวาการท าใหกลมเปาหมายทกคนปราศจากฟนผสงเกนไป และผปกครองทเขาใจหรอรและสามารถปฏบตไดจรงยงมนอยเพยงรอยละ 50

1.2 ตวชวดของโครงการมความเหมาะสม คะแนนเฉล ย 3.23 คะแนน จาก 5 คะแนน ผ เกยวของไดสะทอนอปสรรคและเสนอแนวทางแกไขในมมมองของคนปฏบตงาน เชน 1) ภาวะปราศจากฟนผ รอยละ 100 สงเกนไปสงผลตอแรงจงใจในการด าเนนงาน ควรปรบตวชวดแบบขนบนได จงคอย ๆ เพมในภายหลง 2) กรณโรคฟนผทกปจจย (multifactorial) ตวชวดรอยละ 100 อาจเปนไปไมไดจรงทางปฏบต เนองจากกจกรรมของเดกในชวง 1 ปครงถง 3 ป เปนชวงทเดกมการรบประทานอาหารทหลากหลายและเปนชวงเวลาทจะเกดฟนผและเชอโรคไดงาย ควรพจารณาตามความเปนจรง

1.3 โครงการมโอกาสไดรบการสนบสนนจากหนวยงานตาง ๆ คะแนนเฉลย 3.55 คะแนน จาก 5 คะแนน ผ เกยวของมขอเสนอในการด าเนนงานจรง วา มความไมสอดคลองกนของชวงเวลาในการท าแผนของทนตกรรม (ผานทางกระทรวง) กบชวงพจารณางบของทองถน สะทอนถงโอกาสการไดรบสนบสนน โดยปกตจะใชความสมพนธเปนการสวนตว รวมกบขนาดและ

ความรนแรงของสถานการณของปญหาฟนผเทยบกบสขภาพรางกายอน ๆ

1.4 การมสวนรวมของชมชนตอโครงการ คะแนนเฉล ย 3.73 คะแนน จาก 5 คะแนน ผเกยวของสะทอนวาประชาชนไมตระหนกถงความส าคญของสขภาพชองปากเทาทควร เชน ไมคอยเข ารวมกจกรรม อาจเนองมาจาก ไมมงบประมาณสนบสนนหรอมของแจกให เปนตน

2. Input: ปจจยน าเขา 2.1 งบประมาณของโครงการเพยงพอตอ

การด าเนนโครงการ คะแนนเฉลย 3.05 คะแนน จาก 5 คะแนน ผเกยวของสะทอนใหเหนถงความไมเพยงพอ วา ปจจบนไมมงบประมาณเพยงพอ เชน รพ.สต.แพะดอกเขม ตองการเครองท าฟนทดกวานเพราะไมสารถใหบรการขดหนปนได และบางสวนสะทอนถงแนวคดใหมดานงบประมาณ วา โครงการควรมงบประมาณสนบสนนแตละก จ ก ร รม โ ดยตร ง ( vertical program) เ ช น งบประมาณเ พ อ ไปอบรม อสม . เ พ อ เ พ มประสทธภาพดแลสขภาพชองปากมากยงขน เปนตน

2.2 จ านวนบคลากรเพยงพอตอการด าเนนโครงการ คะแนนเฉลย 3.14 คะแนน จาก 5 คะแนน ผ เกยวของไดสะทอนสถานการณทส าคญ วา บคลากรนอยเกนไป ท าใหเวลาในการท างานไมเพยงพอ การท างานตามภาระหนาทตนเองแบบเตมเวลา (Full Time Equivalent) ไมเกดขนจรง เพราะปรมาณงานมากกวาจ านวนบคลากร บคลากรหนงคนรบผดชอบหมายหนาทจงไมไดท างานตรงกบภาระหนาทของต าแหนงของตน

2.3 วสดและอปกรณ เพยงพอตอการด าเนนโครงการ คะแนนเฉลย 3.14 คะแนน จาก 5 คะแนน ผเกยวของสะทอนขอจ ากดของวสด



ปรกรณไววา การสอนแปรงฟนขาดวสดอปกรณทจ าเปน เชน แปรงสฟนขนาดเลก น ายาฟลออไรดวานชไมเพยงพอ เปนตน

2.4 เวลาทใชในการด าเนนโครงการมความเหมาะสม คะแนนเฉลย 3.45 คะแนน จาก 5 คะแนนผเกยวของสะทอนวา เวลามเพยงพอ แต เน องจากบคลากร ไม เ พยงพอ บางคร งจ าเปนตองท านอกเวลา แตไมไดรบคาตอบแทนเพมเตม

2.5 ความชดเจนของแผนด าเนนการ คะแนนเฉลย 3.55 คะแนนจาก 5 คะแนนม ผ เกยวของ สะทอนถงความไมชดเจน วา ไมชดเจน ซ าซอนกนทงประจ าและงานโครงการอนๆ เชน อาสาสมครสาธารณสข สะทอนวา มการเรยกประชม แนะน า แตแผนไมชดเจน ปรมาณงานมากเกนไป ไมรตองท าอะไรกอนหลง ใหคดแผนกนเองแตคดไมครอบคลม ทงนควรมการแนวทางแบบอยางให

2.6 ความครอบคลมกลมเปาหมายของแผนงาน มคะแนนเฉลย 3.64 คะแนน จาก 5 คะแนน พบวา มครอบคลมกลมเปาหมาย และอาจขยายการด าเนนงานไปต าบลอน ๆ ในโอกาสตอไปดวย

2.7 ความเหมาะสมของแผนงาน คะแนนเฉลย 3.55 คะแนน จาก 5 คะแนนผ เกยวของสะทอนเรองความไมเหมาะสมไววา ในความคาดหวงใหเกดองคความรใหมผานการจดการความร (Knowledge management) โดยแตละต าบลแลกเปลยนความรกนเองผานน าเสนอผลการด า เ น น ง าน เ พย งอย า ง เ ด ย ว บา งคร งกระบวนการลกษณะนอาจไมเพยงพอตอการเกดการเรยนรไดทงหมด เปนตน

3. Process: กระบวนการ 3.1 คลนกฝากครรภ 3. 1. 1 ก า ร ม อ บ ห ม า ย ง า น ม ค ว า ม

เหมาะสม คะแนนเฉลย 4.11 คะแนน จาก 5 คะแนน

3.1.2 เ ว ล า เ พ ย งพอต อการท า ง าน คะแนนเฉลย 3.67 คะแนน จาก 5 คะแนน

3.1.3 ความถของการท างาน คะแนนเฉลย 3.44 คะแนน จาก 5 คะแนน

3.1.4 ทรพยากรเพยงพอตอการท างาน คะแนนเฉลย 2.78 คะแนน จาก 5 คะแนน

ผเกยวของไดสะทอนขอจ ากดใน 4 ดาน คอ 1) ดานวสด อปกรณในคลนกฝากครรภ เชน ควรมตวอยางชดฟนและแปรงสฟนจ าลองเพอไวสอนผปกครองกอนสงตอไปแผนกอน เปนตน 2) ดานบคลกรไมเพยงพอ เชน ผรบผดชอบหลกเพยงคนเดยวท าใหท างานมากเกนไป คลนกฝากครรภ 1 คน ใชเวลา 30 นาท ใหบรการผปวยทวไปไดไมทวถง เปนตน 3) ดานการบรหารจดการ เชน แบงงานไมชดเจน บคลากรทรบผดชอบโครงการ ไมอยในวนทมคลนกฝากครรภเนองจากมงานอนตองท า เปนตน 4) ดานผปกครองเดกและหญงตงครรภ เชน การนดหมายผปกครองเดกมกไมคอยมาตามนด บางครงมการปฏเสธการรบบรการของผปกครองมาจากคลนกฝากครรภ เปนตน

3.2 การเยยมบานหลงคลอด 3. 2. 1 ก า ร ม อ บ ห ม า ย ง า น ม ค ว า ม







เจาหนาทสาธารณสขสะทอนความตองการวา 1) ดานเวลา ไมสามารถด าเนนการตามกจกรรมทก าหนดไมครอบคลมทงหมด เชน ชวงเวลา 1 สปดาหหลงคลอดเรวเกนไปสภาพจตใจแมยงไมพรอมและเจาหนาทจะเยยมบานไมทน เปนตน 2) การเสรมศกยภาพ เทคนควธการ และวสดอปกรณในการไปด าเนนการใหกบ อสม.และผปกครอง เปนตน

3.3 การตรวจและประเมนความเสยงดานทนตกรรม

3. 3. 1 ก า ร ม อ บ ห ม า ย ง า น ม ค ว า มเหมาะสม คะแนนเฉลย 4.57 คะแนน จาก 5 คะแนน




เจาหนาทสาธารณสข สะทอนถงปรมาณงานทมากเกนจ านวนบคลากร สงผลตอคณภาพของการประเมนความเสยงดานทนตกรรม เชน มผมารบบรการจ านวนมาก สงผลใหประเมนไมทน และขดแยงในทางปฏบตวาไมสอดคลองกบทฤษฎของฟนผทกลาววาไมควรตรวจในชวง 1 ปครงถง 3 ปเพราะมปจจยอน จ านวนมากทสงผลตอการเกดฟนผ เปนตน

3.4 การฝกการแปรงฟนแบบลงมอปฏบต 3. 4. 1 ก า ร ม อ บ ห ม า ย ง า น ม ค ว า ม


3.4.2 เ วล า เ พย งพอต อการท า ง าน คะแนนเฉลย 4.27 คะแนน จาก 5 คะแนน



เจาหนาทสาธารณสขสะทอนใหเหนถง ปรมาณงาน เวลา และวสดอปกรณ รวมถงการมอบหมายงานทไมเหมาะสม ในดานผปกครอง สะทอนถงผเกยวของ จนท.สาธารณสข และ อสม. ควรสอนเทคนควธการแปรงฟนผานการปฏบตจรง และ การลงไปเยยมบานอยางชดเจน

3.5 การทาน ายาเคลอบฟนดวยน ายาฟลออไรดวานช

3. 5. 1 ก า ร ม อ บ ห ม า ย ง า น ม ค ว า มเหมาะสม คะแนนเฉลย 4.75 คะแนน จาก 5 คะแนน




ผเกยวของไดสะทอนขอจ ากดดานการด าเนนงานในพนท ในดานผปกครอง เชน ไมพาบตรหลานมาตามนดหมายสงผลใหการทาฟลออไรดวานชในเดกไมครอบคลม อาจสงผลให ภาวะปราศจากฟนผ ทกคน ไม ได ตามเป าหมาย



ประกอบกบน ายาฟลออไรดวานชมราคาแพงสงผลตอการจดซอเพราะงบประมาณมจ ากด

3.6 การเยยมบานเดกเลก 3. 6. 1 ก า ร ม อ บ ห ม า ย ง า น ม ค ว า ม





ผเกยวของไดสะทอนแนวทางการลงไปเยยมบานเดกเลก เชน ใหมาตงแตเดกเกดและชแจงการปฏบต และ ใหมการเยยมบานเพมเตม เพราะวาชวง 18 เดอนจนถงกอนเขาศนยเดกเลก ควรไปพบอยางนอย2-3ครง เพราะเดกกนเยอะขนและไมเลกขวดนม เปนตน

4. Product: ผลตผล 4.1 Output: ผลผลต ผเขารวมในแตละ

กจกรรมเทยบกบกลมเปาหมายทงหมด

ตารางท 2 แสดงผเขารวมในแตละกจกรรมเทยบกบกลมเปาหมายทงหมด

กจกรรม จ านวนผทเขารวมกจกรรม

(คน) (n)

จ านวนกลมเปาหมายท งหมด (คน)

(N)

รอยละของผทเขารวมกจกรรม

หมายเหต

1. คลนก ANC 18 18 100

2. การเยยมบานหลงคลอด 36 43 83.72 ม 6 คน ทคลอดนอก ต.แมพรก

3. ไดรบการสอนเชดเหงอก 23 40 57.50 ไมทราบขอมล 3 คน

4. การตรวจและประเมน Caries risk assessment เดกในคลนก WBC

9 เดอน = 32 18 เดอน = 33

49 9 เดอน = 65.30 18 เดอน = 67.30

5. Hands-on (กลมเปาหมายทลงปฏบตจรง)

9 เดอน = 1 18 เดอน = 3

9 เดอน = 35 18 เดอน = 33

9 เดอน = 2.86 18 เดอน = 9.09

(ไมไดท าการสมภาษณในกลม 9 เดอน 2 คน)

6. Hands-on (กลมเปาหมายตามแผนด าเนนการ)

9 เดอน = 1 18 เดอน = 4

49 9 เดอน = 2.04 18 เดอน = 8.16

7. การเยยมตามบาน 21 49 42.86 หมายเหต: เนองจากมความผดพลาดในการด าเนนงานสอนการแปรงฟนโดยการปฏบตจรง ซ งเกดจากผรบผดชอบโครงการหลกคนท 1 (ปงบประมาณ พ.ศ. 2557) เขาใจวา โครงการครอบคลมในสวนเขตรบผดชอบของโรงพยาบาล

แมพรก (ประกอบดวยบางสวนของ ต.แมพรก และบางสวนของ ต.พระบาทวงตวง) และไดลงปฏบตจรงไปแลว ตอมาไดเปลยนผรบผดชอบโครงการหลก (ปงบประมาณ 2558-ปจจบน) โดยผรบผดชอบโครงการหลกคนท 2 ไดใชรายชอท



ไดรบมาจากผรบผดชอบโครงการหลกคนท 1 และท าการตดรายชอของเดกใน ต.พระบาทวงตวงออก ดงนนจงตองแบงการวเคราะหการสอนการแปรงฟนโดยการปฏบตจร ง ออกเปน 2 ชวงเวลา เนองจากจ านวนกลมเปาหมายทงหมด (N) ไมเทากน

4.2 Outcome: ผลทตามมา พฤตกรรมการแปรงฟน คนทไดรบการสอนการแปรงฟนโดยการปฏบตจรง จ านวน 5 คน มผทสามารถท าไดจรง 4 คน คนทท าไมไดใหเหตผลวา เดกไมยอมใหความรวมมอในการแปรงฟน พฤตกรรมการแปรงฟน วนละ 2 ครง 20 คน วนละ 1 ครง 17 คน ไมไดแปรงฟนใหเดก 12 คน จากทงหมด 49 คน

4.3 Impact: ผลกระทบ ผลการส ารวจสภาวะทนตสขภาพและพฤตกรรมเดก ทเกดตงแต 1 ตลาคม 2558 ถง 30 กนยายน 2559 โครงการต าบลฟนด เดก 0-3 ป ไมมฟนผ ในเดอนตลาคมป 2561พบวาม เดกทม ฟนผ จ านวน 7 คน จากทงหมด 48 คน หรอเดกทปราศจากฟนผ 41 คน คดเปนรอยละ 85.42

สรปอภปรายผลการวจย

จากการประเมนผลโครงการต าบลฟนดในต าบลแมพรก อ าเภอแมพรก จงหวดล าปาง โดยใช โดยภาพรวมทงหมด มขอสงเกตวา ผปกครอง เจ าหน าท ส า ธ า รณส ข ท นตบ คล ากรและผเกยวของ โดยเฉลยรอยละ 69.23 มการรบรและเขาใจรายละเอยดของโครงการต าบลฟนดเปนอยางด ทงดานบรบท ปจจยน าเขา กระบวนการ และ ผลตผล นอกจากนน รอยละ 30.77 ยงเขาใจไมชดเจนเทาทควร อาจเนองจากภาระงานจ านวนมาก การใหความส าคญและปฏบตตามความเร งด วนของสถานการณและนโยบายของหนวยงานตนสงกด ทงน จากขอมลเชงปรมาณขอ

ผตอบแบบสอบถาม โดยเฉลยในทกกจกรรม 3.67 จาก 5 คะแนน ตามกรอบ CIPP Model สะทอนใหเหนวา กลมผปกครอง เจาหนาทสาธารณสข ทนตบคลากรและผเกยวของกวาครงทรบรและเขาใจโครงการต าบลฟนด เหนถงขอด ความพยายามในการจดการปญหาฟนผในเดกอยางจรงและตอเนองของหนวยงานเกยวของ แตในดานการขบเคลอนยงพบขอจ ากด ปญหาและอปสรรคตาง ๆ พอสมควร จงขอแสดงรายละเอยด ดงน

1. ด านบรบทในพนท ในรายละเ อยด 1) วตถประสงคของโครงการมความชดเจนกลาวคอ ตองการลดโรคฟนผในเดกแรกเกดถง 5 ป ในขณะทผเกยวของมขอหวงกงวลถงในการบรรลวตถประสงคไดอยางแทจรง ทมาจากในป 2559 พบปญหาในดานการระบกลมเปาหมายซงเปนผลจากขอมลการเกดในต าบลแมพรก สวนใหญไมไดคลอดท รพ.แมพรกหรอในเขตต าบล แตคลอดทรพ.เถน และยายเขามาอาศยอยในต าบลแมพรกสงผลตอการก าหนดกลมเปาหมายในการด าเนนงาน นอกจากน ความเขาใจและการน าไปปฏบตไดจรงของผเกยวของเกดขนจากแผนการด าเนนงานไมชดเจน ประกอบกบกจกรรมตาง ๆ ในโครงการมความคลายคลงและซ าซอนกบงานประจ าและโครงการอนๆทเคยด าเนนการมากอน ท าใหเกดความสบสนในการมอบหมายงานและการปฏบต ง านจร ง อกท งบางก จกรรมท มประโยชนในโครงการเกาไมไดด าเนนการตอเนอง 2) ตวชวดของโครงการคาดหวงเดกทเขารวมโครงการรอยละ 100 ปราศจากโรคฟนผ แตในทางปฏบตถอตวชวดทสงเกนไปซงสอดคลองกบขอหวงกงวลของผ เกยวของทกลาวมาแลวขางตน เพราะสถานการณของประเทศ รอยละ 48.33 จงหวดล าปาง รอยละ 43.694 และอ าเภอแมพรก รอยละ 38.005 อกทงโรคฟนผเปนโรคทเ ก ด จ ากป จ จ ยหลากหลาย (Multifactorial disease) 7,8 ไม ส ามารถควบคม ไดท า ให การ



ปราศจากโรคฟนผทงหมดของกลมเปาหมายนนเปนไปไดยากในทางปฏบต และการก าหนดตวชวดสงเกนไปท าใหบคลากรไมมแรงจงใจในการด าเนนงาน9 3) โอกาสในการไดรบการสนบสนนจากองคกรตาง ๆ พบปญหาความไมสอดคลองกนของชวงเวลาในการท าแผนของทนตกรรม (ผานทางกระทรวง) กบชวงพจารณางบของทองถน และการตระหนกถงความส าคญของสขภาพชองปากเมอเทยบกบสขภาพทวไปมนอย10,11 4) การมสวนรวมของชมชนอาจขนอยกบกจกรรมในโครงการวา ภาพรวมผปกครองมความรแตขาดความตระหนกในเรองสขภาพชองปากทงของตนเองและบตร แมจะรบรผลเสยทอาจเกดขนแตยงเลอกทจะไมใหความส าคญเทาทควร12,13 แตในสวนของแกนน าในชมชนเมอมกจกรรม เชน การอบรมการฝกแปรงฟนแบบลงมอปฏบต (Hands-on) แก อสม. จะไดรบความรวมมออยางด

2. ดานปจจยน าเขา การสนบสนนภายใตโครงการตงอยบนฐานของความไมเพยงพอ ในดาน งบประมาณของโครงการ วสดอปกรณตางๆ หากสามารถการกระจายงบประมาณและวสดอปกรณลงสกจกรรมโดยตรงมากยงขน (Vertical program) จะสงผลดตอการด าเนนงาน ในสวนดานบคลากรพบสถานการณไมตางกน กลาวคอมจ านวนไมเพยงพอเมอเทยบกบงานทตองปฏบตจรง แตไมสามารถขอเพมจ านวนบคลากรไดเนองจากการพจารณาเพมต าแหนงขนกบการค านวนหาคาภาระงานแบบเตมเวลา (Full time equivalent) ในขณะทความเปนจรงบคลากรอาจะไมไดท างานตรงกบหนาทของต าแหนงหนาทของตนเพยงอยางเดยว รวมถงแผนด าเนนงานพบความไมเหมาะสมกบสถานการณในปจจบน เชน แผนการด าเนนการยงขาดกจกรรมในเดกชวงอาย 1 ปครงถง 3 ป ซงเปนชวงทเดกเกดฟนผไดงายแ ล ะ ส า ม า ร ถ ไ ด ร บ เ ช อ ก ล ม Mutans streptococci เ ช น streptococcus mutans

และ streptococcus sobrinus ซงเปนเชอทเปนสาเหตหลกของฟนผ14 อกทงยงขาดตวชวดและการตดตามอยางเปนระบบ จงสงผลตอดานเวลาในการด าเนนงาน ถงภาพสะทอนวาเพยงพอ แตตองด าเนนการภายใตความทมเทของบคคลากรทต องปฏบ ต ง านนอกเวลา เ พอ ให บรรล ตามเปาหมาย ในภาพรวมของปจจยน าเขาลวนสะทอนใหเหนถงความไมเพยงพอและความไมสอดคลองเหมาะสมกบสถานการณปจจบน และบางสวนขาดคณภาพ

3. ดานกระบวนการ ในภาพรวมในทกกจกรรม ไดแก การปฏบตหนาทในคลนกฝากครรภ (ANC) การเยยมบานหลงคลอด การตรวจและประเมนความเสยงดานทนตกรรม (Caries risk assessment) เ ด ก ใ นคล น ก เ ด ก ด ก า รมอบหมายงาน การสอนแปรงฟนแบบลงมอปฏบต (Hands-on) และ การ เคลอบฟนด วยน ายาฟลออไรดวานช (Fluoride vanish) แตอยภายใตขอจ ากดความไมเพยงพอ ในดานวสดอปกรณ ดานบคลากร ดานการบรหารจดการและดานผปกครอง ในขณะเดยวกนกมขอเสนอแนวทางทส าคญไว เชน การเยยมบานครงเดยวอาจไมเพยงพอโดยคมอแนวทางการด าเนนงานสงเสรมสขภาพชองปากเดกปฐมวย15 และการเยยมบานเดกในชวงอายระหวาง 1ปครงถง 3 ป ซงมโอกาสฟนผมากและไมมระบบตามงานทตรวจสอบได ผปกครองหรอผดแลเดกอยากใหมการเยยมบานทกๆ 2-3 เดอน ต งแต ฟนเรมขน ควรเสรมศกยภาพใหกบอาสาสมครสาธารณสขในการไปเยยมบานรวมถงผปกครองใหสามารถส ารวจพฤตกรรมการกน การแปรงฟน และท าการตรวจสภาพชองปากอยางงายในเดกอายต ากวา 3 ป ทมฟนขนแลว ทก 3 เดอนโดยเฉพาะกลมเดกทมความเสยงฟนผสง 16

4. ดานผลตผล พจารณาใน 3 ดาน กลาวคอผลผลต (Output) เมอพจารณาตามรายกจกรรม



สามารถสรปสาระส าคญได ดงน ดานการตรวจฟนหญงตงครรภคลนกฝากครรภรอยละ 100 อนเ น อ ง ม า จ าก ก า รต ร ว จส อบ ง า น แ ละก า รประสานงานทดระหวางฝายทนตกรรมและฝายเวชระเบยนโรงพยาบาลแมพรก โดยฝายทนตกรรมไดมการตรวจสอบยอดหญงตงครรภทมาเขารบการรกษาทคลนกฝากครรภทกเดอน เทยบกบใบตรวจฟนทมอย ในฝายทนตกรรม แมจะมบ คลากรทางทนตกรรมไม เ พยงพอต อการผรบบรการฝากครรภในบางวน ยงสามารถนดกลบมาท าการรกษาในภายหลงได จงท าใหไดผลการตรวจฟนเปนไปตามตวชวด ในขณะท ดานเยยมบานหลงคลอดพบ รอยละ 83.72 ดานการสอนเชดเหงอกพบ รอยละ 57.50 ดานความเสยงการเกดฟนผ ในชวงอาย 9 เดอน และ 18 เดอน พบรอยละ 65.30 และ 67.30 ดานประเมนการฝกทกษะการแปรงฟนแบบลงมอปฏบต ในอาย 9 เดอน และ 18 เดอน พบรอยละ 2.86 และ 9.09 ตามล าดบ ดานการทาฟลออไรดวานช ในเดกอาย 9 เดอน และ 18 เดอน พบรอยละ 65.31 และ 67.35 ตามล าดบ ดานการประเมนการเยยมตามบาน รอยละ 42.86 ทงหมดผลการด าเนนงานไดไมถงตวชวดทรอยละ 90 ทโครงการก าหนดไว ทงหมดมปจจยและเงอนไขทเปนขอจ ากดดานความไมเพยงพอ ความไมเหมาะสม มาจากของบรบท ปจจยน าเขา กระบวนการ จงหลกเลยงไมไดทผลของการด าเนนงานจงไมสามารถบรรลตามตวชวดไดตามทคาดหวงไว ทงหมดจงผลตอตอเนองมาถง ผลทตามท เกดขน (Outcome) โครงการฯ ไดใหความส าคญไปทพฤตกรรมการแปรงฟน มขอคนพบวา ผปกครองเดกทไดรบการสอนการฝกทกษะการแปรงฟนแบบลงมอปฏบต และรอยละ 80 ผปกครองสามารถแปรงฟนเดกไดอย างถกตองตามวธการ ซ งแสดงให เหนถ งความส าคญของกระบวนการสอนการฝกทกษะการแปรงฟนแบบลงมอปฏบต และจากการ

สมภาษณผปกครองในกลมดงกลาวผปกครองใหความเหนในเชงบวกกบการฝกทกษะการแปรงฟนแบบลงมอปฏบต โดยใหความเหนวาเปนกจกรรมทดเนองจากท าใหผปกครองกลาทจะลงมอแปรงฟนใหกบเดก และเปนการแสดงใหทราบถงความส าคญในการแปรงฟนใหกบเดกอกดวย แตในสวนผลของการปรบเปลยนพฤตกรรมการแปลงฟนของเดกวนละ 2 ครง วนละ 1 ครง และ ไมไดแปรงฟนเลย ในภาพรวมพบรอยละ 40.81 รอยละ 34.69 รอยละ 24.69 ตามล าดบ ซงภาพรวมมพฒนาการท ดแตย งจ า เปนตองพฒนาอยางตอเนอง ในสวนผลกระทบ (Impact) โครงการฯ ใหความส าคญกบเปาหมายสงสดของโครงการคอ ภาวะปราศจากฟนผ (Caries free) รอยละ 100 ภายใตโครงการน เดกทปราศจากฟนผ รอยละ 85.42 ในภาพรวมโครงการถอวามแนวโนมทด พบขอจ ากด อปสรรคหลายประการจงท าใหผลเดกปราศจากฟนผยงไมถงตวชวดทก าหนดไว

สรปภาพรวมทงหมดน เดกในเขตต าบลแมพรกทกคนตองภาวะปราศจากฟนผ (Caries free) เปนการวางทศทางเปาหมายในเชงทาทาย แตในทางปฏบตภายใตโครงการนอาจจ าเปนตองพจารณาขอจ ากดหลายๆดานทกลาวมาขางตน เพอพฒนาและตอยอดโครงการตนแบบต าบลฟนด ต าบลแมพรก ใหสามารถบรรลเปาหมายทสงไวไดอยางมประสทธภาพตอไปในอนาคตอนใกลน

ขอเสนอแนะ

ขอเสนอแนะตอศนยอนามยท 1 เชยงใหมและส านกงานสาธารณสขจงหวดล าปาง

1. ควรมการประชาสมพนธโครงการใหผทเกยวของรบทราบใหทวถง

2. โครงการควรมแผนงานทชดเจนมากกวาน อาจพจารณาวางแผนแบบมสวนรวม15 เพอให



บคคลทปฏบตงานไดอยางสอดคลองกบความเปนจรง

3. ควรใชตวชวดทเหมาะสม เพราะตวชวดบอกถงการด าเนนงาน และผลการปฏบตงานวาเปนไปตามวตถประสงคทตงไวมากนอยเพยงไร

4. ควรพจารณาการใชเกณฑการท างานตามภาระหนาทตนเองแบบเตมเวลา (Full Time Equivalent)17 ในการค านวณความเพยงพอของบคลากร เนองจากบคลากรมการท างานทไมตรงตามต าแหนงของตนเอง ท าใหปรมาณงานไมสมพนธกบอตราของบคลากร

5. ควรชแจงเกณฑการประเมนความเสยงหรอมแบบฟอรมใหแกผปฏบตงานอยางชดเจน เพอใหผปฏบตงานสามารถปฏบตตามไดอยางถกตอง

ขอเสนอแนะตอผรบผดชอบโครงการในระดบพ นท

1. ควรใชการนดรวมตวของผปกครองมาสอนแปรงฟนแบบลงมอปฏบตจรง หรอ อบรม อสม.เพอใหมความสามารถในการแนะน าตามบาน15

2. แผนการด าเนนการควรมกจกรรมและการตดตามผลในเดกชวงอาย 18 เดอน – 3 ป ซงเปนชวงทเดกเกดฟนผไดงาย14

3. ควรมการตดตามและมการตรวจสอบอยางเปนระบบ และม process evaluation เพอตรวจสอบวากระบวนการเปนไปตามแผนทวางไว และคนหาขอบกพรองและจดออนของโครงการเพอน ามาปรบปรงตอไป

ขอเสนแนะในการศกษาคร งตอไป

ควรจะท าการศกษาในทกกลมของเดกทอยในโครงการตนแบบต าบลฟนด และศกษาปจจยอนๆเพมเตม เชนการแปรงฟน การทานอาหาร ทานนมจากขวด14

กตตกรรมประกาศ

ผวจยขอขอบคณ ทพญ.ลลนา ถาค าฟ หวหนากลมงานทนตสาธารณสข จงหวดล าปางทใหค าปรกษาและคณะเจาหนาทกลมงานทนตสาธารณสข รวมถงกลมผปกครองและผเกยวของทกทาน ทใหความรวมมอและอ านวยความสะดวกในการศกษาครงน จนเสรจสนเปนอยางด

เอกสารอางอง

1. Seow WK, Walsh LJ, Bird P, Tudehope DL, Purdie DM. Wan AK1. Association of Streptococcus mutans infection and oral developmental nodules in pre-dentate infants. J Dent Res, 2001; 80(10): 1945-1948.

2. Seow WK, Purdie DM, Bird PS, Walsh LJ, Tudehope DI. Wan AK1. Oral colonization of Streptococcus mutans in six-month-old predentate infants. J Dent Res, 2001; 80(12): 2060-2065.

3. ส านกทนตสาธารณสข กรมอนามย. รายงานผลการส ารวจ สภาวะสขภาพชองปากระดบประเทศ ครงท 7 ประเทศไทย พ.ศ. 2555. : ส านกทนตสาธารณสข กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข; 2555.



4. ส านกงานสาธารณสขจงหวดล าปาง. รายงานผลการปฏบตงานประจ าป ปงบประมาณ 2559.

5. ส านกงานสาธารณสขอ าเภอแมพรก. รายงานผลการปฏบตงานประจ าปงบประมาณ 2559. ส านกงานสาธารณสขอ าเภอแมพรก; 2559.

6. ส. จนทรรก. แบบจ าลอง CIPP Model. Gotoknow.org. [ออนไลน] https://www.gotoknow.org/posts/453748, 2010. [สบคนเมอ 26 Feburary 2017.] https://www.gotoknow.org/posts/453748.

7. George Edward White. Dental caries: A multifactorial disease.Charles C Thomas Publisher, 1977; 71(1): 105–106.

8. P Caufield. Cares in the Primary Dentition: A Spectrum Disease of Multifactorial Etiology. New York: New York University; 2010

9. Anon. https://dbqao.donboscobkk.ac.th/. https://dbqao.donboscobkk.ac.th/. [ออนไลน] 2017. [สบคนเมอ 27 2 2017.] http://dbqao.donboscobkk.ac.th/upload/file_doc/file_doc_JLGY.pdf.

10. Hani H. Mawardi. Current understanding of the relationship between periodontal and systemic diseases.Saudi Medical Journal, 2015; 36(2): 150–158.

11. The dental professional community by the American association of

Endodontics. Oral disease and systemic health; What is connection. The dental professional community by the American association of Endodontic; 2000.

12. A Castilho. Influence of family environment on children's oral health: a systematic review. Jornal de Pediatria, 2013; 89(2): 116-123.

13. Chestnutt Murdoch. Parents and carers' choice of drinks for infants and toddlers, in areas of social and economic disadvantage. Community Dent Health, 2003; 20(3): 139-145.

14. Hamid Reza Poureslami. Early Childhood Caries (ECC) An Infectious

transmissible oral disease. Indian Journal of Pediatrics, 2008; 76: 191-193.

15. เขมณฏฐ เชอชยทศน, สธา เจยรมณโชตชย, จนทนา องชศกด สพรรณ ศรวรยกล. คมอแนวทางการด าเนนงานสงเสรมสขภาพชองปากเดกปฐมวย. : ส านกทนตสาธารณสข กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข; 2556.

16. National Maternal and Child Oral Health Policy Center .Children’s Oral Health in the Health Home. [Trendnotes Issue No. 4] National Maternal and Child Oral Health Policy Center; 2011: 1-13.

17. Anukul. การก าหนดกรอบอตราก าลงสายวชาชพ รอบ 2; 2558; หนา 3.

นิพนธ์ต้นฉบับ การประเมินผลโครงการต้นแบบตาบล - ThaiJo

Documents