Seminar 15-01-2009 - bijwerkingen anti-osteoporose medicatie
Post on 18-Jun-2015
359 Views
Preview:
Transcript
Bijwerkingen osteoporose Bijwerkingen osteoporose medicatiemedicatie
Bijwerkingen osteoporose Bijwerkingen osteoporose medicatiemedicatie
Workshop 15-01-09 Utrecht
Moderator: J(Koos)RBJBrouwers
Bisfosfonaat Registraties in de periode Bisfosfonaat Registraties in de periode 1978-20091978-2009
Bisfosfonaat Registraties in de periode Bisfosfonaat Registraties in de periode 1978-20091978-2009
Indeling bisfosfonatenIndeling bisfosfonaten
Gewone bisfosfonaten
Clodronaat, etidronaat
Aminobisfosfonaten
Alendronaat, ibandronaat, pamidronaat
Cyclisch bisfosfonaten
Risedronaat, zoledroninezuur, tiludronaat
Goed Bewijs Fractuur Risico Reductie bisfosfonaten
Goed Bewijs Fractuur Risico Reductie bisfosfonaten
Vertebraal (wervels): Alendronaat, etidronaat, ibandronaat,
risendronaat, zoledroninezuur
Niet Vertebraal Alendronaat, ibandronaat, risedronaat,
zoledroninezuur
Heup Alendronaat, risedronaat, zoledrinezuur
Ann Intern Med 2008;148:197-213
Goed Bewijs Fractuur Risico Reductie overige middelen
Goed Bewijs Fractuur Risico Reductie overige middelen
Vertebraal:
Oestrogeen, tibolon, PTH, raloxifeen, Sr, vit D
Niet Vertebraal
Oestrogeen, vit D, Sr
Heup
Oestrogeen, vit D, Sr
Arthritis Rheumatism 2008;6:1687-95Ann Intern Med 2008;148:197-213New Engl J Med 2008;359:697-708
Toepassing Bisfosfonaten Toepassing Bisfosfonaten Toepassing Bisfosfonaten Toepassing Bisfosfonaten
Intraveneus Hypercalciemie bij
maligniteiten
Bot metastase van solide tumoren
Multiple myeloom
Ziekte van Paget
Osteoporosis
Radiofarmacom MDP
Oraal Osteoporosis
Ziekte van Paget
Heterotope ossification
De patiënt: De Groot 68 jaar/ 59kgDe patiënt: De Groot 68 jaar/ 59kgDe patiënt: De Groot 68 jaar/ 59kgDe patiënt: De Groot 68 jaar/ 59kg
Calcium/D3 500mg/400E 1 dd
Nifedipine oros 30mg 1dd2
Pravastatine 20mg 1dd 1
Pantoprazol 20mg 1 dd 1
Cyclosporine 100mg 2 dd 1
Mycofenolaatmofetyl 500mg 2 dd 1
Vitamine mix 1dd
Dipyridamol retard 200mg 2 dd 1
Prednison 7,5mg 1 dd
Metoprolol ZOC 100mg 1 dd 1
Verpleeghuis Patient status na harttransplantatie, mobiliteit matig
VRAAG: heeft patient aanvullende osteoporose medicatie nodig?
Vervolg patiënt de GrootVervolg patiënt de GrootVervolg patiënt de GrootVervolg patiënt de Groot
Aanvullende therapie/profylaxe
Te verwachten chron. Prednisolon
1e keus Bisfosfonaat
Calcium/D3 500mg/400E 1 dd
Nifedipine oros 30mg 1dd2
Paravastatine 20mg 1dd 1
Pantoprazol 20mg 1 dd 1
Cyclosporine 100mg 2 dd 1
Mycofenolaatmofetyl 500mg 2 dd 1
Vitamine mix 1dd
Dipyridamol retard 200mg 2 dd 1
Prednisolon 7,5mg 1 dd
Metoprolol ZOC 100mg 1 dd 1
Vervolg Patiënt de GrootVervolg Patiënt de GrootVervolg Patiënt de GrootVervolg Patiënt de Groot
Ondanks de pantoprazol 20mg
Gastro-intestinale intolerantie blijft, ondanks dat het middel 1x per week wordt voorgeschreven
Patient krijgt risedroninezuur 35mg 1x pwk voorgeschreven
Heeft vanwege de GE klachten omzetten naar een ander preparaat zin?
RISEDRONAAT EN GE- KLACHTENRISEDRONAAT EN GE- KLACHTENRISEDRONAAT EN GE- KLACHTENRISEDRONAAT EN GE- KLACHTEN
Kies middel uit andere groep: alendronaat, ibandronaat- hier: Sr-ranelaat=off label
Indien GE-klachten blijven bestaan overweeg i.v. toediening bisfosfonaat
Referentie: Lems WF, Samson M, Brouwers JRBJ et al. Gastrointestinale intolerantie van bisfosfonaten. Ned T v Reumatol
2004;4:47 ev.
Patiënt De Groot vervolgPatiënt De Groot vervolgPatiënt De Groot vervolgPatiënt De Groot vervolg
Ook na alendronaat blijven de maagklachten bestaan, iv APD wordt overwogen
Dosering 1 x 90mg/ 3mnd
Welke voorzorgen en overwegingen moeten in acht genomen worden?
Voorzorgen bij iv pamidronaatVoorzorgen bij iv pamidronaatVoorzorgen bij iv pamidronaatVoorzorgen bij iv pamidronaat
Controle nierfunctie ?
Controle gebit ?
Kans op atriumfibrilleren
Controle electrolieten
Ja / Nee / Waarom ?
Ja / Nee / Waarom ?
Ja / Nee / Waarom ?
Ja / Nee / Waarom ?
Infuussnelheid en nierfunctieInfuussnelheid en nierfunctieInfuussnelheid en nierfunctieInfuussnelheid en nierfunctie
Infuussnelheid APD-ZoledrinezuurInfuussnelheid APD-ZoledrinezuurInfuussnelheid APD-ZoledrinezuurInfuussnelheid APD-Zoledrinezuur
Zoledrinezuur:
Infusieduur minimaal 15 min
Nierfunctieverlies en Nierfunctieverlies en geneesmiddelen [1]geneesmiddelen [1]Nierfunctieverlies en Nierfunctieverlies en geneesmiddelen [1]geneesmiddelen [1]
Vasoconstriction ( Contrastmiddelen ) Altered intraglomular hemodynamics
(NSAIDs,ACEi,) Tubulaire cel toxiciteit (Aminoglycosiden) Interstitial nephritis (NSAIDs, allopurinol,
PPIs)
Nierfunctieverlies en Nierfunctieverlies en geneesmiddelen [2]geneesmiddelen [2]Nierfunctieverlies en Nierfunctieverlies en geneesmiddelen [2]geneesmiddelen [2]
Kristal vorming-neerslagen (APD )
Thrombotische microangiopatie (Cyclosporin)
Osmotische nephrose (IgG, contrastmiddelen)
Rhabdomyolyse (statins)
Voorzorgen bij iv pamidronaatVoorzorgen bij iv pamidronaatVoorzorgen bij iv pamidronaatVoorzorgen bij iv pamidronaat
Controle nierfunctie ?
Controle gebit ?
Kans op atriumfibrilleren
Controle electrolieten
Ja / Nee / Waarom ?
Ja / Nee / Waarom ?
Ja / Nee / Waarom ?
Ja / Nee / Waarom ?
Osteonecrose kaakbeenOsteonecrose kaakbeen Marx in 2003 Marx in 2003
Osteonecrose kaakbeenOsteonecrose kaakbeen Marx in 2003 Marx in 2003
36 meldingen van botpijn in de kaak, mandibulair, maxilla, of beide, geen reactie op chirugische of medische behandeling.
Alle patienten kregen IV pamidronaat or zoledroninezuur therapie
Presentatie pijnlijk avascular bot mandibulair (29 [80.5%]), in de maxilla (5 [14%]), of beide (2 [5.5%])
De verschijnslen lijken op pijn bij een absces, klassieke kiespijn en osteomyelitis
Marx RE. J Oral Maxillofac Surg 2003;61:1115-1117
Osteonecrose kaakbeen Osteonecrose kaakbeen meldingen Ruggiero in 2004meldingen Ruggiero in 2004
Osteonecrose kaakbeen Osteonecrose kaakbeen meldingen Ruggiero in 2004meldingen Ruggiero in 2004
63 patients via retrospectief status onderzoek bij patienten die kwamen voor kaakchirurgie met de diagnose recidief osteomyelitis en een voorgeschiedenis van chronisch gebruik bisfosfonaten
56 historie met IV Bisfosfonaat gedurend tenminste 1 jaar 7 patienten kregen chronisch oraal bisfosfonaat therapie
Presentatie: geen goede wondgenezing na kies- of tandextractie
Ruggiero S, et al. J Oral Maxillofac Surg 2004;62(5):527-534
Necrose kaakbeen Necrose kaakbeen Eerste review door Woo et al in 2006Eerste review door Woo et al in 2006
Necrose kaakbeen Necrose kaakbeen Eerste review door Woo et al in 2006Eerste review door Woo et al in 2006
Review bevat 368 cases
95% van de patienten werden behandeld met IV zoledroninezuur of pamidronaat of beide
85% van de patienten had multiple myeloom of gemetastaseerd borst kanker
4% had osteoporose
60% had tand-kies extracties voor de diagnose
Woo SB, et al. Ann Intern Med 2006;144:753-761
Position Statements over osteonecrosePosition Statements over osteonecrosePosition Statements over osteonecrosePosition Statements over osteonecrose
America Dental Association update 2008
American Association of Oral and Maxillofacial
Surgeons (2006)
The European Society on Clinical and Economic
Aspects of Osteoporosis and Osteoarthritis (2007)
American Society for Bone and Mineral Research
(2007)
Incidentie Osteonecrose kaakbeen bij Incidentie Osteonecrose kaakbeen bij bisfosfonatenbisfosfonaten
Incidentie Osteonecrose kaakbeen bij Incidentie Osteonecrose kaakbeen bij bisfosfonatenbisfosfonaten
Bij Maligniteiten Bij niet-maligne aandoeningen
IV 1 to 10 per 100 patienten1 1 placebo, 1 behandel group
HORIZON Trial2
PO Incidentie nog niet goed vast gesteld
1/10,000 to <1/100,000 patient behandeljaren1
1Khosla S, et al. J Bone Miner Res 2007;22:1479–14912Black DM, et al. New Engl J Med 2007;356:1809-1822
Voorzorgen Osteoporose + Orale / IV Voorzorgen Osteoporose + Orale / IV BisfosfonatenBisfosfonaten
o.a.aanbevelingen: AAOMS, ADA, and ASBMR o.a.aanbevelingen: AAOMS, ADA, and ASBMR
Voorzorgen Osteoporose + Orale / IV Voorzorgen Osteoporose + Orale / IV BisfosfonatenBisfosfonaten
o.a.aanbevelingen: AAOMS, ADA, and ASBMR o.a.aanbevelingen: AAOMS, ADA, and ASBMR
Jaarlijkse controle tandarts + goede tandhygiene
Bezoek tandarts niet nodig voor begin orale therapie
Bij overstap naar iv: gebitsstatus in anamnese meenemen!
Risico iv bisfosfonaat bij slecht gebit met patient bespreken
AAOMS.J Oral Maxillofac Surg 2007;65(3):369-376 ADA. J Am Dent Assoc 2006;137(8):1144-1150
Khosla S, et al. J Bone Miner Res 2007;22:1479–1491
Voorzorgen bij iv pamidronaatVoorzorgen bij iv pamidronaatVoorzorgen bij iv pamidronaatVoorzorgen bij iv pamidronaat
Controle nierfunctie ?
Controle gebit ?
Kans op atriumfibrilleren
Controle electrolieten
Ja / Nee / Waarom ?
Ja / Nee / Waarom ?
Ja / Nee / Waarom ?
Ja / Nee / Waarom ?
Atriumfibrilleren en bisfosfonatenAtriumfibrilleren en bisfosfonatenAtriumfibrilleren en bisfosfonatenAtriumfibrilleren en bisfosfonaten
Atriumfibrilleren en bisfosfonatenAtriumfibrilleren en bisfosfonatenAtriumfibrilleren en bisfosfonatenAtriumfibrilleren en bisfosfonaten
FDA oktober 2007: alendronaat, ibandronaat, risedronaat, zoledrinezuur
Actief vs Placebo in trials 0-3/1000
Hogere incidenties APD (iv), zoledrinezuur (HORIZON-studie)
Orale middelen tegenstrijdige resultaten; alendronaat het meest vermeld
Atriumfibrilleren en bisfosfonatenAtriumfibrilleren en bisfosfonatenAtriumfibrilleren en bisfosfonatenAtriumfibrilleren en bisfosfonaten
Voorzorgen bij iv pamidronaatVoorzorgen bij iv pamidronaatVoorzorgen bij iv pamidronaatVoorzorgen bij iv pamidronaat
Controle nierfunctie ?
Controle gebit ?
Kans op atriumfibrilleren
Controle electrolieten
Ja / Nee / Waarom ?
Ja / Nee / Waarom ?
Ja / Nee / Waarom ?
Ja / Nee / Waarom ?
Bijwerkingen BisfosfonatenBijwerkingen Bisfosfonaten
Maag-darmklachten 1-10%
Gastritis-oesofagitis 1%
Hypo-calciemie <1%
Griep verschijnselen
Oculaire bijwerkingen <0,1%
Osteonecrose
Sec fracturen ?
Atriumfibrilleren ?
Nierfunctie stoornis ?
Femur Anatomie en Proximale Femur Femur Anatomie en Proximale Femur Fractuur KlassificatieFractuur Klassificatie
Femur Anatomie en Proximale Femur Femur Anatomie en Proximale Femur Fractuur KlassificatieFractuur Klassificatie
Fractuur van de Femor “Simple with Fractuur van de Femor “Simple with Thick Cortices Pattern”Thick Cortices Pattern”
Fractuur van de Femor “Simple with Fractuur van de Femor “Simple with Thick Cortices Pattern”Thick Cortices Pattern”
10/15 patienten met bijzonder radiologisch vastgesteld patroon Gemiddeld gebruik
Alendronaat = 7.3 ± 1.8 jaar
Lenart JB. et al. N Engl J Med 2008; 358 (12): 1304-1305
Secundaire laag energetische specifieke Secundaire laag energetische specifieke femuralis fracturenfemuralis fracturen
Secundaire laag energetische specifieke Secundaire laag energetische specifieke femuralis fracturenfemuralis fracturen
Alleen case reports
Specifieke beeld lijkt te bestaan
Alendronaat heeft het grootste marktaandeel en is het langst in gebruik: bias
TOT SLOT: Ernstige Bijwerkingen overige middelen
TOT SLOT: Ernstige Bijwerkingen overige middelen
Oestrogenen
Borstkanker risico verhoogd (million women study)
Strontiumranelaat
DRESS, convulsies
top related