उच्च प्राथमिक स्तरावरील विद्यार्थ्यांच्या मराठी विषयामधील

ˆ““Ö ¯ÖÏÖ£Ö×´Ö�ú ÃŸÖ üÖ¾Ö üß»Ö ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“µÖÖ ´Ö üÖšüß ×¾ÖÂÖµÖÖ´Ö¬Öß»Ö Ã¾Ö»Öê�Ö­Ö �úÖî¿Ö»µÖÖ“ÖÖ ú†³µÖÖÃÖ

þÖÖ´Öß ¸üÖ´ÖÖ­ÖÓ¤ü ŸÖߣÖÔ ´Ö¸üÖšü¾ÖÖ›üÖ ×¾ÖªÖ¯Ößšü ­ÖÖÓ¤êü›ü ׿Ö�Ö�Ö¿ÖÖÃ¡Ö ×¾ÖªÖ¿ÖÖ�Öê†ÓŸÖ�ÖÔŸÖ ×¿Ö�Ö�Ö¿ÖÖÃ¡Ö ×¾ÖÂÖµÖÖŸÖᯙ ¯Öß‹“Ö.›üß. ×¾ÖªÖ¾ÖÖ“Öï֟Öß ­ÖÖë¤ü�Öß ¯ÖæŸÖÔŸÖêÃÖÖšüß ÃÖÖ¤ü¸ü �ú¸ü�µÖÖŸÖ µÖê�ÖÖ-µÖÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö ¯ÖϲÖÓ¬ÖÖ“ÖÖ ¯ÖÏÖºþ¯Ö

†Ö¸üÖ�Ö›üÖ

SYNOPSIS

ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö�ú

ÃÖÓŸÖÖêÂÖ ¸üÖ•ÖêÀ¾Ö¸ü üÖ¾Ö ÃÖê»Öæ�ú¸ü

‹´Ö.‹.(‡Ó�ÖÏ•Öß,׿Ö�Ö�Ö¿ÖÖáÖ,¿Öî�Ö×�Ö�ú ÃÖÓ ÖÏêÂÖ�Ö) ²Öß.‹›ü. SET,D.S.M.

´ÖÖ�ÖÔ¤ü¿ÖÔ�ú

ÁÖß ´ÖÖê êü ¾Æüß.¯Öß.

¯ÖÏÖ“ÖÖµÖÔ, ׿Ö�Ö�Ö¿ÖÖÃ¡Ö ´ÖÆüÖ×¾ÖªÖ»ÖµÖ �úôû Ö­Öã üß

ŸÖÖ. �úôû´Ö­Öã üß ×•Ö. ØÆü�ÖÖê»Öß

ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö �ëú¦ü

׿Ö�Ö�Ö¿ÖÖÃ¡Ö ÃÖÓ�ãú»Ö, þÖÖ´Öß ¸üÖ´ÖÖ­ÖÓ¤ü ŸÖߣÖÔ ´Ö¸üÖšü¾ÖÖ›üÖ ×¾ÖªÖ¯Ößšü ­ÖÖÓ¤êü›ü

2017-2018

¯ÖÏן֖ÖÖ¯Ö¡Ö

´Öß ÃÖÓŸÖÖêÂÖ ¸üÖ•ÖêÀ¾Ö¸ü üÖ¾Ö ÃÖê»Öæ�ú¸ü ü¤Ëü‘ÖÖêÂÖßŸÖ �ú¸üŸÖÖê �úß Ã¾ÖÖ´Öß ¸üÖ´ÖÖ­ÖÓ¤ü ŸÖߣÖÔ ´Ö¸üÖšü¾ÖÖ›üÖ ×¾ÖªÖ¯Ößšü ­ÖÖÓ¤êü›ü ×¾ÖªÖ¾ÖÖ“Öï֟Öß Ph. D. ׿Ö�Ö�Ö�Îú´ÖÖ“µÖÖ ­ÖÖÓê¤�ÖßÃÖÖšüß

ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö ¯ÖϲÖÓ¬ÖÖ“ÖÖ †Ö¸üÖ�Ö›üÖ SYNOPSIS ÃÖÖ¤ü ü ˆ““Ö ¯ÖÏÖ£Ö×´Ö�ú ßָüÖ¾Ö¸üß»Ö ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“µÖÖ ´Ö¸üÖšüß ×¾ÖÂÖµÖÖ´Ö¬Öß»Ö Ã¾Ö-»Öê�Ö­Ö �úÖî¿Ö»µÖÖ“ÖÖ ú†³µÖÖÃÖ

ÆüÖ ×¾ÖÂÖµÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖÃÖÖšüß ×­Ö¾Ö›ü»ÖÖ †ÃÖæ­Ö ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö�úÖ­Öê þ֟Ö: ÁÖß ›üÖò.´ÖÖê êü ¾Æüß.¯Öß.¯ÖÏÖ“ÖÖµÖÔ, ׿Ö�Ö�Ö¿ÖÖÃ¡Ö ´ÖÆüÖ×¾ÖªÖ»ÖµÖ �úôû´Ö­Öã üß ×•Ö»ÆüÖ ØÆü�ÖÖê»Öß µÖÖÓ“µÖÖ ´ÖÖ�ÖÔ¤ü¿ÖÔ­ÖÖ�ÖÖ»Öß Ã¾ÖŸÖ: ¯Ö׸üÁÖ´Ö¯Öæ¾ÖÔ�ú ¯Öã�ÖÔ �ú¸ü�µÖÖ“Öê šü ü¾Ö»Öê †ÃÖæ­Ö.µÖÖ¯Öæ¾Öá �úÖê�ÖŸµÖÖÆüß ¯Ö¤ü¾Öß,¯Ö¤ü×¾Ö�úÖ,¯Ö¤ü¾µÖã¢Ö¸ü ¯Ö¤ü¾Öß †³µÖÖÃÖ�Îú´ÖÖ“µÖÖ ¯ÖæŸÖÔŸÖêÃÖÖšüß �úÖê�ÖŸµÖÖÆüß ÃÖÓãÖêŸÖ †£Ö¾ÖÖ ×¾ÖªÖ¯ÖßšüÖŸÖ ¯ÖÏßÖãŸÖ ×¾ÖÂÖµÖÖ¾Ö¸ü ¯ÖϲÖÓ¬Ö ÃÖÖ¤ü ü �êú»Öê»ÖÖ ­ÖÖÆüß.†ÃÖê ¯ÖÏן֖ÖÖ¯Öæ¾ÖÔ�ú ‘ÖÖêÂÖßŸÖ �ú¸üŸÖÖê.µÖÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖÃÖÖšüß ˆ¯ÖµÖÖê�ÖÖŸÖ †Ö�ÖÖ¾ÖµÖÖ“Öê ÃÖÓ¤ü³ÖÔ�ÖÏÓ£Ö µÖÖê�µÖ ×¾Ö×¾Ö¬Ö »Öê�Ö ¾Ö ¾µÖÛŒŸÖ­ÖÖ´ÖÃÖæ“Öß µÖÖ ÃÖ¾ÖÖÔ“ÖÖ µÖÖêü�µÖ ×­Ö¤ìü¿Ö ¯ÖÏßÖãŸÖ †Æü¾ÖÖ»ÖÖŸÖ �ú¸ü�µÖÖŸÖ µÖê‡Ô»Ö.

ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö�ú

ÃÖÓŸÖÖêÂÖ ¸üÖ•ÖêÀ¾Ö¸ü üÖ¾Ö ÃÖê»Öæ�ú¸ü

×¾ÖªÖ¾ÖÖ“Öï֟Öß ,׿Ö�Ö�Ö�Îú´Ö

þÖÖ´Öß ¸Ö´ÖÖ­ÖÓ¤ü ŸÖߣÖÔ ´Ö¸üÖšü¾ÖÖ›üÖ ×¾ÖªÖ¯Ößšü

­ÖÖÓ¤êü›ü

1.1 )¯ÖÏßÖÖ¾Ö­ÖÖ :-

³ÖÖÂÖÖ Æüß ´ÖÖ­Ö¾ÖÖ»ÖÖ »ÖÖ³Ö»Öê»Öê ±úÖ¸ü ´ÖÖêšêü ¾Ö¸ü¤üÖ­Ö †ÖÆêü.´ÖÖ­Ö¾ÖÖ­Öê •Öß ¯ÖÏ�ÖŸÖß �êú»Öê»Öß †ÖÆêü

ŸÖß ÃÖ¾ÖÔ ³ÖÖÂÖê Öãôêû“Ö —ÖÖ»Öê»Öß †ÖÆêü.ŸÖÃÖê“Ö ³ÖÖÂÖÖ Æüß ´ÖÖ­Ö¾ÖÖ“µÖÖ ×¾Ö�úÖÃÖÖŸÖ †ŸµÖÓŸÖ

´ÖÆü¢¾ÖÖ“Öß †ÃÖŸÖê.†Ö¯Ö»µÖÖ ³ÖÖ¾Ö­ÖÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü †×³Ö¾µÖŒŸÖß †Ö¯Ö�Ö ÃÖ¾ÖÔ ³ÖÖÂÖ꾤üÖ¸êü“Ö ¾µÖŒŸÖ

�úºþ ¿Ö�úŸÖÖê.³ÖÖÂÖê Öãôêû ×¾Ö“ÖÖ¸ü¿ÖŒŸÖß ×¾Ö�ú×ÃÖŸÖ ÆüÖêŸÖê ŸÖÃÖê“Ö •Öß¾Ö­Ö¥ü™üß Æüß

²Ö¤ü»ÖŸÖê.¿ÖÖôûÖ ÃŸÖ¸üÖ¾Ö¸ü ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ­ÖÖ »Öê�Ö­Ö �ú¸üÖµÖ»ÖÖ ×¿Ö�ú×¾Ö»Öê •ÖÖŸÖê.ŸÖê »Öê�Ö­Ö �êú¾Öôû

ÁÖãŸÖ »Öê�Ö­Ö Ø�ú¾ÖÖ †­Öã»Öê�Ö­Ö µÖÖ ¯ÖÏ�úÖ¸ü“Öê »Öê�Ö­Ö †ÃÖŸÖê ¯Ö ÓüŸÖã �ú»¯Ö­ÖÖ �úºþ­Ö þ֟Ö:

�úÖÆüß ŸÖ¸üß ­ÖÖ×¾Ö�µÖÖ¯Öæ�ÖÔ »Öê�Ö­Ö �ú¸ü�Öê ´Æü�Ö•Öê ÃÖé•Ö­ÖÖŸ´Ö�ú »Öê�Ö­Ö ÆüÖêµÖ.¯ÖÏÖ£Ö×´Ö�ú

ßָüÖ¾Ö¸ü ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“ÖÖ •ÖÖßÖßŸÖ •ÖÖÃŸÖ ÃÖ¸üÖ¾Ö ÆüÖ �êú¾Öôû †­Öã»Öê�Ö­Ö †Ö×�Ö ÁÖãŸÖ»Öê�Ö­Ö

µÖÖ ²ÖÖ²ÖŸÖ †×¬Ö�ú �êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê. ¯Ö ÓüŸÖã ÃÖé•Ö­ÖÖŸ´Ö�ú »Öê�Ö­Ö Æêü �úÖî¿Ö»µÖ ¾µÖÛŒŸÖ´Ö¢¾Ö

×¾Ö�úÖÃÖÖÃÖÖšüß †ŸµÖÓŸÖ †Ö¾Ö¿µÖ�ú †ÃÖê �úÖî¿Ö»µÖ †ÖÆêü.ŸµÖÖ´Ö¬µÖê �ú£ÖÖ,�ú×¾ÖŸÖÖ,×­Ö²ÖÓ¬Ö

»Öê�Ö­Ö ‡ŸµÖÖ¤üß ³ÖÖ�Ö µÖêŸÖÖê.»ÖÆüÖ­Ö ´Öã»Öê †ŸµÖÓŸÖ ×­Ö¸üÖ�ÖÃÖ †ÃÖŸÖÖŸÖ †Ö×�Ö ŸÖê �Öæ Ö “ÖÖÓ�Ö»ÖÖ

×¾Ö“ÖÖ¸ü �úºþ ¿Ö�úŸÖÖŸÖ.ŸµÖÖÓ“µÖÖ »Öê�Ö­Ö ×¾Ö�úÖÃÖÖÃÖÖšüß ŸµÖÖÓ­ÖÖ ŸÖ¿ÖÖ ¯ÖÏ�úÖ¸ü“Öê ÃÖÖ×ÆüŸµÖ

¾ÖÖ“Ö­Ö ×´Öôû�Öê ŸÖÃÖê“Ö ŸµÖÖÓ“µÖÖ »Öê�Ö­Ö �ú»Öê»ÖÖ †×³Ö¾µÖŒŸÖ ÆüÖê�µÖÖÃÖÖšüß ŸÖ¿Öß ÃÖÓ¬Öß

×´Öôû�Öê †Ö¾Ö¿µÖ�ú †ÃÖŸÖê.ÃÖé•Ö­Ö µÖÖ“ÖÖ †£ÖÔ •Öê ×­Ö´ÖÖÔ�Ö �êú»Öê»Öê †ÖÆêü ŸÖê ­Ö¾Öß­Ö †ÃÖê

�úÖÆüß ŸÖ¸üß ÆüÖêµÖ.ÃÖ¬µÖÖ ¯ÖÏÖ£Ö×´Ö�ú ßָüÖ¾Ö¸ü –ÖÖ­Ö¸ü“Ö­ÖÖ¾ÖÖ¤üß ×¿Ö�Ö�Ö¯Ö¬¤üŸÖß †Ö»Öê»Öß †ÖÆêü

ŸÖÃÖê“Ö ŸµÖÖŸÖ »Öê�Ö­Ö �úÖî¿Ö»µÖ ×¾Ö�úÃÖ­ÖÖÃÖÖšüß �ÖÖê™ü »Öê�Ö­Ö †Ö×�Ö �ú×¾ÖŸÖÖ »Öê�Ö­Ö ÆüÖ

³ÖÖ�Ö ÃÖ㬤üÖ ‘Öê�µÖÖŸÖ †Ö»Öê»ÖÖ †ÖÆêü.ŸµÖÖ´Öãôêû ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“µÖÖ »Öê�Ö­ÖÖ»ÖÖ ¯ÖÏÖ£Ö×´Ö�ú ßָüÖ¾Ö¸ü

†ŸµÖÓŸÖ ´ÖÆü¢¾Ö ¯ÖÏÖ¯ŸÖ —ÖÖ»Öê»Öê †ÖÆêü.¯ÖÏ�ÖŸÖ ¿Öî�Ö×�Ö�ú ´ÖÆüÖ¸üÖ™Òü �úÖµÖÖÔ�Îú´ÖÖŸÖÓ�ÖÔŸÖ ‘Öê�µÖÖŸÖ

µÖê�ÖÖ-µÖÖ “ÖÖ“Ö�ÖßŸÖ µÖÖ»ÖÖ“Ö Ã¾Ö»Öê�Ö­Ö †ÃÖê ´Æü™ü»Öê»Öêêêêêê †ÖÆêü.

�ú£ÖÖ »Öê�Ö­Ö �ú¸ü�ÖÖ¸üß ´Öã»Öê, �ú×¾ÖŸÖÖ �ú¸ü�ÖÖ¸üß ´Öã»Öê µÖÖÓ“Öß ×¾Ö“ÖÖ¸ü �ú¸ü�µÖÖ“Öß

¯Ö¨üŸÖß ŸÖÃÖê“Ö ŸµÖÖÓ­Öß µÖÖê•Ö»Öê»Öß ˆ¤üÖÆü ü�Öê ŸÖÃÖê“Ö »Öê�Ö­ÖÖ´Ö¬µÖê †Ö»Öê»Öê ŸµÖÖÓ“Öê †­Öã³Ö¾Ö

×¾ÖÀ¾Ö ŸÖÃÖê“Ö ŸµÖÖÓ“Öê ŸµÖÖŸÖæ­Ö ÆüÖê�ÖÖ¸êü ´Ö­ÖÖê Óü•Ö­Ö ‡ŸµÖÖ¤üß †­Öê�ú �ÖÖê™üß µÖÖ´Ö¬µÖê †³µÖÖÃÖ�Öê

†ŸµÖÓŸÖ ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ šü êü»Ö ŸµÖÖ´Öãôêû ¯ÖÏßÖãŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖÃÖÖšüß ˆ““Ö ¯ÖÏÖ£Ö×´Ö�ú ¾ÖµÖÖê�Ö™üÖŸÖß»Ö

×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“µÖÖ »Öê�Ö­ÖÖ“ÖÖ †³µÖÖÃÖ �ú¸ü�µÖÖŸÖ µÖê�ÖÖ¸ü †ÖÆêü.ŸµÖÖÓ“µÖÖ ³ÖÖ¾Ö­ÖÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü

†×³Ö¾µÖŒŸÖ ÆüÖê�µÖÖÃÖÖšüß ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ¯Ö׸üÛã֟Öß �ú¿ÖÖ ¯ÖÏ�úÖ¸êü ŸµÖÖ¾Ö¸ü ¯Ö׸ü�ÖÖ´Ö �úºþ ¿Ö�úŸÖê

Æêü ¯ÖÖÆü�Öê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ šüºþ ¿Ö�úŸÖê.×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“µÖÖ Ã¾Ö»Öê�Ö­ÖÖ“ÖÖ †³µÖÖÃÖÖ´Öãôêû ׿Ö�Ö�úÖÓ­ÖÖ

ŸµÖÖŸÖᯙ ˆ×�Ö¾ÖÖ ÃÖ´Ö•ÖŸÖᯙ ŸÖÃÖê“Ö ŸµÖÖ¾Ö¸ü ˆ¯ÖÖµÖµÖÖê•Ö­ÖÖ �ú¸üŸÖÖ µÖê‡Ô»Ö.

1.2 )ÃÖ´ÖõÖÖ ×¾Ö¬ÖÖ­Ö /¿ÖßÂÖÔ�ú

ˆ““Ö ¯ÖÏÖ£Ö×´Ö�ú ßָüÖ¾Ö¸üß»Ö ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“Öê ´Ö¸üÖšüß ×¾ÖÂÖµÖÖŸÖß»Ö Ã¾Ö»Öê�Ö­Ö �úÖî¿Ö»µÖÖ“ÖÖ †³µÖÖÃÖ

1.3)ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖ“µÖÖ �úÖµÖÖÔŸ´Ö�ú ¾µÖÖ�µÖÖ

· ˆ““Ö ¯ÖÏÖ£Ö×´Ö�ú ßָü:- ´ÖÖê±úŸÖ ¾Ö ÃÖŒŸÖß“Öë ׿Ö�Ö�Ö †×¬Ö×­ÖµÖ´Ö 2009 ­ÖãÃÖÖ¸ü ¿ÖÖôêû“Öê ×¾Ö×¾Ö¬Ö ÃŸÖ¸ü פü»Öê»Öê †ÖÆêüŸÖ ŸµÖÖŸÖ ¯ÖÏÖ£Ö×´Ö�ú ßָü ‡µÖ¢ÖÖ 1 ŸÖê 5 ŸÖÃÖê“Ö ˆ““Ö ¯ÖÏÖ£Ö×´Ö�ú ßָü 6 ¾Öß ŸÖê 8 ¾Öß ÃÖÖšüß ¾Ö�ÖÖÔÃÖÖšüß ÃÖÓ²ÖÖê¬Ö»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê.

· ´Ö¸üÖšüß :´Ö¸üÖšüß ÆüÖ ×¾ÖÂÖµÖ ¯ÖÏ£Ö´Ö ³ÖÖÂÖ Û¾¤üŸÖßµÖ ³ÖÖÂÖÖ ¾Ö ŸÖéŸÖßµÖ ³ÖÖÂÖÖ µÖÖ ŸÖß­Ö ÃŸÖ¸üÖ¾Ö¸ü ׿Ö�ú¾Ö»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê ¯Ö¸ü³Ö�Öß ×•Ö»ÊÖŸÖ ²ÖÆãüÃÖÓ�µÖ ¿ÖÖôûÖ ÊÖ ´Ö¸üÖšüß ´ÖÖ¬µÖ´ÖÖ“µÖÖ †ÃÖæ­Ö ¯ÖÏ£Ö´Ö³ÖÖÂÖÖ ´Æü�Öæ­Ö ´Ö¸üÖšüß ×¾ÖÂÖµÖ µÖê£Öê ׿Ö�ú¾Ö»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê.

· þֻÖê�Ö­Ö :-¯ÖÏ�ÖŸÖ ¿Öî�Ö×�Ö�ú ´ÖÆüÖ¸üÖ™Òü µÖÖ �Öã�Ö¾Ö¢ÖÖ ×¾Ö�úÖÃÖÖ“µÖÖ �úÖµÖÔ�Îú´ÖÖŸÖ ¾ÖÂÖÔ³Ö¸üÖŸÖ ŸÖß­Ö “ÖÖ“Ö�µÖÖ“Öê †ÖµÖÖê•Ö­Ö �êú»Öê •ÖÖŸÖê.ÃÖ¤ü üᯙ “ÖÖ“Ö�ÖßŸÖ ³ÖÖÂÖÖ ×¾ÖÂÖµÖÖ“µÖÖ ¯ÖÏ¿­Ö¯ÖסÖ�êúŸÖ þֻÖê�Ö­Ö µÖÖ ²ÖÖ²ÖŸÖ ¯ÖÏ¿­Ö †ÃÖŸÖÖê ŸÖÖê ­Ö¾µÖÖ­Öê ÃÖ´ÖÖ¾Öê×¿ÖŸÖ �êú»Ö»Öê †ÖÆêü.þֻÖê�Ö­ÖÖ´Ö¬µÖê �ú£ÖÖ �ú×¾ÖŸÖÖ »Öê�Ö­Ö µÖêŸÖê ´Ö¸üÖšüß ÃÖÖ×ÆüŸµÖÖ´Ö¬µÖê ×¾Ö×¾Ö¬Ö »Öê�Ö­Ö ¯ÖÏ�úÖ¸ü †ÖœüôûŸÖÖŸÖ ŸµÖÖŸÖ �ú£ÖÖ »Öê�Ö­Ö ÆüÖ ¯ÖÏ�úÖ¸ü †ÖÆêü ŸÖÃÖê“Ö �ú£Öê ´Ö¬µÖê �úÖÆüß ¯ÖÖ¡Öê †Ö×�Ö �ú£ÖÖ­Ö�ú µÖÖÓ“µÖÖ ´Ö¬Öæ­Ö �ú£ÖÖ»Öê�Ö�ú �úÖÆüß ŸÖ¸üß ÃÖÓ¤êü¿Ö ¤êüŸÖ †ÃÖŸÖÖê ŸÖ¸ü µÖ´Ö�ú •Öãôû¾Öæ­Ö �ú×¾ÖŸÖÖ »Öê�Ö­Ö �ú¸ü�Öê ÆüÖ ¯ÖÏ�úÖ¸ü Æüß ŸµÖÖŸÖ †ÖÆêü. .»Öê�Ö­Ö �úÖî¿Ö»µÖÖ´Ö¬µÖê ÃÖé•Ö­ÖÖŸ´Ö�ú »Öê�Ö­ÖÖ“Öß ÃÖãºþ¾ÖÖŸÖ ¯ÖÏÖ£Ö×´Ö�ú ßָüÖ¾Ö¸ü ÆüÖêŸÖê ŸÖ¸ü ˆ““Ö ¯ÖÏÖ£Ö×´Ö�ú ßָüÖ¾Ö¸ü ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ­ÖÖ Ã¾Ö»Öê�Ö­Ö �úÖî¿Ö»µÖ †¾Ö�ÖŸÖ ÆüÖêŸÖê.

· ×¾ÖÂÖµÖ :¿ÖÖ»ÖêµÖ ßָüÖ¾Ö¸ü ×¾Ö×¾Ö¬Ö ×¾ÖÂÖµÖ ×¿Ö�ú×¾Ö»Öê •ÖÖŸÖÖŸÖ

· �úÖî¿Ö»µÖ : ³ÖÖÂÖÖ Æüß ×¾Ö×¾Ö¬Ö �úÖî¿Ö»µÖÖ¾¤üÖ¸êü †¾Ö�ÖŸÖ ÆüÖêŸÖê ŸµÖÖŸÖ ÁÖ¾Ö�Ö ,³ÖÖÂÖ�Ö, ¾ÖÖ“Ö­Ö »Öê�Ö­Ö Æüß ´Öæ»Ö³ÖæŸÖ �úÖî¿Ö»µÖê †ÖÆêüŸÖ ŸµÖÖŸÖ »Öê�Ö­Ö �úÖî¿Ö»µÖ Æêü †ŸµÖÓŸÖ ´ÖÆü¢¾ÖÖ“Öê †ÃÖæ­Ö ŸµÖÖŸÖæ­Ö †×³Ö¾µÖŒŸÖß ÆüÖêŸÖê ŸÖß ¥ü¿µÖ þֺþ¯ÖÖŸÖ ¾ÖÖ“Ö­Ö �ú¸üŸÖÖ µÖêŸÖê.�úÖî¿Ö»µÖ Æüß –ÖÖ­Ö †Ö�ú»Ö­Ö µÖÖ ­ÖÓŸÖ¸ü“Öê ´ÖÆü¢¾ÖÖ“Öê ³ÖÖÂÖÖ †³µÖÖÃÖÖ“Öê ˆ×§ü™ü ÆüÖêµÖ.

1.4) ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖ“Öß �Ö¸ü•Ö :- ÃÖ¬µÖÖ ´ÖÖê±úŸÖ ¾Ö ÃÖŒŸÖß“Öê ׿Ö�Ö�Ö †×¬Ö×­ÖµÖ´Ö 2009

µÖÖ ­ÖãÃÖÖ¸ü �Öã�Ö¾Ö¢ÖÖ¯Öæ�ÖÔ ×¿Ö�Ö�ÖÖ“Öß •Ö²ÖÖ²Ö¤üÖ¸üß Æüß ¿ÖÖÃÖ­ÖÖ¾Ö¸ü †Ö»Öê»Öß †ÖÆêü.¿ÖÖÃÖ­ÖÖ­Öê

ŸµÖÖ�ú׸üŸÖÖ ¯ÖÏ�ÖŸÖ ¿Öî�Ö×�Ö�ú ´ÖÆüÖ¸üÖ™Òü ÆüÖ �úÖµÖÔ�Îú´Ö ÃÖÓ Öæ�ÖÔ ¸üÖ•µÖÖŸÖ ¸ üÖ²Ö×¾Ö»ÖÖ •ÖÖŸÖ

†ÖÆêü.µÖÖ �úÖµÖÔ�Îú´ÖÖŸÖ ×¾Ö×¾Ö¬Ö “ÖÖ“Ö�µÖÖ †ÖµÖÖê×•ÖŸÖ �êú»µÖÖ •ÖÖŸÖÖŸÖ ŸµÖÖ ¯ÖÖµÖÖ³ÖæŸÖ “ÖÖ“Ö�Öß

ŸÖÃÖê“Ö ÃÖÓ�ú×»ÖŸÖ “ÖÖ“Ö�Öß ŸÖÃÖê“Ö ¯ÖãßÖ�úÖÃÖÆü “ÖÖ“Ö�Öß ‡.ÃÖ¤ü üᯙ “ÖÖ“Ö�µÖÖ´Ö¬µÖê ×¾ÖªÖ£Öá

þֆ׳־µÖŒŸÖß �Öê¡ÖÖŸÖ Ã¾Ö»Öê�Ö­Ö ÆüÖ ´Öã§üÖ †ŸµÖÓŸÖ ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ †ÃÖæ­Ö µÖÖ �úÖî¿Ö»µÖÖ´Ö¬µÖê

×¾ÖªÖ£Öá †¯ÖÏ�ÖŸÖ †ÃÖ�µÖÖ“Öê ¯ÖÏ ÖÖ�Ö †×¬Ö�ú †ÖÆêü ŸÖÃÖê“Ö Ã¾Ö†×³Ö¾µÖŒŸÖß »Öê�Ö­Ö

�úÖî¿Ö»µÖÖŸÖæ­Ö ¯ÖϳÖÖ¾Öß ÆüÖê�µÖÖÃÖÖšüß ×¾ÖªÖ£Öá þֆ׳־µÖŒŸÖß“ÖÖ †³µÖÖÃÖ ×¿Ö�Ö�úÖÓÃÖÖšüß

†ŸµÖÓŸÖ ´ÖÆü¢¾ÖÖ“ÖÖ ´ÖÖ­Ö»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê.µÖÖ�Öê¡ÖÖŸÖ ¯ÖÏ�ÖŸÖß �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß ŸÖÃÖê“Ö ×¾ÖªÖ£Öá

†×³Ö¾µÖŒŸÖß»ÖÖ ¾µÖŒŸÖ ÆüÖê�µÖÖÃÖÖšüß Ã¾Ö»Öê�Ö­ÖÖ׿־ÖÖµÖ ¤ãüÃÖ¸üÖ ¯ÖµÖÖÔµÖ ­ÖÖÆüß ´Æü�Öæ­Ö

þֻÖê�Ö­Ö ÆüÖ ×¾ÖÂÖµÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖÃÖÖšüß ‘Öê�µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ †ÖÆêü.

µÖÖ´Ö¬µÖê ¯ÖÏÖ´Öã�µÖÖ­Öê ×¾ÖªÖ£Öá �úÖê�ÖŸµÖÖ ¯ÖÏ�úÖ¸ü“Öê ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ¯ÖÏ�úÖ¸ü ×­Ö¾Ö›üŸÖÖŸÖ

ŸÖÃÖê“Ö ŸµÖÖÓ“µÖÖ »Öê�Ö­ÖÖ“Öê ×¾ÖÂÖµÖ �úÖê�ÖŸÖê †ÖÆêüŸÖ ŸµÖÖÓ“µÖÖ »Öê�Ö­ÖÖ¾Ö¸ü �ú¿ÖÖ�ú¿ÖÖ“ÖÖ

¯Ö׸ü�ÖÖ´Ö ÆüÖêŸÖÖê ŸµÖÖÓ“µÖÖ »Öê�Ö­ÖÖŸÖ �úÖê�ÖŸµÖÖ ¡Öã™üß †ÖÆêüŸÖ ŸµÖÖ ¤ãü ü �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß �úÖê�ÖŸÖê

ˆ¯ÖÖµÖ µÖÖê•ÖÖ¾Öê »ÖÖ¸ü�ÖŸÖᯙ ŸµÖÖÓ“Öß †×³Ö¾µÖŒŸÖß ¯ÖϳÖÖ¾Öß ¾ÆüÖ¾Öß µÖÖ �ú׸üŸÖÖ �úÖµÖ �ú¸üÖ¾Öê

‡ †³µÖÖÃÖ �ú¸ü�Öê �Ö¸ü•Öê“Öê †ÖÆêü ´Æü�Öæ­Ö“Ö ¯ÖÏßÖËãŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö ÆüÖŸÖß ‘Öê�µÖÖŸÖ †Ö»Öê»Öê †ÖÆêü.

¯ÖÏ�ÖŸÖ ¿Öî�Ö×�Ö�ú ´ÖÆüÖ¸üÖ™Òü †ÓŸÖ�ÖÔŸÖ “ÖÖ“Ö�Öß ´Ö¬µÖê þֻÖê�Ö­Ö �Öê¡ÖÖ¾Ö¸ü †×¬Ö�ú ³Ö¸ü

פü»Öê»ÖÖ †ÖÆêü ŸµÖÖ´Öãôêû µÖÖ �Öê¡ÖÖŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö ÆüÖê�Öê �Ö¸ü•Öê“Öê †ÖÆêü.×¾ÖªÖ£Öá þ֟Ö: �ú×¾ÖŸÖÖ

�ú¸üŸÖÖŸÖ Ø�ú¾ÖÖ �úÖÆüß ­ÖÖ¾Öê פü»Öß †ÃÖŸÖÖ ŸµÖÖ“ÖÖ †Ö¬ÖÖ¸ü ‘Öê‰ú­Ö �ú£ÖÖ ŸÖµÖÖ¸ü �ú¸ü�Öê

‡.¯ÖÏ�úÖ¸ü“Öê þֻÖê�Ö­Ö ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ­Öß �ú¸ü�Öê †¯Öê×�ÖŸÖ †ÃÖŸÖê.µÖÖ Ã¾Ö»Öê�Ö­ÖÖŸÖ ¸üÖÆü�ÖÖ-µÖÖ

ˆ×�Ö¾ÖÖ �úÖê�ÖŸµÖÖ ? ŸµÖÖ´Ö¬µÖê †×¬Ö�ú ÃÖã¬ÖÖ¸ü�ÖÖ �ú¿Öß ÆüÖê‡Ô»Ö ?µÖÖ ÃÖ¾ÖÔ ¯ÖÏ¿­ÖÖÓ“Öß ˆ¢Ö¸êü

×´Öôû�µÖÖÃÖÖšüß µÖÖ ²ÖÖ²ÖŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö ÆüÖê�Öê �Ö¸ü•Öê“Öê †ÖÆêü

1.5 ) ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖ“Öê ´ÖÆü¢¾Ö :-þֻÖê�Ö­Ö †£ÖÖÔŸÖ ×¾ÖªÖ£Öá þ֟Ö:“Öê ×¾Ö“ÖÖ¸ü †Ö¯Ö»µÖÖ

þֳÖÖÂÖêŸÖ »Öê�Ö­Ö �ú¸üŸÖÖê.ŸµÖÖ´Öãôêû ÁÖ¾Ö�Ö ³ÖÖÂÖ�Ö ¾ÖÖ“Ö­Ö »Öê�Ö­Ö µÖÖ “ÖÖ¸ü �úÖî¿Ö»µÖÖŸÖß»Ö

ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ¾Ö¸ü“Öß ¯ÖÖµÖ¸üß ´Æü�Ö•Öê »Öê�Ö­Ö �úÖî¿Ö»µÖ ÆüÖêµÖ.ŸÖÃÖê“Ö ×¾Ö×¾Ö¬Ö »Öê�Ö­Ö ¯ÖÏ�úÖ¸üÖ¯Öî�úß

†­Öã»Öê�Ö­Ö,ÁÖãŸÖ»Öê�Ö­Ö ŸµÖÖŸÖÆüß ÃÖ¾ÖÖì“µÖ ¯ÖÖŸÖôûß ´Æü�Ö•Öê þֻÖê�Ö­Ö ÆüÖêµÖ.þֻÖê�Ö­Ö Æüß

ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ˆ““Ö �Ö´ÖŸÖÖ †ÃÖ»µÖÖ´Öãôêû ŸµÖÖÃÖÖšüß ŸµÖÖ ¯Öæ¾Öá“Öê ÃÖ¾ÖÔ ™ü ¯Öê ¯Öæ�ÖÔ �ú¸üÖ¾Öê

»ÖÖ�ÖŸÖÖŸÖ.¾ÖÖ“Ö­ÖÖŸÖæ­Ö þÖ×¾Ö“ÖÖ¸üÖÓ­ÖÖ †Ö�úÖ¸ü ×´ÖôûŸÖ †ÃÖŸÖÖê.ŸÖÃÖê“Ö Ã¾ÖŸÖ:“Öê †­Öã³Ö¾Ö×¾ÖÀ¾Ö

ŸÖÃÖê“Ö Ã¾ÖŸÖ:“Öß –ÖÖ­Ö�ú�ÖÖ Æüß ¤êü�Öᯙ »Öê�Ö­ÖÖ¾Ö¸ü ¯Ö׸ü�ÖÖ´Ö �ú¸üŸÖ †ÃÖŸÖê.þֻÖê�Ö­Ö �Ö¸Óü

ŸÖ¸ü ¾µÖŒŸÖָ߯üŸ¾Öê ×³Ö®Ö Ã¾Öºþ¯ÖÖ“Öê †ÃÖæ ¿Ö�úŸÖê ¯Ö ÓüŸÖã ŸµÖÖ »Öê�Ö­ÖÖŸÖÆüß ´ÖÖÓ›ü�Öß ,¿Öî»Öß ,–

ÖÖ­Ö,×­Ö¾Ö›ü»Öê»ÖÖ ÃÖÖ×ÆüŸµÖ¯ÖÏ�úÖ¸ü ,ŸµÖÖ ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ¯ÖÏ�úÖ¸üÖ²ÖÖ²ÖŸÖ“Öê –ÖÖ­Ö ‡ŸµÖÖ¤üß †³µÖÖÃÖ�Öê

ŸµÖÖ´Öãôêû »Öê�Ö­Ö �úÖî¿Ö»µÖ ×�úŸÖ¯ÖŸÖ ×¾Ö�ú×ÃÖŸÖ —ÖÖ»Öê †ÖÆêü.þֆ׳־µÖŒŸÖß ¯ÖϳÖÖ¾Öß ŸÖÃÖê“Ö

‡ŸÖ¸üÖÓ­ÖÖ ÃÖ´Ö•Ö�ÖÖ¸üß †ÖÆêü �úÖ ? ŸµÖÖŸÖ ­ÖÖ×¾Ö�µÖÖ¯Öæ�ÖÔŸÖÖ †ÖÆêü �úÖ ? þֻÖê�Ö­Ö �úÖî¿Ö»µÖ

×¾Ö�ú×ÃÖŸÖ ¾ÆüÖ¾Öê µÖÖÃÖÖšüß ×¿Ö�Ö�ú ´Æü�Öæ­Ö ¾Ö�ÖÖÔŸÖ �úÖê�ÖŸµÖÖ ¯ÖÏ�úÖ¸ü“Öß ¾ÖÖŸÖÖ¾Ö¸ü�Ö ×­ÖÙ´ÖŸÖß

•ÖÖ�Öß¾Ö¯Öæ¾ÖÔ�ú �ú¸ü�Öê �Ö¸ü•Öê“Öê †ÖÆêü.µÖÖ ÃÖÖ-µÖÖ ²ÖÖ²Öß“ÖÖ †³µÖÖÃÖ µÖÖ ¯ÖÏßÖãæŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖŸÖæ­Ö

ÆüÖê�ÖÖ¸ü †ÖÆêü ŸµÖÖ´Öãôêû ×¾ÖªÖ£Öá þֻÖê�Ö­Ö �ú¿ÖÖ ¯ÖÏ�úÖ êü �ú¸üŸÖÖê ŸµÖÖ“Öß ¯ÖÏ�ÖŸÖß �ú¿Öß ÆüÖêŸÖ

•ÖÖŸÖê ŸÖÃÖê“Ö ¯ÖÏ�ÖŸÖ ¿Öî�Ö×�Ö�ú ´ÖÆüÖ¸üÖ™Òü �úÖµÖÖÔ�Îú´ÖÖŸÖ�ÖÕŸÖ “ÖÖ“Ö�Öß´Ö¬µÖê ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ­Öß

�êú»Öê»Öê »Öê�Ö­Ö µÖÖ´Öãôêû †³µÖÖÃÖ¯Öæ�ÖÔ ×¸üŸµÖÖ ¯ÖÖÆüŸÖÖ µÖê‡Ô»Ö.•Öê ×¾ÖªÖ£Öá þֻÖê�Ö­ÖÖŸÖ ´ÖÖ�Öê

†ÖÆêüŸÖ ŸÖÃÖê“Ö ŸµÖÖÓ­Öß Ã¾Ö»Öê�Ö­Ö �úÃÖê ×¾Ö�ú×ÃÖŸÖ �êú»Öê †ÖÆêü µÖÖ“Öê Æüß ´ÖÖ�ÖÔ¤ü¿ÖÔ­Ö µÖÖ

†³µÖÖÃÖÖŸÖæ­Ö ×´Öôêû»Ö ŸµÖÖ´Öãôêû ÆüÖ †³µÖÖÃÖ †ŸµÖÓŸÖ ´ÖÆü¢¾ÖÖ“ÖÖ †ÖÆêü.

þֻÖê�Ö­Ö ¯ÖÏ¿­Ö ˆ¤üÖÆü¸ü�Ö

פü»Ö껵ÖÖ ¿Ö²¤üÖÓ“ÖÖ ˆ¯ÖµÖÖê�Ö �úºþ­Ö ‹�ú �ÖÖê™ü ŸÖµÖÖ¸ü �ú¸üÖ

­Ö¤üß ,´Öã»Ö�ÖÖ,²ÖÖ™ü»Öß ,´ÆüÖŸÖÖ¸üÖ

¸üÖ´ÖÖ¯Öæ ü ­ÖÖ¾ÖÖ“Öê ‹�ú ”ûÖê™êüÃÖê �ÖÖ¾Ö ÆüÖêŸÖê.�ÖÖ¾ÖÖ“µÖÖ •Ö¾Öôæû­Ö ‹�ú ­Ö¤üß ¾ÖÖÆüŸÖ ÆüÖêŸÖß

.­Ö¤üß“µÖÖ �úÖšüÖ¾Ö¸ü ÃÖŸÖŸÖ ´Öã»Öê �ÖêôûŸÖ †ÃÖÖµÖ“Öß »ÖÖÓ²Ö“Ö »ÖÖÓ²Ö ¯ÖÃÖ¸ü»Ö껵ÖÖ ¾ÖÖôæû¾Ö¸ü

´Öã»ÖÖÓ­ÖÖ �Öêôû�µÖÖÃÖÖšüß �Öæ Ö ´Ö•ÖÖ ¾ÖÖ™üÖµÖ“Öß.­Ö¤üß¾Ö¸ü ‹�ú ´ÖÖêšüÖ ¯Öæ»Ö ÆüÖêŸÖÖ ¯Öã»ÖÖ¾Ö¹ý­Ö

ÃÖŸÖŸÖ ¾ÖÖÆü­ÖÖÓ“Öß µÖê-•ÖÖ “ÖÖ»Öæ †ÃÖÖµÖ“Öß.

ŸÖê פü¾ÖÃÖ ˆ­ÆüÖôûµÖÖ“Öê ÆüÖêŸÖê ŸµÖÖ´Öãôêû ¸üßÖÖ †Ö•Ö ¿ÖÖÓŸÖ ¿ÖÖÓŸÖ ÆüÖêŸÖÖ .‹�ÖÖ¤êü-¤ãüÃÖ¸êü

¾ÖÖÆü­Ö †¬Öæ­Ö ´Ö¬Öæ­Ö •ÖÖŸÖ ÆüÖêŸÖê.‹�ú ´ÆüÖŸÖÖ¸êü †Ö•ÖÖê²ÖÖ ¸üßµÖÖ¾Öºþ­Ö ¯Öãœêü ×­Ö‘ÖÖ»Öê

ÆüÖêŸÖê.´Öã»Öê ¸üßµÖÖ¾Öºþ­Ö ¯ÖôûŸÖ -�ÖêôûŸÖ •ÖÖŸÖ ÆüÖêŸÖß.´ÆüÖŸÖÖ-µÖÖ †Ö•ÖÖê²ÖÖ“Öß ­Ö•Ö¸ü �Öæ Ö

�ú´Öß —ÖÖ»Öê»Öß ÆüÖêŸÖß ŸµÖÖŸÖ ˆ­ÆüÖ“ÖÖ ¯ÖÖ¸üÖ ¾ÖÖœü»Öê»ÖÖ ÆüÖêŸÖÖ ŸµÖÖ´Öãôêû ´ÆüÖŸÖÖ¸êü †Ö•ÖÖê²ÖÖÓ­ÖÖ

“ÖÖ»Ö�Öê †¾Ö‘Ö›ü •ÖÖŸÖ ÆüÖêŸÖê ¯Ö¸ÓüŸÖã ‹�ú †ÖîÂÖ¬Ö †Ö�µÖÖÃÖÖšüß ŸµÖÖÓ­ÖÖ ŸµÖÖ“Ö ¸üßµÖÖ¾ÖÖã­Ö

•ÖÖ�Öê †Ö¾Ö¿µÖ�ú ÆüÖêŸÖê.´ÆüÖŸÖÖ¸êü †Ö•ÖÖê²ÖÖ “ÖÖ»ÖŸÖ †ÃÖŸÖÖÓ­ÖÖ †“ÖÖ­Ö�ú ÃÖ´ÖÖêºþ­Ö ¾Öê�ÖÖ­Öê

‹�ú ¾Æòü­Ö †Ö»Öß .†Ö•ÖÖê²ÖÖÓ­ÖÖ �úÖÆüß �úôûÖµÖ“µÖÖ †ÖŸÖ ŸÖß ¾Æò­Ö ¬ÖŒ�úÖ ¤êü‰ú­Ö

�Öê»Öß.†Ö•ÖÖê²ÖÖÓ­ÖÖ ‘Öê üß †Ö»Öß ŸÖê �ÖÖ»Öß ¯Ö›ü»Öê •Ö¾Öôû †ÖÃÖ¯ÖÖÃÖ �úÖê�ÖßÆüß

­Ö¾ÆüŸÖê.¸üßµÖÖ­Öê •ÖÖ�ÖÖ-µÖÖ ´Öã»ÖÖÓ­Öê †Ö•ÖÖê²ÖÖÓ­ÖÖ ¯ÖÖ×Æü»Öê †Ö×�Ö ŸÖÖê ´Öæ»Ö�ÖÖ ¬ÖÖ¾ÖŸÖ“Ö †Ö»ÖÖ

ŸµÖÖ­Öê †Ö•ÖÖê²ÖÖ ¯Ö›ü»Öê»Öê ¯ÖÖ×Æü»Öê ŸµÖÖÓ­ÖÖ ˆšü¾Öæ­Ö ²ÖÃÖ¾Ö�µÖÖ“ÖÖ ¯Öϵ֟­Ö �êú»ÖÖ.¤ãüÃÖ¸üß �úÖÆüß

´Öã»Öê ¬ÖÖ¾ÖŸÖ †Ö»Öß ŸµÖÖÓ­Öß †Ö•ÖÖê²ÖÖÓ­ÖÖ ÃÖÖ¾Ö»Öß»ÖÖ ­Öê»Öê.²ÖÖ™ü»Öß´Ö¬Öæ­Ö ­Ö¤üß“Öê ¯ÖÖ�Öß †Ö�Ö»Öê

†Ö×�Ö †Ö•ÖÖê²ÖÖÓ“µÖÖ ¯ÖÖµÖÖ»ÖÖ •Ö�Ö´Ö —ÖÖ»Öß ÆüÖêŸÖß ¸üŒŸÖ ×­Ö‘ÖŸÖ ÆüÖêŸÖê.ŸµÖÖ ×šü�úÖ�Öß ŸÖß

•Ö�Ö´Ö ¯ÖÖ�µÖÖ­Öê ¬ÖæŸÖ»Öß †Ö×�Ö ŸµÖÖÓ­ÖÖ ¯ÖÖ�Öß ¯ÖÖ•Ö»Öê ŸÖÓ¾ÆüÖ †Ö•ÖÖê²ÖÖÓ­ÖÖ £ÖÖê›êü ²Ö¸êü

¾ÖÖ™ü»Öê.´Öã»ÖÖÓ­Öß ÃÖÖÓ×�ÖŸÖ»Öê †Ö•ÖÖê²ÖÖ ŸÖã Æüß •Öê †ÖîÂÖ¬Ö †Ö�ÖÖµÖ»ÖÖ “ÖÖ»Ö»ÖÖ †ÖÆüÖŸÖ ŸÖê

†Ö´ÆüÖ»ÖÖ ÃÖÖÓ�ÖÖ †Ö´Æüß ´Ö¤üŸÖ �ú¸üŸÖÖê ŸÖã Æüß •ÖÖ‰ú ­Ö�úÖ ŸÖã Æüß ‡£Öê“Ö ²ÖÃÖÖ †ÃÖê ´Æü�Öæ­Ö

´Öã»ÖÖÓ­Öß †Ö•ÖÖê²ÖÖÓ“Öß ´Ö¤üŸÖ �êú»Öß.

1.6 )ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖ“Öß ˆ×§ü™êü :-

1) ““Ö ¯ÖÏÖ£Ö×´Ö�ú ßָüÖ¾Ö¸üß»Ö ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“µÖÖ Ã¾Ö»Öê�Ö­Ö �úÖî¿Ö»µÖ ÃÖªÛã֟Öß“ÖÖ †ÖœüÖ¾ÖÖ ‘Öê�Öê.

2) ““Ö ¯ÖÏÖ£Ö×´Ö�ú ßָüÖ¾Ö¸üß»Ö ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“µÖÖ Ã¾Ö»Öê�Ö­ÖÖŸÖ †ÃÖ�ÖÖ-µÖÖ ˆ×�Ö¾ÖÖÓ“ÖÖ †³µÖÖÃÖ �ú¸ü�Öê.

3) ““Ö ¯ÖÏÖ£Ö×´Ö�ú ßָüÖ¾Ö¸üß»Ö ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ Ö¬µÖê þֻÖê�Ö­Ö �úÖî¿Ö»µÖ ºþ•Ö×¾Ö�µÖÖÃÖÖšüß ×¿Ö�Ö�úÖÓ­ÖÖ µÖê�ÖÖ-µÖÖ ÃÖ´ÖõÖÖÓ“ÖÖ †³µÖÖÃÖ �ú¸ü�Öê

4) ““Ö ¯ÖÏÖ£Ö×´Ö�ú ßָüÖ¾Ö¸üß»Ö ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“µÖÖ Ã¾Ö»Öê�Ö­ÖÖ“Öê ×¾Ö¿»ÖêÂÖ�Ö �úºþ­Ö ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ¯ÖÏ�úÖ¸üÖ­ÖãÃÖÖ¸ü ´ÖÖÓ›ü�Öß �ú¸ü�Öê.

5) ““Ö ¯ÖÏÖ£Ö×´Ö�ú ßָüÖ¾Ö¸üß»Ö ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“ÖÖ Ã¾Ö»Öê�Ö­Ö �úÖî¿Ö»µÖÖ¾Ö¸ü ¯Ö׸ü�ÖÖ´Ö �ú¸ü�ÖÖ êü ‘Ö™ü�ú µÖÖÓ“ÖÖ †³µÖÖÃÖ �ú¸ü�Öê

1.7 ) ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖ“Öß ¯Ö׸ü�ú»¯Ö­ÖÖ :-

ˆ““Ö ¯ÖÏÖ£Ö×´Ö�ú ÃŸÖ üÖ¾Ö üß»Ö ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“Öê þֻÖê�Ö­ÖÖ“µÖÖ †³µÖÖ üÃÖÖ­Öê ŸµÖÖŸÖᯙ ˆ×�Ö¾ÖÖ �ú´Öß ÆüÖê‰ú­Ö ×¾ÖªÖ£µÖÖÕÓ“µÖÖ Ã¾Ö»Öê�Ö­ÖÖŸÖ ¯ÖÏ�ÖŸÖß ÆüÖêŸÖê

1.8 )ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖ“Öß �Öé×ÆüŸÖ�êú :-

1) ˆ““Ö ¯ÖÏÖ£Ö×´Ö�ú ßָüÖ¾Ö¸üß»Ö ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“µÖÖ ¯ÖÏ£Ö´Ö³ÖÖÂÖÖ ´Ö¸üÖšüß ×¾ÖÂÖµÖÖÃÖÖšüß Ã¾Ö»Öê�Ö­Ö �úÖî¿Ö»µÖ ×¾Ö�úÃÖ­ÖÖ´Ö¬µÖê ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ­ÖÖ †Ö›ü“Ö�Öß †ÖÆêüŸÖ.

2) ““Ö ¯ÖÏÖ£Ö×´Ö�ú ßָüÖ¾Ö¸üß»Ö ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“µÖÖ ¯ÖÏ£Ö´Ö³ÖÖÂÖÖ ´Ö¸üÖšüß ×¾ÖÂÖµÖÖÃÖÖšüß Ã¾Ö»Öê�Ö­Ö �úÖî¿Ö»µÖ ¹ý•Ö×¾Ö�µÖÖÃÖÖšüß ×¿Ö�Ö�úÖÓ­ÖÖ †Ö›ü“Ö�Öß †ÖÆêüŸÖ.

3) ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ­Öß �êú»Ö껵ÖÖ Ã¾Ö»Öê�Ö­ÖÖŸÖ ¾Öî׿Ö™üµÖ¯Öæ�ÖÔ ‘Ö™ü�ú µÖêŸÖ †ÃÖŸÖÖŸÖ. 4) ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“µÖÖ Ã¾Ö»Öê�Ö­ÖÖ¾Ö¸ü ×¾ÖªÖ£µÖÕÖ»ÖÖ †ÃÖ»Öê»Öê –ÖÖ­Ö,†­Öã³Ö¾Ö

×¾ÖÀ¾Ö,×¾Ö“ÖÖ¸ü�ú¸ü�µÖÖ“Öß ¯Ö¬¤üŸÖß µÖÖ“ÖÖ ¯Ö׸ü�ÖÖ´Ö ÆüÖêŸÖÖê. 5) ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ­Öß �êú»Öê»Öê þֻÖê�Ö­Ö †³µÖÖÃÖÖŸÖæ­Ö ¯ÖϳÖÖ¾Öß Ã¾Ö»Öê�Ö­Ö ¾Ö �úÖî¿Ö»µÖ

×¾Ö�úÃÖ­Ö �úÖê�Ö�úÖê�ÖŸµÖÖ ™ü ¯µÖÖ´Ö¬Öæ­Ö ÆüÖêŸÖê Æêü »Ö�ÖÖŸÖ µÖêŸÖê. 6) ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“µÖÖ Ã¾Ö»Öê�Ö­ÖÖŸÖᯙ ˆ×�Ö¾ÖÖ ¤æü ü —ÖÖ»µÖÖ ŸÖ¸ü þֻÖê�Ö­Ö “ÖÖÓ�Ö»µÖÖ ¯ÖÏ�úÖ êü

�úºþ ¿Ö�úŸÖÖê.

1.9 )ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖ“Öß ¾µÖÖ¯ŸÖß :-

ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖ“Öê �úÖµÖÔ •µÖÖ ÆêüŸÖæ­Öê ¯Öæ�ÖÔ �êú»Öê •ÖÖŸÖê ŸÖÖê ÆêüŸÖæ ÃÖ±ú»Ö ÆüÖê�µÖÖüÃÖÖšüß ¾Ö ŸµÖÖÓ“ÖÖ »ÖÖ³Ö

†×¬Ö�ú ‘Ö™ü�úÖÓ­ÖÖ ÆüÖê�µÖÖÃÖÖšüß ŸµÖÖ“Öêß ¾µÖÖ¯ŸÖß ×­ÖÛ¿“ÖŸÖ �ú¸üÖ¾Öß »ÖÖ�ÖŸÖê.ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö

�úÖê�ÖŸµÖÖ ³ÖÖî�ÖÖê×»Ö�ú �Öê¡ÖÖ¿Öß ÃÖÓ²Ö×¬ÖŸÖ †ÖÆêü ,ŸµÖÖŸÖᯙ �úÖê�ÖŸµÖÖ »ÖÖê�úÖÓ¿Öß ÃÖÓ²Ö×¬ÖŸÖ †ÖÆêü

?ŸµÖÖ“ÖÖ �úÖê�Ö�úÖê�ÖŸµÖÖ ‘Ö™ü�úÖ¿Öß ÃÖÓ²Ö¬Ö †ÖÆêü.�úÖê�ÖŸµÖÖ �úÖ»Ö�ÖÓ›üÖ¿Öß ÃÖÓ²Ö×¬ÖŸÖ †ÖÆêü.µÖÖ

ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖ“Öê ×­ÖÂ�úÂÖÔ �úÖê�ÖÖÃÖÖšüß »ÖÖ�Öæ ¯Ö›üŸÖᯙ ? µÖÖ“Öß †“Öæ�ú ´ÖÖ×ÆüŸÖß †Ö¯Ö�ÖÖÃÖ

¾µÖÖ¯ŸÖß ×­ÖÛ¿“ÖŸÖß ¾Öºþ­Ö ÃÖ´Ö•ÖŸÖë.

�Öê¡Ö ¾µÖÖ¯ŸÖß :-¯ÖÏßÖãŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖë¬Ö­ÖÖŸÖ ¯Ö¸ü³Ö�Öß ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖᯙ ÃÖ¾ÖÔ ­Ö‰ú ŸÖÖ»Ö㌵ÖÖÓ“ÖÖ ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö �ú¸ü�µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ †ÖÆêü. †Ö¿ÖµÖ ¾µÖÖ¯ŸÖß :-¯ÖÏßÖãŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö Æêü ‡µÖ¢ÖÖ ÃÖÆüÖ¾Öß ŸÖê †Öšü¾Öß ¾Ö�ÖÖÔŸÖᯙ ´Ö¸üÖšüß ¯ÖÏ£Ö´Ö ³ÖÖÂÖÖ ×¾ÖÂÖµÖÖ“µÖÖ Ã¾Ö»Öê�Ö­Ö ¯ÖÏ¿­ÖÖ¯Öã üŸÖê ´ÖµÖÖÔפüŸÖ †ÖÆêü. ‘Ö™ü�ú ¾µÖÖ¯ŸÖß :-¯ÖÏßÖãŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö´Ö¬µÖê ‡µÖ¢ÖÖ ÃÖÆüÖ¾Öß ŸÖê †Öšü¾Öß ¾Ö�ÖÖÔŸÖᯙ ´Ö¸üÖšüß ¯ÖÏ£Ö´Ö ³ÖÖÂÖÖ ×¾ÖÂÖµÖ ×¿Ö�ú�ÖÖ-µÖÖ ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“ÖÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü �ú¸ü�µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ †ÖÆêü.

1.10 ) ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖ“µÖÖ ´ÖµÖÖÔ¤üÖ :-

1)¯ÖÏßÖãŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö Æêü ¯Ö¸ü³Ö�Öß ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖß ×•Ö»ÆüÖ ¯Ö׸üÂÖ¤êü“µÖÖ ¿ÖÖôêûŸÖᯙ ‡µÖ¢ÖÖ 6 ¾Öß ŸÖê 8 ¾Öß ¾Ö�ÖÖÔ“µÖÖ ¯Öã üŸÖê ´ÖµÖÖÔפüŸÖ †ÖÆêü.

2) ¯ÖÏßÖãŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖ¬Ö­Ö Æêü þֻÖê�Ö­Ö ´Æü�Ö•Öê“Ö �ú£ÖÖ ¾Ö �ú×¾ÖŸÖÖ µÖÖ ¯Öã üŸÖê ´ÖµÖÖÔפüŸÖ †ÖÆêü.

1.11) ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖ“Öß �úÖµÖÔ Ö¬¤üŸÖß

ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö ´Æü�Ö•Öê �úÖµÖ ?

ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö Æüß ÃÖ´ÖõÖÖ ×­Ö¸üÖ�ú¸ü�ÖÖ“Öß ÃÖã¾µÖ¾ÖÛÃ£ÖŸÖ ¯ÖÏ×�ÎúµÖÖ †ÖÆêü.´ÖÖ­Ö¾Öß ´Ö­ÖÖ»ÖÖ

†Ã¾ÖÃ£Ö �ú¸ü�ÖÖ µÖÖ ²ÖÆãü×¾Ö¬Ö ÃÖ´ÖõÖÖÓ“µÖÖ ¯ÖÏ ÖÖ�Ö ¾Ö ×¾ÖÀ¾ÖÃÖ×­ÖµÖ ÃÖ´ÖÖ¬ÖÖ­ÖÖÃÖÖšüß

†Ö¾Ö¿µÖ�ú †ÃÖ»Ö껵ÖÖ ŸÖ£µÖÖÓ“Öê ÃÖÓ�ú»Ö­Ö ¾Ö ×¾Ö¿»ÖêÂÖ�Ö �úºþ­Ö ŸµÖÖ»ÖÖ †­¾ÖµÖÖ£ÖÔ

»ÖÖ¾Ö�µÖÖ“Öß ¾µÖ¾ÖãÖÖ²Ö¬¤ü ¯ÖÏ×�ÎúµÖÖ ´Æü�Ö•Öê ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö ÆüÖêµÖ ¾Öê�Ö¾Öê�ÖôûµÖÖ �Öê¡ÖÖ´Ö¬µÖê

ÃÖÖŸÖŸµÖÖ­Öê ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö “ÖÖ»Öæ †ÃÖŸÖê.ˆ¤üÖ.ˆªÖê�Ö �Öê¡Ö,׿Ö�Ö�Ö

�Öê¡Ö,¸üÖ•Ö�úÖ¸ü�Ö,†£ÖÔ�úÖ¸ü�Ö.×­Ö¸ü×­Ö¸üÖôûµÖÖ �Öê¡ÖÖ²Ö¸üÖê²Ö¸ü“Ö ×­Ö¸ü×­Ö¸üÖôûµÖÖ �úÖôûÖŸÖß»Ö

Æüß ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö †ÃÖŸÖê.³ÖæŸÖ�úÖÆüÖŸÖᯙ ¾ÖŸÖÔ ÖÖ­Ö�úÖôûÖŸÖᯙ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö †ÃÖŸÖê.µÖÖŸÖæ­Ö“Ö

³Ö×¾ÖµÖÖ“ÖÖ ¾Öê¬Ö ‘Öê�µÖÖ“ÖÖ ¯Öϵ֟­Ö ú†ÃÖŸÖÖê.¯ÖÏŸµÖê�ú ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖ“Öê ˆ§êü¿Ö ×³Ö®Ö ×³Ö®Ö

†ÃÖŸÖÖŸÖ.†Ö×�Ö ŸµÖÖ ˆ§êü¿ÖÖ­ÖãÃÖÖ¸ü ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö ¯Ö¬¤üŸÖß šü üŸÖ †ÃÖŸÖê.ˆ§êü¿ÖÖ²Ö¸¸üÖê²Ö¸ü“Ö

•µÖÖ †Ö¿ÖµÖÖ“Öê ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö �ú¸üÖµÖ“Öê †ÃÖŸÖê.ŸµÖÖ †Ö¿ÖµÖÖ“Öê þֺþ¯ÖÆüß �úÖê�ÖŸÖß

ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö¯Ö¬¤üŸÖß ¾ÖÖ¯Ö¸üÖµÖ“Öß Æêü šü ü×¾ÖŸÖ †ÃÖŸÖê.´Æü�Ö•Öê“Ö †Ö¬Öß ¯Ö¬¤üŸÖß šü ü×¾Ö»Öß ´Ö�Ö

ŸµÖÖ ¯Ö¬¤üŸÖ߯ÖÏ ÖÖ�Öê ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö �êú»Öê†ÃÖê ÆüÖêŸÖ ­ÖÖÆüß ŸÖ¸ü •µÖÖ �Öê¡ÖÖŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö �ú¸üÖµÖ“Öê

†ÖÆêü ŸÖê �Öê¡Ö ŸµÖÖŸÖᯙ †Ö¿ÖµÖ ŸµÖÖ“Öê ˆ§êü¿Ö »Ö�ÖÖŸÖ ‘Öê‰ú­Ö †­Öã¹ý¯Ö †¿Öß ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö

¯Ö¬¤üŸÖß ×­Ö¾Ö›ü»Öß •ÖÖŸÖê.ÆüÖ †Ö¿ÖµÖ �úÖÆüß¾ÖêôûÖ †×ŸÖ¿ÖµÖ ÃÖüÖÛ­ŸÖ�ú †ÃÖŸÖÖê ŸÖ¸ü

�úÖÆüß ¾ÖêôûÖ ŸÖÖŸ¯Öã üŸµÖÖ ×­Ö´ÖÖÔ�Ö —ÖÖ»Ö껵ÖÖ ÃÖ´ÖõÖꓵÖÖ ÃÖÖê›ü¾Ö�Öã�úßÃÖÖšüß ŸÖÖê †Ö¿ÖµÖ

†×ŸÖ¿ÖµÖ ¾µÖ¾ÖÆüÖ׸ü�ú †ÃÖŸÖÖê.´Æü�Ö•Öê ÃÖüÛ­ŸÖ�ú †Ö¿µÖ †Ö×�Ö ˆ§êü¿Ö †ÃÖŸÖᯙ ŸÖ¸ü

ן֣Öê ¯ÖÏÖµÖÖê×�Ö�ú ¯Ö¬¤üŸÖß ,ÃÖ¾Öì�Ö�Ö ¯Ö¬¤üŸÖß ˆ¯ÖµÖÖê�Öß ¯Ö›üŸÖê ÖÖ¡Ö ŸÖ£µÖÖŸ´Ö�ú

†Ö¿ÖµÖÖ»ÖÖ,‘Ö™ü­ÖÖÓ“µÖÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖ»ÖÖ ‹êןÖÆüÖ×ÃÖ�ú ¯Ö¬¤üŸÖß ,¾µÖÛŒŸÖ†³µÖÖÃÖ ¯Ö¬¤üŸÖß

ˆ¯ÖµÖÖê�Öß †ÃÖŸÖê.†Ö¯Ö»µÖÖ ¸üÖê•Ö“µÖÖ ¾µÖ¾ÖÆüÖ¸üÖŸÖᯙ ÃÖ´ÖõÖÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö ´ÖÖ�ÖÖÔ­Öê

ÃÖÖê›ü×¾Ö�µÖÖÃÖÖšüß ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö ¯Ö¬¤üŸÖà“ÖÖ ¾ÖÖ¯Ö¸ü �êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê

ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖ“Öß ˆ§üß™êü ,´ÖÖ×ÆüŸÖß ÃÖÓ�ú»Ö­ÖÖ“Öê ŸÖÓ¡Ö ,×­ÖµÖÓ¡Ö�Ö ŸÖÓ¡Ö ,ÃÖÖ¬Ö­Öê , �Öê¡Ö

‡.†­Öê�ú ¯ÖÏ�úÖ¸ü“µÖÖ †Ö¬ÖÖ¸üÖ¾Ö¸ü ¿Öê�Ö×�Ö�ú ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö ¯Ö¬¤üŸÖß­Öê ¾Ö�Öá�ú¸ü�Ö �ú¸ü�µÖÖŸÖ µÖêŸÖê

ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö ¯Ö¬¤üŸÖß“Öê �ÖÖ»Öᯙ ŸÖß­Ö �Ö™üÖŸÖ ¾Ö�Öá�ú¸ü�Ö �êú»Öê •ÖÖŸÖê.

1)‹êןÖÆüÖ×ÃÖ�ú ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö

2) ÃÖ¾Öì�Ö�Ö ¯Ö‘¤üŸÖß

3)¯ÖÏÖµÖÖê×�Ö�ú ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö

1) ‹êןÖÆüÖ×ÃÖ�ú ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö :- ³ÖæŸÖ�úÖ»Öß­Ö ‘Ö™ü­ÖÖÓ“Öê ¾Ö�ÖÔ­Ö †Ö×�Ö ¯Öé£Ö:�ú¸ü�Ö

�ú¸ü�µÖÖ�ú׸üŸÖÖ ¿ÖÖáÖßµÖ ¯Ö¬¤üŸÖß­Öê ˆ¯ÖµÖÖê•Ö­Ö ´Æü�Ö•Öê ‹êןÖÆüÖ×ÃÖ�ú ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö ÆüÖêµÖ.

‹êןÖÆüÖ×ÃÖ�ú ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖ´Ö¬µÖê ³ÖæŸÖ�úÖ×»Ö­Ö ‘Ö™ü­ÖÖÓ“Öê ÃÖÓ�ú»Ö­Ö ,¾Ö�ÖÔ­Ö ,ïÖ™üß�ú¸ü�Ö

,´Ö滵ÖÖÓ�ú­Ö �êú»Öê •ÖÖŸÖê.¾ÖŸÖÔ ÖÖ­Ö ÃÖ´ÖõÖÖ“µÖÖ ×­Ö¸üÖ�ú¸ü�ÖÖ£ÖÔ ³ÖæŸÖ�úÖ×»Ö­Ö ‘Ö™ü­ÖÖÓ“ÖÖ †Ö¬ÖÖ¸ü

‘ÖêŸÖ»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê.ŸÖÃÖê“Ö ¾ÖŸÖÔ ÖÖ­Ö ‘Ö™ü­ÖÖÓ“ÖÖ †£ÖÔ ÃÖÓ Ö•Öæ­Ö ‘Öê�µÖÖ�ú׸üŸÖÖ ¾Ö ³Ö×¾ÖµÖÖ“ÖÖ

†Ó¤üÖ•Ö �ú¸ü�µÖÖ�ú׸üŸÖÖ µÖÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö ¯Ö¬¤üŸÖß“ÖÖ †¾Ö»ÖÓ²Ö �êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê.׿Ö�Ö�ÖÖŸÖß»Ö

×¾Ö×¾Ö¬Ö ÃÖ´ÖõÖÖ“Öß ˆ�ú»Ö �ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß ŸµÖÖ“Öß ¯ÖÖÀ¾ÖÔ³Öæ Öß Ã¯Ö™ü ÆüÖê�µÖÖ“µÖÖ ¥ü™üß­Öê

‹êןÖÆüÖ×ÃÖ�ú ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö ´ÖÆü¢¾ÖÖ“Öê †ÖÆêü.‡×ŸÖÆüÖÃÖÖ“µÖÖ †¬µÖµÖ­ÖÖ­Öê ÃÖÓÃ�éúŸÖß“Öß ¾Öî׿Ö™ü¶ê

ÃÖ´ÖÖ•Ö¸ü“Ö­ÖÖ,׿Ö�Ö�Ö ¯Ö¬¤üŸÖß ŸµÖÖŸÖᯙ �Öã�Ö¤üÖêÂÖÖ“ÖÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ¾Ö¸ü �ÖÖ»Öê»ÖÖ ¯Ö׸ü�ÖÖ´Ö ‡

²ÖÖ²Öß ÃÖ´Ö•ÖŸÖÖŸÖ.¾Ö ŸµÖÖ´Öãôêû ¾ÖŸÖÔ ÖÖ­Ö ×¿Ö�Ö�ÖÖ¾Ö ü µÖ£ÖÖ£ÖÔ ×¾Ö“ÖÖ ü �ú üŸÖÖ µÖêŸÖÖê.

2) ÃÖ¾Öì�Ö�Ö ¯Ö¬¤üŸÖß /¾Ö�ÖÔ­ÖÖŸ´Ö� ¯Ö¬¤üŸÖß

¾µÖ¾ÖÆüÖ¸üÖŸÖ ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ¯ÖÏ“Ö»ÖßŸÖ †ÃÖ»Öê»Öß Æüß ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö ¯Ö¬¤üŸÖß †ÃÖæ­Ö ´Ö¸üÖšüß ×¾ÖÀ¾Ö�úÖêÂÖÖ­ÖãÃÖÖ¸ü 1961 ÃÖÖ´ÖÖוÖ�ú ,†ÖÙ£Ö�ú ,¾Öî–ÖÖ×­Ö�ú Ø�ú¾ÖÖ ‡ŸÖ¸ü �Öê¡ÖŸÖß»Ö ×¾Ö×¾Ö¬Ö ÃÖ´ÖõÖÖ“µÖÖ †³µÖÖÃÖÖ�ú׸üŸÖÖ ÃÖ¾Öì�Ö�Ö �úºþ­Ö †Ö�ú›êü¾ÖÖ¸üß ¾Ö ´ÖÖ×ÆüŸÖß ×¾Ö׿Ö™ü ŸÖ¢¾ÖÖ­ÖãÃÖÖ¸ü ¯ÖÏÖןÖ×­Ö׬Ö�ú ­Ö´Öã­µÖÖ“µÖÖ Ã¾Ö¹ý¯ÖÖŸÖ ´Æü�Ö•Öê“Ö ¯ÖÏן֤ü¿ÖÖÔ“µÖÖ Ã¾Öºþ¯ÖÖŸÖ �ÖÖêôûÖ �ú¸ü�µÖÖ“µÖÖ ¾Ö ן֓Öê ×¾Ö¿»ÖêÂÖ�Ö �ú¹ý­Ö ŸµÖÖ¾Ö¸ü †­Öã ÖÖ­Ö ¾Ö ×­ÖÂ�úÂÖÔ �úÖœü�µÖÖ“µÖÖ ¯Ö¬¤üŸÖß»ÖÖ ¯ÖÏן֤ü¿ÖÔ ÃÖ¾Öì�Ö�Ö ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ.

ÃÖ¾Öì�Ö�ÖÖŸÖ ¾µÖÛŒŸÖ“ÖÖ Ã¾ÖŸÖÓÓ¡Ö †³µÖÖÃÖ �êú»ÖÖ •ÖÖŸÖ ­ÖÖÆüß .ŸµÖÖ �Ö™üÖ“µÖÖ Ø�ú¾ÖÖ •Ö­ÖÃÖÓ�µÖꓵÖÖ ¾Öî׿Ö™üµÖÖÓ“ÖÖ ‹�ú×¡ÖŸÖ ¯Ö�Öê ×¾Ö“ÖÖ¸ü �êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê.

¾Ö—ÖÔ­ÖÖŸ´Ö�ú ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖ“µÖÖ †Ö¬ÖÖÃÖ êü ¯Öãœüᯙ ¯ÖÏ¿­ÖÖÓ“Öß ˆ¢Ö êü ¿ÖÖê¬ÖÖ¾Öß »ÖÖ�ÖŸÖÖŸÖ.

1)ÃÖÓ²Ö×¬ÖŸÖ ¿Öî�Ö×�Ö�ú ÃÖ´ÖõÖê²ÖÖ²ÖŸÖ †Ö•Ö“Öß ¯Ö׸üÛã֟Öß �úÖµÖ †ÖÆêü.?

2)×­ÖÛ¿“ÖŸÖ †Ö›ü“Ö�Öß ¾Ö ¡Öã™üß ˆ×�Ö¾ÖÖ �úÖê�ÖŸµÖÖ †ÖÆêüŸÖ.

3) ×´ÖôûÖ»Ö껵ÖÖ ´ÖÖ×ÆüŸÖß“µÖÖ †Ö¬ÖÖ¸êü ×¾Ö×¾Ö¬Ö ŸÖ–ÖÖÓ“Öß ´ÖŸÖê ‘Öê‰ú­Ö ¾Ö ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö�úÖ­Öê þ֟Ö:“Öê –ÖÖ­Ö ¾Ö †­Öã³Ö¾Ö ×¾Ö“ÖÖ¸üÖŸÖ ‘Öê‰ú­Ö µÖÖ ÃÖ´ÖõÖê¾Ö¸ü �úÖê�ÖŸÖÖ ˆ¯ÖÖµÖ ¿ÖÖê¬Ö»ÖÖ ?

ÃÖ¾Öì�Ö�Ö ¯Ö¬¤üŸÖßŸÖ ´ÖÖ×ÆüŸÖß ÃÖÓ�ú×»ÖŸÖ �êú»Öß •ÖÖŸÖê.ŸÖÃÖê“Ö ŸµÖÖŸÖ ¯ÖϵÖÖê�Ö¿Ö߻֟ÖÖ ¾Ö ŸµÖÖŸÖæ­Ö †Ö­Öã ÖÖ­Ö �úÖœü�µÖÖ“Öß ¯ÖϾÖé¢Öß Æüß †ÖœüôûŸÖê.ÃÖ¾Öí�Ö�Ö ´Æü�Ö•Öê ¯ÖÏ“Ö×»ÖŸÖ ŸÖ£µÖÖÓ“Öê ÃÖÓ�ú»Ö­Ö ¾Ö�ÖÔ­Ö Ã¯Ö™üß�ú¸ü�Ö †Ö×�Ö ´Ö滵ÖÖÓ�ú­Ö ÆüÖêµÖ .

¾Öî׿Ö™ü¶ê :-

1)´Öæ»Ö³ÖæŸÖ þֺþ¯ÖÖ“Öß ´ÖÖ×ÆüŸÖß •Ö´ÖÖ �êú»Öß •ÖÖŸÖê.

2)†Ö¾Ö¿µÖ�ú ´ÖÖ×ÆüŸÖß ¯ÖÏ¿­ÖÖ¾Ö»Öß ¾Ö �úÃÖÖê™ü¶ÖÃÖÖ¸ü�µÖÖ ÃÖÖ¬Ö­ÖÖ­Öê •Ö´ÖÖ �êú»Ö •ÖÖŸÖê.

3)ŸµÖÖ ´ÖÖ×ÆüŸÖß“Öê µÖÖê�µÖ ¯Ö¬¤üŸÖß­Öê ÃÖÖ¸ü�Öß�ú¸ü�Ö �úºþ­Ö ŸµÖÖŸÖæ­Ö ÃÖ�ÖÖê»Ö ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖÃÖÖšüß †£ÖÔ×­Ö“Ö¾ÖÔ“Ö­Ö �êú»Öê •ÖÖŸÖê.

3.)¯ÖÏÖµÖÖê×�Ö�ú ¯Ö¬¤üŸÖß

¯ÖÏÖµÖÖê×�Ö�ú ¯Ö¬¤üŸÖß Æüß ‹�ú ¾Öî–ÖÖ×­Ö�ú ¯Ö¬¤üŸÖß †ÃÖæ­Ö ¿Öî�Ö×�Ö�ú ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖŸÖ ×ŸÖ“ÖÖ

¾ÖÖ¯Ö¸ü �êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê.‡ŸÖ¸ü ÃÖ¾ÖÔ ‘Ö™ü�úÖÓ­ÖÖ ×­ÖµÖÓ×¡ÖŸÖ �úºþ­Ö ±úŒŸÖ ‹�úÖ ‘Ö™ü�úÖ“µÖÖ

ˆ¯ÖµÖÖê�ÖÖ­Öê �úÖê�ÖŸÖÖ ²Ö¤ü»Ö ‘Ö›æü­Ö µÖêŸÖÖê Æêü ¯ÖÖÆü�µÖÖ�ú׸üŸÖÖ �êú»Öê»ÖÖ ¯ÖϵÖÖê�Ö Æêü

¯ÖÏÖµÖÖê×�Ö�ú ¯Ö¬¤üŸÖß“Öê ¾Öî׿ÖÂ™ËµÖ †ÖÆêü .†“Öæ�ú ×­Ö׸ü�Ö�Ö ×­Ö¸üß�Ö�ÖÖ“µÖÖ ­ÖÖë¤üß ×­ÖµÖÓס֟Ö

¯Ö׸üÛã֟Öß Ûãָü šêü‰ú­Ö �êú»Öê»Öê ×­Ö¸üß�Ö�Ö †ÃÖæ­Ö �úÖµÖÖÔ�úÖ¸ü�Ö ÃÖÓ²Ö¬Ö ¯ÖÏãÖÖׯ֟Ö

�ú¸ ü�µÖÖ“µÖÖ ¥ü™üßê­Öê ²Ö¤ü»ÖÖÓ“ÖÖ †³µÖÖÃÖ µÖÖŸÖ †¯Öê×�ÖŸÖ †ÃÖŸÖÖê.¾Ö¸üᯙ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö

¯Ö¬¤üŸÖߟÖᯙ ¾Ö�ÖÔ­ÖÖŸ´Ö�ú ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö ¯Ö¬¤üŸÖß †£ÖÖÔŸÖ ÃÖ¾Öì�Ö�Ö ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö ¯Ö¬¤üŸÖß“ÖÖ

¾ÖÖ¯Ö¸ü ¯ÖÏßÖãŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖÃÖÖšüß ÃÖÓ¿ÖÖ¬Ö�úÖ­Öê �êú»Öê»ÖÖ †ÖÆêü.

1.12)ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖ“Öß ÃÖÖ¬Ö­Öê - ¯ÖÏßÖãŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö †³µÖÖÃÖÖÃÖÖšüß ¯ÖÏ ÖÖ×�ÖŸÖ

�úÃÖÖê™üµÖÖÓ“ÖÖ ¾ÖÖ¯Ö¸ü �ú¸ü�µÖÖŸÖ µÖê�ÖÖ¸ü †ÖÆêü

1) ÃÖ•ÖÔ­Ö¿Ö߻֟ÖÖ : ‡ ¯ÖÖò»Ö ™üÖê üÖò­ÃÖ µÖÖÓ“Öß �ÖÓ ÖŸÖ•ÖÓ ÖŸÖ ¿Ö²¤üÖÃÖÓ�ÖŸÖ †£ÖÖÔŸÖ

¿Ö²¤üÖÓ×�úŸÖ ¯ÖÏ×ŸÖ ´ÖÖ­Ö (thinking creativity with words test )

2)†¬µÖÖ¯Ö­Ö �úÖî¿Ö»µÖ :ÃÖ´ÖÖ­µÖ †¬µÖµÖ­Ö �úÃÖÖê™üß ›üÖò ÁÖß �êú ¯ÖÖÃÖß †Ö×�Ö ×´ÖÃÖêÃÖ

‹´Ö.‹ÃÖ.»Ö×»ÖŸÖÖ µÖÖÓ“Öß ÃÖÖ´ÖÖ­µÖ †¬µÖµÖ­Ö �úÃÖÖê™üß (general teaching

competency with words test )

3) ›üÖò ‹´Ö.²Öß.¿ÖÖÆü µÖÖÓ“Öß ´ÖÖ¬µÖ×´Ö�ú ׿Ö�Ö�úÖÓ�ú׸üŸÖÖ †×³ÖµÖÖê�ÖµÖŸÖÖ �úÃÖÖê™üß

(secondary teacher aptitude test )

¯ÖÏßÖãŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖÃÖÖšüß ÃÖ¾Öì�Ö�Ö ¯Ö¬¤üŸÖß ×­Ö¾Ö›ü�µÖÖ´ÖÖ�Öᯙ ³Öæ×´Ö�úÖ

1) ¯ÖÏßÖãŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖŸÖ ¯Ö¸ü³Ö�Öß ×•Ö»ËÊÖŸÖᯙ ˆ““Ö ¯ÖÏÖ£Ö×´Ö�ú ÃÖŸÖ¸üÖ¾Ö¸üß»Ö

×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“Öê þֻÖê�Ö­ÖÖ“Öê ÃÖ¾Öì�Ö�Ö �úºþ­Ö ÃÖªÛã֟Öß“ÖÖ †ÖœüÖ¾ÖÖ ‘µÖÖ¾ÖµÖÖ“ÖÖ

†ÖÆêü.•Öê¾ÆüÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö ÃÖ´ÖõÖê ÃÖÓ²Ö¬Öß“Öß ´Öæ»Ö³ÖæŸÖ þֺþ¯ÖÖ“Öß ÃÖª�úÖ×»Ö­Ö

ÃÖÖ´Öã�ÖÏß •Ö´ÖÖ �ú¸üÖ¾ÖµÖÖ“Öß †ÃÖŸÖê ŸÖê¾ÆüÖ ÃÖ¾Öì�Ö�Ö ¯Ö¬¤üŸÖß“ÖÖ ˆ¯ÖµÖÖê�Ö �êú»ÖÖ

•ÖÖŸÖÖê.

2) •Ö­Ö ¯ÖϾÖÖÆüÖ“Öß ¯ÖϾÖé¢Öß ‘Öê�Öê ÆüÖ ÃÖÓ¿ÖÖë¬Ö­ÖÖ“ÖÖ ¯ÖÏ Öã�Ö ÆêüŸÖæ †ÖÆêü.ŸµÖÖ´Öãôêû µÖÖ

ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖÃÖÖšüß ÃÖ¾Öì�Ö�Ö ¯Ö¬¤üŸÖß“ÖÖ ˆ¯ÖµÖÖê�Ö �ú¸ü�µÖÖŸÖ µÖê‡Ô»Ö .

3) ÖÏßÖãŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖ ´Ö¬µÖê ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“Öê þֻÖê�Ö­Ö ÃÖªÛã֟Öß“ÖÖ ¿ÖÖê¬Ö

‘µÖÖ¾ÖµÖÖ“ÖÖ †ÖÆêü.׿Ö�Ö�úÖÓ­ÖÖ Æêü �úÖî¿Ö»µÖ ×¾ÖªÖ£µÖÖÓ Ö¬µÖê ¹ý•Ö×¾Ö�µÖÖÃÖÖšüß

�úÖÆüß ÃÖ´ÖõÖÖ †ÖÆêüŸÖ �úÖ ? Æêü ¯ÖÖÆü�µÖÖÃÖÖšüß ÃÖ¾Öì�Ö�ÖÖÃÖÖ¸ü�Öê ¤ãüÃÖ¸üß

ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¯Ö¬¤üŸÖß ­ÖÖÆüß

4) ãÖÖ×­Ö�ú ¯Ö׸üÛã֟Öß ,¯ÖÏ¿­ÖÖ¾Ö»Öß,¯Ö›üŸÖÖôûÖ ÃÖæ“Öß ,µÖÖÃÖÖ¬Ö­ÖÖ¾¤üÖ¸êü ÃÖ´Ö•Öæ­Ö

‘ÖêŸÖÖ µÖêŸÖê.ŸµÖÖ´Öãôêû µÖÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖÃÖÖšüß ÃÖ¾Öì�Ö�Ö ¯Ö¬¤üŸÖß“ÖÖ ˆ¯ÖµÖÖê�Ö �Óúêê»ÖÖ

•ÖÖŸÖÖê.

¯ÖÏ�ú¸ü�Ö ¤ãüÃÖ¸êü

ÃÖÓ²Ö×¬ÖŸÖ ÃÖÖ×ÆüŸµÖÖ“ÖÖ ¾Ö ¯Öæ¾ÖÔÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖ“ÖÖ †ÖœüÖ¾ÖÖ

2.1 ¯ÖÏßÖÖ¾Ö­ÖÖ

2.2 ÃÖÓ²Ö×¬ÖŸÖ ¯Öæ¾ÖÔÃÖÓ¿Öê¬Ö­ÖÖ“ÖÖ †ÖœüÖ¾ÖÖ

2.3 ÃÓÖ²Ö×¬ÖŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö ÃÖÖ×ÆüŸµÖ

2.1 ¯ÖÏßÖÖ¾Ö­ÖÖ :-

¯ÖÏßÖãŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö �úÖµÖÖÔ Öæ¾Öá ÃÖÓ²Ö×¬ÖŸÖ ÃÖÖ×ÆüŸµÖÖ“ÖÖ †ÖœüÖ¾ÖÖ ‘Öê�Öê

†Ö¾Ö¿µÖ�ú †ÃÖŸÖê.�úÖ¸ü�Ö ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö�úÖ»ÖÖ µÖÖ¯Öæ¾Öá ÃÖÓ²Ö×¬ÖŸÖ ×¾ÖÂÖµÖÖ¾Ö¸ü �úÖê�Ö�úÖê�ÖŸÖê

ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö —ÖÖ»Öê ¾Ö µÖÖŸÖæ­Ö �úÖê�Ö�úÖê�ÖŸÖê ×­ÖÂ�úÂÖÔ ×­Ö‘ÖÖ»Öê ‡ŸµÖÖ¤üß“Öê –ÖÖ­Ö ÆüÖêŸÖê

ÃÖÓ²Ö×¬ÖŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö ÃÖÖ×ÆüŸµÖÖ´Ö¬µÖê ÃÖ¾ÖÔ“Ö ¯ÖãßÖ�êú –ÖÖ­Ö�úÖêÂÖ ¯ÖסÖ�úÖ ¯ÖÏ�úÖ×ÂÖŸÖ ¾Ö

†¯ÖÏ�úÖ×ÂÖŸÖ ¿ÖÖê¬Ö ¯ÖϲÖÓ¬Ö ¾Ö †×³Ö»Öê�Ö ‡. µÖêŸÖÖŸÖ.•Öê ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖ�ú׸üŸÖÖ ÃÖ´ÖõÖÖ

×­Ö¾Ö›ü߯ÖÖÃÖæ­Ö ¯Ö׸ü�ú»¯Ö­ÖÖ ´ÖÖÓ›ü�Öß ¾Ö †¬µÖµÖ­ÖÖ“Öß �úÖµÖÔ Ö¬¤üŸÖß ×­Ö¬ÖÖÔ׸üŸÖ

�ú¸ü�µÖÖÃÖÖšüß ˆ¯ÖµÖÖê�Öß šü üŸÖÖŸÖ.

ˆ““Ö ¯ÖÏÖ£Ö×´Ö�ú ßָüÖ¾Ö¸üᯙ ´Ö¸üÖšüß ×¾ÖÂÖµÖÖŸÖß»Ö ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“Öê þֻÖê�Ö­Ö �úÖî¿Ö»µÖ ×¾Ö�úÃÖ­Ö ‹�ú †³µÖÖÃÖ

µÖÖ ¯ÖÏßÖæŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖ�ú׸üŸÖÖ ×¾Ö×¾Ö¬Ö ¿Öî�Ö×�Ö�ú ¾Ö ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖÖ ×¾ÖÂÖµÖ�ú ×¾Ö“ÖÖ¸ü

ŸÖÃÖê“Ö µÖÖ ×¾ÖÂÖµÖÖ²ÖÖ²ÖŸÖ µÖÖ ¯Öæ¾Öá —ÖÖ»Öê»Öê ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö µÖÖÓ“ÖÖ †ÖœüÖ¾ÖÖ ‘Öê�µÖÖŸÖ µÖê‡Ô»Ö

2.2 ÃÖÓ²Ö×¬ÖŸÖ ¯Öæ¾ÖÔ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖ“ÖÖ †ÖœüÖ¾ÖÖ:-

¯ÖÏßÖãŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö Æêü þֻÖê�Ö­ÖÖ²ÖÖ²ÖŸÖ †ÃÖ»µÖÖ´Öãôêû þֻÖê�Ö­Ö ×¾Ö�úÃÖ­Ö �ú ü�µÖÖ²ÖÖ²ÖŸÖ

ŸÖÃÖê“Ö ÃÖé•Ö­ÖÖŸ´Ö�ú »Öê�Ö­Ö ‡. »Öê�Ö­Ö ¯ÖÏ�úÖ üÖÓ“µÖÖ ×¾Ö×¾Ö¬Ö ÃÖÓ¿ÖêÖ¬Ö�úÖ­Öß �êú»Ö껵ÖÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖ

†ÖœüÖ¾ÖÖ ‘Öê‰ú­Ö ¯ÖÏßÖãŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖ“Öê ¾Öê�Öôêû¯Ö�Ö Ã¯Ö™ü �êú»Öê •ÖÖ‡Ô»Ö.

1)¿ÖßÂÖÔ�ú :-ˆÃ´ÖÖ­ÖÖ²ÖÖ¤ü וֻÊÖŸÖᯙ ´ÖÖ¬µÖ×´Ö�ú ¿ÖÖôûÖ´Ö¬Öᯙ ´Ö¸üÖšüß

³ÖÖÂÖꓵÖÖ †¬µÖÖ¯Ö­ÖÖ“µÖÖ ÃÖªÛã֟Öß“ÖÖ ¾Ö ÃÖ´ÖõÖÖÓ“ÖÖ ×“Ö�úߟÃÖ�ú †³µÖÖÃÖ

ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö�ú :-ÃÖã¬ÖÖ�ú¸ü ´ÖÖ¬Ö¾Ö¸üÖ¾Ö �ÖÓ¬Öê ×¾Ö•ÖµÖ ÆüÖµÖÃ�æú»Ö ³Öæ Ö ×•Ö.ˆÃ´ÖÖ­ÖÖ²ÖÖ¤ü

ˆ×§ü™êü :-ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö�úÖ­Öê ´Ö¸üÖšüß ×¾ÖÂÖµÖÖŸÖᯙ ³ÖÖÂÖꓵÖÖ †¬µÖÖ¯Ö­ÖÖ“µÖÖ ÃÖªÖÛã֟Öß“ÖÖ

†³µÖÖÃÖ �êú»Öê»ÖÖ †ÖÆêü.

1) ˆÃ´ÖÖ­ÖÖ²ÖÖ¤ü וֻÊÖŸÖᯙ ´ÖÖ¬µÖ×´Ö�ú ¿ÖÖôêûŸÖᯙ ´Ö¸üÖšüß ×¾ÖÂÖµÖ ÃÖ¾ÖÖÕ�Öß�Ö

×¾Ö�úÖÃÖÖ“µÖÖ ¥ü™üß­Öê ³ÖÖÂÖê“Öê ´ÖÆü¢¾Ö ÃÖ´Ö•Ö´Ö­Ö ‘Öê�Öê.

2) ˆÃ´ÖÖ­ÖÖ²ÖÖ¤ü וֻÊÖŸÖᯙ ´ÖÖ¬µÖ×´Ö�ú ¿ÖÖôêûŸÖᯙ ´Ö¸üÖšüß ×¾ÖÂÖµÖ ³ÖÖÂÖ ×¾ÖÂÖµÖ

´ÖÖ�ÖÖÃÖ»Öê Ö�ÖÖ“Öß �úÖ¸ü�Öê ¿ÖÖê¬Ö�Öê.

3) ˆÃ´ÖÖ­ÖÖ²ÖÖ¤ü וֻÊÖŸÖᯙ ´ÖÖ¬µÖ×´Ö�ú ¿ÖÖôêûŸÖᯙ ´Ö¸üÖšüß ×¾ÖÂÖµÖ †‘µÖÖ¯Ö­ÖÖ“µÖÖ

׿Ö�Ö�úÖÓ­ÖÖ µÖê�ÖÖ-µÖÖ †Ö›ü“Ö�Öß ÃÖ´Ö•Öæ­Ö ‘Öê�Öê.

4) ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“µÖÖ ³ÖÖÂÖê“ÖÖ ÃŸÖ¸ü ÃÖã¬ÖÖ¸ü�µÖÖÃÖÖšüß ×¾Ö×¾Ö¬Ö ÃÖÖ¬Ö­Öê ÃÖã“Ö×¾Ö�Öê.

ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö ¯Ö¬¤üŸÖß :-¯ÖÏßÖæŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖÃÖÖšüß ÃÖ¾Öì�Ö�Ö ¯Ö¬¤üŸÖß“ÖÖ ˆ¯ÖµÖÖê�Ö �ú¸ü�µÖÖŸÖ

†Ö»Öê»ÖÖ ÆüÖêŸÖÖ.¯ÖÏ¿­ÖÖ¾Ö»Öß ,´Öã»ÖÖ�ÖŸÖ ×­Ö׸ü�Ö�Ö ‡ŸµÖÖÓ¤üß ÃÖÖ¬Ö­ÖÖÓ“ÖÖ ˆ¯ÖµÖÖê�Ö

�ú¸ü�µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ ÆüÖêŸÖÖ.163 ×¾Ö³ÖÖ�ÖÖŸÖᯙ 1000 ³ÖÖÂÖÖ ×¿Ö�Ö�úÖÓ­ÖÖ ¯ÖÏ¿­ÖÖ¾Ö»Öß

¯ÖÖšü×¾Ö�µÖÖŸÖ †Ö»Ö껵ÖÖ ÆüÖꟵÖÖ.ŸµÖÖ¯ÖËê�úß 820 ׿Ö�Ö�úÖÓ­Öß ¯ÖÏןÖÃÖÖ¤ü פü»ÖÖ ÆüÖêêêêêêŸÖÖ.500

׿Ö�Ö�úÖÓ“µÖÖ ´Öã»ÖÖ�ÖŸÖß †Ö×�Ö 150 ׿Ö�Ö�úÖÓ“µÖÖ ¯ÖÖšüÖÓ“Öê ×­Ö׸ü�Ö�Ö �ú¸ü�µÖÖŸÖ

†Ö»Öê»Öê ÆüÖêŸÖê.µÖÖ ÃÖ¾ÖÔ ´ÖÖ×ÆüŸÖß“Öê ÃÖÓ�ú»Ö­Ö �úºþ­Ö †­¾ÖµÖÖ£ÖÔ »ÖÖü¾Ö�µÖÖŸÖ †Ö»Öê.

×­ÖÂ�úÂÖÔ :-

1) ˆÃ´ÖÖ­ÖÖ²ÖÖ¤ü וֻÊÖŸÖᯙ ´ÖÖ¬µÖ×´Ö�ú ¿ÖÖôêûŸÖᯙ ´Ö¸üÖšüß ×¾ÖÂÖµÖ

†¬µÖÖ¯Ö­ÖÖ“µÖÖ ÃÖªÛã֟Öß Æüß ×¾Ö×¾Ö¬Ö Ã¾Öºþ¯ÖÖ“Öß †ÃÖæ­Ö ¤ü•ÖÖÔ

ïÖ™üß�ú¸ü�Ö ¾Ö ¿Ö²¤üÖÓ“Öê †£ÖÔ µÖÖ´Ö¬µÖê 66% ׿Ö�Ö�úÖÓ­ÖÖ †Ö›ü“Ö�Öß

†Ö»µÖÖ .

2) �úÖ¾µÖ ׿Ö�ú×¾ÖŸÖÖÓ­ÖÖ 60%׿Ö�Ö�úÖÓ­ÖÖ �úšüß�Ö ¾ÖÖ™üŸÖê. ŸµÖÖŸÖᯙ 10

% ׿Ö�Ö�úÖÓ­ÖÖ �ú×¾ÖŸÖê“ÖÖ ÃÖÖ¸üÖÓ¿Ö ¾Ö ¿Ö²¤üÖ£ÖÔ �ú‡ß�Ö ¾ÖÖ™üŸÖÖŸÖ.

3) 85 %׿Ö�Ö�úÖÓ­ÖÖ ¾µÖÖ�ú¸ü�Ö ×¿Ö�ú×¾ÖŸÖÖÓ­Ö ¾Öêôêû“Öß �ú´ÖŸÖ¸üŸÖÖ

•ÖÖ�Ö¾ÖŸÖê.

4) ×­Ö²ÖÓ¬Ö »Öê�Ö­ÖÖÃÖ ¾Öêôû �ú´Öß ×´ÖôûŸÖÖê †ÃÖÖ 65 % ׿Ö�Ö�úÖÓ“ÖÖ

¯ÖÏןÖÃÖÖ¤ü ÆüÖêŸÖÖ.ŸµÖÖŸÖ ×¾ÖÂÖµÖ–ÖÖ­Ö µÖÖê�µÖ †×³Ö¾µÖŒŸÖß ¾ÖÖŒµÖ¸ü“Ö­ÖÖ

µÖÖ²ÖÖ²ÖŸÖßŸÖ †Ö›ü“Ö�Öß µÖëŸÖÖŸÖ.

5) ³ÖÖÂÖÖÓŸÖ¸ü ¯Ö¬¤üŸÖŸÖß¾Ö¸ü 50% ¯Öê�ÖÖ †×¬Ö�ú ׿Ö�Ö�úÖÓ“ÖÖ ³Ö¸ü ÆüÖêŸÖÖ.

ÃÖÖ¸üÖÓ¿Ö :-¯ÖÏßÖãŸÖ ÃÖ¾ÖÔ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖ“ÖÖ †³µÖÖÃÖ �êú»µÖÖ­ÖÓŸÖ¸ü †ÃÖê פüÃÖæ­Ö µÖêŸÖê �úß

ÃÖ¾ÖÔ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö�úÖÓ­Öß ³ÖÖÂÖÖ ×¾ÖÂÖµÖ�ú þֻÖê�Ö­Ö ŸÖÃÖê“Ö ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖÖ †¬µÖÖéü Ö­Ö µÖÖ“ÖÖ

×¾Ö“ÖÖ¸ü ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖ´Ö¬µÖê �êú»Öê»ÖÖ †ÖÆêü.¯Ö ÓüŸÖã ŸµÖÖÓ“µÖÖ ˆ×§ü™üÖ´Ö¬µÖê ×¾Ö×¾Ö¬ÖŸÖÖ

†ÖœüôûŸÖê.ŸµÖÖ“ÖÖ Æüß ×¾Ö“ÖÖ¸ü ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖŸÖ �êú»Öê»ÖÖ †ÖÆêü.³ÖÖÂÖÖ ×¾ÖÂÖµÖÖŸÖß»Ö

þֻÖê�Ö­Ö †³µÖÖÃÖ�µÖÖ“µÖÖ ¤é™üßê­Öê ÖÏßÖãŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖ“Öß ´ÖÖ×ÆüŸÖß †ŸµÖÓŸÖ ´ÖÆü¢¾ÖÖ“Öß

†ÖÆêü. †ÖÆêü.†­Öê�ú ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö�úÖ­Öß ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖŸÖæ­Ö ×­ÖÂ�úÂÖÔ ´ÖÖÓ›ü»Öê»Öê †ÖÆêüŸÖ �úß

¯ÖÏŸµÖê�ú ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“Öß †×³Ö¾µÖŒŸÖß Æüß ¾Öê�Ö¾Öë�Öôûß †ÃÖæ­Ö ŸµÖÖ“µÖÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü †­Öã³Ö¾Ö

,–ÖÖ­Ö�ú�ÖÖ µÖÖ“ÖÖ ŸµÖÖ“µÖÖ »Öê�Ö­ÖÖ¾Ö¸ü ¯Ö�ú¸ü�ÖÖ´Ö ÆüÖêŸÖÖê.´Öæ»Ö þֻÖê�Ö­Ö �ú¿ÖÖ

¯ÖÏ�úÖ êü �úºþ ¿Ö�úŸÖê.ŸµÖÖ“µÖÖ Ã¾Ö»Öê�Ö­ÖÖ´Ö¬µÖê �úÖê�ÖŸµÖÖ ˆ×�Ö¾ÖÖ †ÖÆêüŸÖ ŸÖÃÖê“Ö

׿Ö�Ö�úÖÓ­ÖÖ Ã¾Ö»Öê�Ö­Ö �úÖî¿Ö»µÖÖ ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ Ö¬µÖê ¹ý•Ö×¾Ö�µÖÖÃÖÖšüß †Ö›ü“Ö�Öß µÖêŸÖÖŸÖ

Æêü פüÃÖæ­Ö µÖêŸÖê. ´ÖÖŸÖé³ÖÖÂÖÖ ´Ö¸üÖšüß †¬µÖÖ¯Ö­Ö µÖÖ²ÖÖ²ÖŸÖ ²Ö¸üß“Ö ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Öê µÖÖ¯Öæ¾Öá —

ÖÖ»Öê»Öß †ÖÆêüŸÖ µÖÖ“ÖÖ †ÖœüÖ¾ÖÖ ¯ÖÏßÖãŸÖ ÃÖËÓ¿ÖÖë¬Ö­ÖÖÃÖÖšüß ‘Öê�µÖÖŸÖ †Ö»Öê»ÖÖ †ÖÆêü.

2)¿ÖßÂÖÔ�ú : ÃÖ•ÖÔ­Ö¿Ö߻֟ÖÖ ¾Ö †¬µÖÖ¯Ö­Ö �úÖî¿Ö»µÖ ÃÖÓ¤ü³ÖÖÔŸÖ ×¾ÖªÖ£Öá

׿Ö�Ö�úÖÓ“µÖÖ †¬µÖÖ¯Ö­Ö †×³ÖµÖÖê�µÖŸÖê“ÖÖ †³µÖÖÃÖ

ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö�ú :-�ÖÖîŸÖ´Ö –ÖÖ.»ÖÖëœêü ¯Öã�Öë ×¾ÖªÖÖ¯Ößš

ˆ×§ü™êü :-ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö�úÖ­Öê †¬µÖÖ¯Ö­Ö �úÖî¿Ö»µÖ ¾Ö ÃÖ•ÖÔ­Ö¿Ö߻֟ÖÖ ÃÖÓ¤ü³ÖÖÔŸÖ ×¾ÖªÖ£Öá

׿Ö�Ö�úÖÓ“µÖÖ †×³ÖµÖÖê�µÖŸÖꓵÖÖ ÃÖªÖÛã֟Öß“ÖÖ †³µÖÖÃÖ �êú»Öê»ÖÖ †ÖÆêü.

1)×¾ÖªÖ£Öá ׿Ö�Ö�úÖÓ“µÖÖ ÃÖ•ÖÔ­Ö¿Ö߻֟Öê“ÖÖ †³µÖÖüÃÖ �ú¸ü�Öê

2) ×¾ÖªÖ£Öá ׿Ö�Ö�úÖÓŸÖ †¬µÖÖ¯Ö­Ö �úÖî¿Ö»µÖÖ“ÖÖ †³µÖÖÃÖ �ú¸ü�Öê

3) ×¾ÖªÖ£Öá ׿Ö�Ö�úÖÓŸÖ †¬µÖÖ¯Ö­Ö †×³ÖµÖÖê�µÖŸÖê“ÖÖ †³µÖÖÃÖ �ú¸ü�Öê

4) ×¾ÖªÖ£Öá ׿Ö�Ö�úÖÓŸÖ †¬µÖÖ¯Ö­Ö �úÖî¿Ö»µÖ ¾Ö ÃÖ•ÖÔ­Ö¿Ö߻֟ÖÖ µÖÓÖ“µÖÖ

ÃÖÆüÃÖÓ²Ö¬ÖÖ“ÖÖ †³µÖÖÃÖ �ú¸ü�Öê

6) ×¾ÖªÖ£Öá ׿Ö�Ö�úÖÓŸÖ †¬µÖÖ¯Ö­Ö †×³ÖµÖÖê�µÖŸÖÖ ¾Ö ÃÖ•ÖÔ­Ö¿Ö߻֟ÖÖ

µÖÓÖ“µÖÖ ÃÖÆüÃÖÓ²Ö¬ÖÖ“ÖÖ †³µÖÖÃÖ �ú¸ü�Öê

7) ×¾ÖªÖ£Öá ׿Ö�Ö�úÖÓŸÖ †¬µÖÖ¯Ö­Ö �úÖî¿Ö»µÖ ¾Ö †¬µÖÖ¯Ö­Ö †×³ÖµÖÖê�µÖŸÖÖ

µÖÓÖ“µÖÖ ÃÖÆüÃÖÓ²Ö¬ÖÖ“ÖÖ †³µÖÖÃÖ �ú¸ü�Öê

ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö¯Ö¬¤üŸÖß :

¯ÖÏßÖãŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖŸÖ ÃÖ•ÖÔ­Ö¿Ö߻֟ÖÖ ¾Ö †¬µÖÖ¯Ö­Ö �úÖî¿Ö»µÖ ¾Ö ×¾ÖªÖ£Öá ׿Ö�Ö�úÖÓ“µÖÖ

†¬µÖÖ¯Ö­Ö †×³ÖµÖÖê�µÖŸÖê“ÖÖ †³µÖÖÃÖ �êú»Öê»ÖÖ †ÖÆêü.ŸµÖÖ �ú׸üŸÖÖ †³µÖÖÃÖÖ�ú׸üŸÖÖ 500

×¾ÖªÖ£Öá ׿Ö�Ö�ú ‘µÖÖ¾ÖµÖÖ“Öê ÆüÖêŸÖê.¯Öã�Öê ×¾ÖªÖׯ֚üÖÓ¿Öß ÃÖÓ»Ö�­Ö †ÃÖ�ÖÖ-µÖÖ ‹�æú�Ö 14

׿Ö�Ö�Ö¿ÖÖÃ¡Ö ´ÖÆüÖ×¾ÖªÖ»ÖµÖÖ¯Öî�úß ÃÖÖŸÖ ´ÖÆüÖ×¾ÖªÖ»ÖµÖÖ“Öß ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö †³µÖÖÃÖÖÃÖÖšüß

×­Ö¾Ö›ü �ú¸üÖ¾ÖµÖÖ“Öß ÆüÖêŸÖß.

¯ÖÏßÖãŸÖ “ÖÖî¤üÖ ×¿Ö�Ö�Ö¿ÖÖÃ¡Ö ´ÖÆüÖ×¾ÖªÖ»ÖµÖÖÓ­ÖÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö †³µÖÖÃÖÖ�ú׸üŸÖÖ †­Öã ÖŸÖß

¤êü�µÖÖÃÖÓ²Ö¬Öß ×¾Ö­ÖÓŸÖß ¯Ö¡Öê ¯ÖÖšü×¾Ö�µÖÖŸÖ †Ö»Öß.“ÖÖî¤üÖ ×¿Ö�Ö�Ö¿ÖÖáÖ

´ÖÆüÖ×¾ÖªÖ»ÖµÖÖ¯Öî�úß ­Ö‰ú ´ÖÆüÖ×¾ÖªÖ»ÖµÖÖ“µÖÖ ¯ÖÏÖ“ÖÖµÖÖÕ­Öß †­Öã ÖŸÖß ¤êü‰ú­Ö ÃÖÆü�úÖµÖÔ

�êú»Öê �úÖÆüß ´ÖÆüÖ×¾ÖªÖ»ÖµÖÖ“µÖÖ ¯Öæ¾ÖÔ×­ÖµÖÖê×•ÖŸÖ �úÖµÖÖÔ�Îú´ÖÖŸÖ †­Ö¯Öê×�ÖŸÖ ²Ö¤ü»Ö —

ÖÖ»µÖÖ´Öãôêû ×­ÖµÖÖê×•ÖŸÖ ¾Öêôûß �úÖÆüß ´ÖÆüÖ×¾ÖªÖ»ÖµÖê ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ÆüÖê‰ú ¿Ö�ú»Öß ­ÖÖÆüß .

�úÖÆüß ´ÖÆüÖ×¾ÖªÖ»ÖµÖÖŸÖß»Ö ×¾ÖªÖ£Öá ׿Ö�Ö�úÖÓ­ÖÖ ÃÖ¸üÖ¾Ö ¯ÖÖšüÖÃÖÖšüß ¤æü ü“µÖÖ ¿ÖÖôêûŸÖ

•ÖÖµÖ“Öê ÆüÖêŸÖê ŸµÖÖ´Öãôê ÃÖÖ´ÖÖ×µÖ�ú �úÃÖÖê™üµÖÖ ÃÖÖê›ü×¾Ö�ÖÖ-µÖÖ ×¾ÖªÖ£Öá ׿Ö�Ö�úÖÓ“Öß

ÃÖÓ�µÖÖ �ú´Öß —ÖÖ»Öß

‹�ú¤üÖê­Ö ´ÖÆüÖ×¾ÖªÖ»ÖµÖÖŸÖ ¯ÖÏÖ¬µÖÖ¯Ö�úÖÓ­ÖÖ ¤êü�µÖÖÃÖÖšüß ÃÖÖ´ÖÖ­µÖ †¬µÖÖ¯Ö­Ö ÃÖÖ´Ö£µÖÔ

´ÖÖׯÖ�úÖ (GTCS) ¯ÖÏÖ“ÖÖµÖÖÕ­Öß •µÖÖ ¯ÖÏÖ¬µÖÖ¯Ö�úÖ¾Ö¸ü ÃÖÖê Ö¾Ö»Öß ÆüÖêŸÖß. ŸµÖÖÓ­Öß ŸÖß

ˆ×¿Ö¸üÖ ¯ÖÏÖ¬µÖÖ¯Ö�úÖ�ú›êü פü»µÖÖ´Öãôêû ×¾ÖªÖ£Öá ׿Ö�Ö�úÖÓ“Öß ÃÖÓ�µÖÖ �ú´Öß —ÖÖ»Öß.

ŸÖÃÖê“Ö ²Ö-µÖÖ“Ö ¯ÖÏÖ¬µÖÖ¯Ö�úÖÓ­Öß ÃÖÖ´ÖÖ­µÖ †¬µÖÖ¯Ö­Ö ÃÖÖ´Ö£µÖÔ ´ÖÖׯÖ�úÖ ¯Ö¸üŸÖ ­Ö

�êú»µÖÖ´Öãôêû ,�úÖÆüß­Öß �ú´Öß ×¾ÖªÖ£Öá ׿Ö�Ö�úÖÓ“µÖÖ ÃÖÖ´ÖÖ­µÖ †¬µÖÖ¯Ö­Ö ÃÖÖ´Ö£µÖÔ

´ÖÖׯÖ�úÖ ¯ÖÖšü×¾Ö»µÖÖ´Öãôêû, ,‹�úÖ“Ö ×¾ÖªÖ£Öá ׿Ö�Ö�úÖÓ“µÖÖ ‹�úÖ¯Öê�ÖÖ •ÖÖÃŸÖ ´ÖÖׯÖ�úÖ

¯ÖÖšü×¾Ö»µÖÖ´Öãôêû ÃÖÖ´ÖÖ­µÖ †¬µÖÖ¯Ö­Ö ÃÖÖ´Ö£µÖÔ ´ÖÖׯÖ�úÖ �ú´Öß ×´ÖôûÖ»µÖÖ.

�Ö´ÖÓŸÖ •ÖÓ ÖŸÖ ¿Ö²¤üÖÃÖÓ�ÖŸÖ †£ÖÖÔŸÖ ¿Ö²¤üÖÓ×�úŸÖ ¯ÖÏןֳÖÖ (thinking creativity

with word test ) ÃÖÖ´ÖÖ­µÖ †¬µÖÖ¯Ö­Ö ÃÖÖ´Ö£µÖÔ ´ÖÖׯÖ�úÖ (general teaching

competency scale) †Ö×�Ö ×¿Ö�Ö�úÖÓ�ú׸üŸÖÖ †×³ÖµÖÖê�µÖŸÖÖ �úÃÖÖê™üß

(secondary teacher aptitude test) †¿Öß ŸÖß­Ö �úÃÖÖê™üµÖÖÓ ³Öºþ­Ö

פü»Ö껵ÖÖ ×¾ÖªÖ£Öá ׿Ö�Ö�úÖÓ“Öß ÃÖÓ�µÖÖ 589 ‹¾Öœüß ÆüÖêŸÖß.

�úÖÆüß ´ÖÆüÖ¾ÖתֵֻÖÖŸÖ �úÃÖÖê™üµÖÖ ³Öºþ­Ö ‘Öê�µÖÖÃÖÖšüß ŸÖß­Ö¯Öê�ÖÖ •ÖÖÃŸÖ ¾ÖêôûÖ •ÖÖ¾Öê

»ÖÖ�Ö»Öê ´Æü�Öæ­Ö ÃÖÖŸÖ ‹ê¾Ö•Öß ­Ö‰ú ´ÖÖÆüÖ×¾ÖªÖ»ÖµÖÖŸÖæ­Ö ´ÖÖ×ÆüŸÖß ÃÖÓ�ú»Ö­Ö �êú»Öê.

¯Öã�Öê ×¾ÖªÖ¯Ößšü �úÖµÖÖÔ�Öê¡ÖÖŸÖ ‹�æú�Ö 14 ׿Ö�Ö�Ö¿ÖÖÃ¡Ö ´ÖÆüÖ×¾ÖªÖ»ÖµÖê †ÖÆêüŸÖ.

­ÖÖ׿Ö�ú וֻÊÖŸÖ 3 ¯Öã�Öê וֻÊÖŸÖ 7 ­Ö�Ö¸ü וֻÊÖŸÖ 4 ׿Ö�Ö�Ö¿ÖÖáÖ

´ÖÆüÖ×¾ÖªÖ»ÖµÖê †ÖÆêüŸÖ. ¯ÖÏŸµÖê�ú וֻÊÖŸÖᯙ ×�ú´ÖÖ­Ö ‹�ú ŸÖ¸üß ×¿Ö�Ö�Ö¿ÖÖáÖ

´ÖÆüÖ×¾ÖªÖ»ÖµÖÖ“ÖÖ ¯ÖÏßÖËãŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖŸÖ ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö �ú¸ü�µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ †ÖÆêü.

×­ÖÂ�úÂÖÔ

1) ¾Ö�ÖÖÔŸÖ 1/4 ¯ÖÏ ÖÖ�ÖÖŸÖ ×¿Ö�Ö�úÖÓ“Öê ÃÖÓ³ÖÖÂÖ�Ö ÆüÖêŸÖê ¾µÖÖ�µÖÖ­Ö ¾Ö ¯ÖÏ¿­Ö †¬µÖÖ¯Ö­Ö

¯Ö¬¤üŸÖß“ÖÖ µÖÖê�µÖ ¯ÖÏ ÖÖ�ÖÖŸÖ ¾ÖÖ¯Ö¸ü �êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê.

2) ´Öã�µÖ¢¾Öê ³Ö¸ü ¾ÖßÖãÛã֟Öß¾Ö¸ü ÆüÖêŸÖÖ

3) ׿Ö�Ö�úÖÓ“Öê ´ÖÖî×�Ö�ú ÃÖ•ÖÔ­Ö¿Öß»Ö ×¾Ö“ÖÖ¸ü ¾Ö ¾Ö ¯ÖÏןִÖÖ¾¤üÖ¸üÖ ¾µÖŒŸÖ ×¾Ö“ÖÖ¸üÖ´Ö¬µÖê

ÃÖÆüÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ÆüÖêŸÖÖ.

4) •ÖÖÃŸÖ ÃÖ•ÖÔ­Ö¿Öß»Ö ×¾Ö“ÖÖ¸ü †ÃÖ�ÖÖ-µÖÖ ×¿Ö�Ö�úÖÓ­Öß ŸµÖÖÓ“µÖÖ ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ­ÖÖ ÃŸÖãŸÖß

�úºþ­Ö ŸµÖÖÓ“Öê ×¾Ö“ÖÖ¸ü »Ö�ÖÖŸÖ ‘Öê‰ú­Ö Ø�ú¾ÖÖ ŸµÖÖÓ­ÖÖ ¯Öæ�ÖÔ¾Öêôû ­ÖÖ�úÖºþ­Ö ŸµÖÖÓ­ÖÖ ¾Ö�ÖÔ

ÃÖÓ³ÖÖÂÖ�ÖÖŸÖ ³ÖÖ�Ö ‘Öê�µÖÖÃÖ ˆªãŒŸÖ �êú»Öê.

5) •ÖÖÃŸÖ ÃÖ•ÖÔ­Ö¿Öß»Ö ×¾Ö“ÖÖ¸ü †ÃÖ�ÖÖ-µÖÖ ×¿Ö�Ö�úÖÓ­Öß ŸµÖÖÓ“µÖÖ ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ­ÖÖ ÃŸÖãŸÖß

�úºþ­Ö ŸµÖÖÓ“Öê ×¾Ö“ÖÖ¸ü »Ö�ÖÖŸÖ ‘Öê‰ú­Ö Ø�ú¾ÖÖ ŸµÖÖÓ­ÖÖ ¯Öæ�ÖÔ¾Öêôû ­ÖÖ�úÖºþ­Ö ŸµÖÖÓ­ÖÖ ¾Ö�ÖÔ

ÃÖÓ³ÖÖÂÖ�ÖÖŸÖ ³ÖÖ�Ö ‘Öê�µÖÖÃÖ ˆªãŒŸÖ �êú»Öê.

×­ÖÂ�úÂÖÔ :

1) ¯Ö¤ü¾Öָ߬ü †Ö×�Ö ¯Ö¤ü¾µÖã¢Ö¸ü ׿Ö�Ö�úÖÓ“µÖÖ †¬µÖÖ¯Ö­Ö †×³ÖµÖÖê�µÖŸÖê Ö¬µÖê µÖ£Ö£ÖÔ

±ú¸ü�ú ­ÖÃÖ»µÖÖ´Öãôêû ¯Ö¤ü¾Öָ߬ü †Ö×�Ö ¯Ö¤ü¾µÖã¢Ö¸ü ¤üÖê­ÆüßÆüß ×¾ÖªÖ£Öá

׿Ö�Ö�úÖÓ“Öß †×³ÖµÖÖê�µÖŸÖÖ ÃÖÖ¸ü�Öß“Ö †ÖÆêü.¯ÖÏßÖãæŸÖ ÃÖÖ¸ü�Öß�Îú 4.13 ¾Öºþ­Ö

†ÃÖê †­Öã ÖÖ­Ö �úÖœü�µÖÖŸÖ µÖêŸÖê �úß

×­ÖÂ�úÂÖÔ : ÃÖ•ÖÔ­Ö¿Ö߻֟ÖÖ

1)áÖß †Ö×�Ö ¯ÖãºþÂÖ µÖÖ ¤üÖê­Æüß �Ö™üÖŸÖß»Ö ×¾ÖªÖ£Öá ׿Ö�Ö�ú ÃÖ•ÖÔ­Ö¿Öᯙ †ÖÆêüŸÖ.

2)¿ÖÆü üß †Ö×�Ö �ÖÏ Öß�Ö ×¾ÖªÖ£Öá ׿Ö�Ö�úÖÓ“µÖÖ ÃÖ•ÖÔ­Ö¿Ö߻֟ÖêŸÖ ±ú¸ü�ú †ÖœüôûŸÖÖê

µÖÖ“ÖÖ †£ÖÔ �ÖÏÖ´Öß�Ö ×¾ÖªÖ£Öá ׿Ö�Ö�úÖÓ Öê�ÖÖ ¿ÖÆü üß ×¾ÖªÖ£Öá ׿Ö�Ö�ú †×¬Ö�ú

ÃÖ•ÖÔ­Ö¿Öᯙ †ÖÆêüŸÖ.

3) ¯Ö¤ü¾Öָ߬ü †Ö×�Ö ¯Ö¤ü¾µÖã¢Ö¸ü µÖÖ ¤üÖê­Æüß �Ö™üÖŸÖß»Ö ×¾ÖªÖ£Öá ׿Ö�Ö�ú áÖß -¯ÖãºþÂÖ

†ÖÆêüŸÖ.

×­ÖÂ�úÂÖÔ : †¬µÖÖ¯Ö­Ö �úÖî¿Ö»µÖ

1) áÖß †Ö×�Ö ¯ÖãºþÂÖ µÖÖ ¤üÖê­Æüß �Ö™üÖŸÖß»Ö ×¾ÖªÖ£Öá ׿Ö�Ö�úÖÓ“Öê †¬µÖÖ¯Ö­Ö

�úÖî¿Ö»µÖ ÃÖÖ¸ü�Öê“Ö †ÖÆêü.

2) ¯Ö¤ü¾Öָ߬ü †Ö×�Ö ¯Ö¤ü¾µÖã¢Ö¸ü µÖÖ ¤üÖê­Æüß �Ö™üÖŸÖß»Ö ×¾ÖªÖ£Öá ׿Ö�Ö�ú áÖß -¯ÖãºþÂÖ

µÖÖÓ“Öê †¬µÖÖ¯Ö­Ö �úÖî¿Ö»µÖÖ ÃÖÖ¸ü�Öê“Ö †ÖÆêü.

×­ÖÂ�úÂÖÔ : †¬µÖÖ¯Ö­Ö †×³ÖµÖÖê�µÖŸÖÖ

1) áÖß †Ö×�Ö ¯ÖãºþÂÖ µÖÖ ¤üÖê­Æüß �Ö™üÖŸÖß»Ö ×¾ÖªÖ£Öá ׿Ö�Ö�úÖÓ“Öß †¬µÖÖ¯Ö­Ö

†×³ÖµÖÖê�µÖŸÖÖ ÃÖÖ¸ü�Öß“Ö †ÖÆêü.

2) ¿ÖÆü üß †Ö×�Ö �ÖÏ Öß�Ö ×¾ÖªÖ£Öá ׿Ö�Ö�úÖÓ“Öß †¬µÖÖ¯Ö­Ö †×³ÖµÖÖê�µÖŸÖÖ ÃÖÖ¸ü�Öß“Ö

†ÖÆêü.

3) ¯Ö¤ü¾Öָ߬ü †Ö×�Ö ¯Ö¤ü¾µÖã¢Ö¸ü µÖÖ ¤üÖê­Æüß �Ö™üÖŸÖß»Ö ×¾ÖªÖ£Öá ׿Ö�Ö�úÖÓ“Öß

†¬µÖÖ¯Ö­Ö †×³ÖµÖÖê�µÖŸÖÖ ÃÖÖ¸ü�Öß“Ö †ÖÆêü.

ÃÖÖ¸üÖÓ¿Ö :-¯ÖÏßÖãŸÖ ÃÖ¾ÖÔ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖ“ÖÖ †³µÖÖÃÖ �êú»µÖÖ­ÖÓŸÖ¸ü †ÃÖê פüÃÖæ­Ö µÖêŸÖê �úß

ÃÖ¾ÖÔ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö�úÖÓ­Öß ³ÖÖÂÖÖ ×¾ÖÂÖµÖ�ú þֻÖê�Ö­Ö ŸÖÃÖê“Ö ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖÖ †¬µÖÖéü Ö­Ö µÖÖ“ÖÖ

×¾Ö“ÖÖ¸ü ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖ´Ö¬µÖê �êú»Öê»ÖÖ †ÖÆêü.¯Ö ÓüŸÖã ŸµÖÖÓ“µÖÖ ˆ×§ü™üÖ´Ö¬µÖê ×¾Ö×¾Ö¬ÖŸÖÖ

†ÖœüôûŸÖê.ŸµÖÖ“ÖÖ Æüß ×¾Ö“ÖÖ¸ü ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖŸÖ �êú»Öê»ÖÖ †ÖÆêü.³ÖÖÂÖÖ ×¾ÖÂÖµÖÖŸÖß»Ö

þֻÖê�Ö­Ö †³µÖÖÃÖ�µÖÖ“µÖÖ ¤é™üßê­Öê ÖÏßÖãŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖ“Öß ´ÖÖ×ÆüŸÖß †ŸµÖÓŸÖ ´ÖÆü¢¾ÖÖ“Öß

†ÖÆêü. †ÖÆêü.†­Öê�ú ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö�úÖ­Öß ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖŸÖæ­Ö ×­ÖÂ�úÂÖÔ ´ÖÖÓ›ü»Öê»Öê †ÖÆêüŸÖ �úß

¯ÖÏŸµÖê�ú ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“Öß †×³Ö¾µÖŒŸÖß Æüß ¾Öê�Ö¾Öë�Öôûß †ÃÖæ­Ö ŸµÖÖ“µÖÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü †­Öã³Ö¾Ö

,–ÖÖ­Ö�ú�ÖÖ µÖÖ“ÖÖ ŸµÖÖ“µÖÖ »Öê�Ö­ÖÖ¾Ö¸ü ¯Ö׸ü�ÖÖ´Ö ÆüÖêŸÖÖê.´Öæ»Ö þֻÖê�Ö­Ö �ú¿ÖÖ ¯ÖÏ�úÖ¸êü

�úºþ ¿Ö�úŸÖê.ŸµÖÖ“µÖÖ Ã¾Ö»Öê�Ö­ÖÖ´Ö¬µÖê �úÖê�ÖŸµÖÖ ˆ×�Ö¾ÖÖ †ÖÆêüŸÖ ŸÖÃÖê“Ö ×¿Ö�Ö�úÖÓ­ÖÖ

þֻÖê�Ö­Ö �úÖî¿Ö»µÖÖ ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ Ö¬µÖê ¹ý•Ö×¾Ö�µÖÖÃÖÖšüß †Ö›ü“Ö�Öß µÖêŸÖÖŸÖ Æêü פüÃÖæ­Ö

µÖêŸÖê. ´ÖÖŸÖé³ÖÖÂÖÖ ´Ö¸üÖšüß †¬µÖÖ¯Ö­Ö µÖÖ²ÖÖ²ÖŸÖ ²Ö¸üß“Ö ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Öê µÖÖ¯Öæ¾Öá —ÖÖ»Öê»Öß

†ÖÆêüŸÖ µÖÖ“ÖÖ †ÖœüÖ¾ÖÖ ¯ÖÏßÖãŸÖ ÃÖËÓ¿ÖÖë¬Ö­ÖÖÃÖÖšüß ‘Öê�µÖÖŸÖ †Ö»Öê»ÖÖ †ÖÆêü.

¯ÖÏ�ú ü�Ö “ÖÖ ü : ´ÖÖ×ÆüŸÖß“Öê ÃÖÓ�ú»Ö­Ö ¾Ö ×¾Ö¿»ÖêÂÖ�Ö

ÃÖÓ²Ö×¬ÖŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö ÃÖÖ×ÆüŸµÖ :-

¯ÖÏßÖãŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖÃÖÖšüß ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“Öê ¯ÖÖµÖÖ³ÖæŸÖ “ÖÖ“Ö�Öß ŸÖÃÖê“Ö ÃÖÓ�ú×»ÖŸÖ ´Ö滵ִÖÖ¯Ö­Ö “ÖÖ“Ö�Öß µÖÖ´Ö¬µÖê ×¾ÖªÖ£µÖÖÕ­Öß �êú»Öê»Öê þֻÖê�Ö­Ö µÖÖ ÃÖÖ×ÆüŸµÖÖ“ÖÖ †³µÖÖÃÖ �êú»ÖÖ •ÖÖ‡Ô»Ö.

×­ÖÂ�úÂÖÔ :-

ÃÖ¾ÖÔ ¯ÖÏ¿­ÖÖ¾Ö»Öß ŸÖÃÖê“Ö ¯Ö›üŸÖÖôûÖ ÃÖæ“Öß †­ÖãÃÖÖ¸ü ×­ÖÂ�úÂÖÔ �úÖœü�µÖÖŸÖ µÖê‡Ô»Ö.

׿ֱúÖ¸ü¿Öß

¯ÖÏßÖãŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖŸÖæ­Ö •Öê ×­ÖÂ�úÂÖÔ ÃÖ´ÖÖê ü µÖêŸÖᯙ ŸµÖÖ­ÖãÃÖÖ¸ü ¾µÖ¾ÖÆüÖµÖÔ ¾Ö פü¿ÖÖ¤ü¿ÖÔ�ú

†¿ÖÖ ¯ÖÏ�úÖ¸ü“µÖÖ ×¿Ö±úÖ¸ü¿Öß �ú¸ü�µÖÖŸÖ µÖêŸÖß»Ö.¯ÖÏŸµÖê�ú ×­ÖÂ�úÂÖÖÔ¾Ö¸ü †Ö¬ÖÖ׸üŸÖ

׿ֱúÖ¸üÃÖ †ÃÖê»Ö.

ÃÖÓ¤ü³ÖÔ �ÖÏÓ£Ö ÃÖæ“Öß

Ø †Ö�Ö»ÖÖ¾Öê ¯ÖϤüß¯Ö (2000) ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö ¯Ö¬¤üŸÖß ¾Ö ŸÖÓ¡Öê ×¾ÖªÖ ¯ÖÏ�úÖ¿Ö­Ö ,­ÖÖ�Ö¯Öæ ü

Ø •Ö�ÖŸÖÖ¯Ö Æü. ­ÖÖ. (1994 ) ¯ÖÏ�ÖŸÖ ¿Öî�Ö×�Ö�ú ŸÖÓ¡Ö×¾Ö–ÖÖ­Ö ,­ÖæŸÖ­Ö ¯ÖÏ�úÖ¿Ö­Ö ¯Öæ�Öê

Ø ×³ÖŸÖÖ›êü ×¾Ö.¸üÖ.(2006) ¿Öî�Ö×�Ö�ú ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­Ö ¯Ö¬¤üŸÖß ­ÖæŸÖ­Ö ¯ÖÏ�úÖ¿Ö­Ö ¯Öæ�Öê

Ø †Ö±úôêû †Ö.¸üÖ. (1978) ׿Ö�Ö�ÖÖ“Öê ´ÖÖ­ÖÃÖ¿ÖÖáÖßµÖ †×¬ÖšüÖ�Ö ÁÖß ×¾ÖªÖ ¯ÖÏ�úÖ¿Ö­Ö ¯Öæ�Öê

Ø ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö­ÖÖ“Öß ¯ÖÓ¬Ö¸üÖ ¯Öã¯Öê (†Öò�ÖÙü 2003) ÃÖÓ ÖÖ¤ü­Ö ÃÖ×´ÖŸÖß µÖ¿Ö¾ÖÓŸÖ¸üÖ¾Ö “Ö¾ÆüÖ�Ö ´ÖÆüÖ¸üÖ™Òü ´ÖãŒŸÖ ×¾ÖªÖ¯Ößšü ,­ÖÖ׿Ö�ú

Ø ¤êü¿Ö´Öã�Ö ‹»Ö. •Öß.(1999) ׿Ö�Ö�ÖÖ“Öê ´ÖÖ­ÖÃÖ¿ÖÖÃ¡Ö ±ú›ü�êú ¯ÖÏ�úÖ¿Ö­Ö �úÖê»ÆüÖ¯Öæ ü

Ø ›üÖò.•Ö�ÖŸÖÖ¯Ö Æü. ­ÖÖ. (1980) ׿Ö�Ö�ÖÖ“Öê ´ÖÖ­ÖÃÖ¿ÖÖÃ¡Ö ±ú›ü�êú ¯ÖÏ�úÖ¿Ö­Ö �úÖê»ÆüÖ¯Öæ ü

Ø ¤üÖÓ›êü�ú¸ü ¾ÖÖ. ­ÖÖ. (1986 )ÃÖÓ�µÖÖ¿ÖÖáÖßµÖ ´Ö滵ִÖÖ¯Ö­Ö ¾Ö ÃÖÖ¬Ö­Öê ÁÖß ×¾ÖªÖ ¯ÖÏ�úÖ¿Ö­Ö ¯Öæ�Öê

Ø �ãÓú›ü»Öê ´Ö.²ÖÖ. †¬µÖÖ¯Ö­Ö¿ÖÖÃ¡Ö †Ö×�Ö ¯Ö¬¤üŸÖß ¾Æüß­ÖÃÖ ¯ÖÏ�úÖ¿Ö­Ö ¿Ö×­Ö¾ÖÖ¸ü ¯Öêšü ¯Öæ�Öê 30

Ø �ãÓú›ü»Öê ´Ö.²ÖÖ. ¿Öî�Ö×�Ö�ú ŸÖŸ¾Ö–ÖÖ­Ö †Ö×�Ö ¿Öî�Ö×�Ö�ú ÃÖ´ÖÖ•Ö¿ÖÖÃ¡Ö ´Ö ×¾Ö �ÖÏÓ£Ö×­ÖÙ´ÖŸÖßÃÖÖšüß ÁÖß ×¾ÖªÖ ¯ÖÏ�úÖ¿Ö­Ö ¯Öæ�Öê