Metaal Magazine 2 - 2013
Post on 08-Mar-2016
273 Views
Preview:
DESCRIPTION
Transcript
M A G A Z I N E
In dit nummer:
Evenwicht tussen fl exibel en productief
Spoedorders reden van bestaan Laserlassen
van verzinkt staal Automatische uitwisseling
datastromen MetaalExpo 2013: beurs en
kennisevenement Wat denkt de branche over
toename vakbeurzen Kleine series winstgevend
verspanen Veilig en gezond werken Waarde
toevoegen met horizontaal Automatisch
lassen bij seriegrootte één Lokale productie
biedt voordelen MTMS toont transformatie
maakindustrie
J a a r g a n g 5 1 | 2 - 2 0 1 3
D é k e n n i s b r o n v o o r d e m e t a a l
w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l
metaal
01_Cover.indd 1 13-02-13 08:46
De kunst van de verspaning
BewerkingscentraHEDELIUS MASCHINENFABRIK GMBHSANDSTRASSE 11 • 49716 MEPPENGERMANYTELEFON ++49 (0) 59 31 / 98 19-0TELEFAX ++49 (0) 59 31 / 98 19-10E-MAIL: info@hedelius.deINTERNET: www.hedelius.de
Een uitmuntend kenmerk van de RS 805 K is het concept van de universele verplaatsingskolom met een drie- en een vijfas-sig werkgebied. De aanzet van de spindel evenwijdig met de as garandeert de allerhoogste nauwkeurigheid in alle bewer-kingssituaties. De hoge stijfheid en de korte krachtflux zorgen voor optimale verspaningsprestaties en robuustheid van de machine. De watergekoelde directe koppelaandrijvingen po-
De RS 805 is er!Verplaatsingskolommen in halfportaalconstructie en hoofdspindels met een aandrijfkoppel tot 277 Nm.
Schuifstangelevator-spaantransporteur op rollen voor gemakkelijk reinigen.
Vaste machinetafel voor werkstukken tot 1000 kg zwaar.
Eenheid met draaien zwenktafel voor werkstukken tot Ø 675 mm.
Zeer moderne CNC-sturingen Heidenhain iTNC 530 of Sinumerik 840D SL met grafische programmeerondersteuning.
Meelopend gereedschapsmagazijn met 30 of 56 plaatsen voor korte intervaltijden tussen verspaningen.
sitioneren uw werkstuk met hoge snelheid in het werkgebied, en dat zonder slijtage – de klok rond. De combinatie van uni-versaliteit, snelheid en precisie vormen een nieuwe norm in de 5-assige freesbewerking. Het beste maakt u vandaag nog een afspraak voor een individuele demonstratie.Technische gegevens en prijzen vindt u onder www.hedelius.de op het internet.
We verheugen ons op uw bezoek.
ProMaS BV - Professional Machine SupportVoltaweg 18 • 5993 SE Maasbree
Tel. 077-3270889 Fax 077-3270890 sales@promascnc.nl • www.promascnc.nl
HEDELIUS faBrIEkSVErTEgENwoorDIgINg:
optionele scheidingswand van het werkgebied voor pendelbedrijf met vermindering van de opstel- en neventijden met tot 30%.
hd-anz-aktuelle-motive-1.indd 24 08.02.13 13:16
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 3
Onze tweets op Twitter zijn een handige,
eigentijdse manier om het nieuws in de metaal-
branche te volgen. Twitter is een internetdienst
waarbij gebruikers korte berichtjes publiceren.
Op http://twitter.com/Metaalmagazine krijgt u een in-
druk van onze berichtgeving. Meld u ook aan voor Twit-
ter en ‘follow’ Metaal Magazine om steeds snel op de
hoogte te zijn van het metaalnieuws. Dus twitter met
ons mee vanaf uw pc of mobiele telefoon.
Voorpagina:Op de huisshow van DMG/Mori
Seiki die onlangs in Pfronten (D)
werd gehouden, was een bijzon-
dere machine in aanbouw. Een
DMU 600 P met een lengte van
41 m met drie koppelbare werk-
tafels van elk 5.000 mm bij 2.800
mm. Bijzonder is de gereedschapsarena waarin een
robot alle beschikbare gereedschappen in de machine
plaatst (foto op de cover). Er is plaats voor 222 gereed-
schappen tot een diameter van 400 mm, een maximale
lengte van 900 mm en een gewicht van maximaal 80 kg.
Daarnaast beschikt de machine over een automatisch
freeskopwisselsysteem. (foto: Paul Quaedvlieg).
nieuws4 Chemisch zonder slijtage
5 Centerpunt
6 Belang RapidPro groeit
bedrijvigheid12 Evenwicht tussen flexibel en productief
Naast technisch kunnen en vakmanschap, draait
het bij Machinefabriek gebrs. Frencken vooral
om flexibiliteit en korte omsteltijden.
toeleveren14 Klanten altijd uit de brand helpen
Voor de fijnmechanisch specialist Toolmakers
dienen de ‘gewone’ orders met normale lever-
tijden vooral als opvulling van de rustige mo-
menten tussen de spoedklussen
verbinden16 Laserlassen van verzinkt staal
Bij het lassen van verzinkt staal zal de zinklaag
ruim voordat het staal gaat smelten verdampen.
metaalbewerken20 Automatische uitwisseling van datastromen
TruTops FAB zorgt ervoor dat de plaatbewer-
kingsmachines van Trumpf rechtstreeks kunnen
communiceren met het ERP-pakket van een be-
drijf, en omgekeerd. Dat betekent minder
handmatige administratie rond een order en
een snellere nesting
beurs22 MetaalExpo 2013: beurs en kennisevenement
De MetaalExpo is een beurs die nog niet eens in
de kinderschoenen staat, maar nu al als ver-
nieuwend kan worden bestempeld. De Metaal-
Expo wil een kleine, maar vooral fijne beurs zijn
beurs24 Aanbod Nederlandse vakbeurzen neemt toe
Volgende maand kunnen we MetaalExpo in com-
binatie met het Nationaal Metaal Congres bezoe-
ken. Mooie initiatieven. Maar wordt het niet te-
veel van het goede? Vijf meningen uit de branche
verzameld aan de hand van een drietal stellingen
gereedschappen26 Onbemand verspanen? Denk aan je gereed-
schap!
Om kleine series winstgevend te kunnen verspa-
nen – hét thema van het Nationaal Metaal Con-
gres - moet je welhaast onbemand werken. Dat
vraagt meer dan enkel een robot aan de ma-
chine plaatsen
metaalbewerken28 “Nóg alerter op veilig en gezond”
De arbeidsinspecteur bracht een onverwacht
bezoek aan Unilux. Hij noteerde een flinke lijst
met verbeterpunten. Unilux had goede contac-
ten met de Arbodienst en besloot deze in te
schakelen om te helpen bij de verbeteringen
metaalbewerken30 Waarde toevoegen met horizontaal
Toeleverancier Machinefabriek v.d. Elsen heeft
geïnvesteerd in een derde horizontale bewer-
kingscentrum. Met deze machine gaat V.d.
Elsen verder met het toevoegen van waarde
ten behoeve van uitbesteders
metaalbewerken32 Automatisch lassen bij seriegrootte één
Met een lasoplossing van Valk Welding lukt het
ThyssenKrupp Accessibility om trapliften met
een seriegrootte één volautomatisch te lassen.
Uitgangspunt zijn digitale foto’s van het trap-
portaal van de trapliftgebruiker
metaalbewerken34 Lokale productie biedt voordelen
DMG/Mori Seiki hield onlangs de jaarlijkse huis-
show. In totaal komt DMG/Mori Seiki dit jaar
met 27 noviteiten, waarvan er zestien op de
EMO getoond gaan worden. In Pfronten wer-
den zes nieuwe machines getoond
beurs36 MTMS toont transformatie maakindustrie
De bezoekers van de nieuwe Belgische indu-
striebeurs Materials Transformation & Machi-
ning Show (MTMS) worden direct geconfron-
teerd met de toekomst als ze via de Additive &
New Manufacturing Technologies Zone de
beurs binnenstappen
productnieuws38 Kwalitatief fijnsnijden
40 Lastijd besparen
inhoud
(Advertentie)
Volg Metaal Magazine op Twitter
M A G A Z I N E
In dit nummer:
Evenwicht tussen fl exibel en productief
Spoedorders reden van bestaan Laserlassen
van verzinkt staal Automatische uitwisseling
datastromen MetaalExpo 2013: beurs en
kennisevenement Wat denkt de branche over
toename vakbeurzen Kleine series winstgevend
verspanen Veilig en gezond werken Waarde
toevoegen met horizontaal Automatisch
lassen bij seriegrootte één Lokale productie
biedt voordelen MTMS toont transformatie
maakindustrie
J a a r g a n g 5 1 | 2 - 2 0 1 3
D é k e n n i s b r o n v o o r d e m e t a a l
w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l
metaal
01_Cover.indd 1 13-02-13 08:46
3x op uw deurmat voor maar 25 euro !
Mail uw gegevens naar abonnement@eisma.nl
februari
03_Inhoud.indd 3 13-02-13 09:17
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 54 j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3
Vorig najaar tijdens de AMB 2012 in Stuttgart (D) zette de Duitse machinebouwer Emag het
bewerkingsprocedé PECM (elektrochemisch precisiebewerken) in de schijnwerper. Een mooie techniek
om uit ‘moeilijke materialen’ zonder gereedschapslijtage complexe werkstukken te vervaardigen.
DOOR: REINOLD TOMBERG
ECM (Electrochemical Machining) wordt in de
literatuur ook wel aangeduid als ‘reverse elec-
troplating’. Oftewel: elektrochemisch bewerken
is eigenlijk een omgekeerd galvaniseerproces.
Door middel van elektrolyse wordt dus het ma-
teriaal verwijderd. De P in de hier bovenge-
noemde afkorting staat voor ‘precisie’, niet te
verwarren met ‘pulsed ECM’. Het pulsen slaat op
de vrij programmeerbare stroombron die inge-
zet wordt bij het elektrochemisch bewerken. In
pulsbedrijf, tot 100 kHz, kunnen stromen gaan
tot 30.000 A. Bij niet-pulsen zien we stromen tot
20.000 A bij een spanningsniveau van 30 V – 60
V (gelijkstroom). Bij elektrochemisch bewerken
is het werkstuk de anode (positief) en het ge-
reedschap (met de verlangde vorm) is de ka-
thode (negatief). Als elektrolyt wordt natrium-
nitraat NaN03 of natriumchloride NaCl ingezet.
Het materiaal dat verwijderd wordt is een me-
taalhydroxide dat uit het elektrolyt wordt gefil-
terd. Het verschil tussen PECM en ECM is dat de
spleet waardoor het elektrolyt spoelt veel enger
is en dat door een mechanisch opgewekte tril-
ling het elektrolyt in de spoelspleet pulseert. De
spoeldruk heeft een ordegrootte van 10 bar en
een typische spoelspleet bij elektrochemisch be-
werken heeft een afmeting van 0,05 mm tot 0,3
mm. Belangrijke parameters bij een ECM-proces
zijn spanning en stroom en van het elektrolyt
temperatuur, geleidbaarheid, reinheid en pH.
Hét grote voordeel van elektrochemisch bewer-
ken is het ontbreken van gereedschapslijtage.
Er is geen contact tussen gereedschap - met de
verlangde vorm - en het werkstuk waarin de
vorm 1:1 ‘afgespiegeld’ wordt. Met het elektro-
chemisch bewerken zijn oppervlakteruwheden
te behalen van 0,3 micrometer Rz. Een ander
voordeel van elektrochemisch bewerken is dat
het een ‘zachte’ metaalbewerking is: dat wil
zeggen dat er geen krachten uitgeoefend wor-
den op het werkstuk (afgezien van de spoel-
druk) en dat het proces geen warmte toevoert
aan het werkstuk. Zeker bij het maken van fijne
structuren kan dit voordelen bieden.
Emag heeft intussen ervaringen met het elek-
trochemisch bewerken van blisk en turbowie-
len. Afmetingen kunnen gaan tot 1.000 mm.
Elektrochemisch is interessant omdat in toene-
mende mate ‘moeilijke’ legeringen worden in-
gezet, die moeilijker te verspanen zijn. In ons
land wordt Emag vertegenwoordigd door
Oude Reimer uit Hilversum.
Chemisch zonder slijtage
Werkruimte van een Emag PT 400 die ingezet wordt voor het elektrochemisch bewerken van inspuitkamers. Er
worden dertig kamers tegelijkertijd bewerkt (foto’s: Emag)
Een kijkje in een Emag PO 900 BF die een blisk
bewerkt voor een aerospace-toepassing
N I E U W S
Hogesnelheids-3D-printerNanoscribe, een spin-off van het Karlsruhe Insti-
tute of Technology (KIT), heeft bij de internati-
onale fotonicavakbeurs Photonics West in San
Francisco (USA), snelle 3D-printers voor de
micro- en nanostructurering gepresenteerd.
Kleine driedimensionale objecten, vaak niet
groter dan de breedte van een haar, kunnen in
korte tijd en in hoge resolutie geprint worden.
De vorm van een inspuitkamer van een
verbrandingsmotor met een doorlaat van 4 mm
04-06,09-11_Nieuws.indd 4 13-02-13 08:59
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 5
DOOR: REINOLD TOMBERG
het een ‘zachte’ metaalbewerking is: dat wil
zeggen dat er geen krachten uitgeoefend wor-
den op het werkstuk (afgezien van de spoel-
druk) en dat het proces geen warmte toevoert
aan het werkstuk. Zeker bij het maken van fijne
structuren kan dit voordelen bieden.
Emag heeft intussen ervaringen met het elek-
trochemisch bewerken van blisk en turbowie-
len. Afmetingen kunnen gaan tot 1.000 mm.
Elektrochemisch is interessant omdat in toene-
mende mate ‘moeilijke’ legeringen worden in-
gezet, die moeilijker te verspanen zijn. In ons
land wordt Emag vertegenwoordigd door
Oude Reimer uit Hilversum.
Chemisch zonder slijtage
Een kijkje in een Emag PO 900 BF die een blisk
bewerkt voor een aerospace-toepassing
c E N T E R p U N T
‘Er is sprake van verzadiging’. ‘Een beetje beursmoe’. ‘Ge-
noeg beurzen in Nederland’. ‘Geen ruimte voor drie eve-
nementen’. ‘Niet automatisch nog maar een vakbeurs
erbij’. Dit zijn reacties die Metaal Magazine kreeg op de
stelling dat er in ons land voldoende ruimte is voor een
derde manifestatie voor de metaalbranche. Elders in dit
nummer in een artikel ter gelegenheid van de nieuwe
beurs MetaalExpo meer reacties vanuit de branche. Mijn
eigen mening? Er zijn teveel vakbeurzen. Teveel gelet op
de informatiebehoefte en de beschikbare tijd van de doel-
groep. De metaalbewerkers hebben niet zoveel tijd meer
om al die manifestaties te bezoeken. Het is bovendien te-
veel gelet op de financiële mogelijkheden van de exposan-
ten die al die festijnen moeten bekostigen. In het verleden
was een beursbezoek, zelfs meerdaags, gemakkelijker in
te plannen voor de metaalbedrijven. En bovendien waren
de marges van machine- en gereedschapleveranciers
hoger. Dus kon je lekker uitpakken op beurzen.
Er komt naar mijn mening een beursstrijd in ons land. Jam-
mer, want de kans dat dat gevecht en die versnippering
alleen maar verliezers oplevert is groot. Het belang van de
metaalbranche is een goede, grote manifestatie elke twee
of drie jaar waar stevig uitgepakt wordt met live-demon-
straties én met kennisoverdracht. Kijk je naar volgend jaar
dan wordt het écht ‘komisch’. Tegelijkertijd, dus in de-
zelfde week, een Techni-Show en een Metav. De Neder-
landse metaalbewerker zal écht niet beide beurzen gaan
bezoeken. En de buitenlandse machinefabrieken transpor-
teren écht niet grote machines naar zowel Utrecht als Düs-
seldorf. De beschikbare beursmachine gaat van de ene
beurs naar de volgende. Dat lukt in het voorjaar van 2014
niet meer. De vraag is nu hoe de keuze van beursbezoekers
en –exposanten zal gaan uitvallen. Daarbij kunnen de keu-
zes die gemaakt worden elkaar versterken. En dan kan een
beurs snel het schrobputje ingaan. Denk bijvoorbeeld aan
de EMO in Parijs, die had een sterke positie, is ook een
mooie stad om te bezoeken, maar is nu helemaal ‘Weg
vom Fenster’.
‘Beetje beursmoe’ Reinold Tomberg
r.tomberg@eisma.nl
Erns
t D
irks
en F
otog
rafi
e
Printen in micrometerbereik:
de tijd benodigd om dit
miniatuurruimteschip te printen
zonder kwaliteitsverlies is minder
dan een minuut (foto: Nanoscribe)
Draagbaar 3D-meetsysteemDe BMW autofabriek in München (D) heeft het draagbare 3D-meetsysteem HandyProbe van Creaform
uitgebreid met ondermeer de Metrascan coördinatenmeetmachine 3D-scanner. Met de technologie
van Creaform is het mogelijk om losse onderdelen, carrosseriedelen en complete voertuigen direct op
te meten en te controleren zonder het voertuig op te krikken of te beveiligen. Met de scanner is het
mogelijk om eenvoudig en dynamisch te meten zonder verlies van nauwkeurigheid. In vergelijking
met 3D-scanners op meetarmen is dit systeem flexibel, wat leidt tot tijd- en kostenbesparingen in de
meetapparatuur en uiteindelijk tot een hogere productiviteit (foto: Creaform)
Hogesnelheids-3D-printerNanoscribe, een spin-off van het Karlsruhe Insti-
tute of Technology (KIT), heeft bij de internati-
onale fotonicavakbeurs Photonics West in San
Francisco (USA), snelle 3D-printers voor de
micro- en nanostructurering gepresenteerd.
Kleine driedimensionale objecten, vaak niet
groter dan de breedte van een haar, kunnen in
korte tijd en in hoge resolutie geprint worden.
Dit wordt mogelijk gemaakt door laserlithogra-
fie. In de opto-elektronica wordt gewerkt om
conventionele elektronica te vervangen door
krachtige optische circuits. Voor dit doel wor-
den met Nanoscribe printers polymeer optische
golfgeleiders gedrukt die het mogelijk maken
datatransferrates van meer dan vijf terabits per
seconde te realiseren.
De vorm van een inspuitkamer van een
verbrandingsmotor met een doorlaat van 4 mm
04-06,09-11_Nieuws.indd 5 13-02-13 08:59
6 j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3
Op dinsdag 26 en woensdag 27 februari wordt de
derde editie van RapidPro gehouden in het NH
Conference Centre Koningshof te Veldhoven. Op
RapidPro worden eigentijdse ontwikkelingen
getoond van productietechnieken als: additive
manufacturing, rapid prototyping, vacuümvormen,
gieten en CNC-frezen.
Van belang is dat een begrip als rapid prototy-
ping niet een eenduidig begrip is. Wikipedia
stelt dat rapid prototyping een verzamelbegrip
is voor het snel vervaardigen van fysieke proto-
typen. Dat was tien jaar geleden wellicht correct,
maar intussen zijn de ‘rapid’-technieken uitge-
groeid tot ‘direct-to-manufacture’-procedés.
Kenmerkend is dat vanuit de aansturing vanuit
een CAD-systeem het gewenste deel opgroeit.
Op Wikipedia vinden we ook een opsomming
van een aantal procedés: stereolithografie (SLA)
(met behulp van een laser wordt een vloeistof
gepolymeriseerd), FDM (fused deposition mode-
ling, het laagsgewijs opbouwen), LOM (lamina-
ted object modeling, opbouwen met behulp van
doorsneden van papier of kunststof) en SLS (la-
sersinteren van metaal- of kunststofpoeder).
Kenmerkend is dus het laagje voor laagje op-
groeien (vandaar additive manufacturing).
Op dit ogenblik wordt ook zeer veel gesproken
over 3D-printing. We gaan de komende jaren
een revolutie meemaken op het gebied van 3D-
printing. Vanuit de consument zal een enorme
push ontstaan richting leveranciers om goed-
kope en goed toegankelijke apparatuur te leve-
ren voor 3D-printing. Daarbij de kanttekening
dat 3D-printing eigenlijk ook een containerbe-
grip is van de bovengenoemde ‘rapid’-technie-
ken waarbij momenteel, zeker in de consumen-
tenhoek, FDM favoriet is (zie ook het artikel
over 3D-printing in de vorige Metaal Magazine).
Maar het mooie van rapid prototyping is dat er
voortdurend ontwikkelingen zijn. Zo presen-
teerde Formatec bijvoorbeeld eind vorig jaar
tijdens een seminar in Goirle een nieuwe ont-
wikkeling: het 3D-printen van keramisch mate-
riaal. Formatec ontwikkelde een printer waar-
bij keramisch materiaal, vermengd met een
fotopolymeer, laagje voor laagje belicht wordt
waarop een uitharding volgt. Het grote voor-
deel hiervan is de hoge resolutie waarmee kan
worden geprint.
Een ander voorbeeld: LayerWise toonde eind
vorig jaar hoe complexe metalen producten ge-
maakt kunnen worden met behulp van SLM
(selectief lasersmelten). De componenten wor-
den gecreëerd van metalen en legeringen als
roestvaststaal, hardbaar staal, titanium, alumi-
nium of Inconel. Het additief produceren is
hiermee een alternatieve technologie voor tra-
ditionele metaalbewerking en metaal(spuit)
gieten. Het is mogelijk om complexe metalen
prototypes in één stap te produceren, inclusief
uitsparingen, ribben, holtes en interne details
als contourvolgende koelkanalen.
Belang RapidPro groeit
DOOR: REINOLD TOMBERGN I E U W S
3D-printen van 3 m lang titaan aerospace-deelNog een overtuigend voorbeeld van de
mogelijkheden van additieve produc-
tietechniek: in China wordt momenteel
voor een aerospace-toepassing 3D-prin-
ting van titaan ingezet voor 3 m lange
vleugeldelen. En niet als prototype: op
twitter heet het dat het nieuwe Comac
C919 passagiersvliegtuig er in 2016 mee
gaat vliegen.
Producten opgegroeid op een Aureus machine zoals tijdens de RapidPro 2012 geëxposeerd door CNC Consult.
De producten ontstaan door fotopolymerisatie (foto: Reinold Tomberg)
Met lasersinteren zijn producten mogelijk met
een hoge fijnheid. Deze foto is geschoten op een
EuroMold (foto: Demat)
04-06,09-11_Nieuws.indd 6 13-02-13 09:00
MACH4METAL METALWORKINGMACHINERY
Wanted Heavy Machinery
www.mach4metal.com Wanted you surplus machinesTel. 0031 (0)316-247123 Fax. 0031 (0)316 - 247956 info@mach4metal.com
darley ehp 200 T
CNC Kantbank 19974.300 / 200, Delem DA 65
axisCrowning, Wila clamping,tool pakket, Laser safe
pbr T 500 / 6000 mm
pbr daaibaNK 1983Cap. 1.050 x 6.000 mm, doorlaat 150,
digitaal. Bril, voedingen 3 richtingen, 25 Hp vermogen. Draaiend te zien, uit voorraad!
darley ehp 4300/300 T
CNC KaNTbaNK 20084.300 / 300, Delem DA 6 axis
Crowning, Wila clamping, Lomg stroke 450, Laser safe
opspaNplaaT T Gleuf
14 x 4.000 x 1.700 4 x 4.000 x 1.875 2 x 4.000 x 2.000 2 x 3.000 x 1.500
davi 4 rolwals 8 mm
CNC plaTeNwals 2000Cap. 3.000 x Ø 8 / 6 mm,Siemens NC, Top rol 195
Power 7 kW, hardened rolls!
Ki heuNG KNC u 800
CNC bedfreeZer 1999X/Y/Z 1.900/800/850, iso 50, spil oriëntatie, 426PB, 18 kW,
3.000 Rpm, 20 x tools.
vdf boehriNGer due
CoN. draaibaNK 1987Cap. 560 x 1.000 1983Cap. 560 x 4.000 1989Cap. 520 x 2.000 1992
CNC berThieZ Ø 7000
Caroussel draaibaNK 2001 Tafel Ø 2.250 / Swing Ø 7.000
Height 3.000, 60 ton load, Num1060, 125 Rpm/ 4 Mtr.
CNC sChiess froriep
CNC 7 asseN ram 2007X/Y/Z/W 18.500/4.500/900/
950, spil Ø 180 ram 400 x 350, iTNC 530, draai tafel !
Tos su 150 CNC
CNC draaibaNK 1998Cap. 1.520 x 5.000, 4 klauw1200, 1.000 rpm, fagor 8055brillen, houders, mot. tegen
GemiNis CNC Ø 1.050
CNC ”oil CouNTry” 1993Cap. 1.050 x 1.500, 40 Hp
Doorlaat 170, sauter 4 pos. 3 / 4 klauw / brillen, spanentr.
waldriCh 7 as porTal
porTaal frees 2004X/Y/Z/W 12.000/8.700/4.000
5.300 Siemend 840D, spil 540 100 kW, koppen, 400 Ton !
DEUTSCHE GRÜNDLICHKEIT!LIMAS CNC-MACHINERY DE NEDERLANDSE IMPORTEUR VAN:
LIMAS CNC-Machinery | Heldenseweg 27 | 6086 PD Neer | T +31(0)475-510159 | F +31(0)475-510460 | E info@limas-techniek.nl
Vanuit onze vestiging in het Limburgse Neer staat een team van specialisten voor u klaar om u snelle en adequate
ondersteuning te bieden en zodoende uw productiviteit te waarborgen. Ons motto spreekt dan ook boekdelen:
Alleen door uw succes kunnen ook wij succesvol zijn!
Meer informatie? Neem dan eens vrijblijvend contact op of kijk op onze website: www.limas-techniek.nl
DMT-KERN CD 1000 matec-40 HVU SPINNER MVC1000
Kijk ook op onze website voor onze actuele voorraad
nieuwe en gebruikte machines
www.limas-techniek.nl
Welke innovaties geven uwbedrijf een boost?
Op de HANNOVER MESSE profiteert u van 11 toonaangevende beurzen die u een compleet overzicht geven van de wereldmarkt.
Ontdek de nieuwste en meest geavanceerde technologieën die waarde kunnen toevoegen in de gehele industriële keten.
Verschaf u inzicht in de kernsectoren industriële automatisering en IT, energie- en milieutechnieken, aandrijftechniek, industriële toelevering, productietechnologieën en diensten, en onderzoek en ontwikkeling.
Bezoek ‘s werelds meest toonaangevende technologie-event. Meer informatie vindt u op hannovermesse.com
ENGINEERSUCCESSNew technologies New solutions New networks Zet in uw agenda:
8–12 April 2013
Hannover Consultancy B.V. · Tel. +31 18 4 69 30 50 info@hfnetherlands.com
NEW TECHNOLOGY FIRST8–12 April 2013 · Hannover · Germany
NL_NL_HM_B_DACH_191_130_0000.indd 1 05.02.13 16:08
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 9
Prof. Dr. Lothar
Kroll (r) van de
TU Chemnitz met
zijn medewerkers
Lars Ulke-Winter
en Holger
Seidlitz bij de
lichtgewicht
koppeling
(foto: TU
Chemnitz/Mario
Steinebach)
Stuiterend waterafstotendOnderzoekers van de Universiteit van Michigan (USA) hebben een hydrofobe coating ontwikkeld die
ervoor zorgt dat vrijwel alle vloeistoffen van het behandelde oppervlak stuiteren. De coating creëert
een oppervlaktestructuur die uit minstens 95 procent lucht bestaat. Dit betekent dat vloeistof die in
contact komt met de coating nauwelijks een vast oppervlak aanraakt. De coating bestaat uit nanodeeltjes
koolstof, fluor, silicium en zuurstof. De coating kan toegepast worden voor vlekbestendige kleding,
wrijvingreducerende verf voor scheepsrompen, ademende kleding die bescherming biedt tegen
schadelijke chemicaliën en voor touchscreens om deze te vrijwaren van vlekken van vingerafdrukken
Itsme Industrial Automation uit Raamsdonksveer en Kenteq uit
Hilversum gaan samenwerken om bedrijven te helpen aan goed
technisch opgeleid personeel. Beide partijen verwachten met
een gebundelde aanpak hun kennis van technisch vakmanschap
te kunnen verspreiden en verankeren binnen de Nederlandse
industriële sector.
www.kenteq.nl
www.itsme.eu
Metaalbewerkingsmachinefabriek Takamaz
heeft voor de Benelux TMMT High Tech (GB
Group) uit Eindhoven als agent aangesteld.
www.tmmt-high-tech.com
Andrews Adhesives uit Ter Aar (ZH) is met ingang van 2013 de
exclusieve importeur en distributeur van Pratley lijm- en kitsoor-
ten voor Nederland, België en Luxemburg.
www.pratley.eu
RADiFlow en BESD Benelux hebben een overeenkomst gete-
kend voor de distributie van de RADiFlow netwerk producten.
RADiFlow is een Israëlische fabrikant van geavanceerde indu-
striële netwerk switches met meerdere RJ45 en RS232 poorten
maar ook met glasvezel, WiFi en GSM/UMTS interfaces.
www.besd.nl
KMWE uit Eindhoven is naast ISO 9001:2010 en AS9100 rev C nu
ook ISO 13485 gecertificeerd. KMWE heeft zich voor ISO 13485
gecertificeerd om zo conform een internationale kwaliteitsstan-
daard voor de medische- en diagnostische markt te werken.
www.kmwe.com
Schielab laboratorium uit Breda gaat verder onder de naam
Element Materials Technology. Element heeft laboratoria ver-
spreid over Europa en de VS.
www.element.com
Op 18 december overhandigden Steve Wyatt and Kris Huyck
van ABB het certificaat van Authorized Value Provider aan tech-
nisch directeur Brand van ’t Hof van
AWL. Authorized Value Providers
van ABB ontvangen volop onder-
steuning bij technische, sales- en
marketinggerelateerde vragen.
www.abb.nl/robotics
VOM, de Belgische vereniging voor oppervlaktetechnieken van
materialen, heeft aan Limeparts uit Genk het eerste kwaliteits-
label Qualisteelcoat uitgereikt. Qualisteelcoat is een kwaliteits-
label om staal met een verfsysteem te beschermen.
www.vom.be
Kenteq heeft een app ontwikkeld, die snel antwoord geeft op
vragen als: hoeveel mbo’ers volgen een bbl-opleiding installa-
tietechniek? Hoeveel erkende leerbedrijven zijn er in Noord-
Holland? Met Techniek in Cijfers kunt u zelf tabellen of grafie-
ken samenstellen met cijfers over het beroepsonderwijs in de
metaal-, elektro- en installatietechniek.
www.kenteq.nl
k o r t
Lichtgewicht spoorkoppelingHet laboratorium van de studierichting werk-
tuigbouwkunde aan de TU in Chemnitz (D)
heeft een lichtgewicht koppeling ontwikkeld
voor het slepen en rangeren van treinen. Veel
treinstellen zijn uitgerust met een Scharfen-
berg-koppeling. Hoewel het werkingsprincipe
van de klauwen altijd hetzelfde is, zijn er ver-
schillende versies voor verschillende types van
treinen die niet compatibel zijn met elkaar. Om
een koppeling mogelijk te maken, worden zo-
genaamde overgangskoppelingen gebruikt. Ze
dienen als adapters en zijn vooral nodig tijdens
rangeren en slepen en hebben een massa van
ongeveer 42 kg. De nieuwe koppeling is ge-
maakt van een met koolstofvezelversterkte
kunststof (CFRP) en heeft een massa van onge-
veer 19 kg. De koppeling is ontworpen om het
spoorpersoneel te ontlasten.
04-06,09-11_Nieuws.indd 9 13-02-13 09:00
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 11
KoolstofvezelantenneHoofdaannemer Astrium uit Friedrichshafen
(D) is er met wetenschappers van Fraunhofer-
Institut für Schicht- und Oberflächentechnik
IST uit Braunschweig in geslaagd om golfpij-
pen (rechthoekige buizen voor transport van
hoogfrequente, elektromagnetische energie)
te maken van koolstofvezel die galvanisch be-
kleed zijn met een dun laagje koper. Naast
Lichte, stroomgeleidende vezelNa jaren intensief samenwerken is het de on-
derzoekers van de Rice University uit Houston
(USA) en van Teijin Aramid uit Arnhem gelukt
om een praktische textielvezel te spinnen met
koolstofnanobuisjes. Door het oplossen van
koolstofnanobuisjes in chloorsulfonzuur en nat-
spinnen ontstaat de vezel die licht, sterk en
flexibel is. Dit proces wordt ook gebruikt voor
de productie van Twaron. De elektrische geleid-
baarheid komt in de buurt van koper en de
thermische geleidbaarheid is hoog. De vezel is
geschikt voor hoogspanningskabels, lichtge-
wicht elektronica voor lucht- en ruimtevaart en
voor de koeling van elektronica.
Links: Deze lamp met een massa van 46 g hangt aan twee vezels met daarin koolstofnanovezels van 24
micrometer dikte. Rechts: Om een hoogwaardig textiele draad (vezel) met koolstofnanobuisjes te spinnen,
moeten de nanobuisjes perfect langs de as van de vezel gestapeld en georiënteerd zijn (foto’s: Teijin Aramid)
Zelftest werkschoen
Werkschoenfabrikant Steel Blue wil ‘voetgezondheid op de werkvloer’ onder de aandacht brengen en heeft
als eerste activiteit hiervoor een ‘zelf-doe-test’ voor het beoordelen van veiligheidsschoenen gemaakt.
Met deze zelf-doe-test kan iedereen zijn of haar huidige veiligheidsschoenen onderzoeken en nieuwe
schoenen beter beoordelen. “Onze zelf-doe-test stelt iedereen in staat om op een onderbouwde manier
werkschoenen te kiezen die het beste bij hem of haar passen”, aldus Steel Blue-importeur Flavio de Haas.
Naast zorgvuldig passen, komt ook de natuurlijke afwikkeling van de schoen en de torsie aan de orde. De
handzame zelf-doe-test voor werkschoenen (zie afbeelding) is gratis te bestellen via www.steelblue.nl
26 en 27 februari 2013rapidPro 2013
Veldhovenwww.rapidpro.nl
26 febr t/m 1 maart 2013Demoweek Ede – Veenendaal
Ede – Veenendaalwww.demoweek.nl
5 t/m 7 maart 2013MetaalExpo 2013
Den Boschwww.metaalexpo.nl
6 maart 2013Automatiseren in de Agro en Food
Bleiswijkwww.mikrocentrum.nl/evenementen
6 t/m 9 maart 2013open huis Chiron
Tuttlingen (D)www.chiron.de
7 t/m 8 maart 2013Neue konzepte Werkzeugmaschinen
Berlijn (D)www.berliner-runde.info
12 maart 2013Automotive goes PLM 2013
Essen (D)www.plmxpert.nl/automotive-goes-plm
18 t/m 22 maart 2013Münchener kolloquium
München (D)www.muenchener-kolloquium.de
20 t/m 22 maart 2013MtMS 2013
Brussel (B)www.mtms.eu/nl
26 t/m 28 maart 2013 on & offshore
Gorinchem www.evenementenhal.nl
8 t/m 12 april 2013Hannover Messe 2013
Hannover (D)www.hannovermesse.de
A g E N D A
Metaalmanifestaties
10 j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l 2 - 2 0 1 3
Zie ook de meer uitgebreide
agenda op de site van Metaal Magazine:
www.metaalmagazine.nl
04-06,09-11_Nieuws.indd 10 13-02-13 09:00
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 11
Startup Leapfrog uit Al-
phen aan de Rijn heeft
zijn duizendste 3D-
printer verkocht. Het
door drie studenten
van de TU Delft opge-
richte bedrijf bestaat
pas sinds maart 2012 en
maakt betaalbare 3D-
printers met een groot
printoppervlak. Hun
laatste creatie Xeed is standaard uitgerust met twee extruder-
koppen, waardoor er in twee kleuren of met een oplosbaar
steunmateriaal geprint kan worden.
www.lpfrg.com
Valk Welding
uit Alblasser-
dam heeft
twee Panaso-
nic plasmasnij-
robots gele-
verd aan de
Poolse onder-
neming Fazos
die zijn uitge-
rust met een plasmatoorts en een Kjellberg plasma-unit. Hier-
mee is het mogelijk om automatisch laskanten af te schuinen bij
complex gesneden plaatdelen.
www.valkwelding.nl
SST Staalsnijtechniek uit Dordrecht heeft de opdracht voor de
levering en implementatie van Microsoft Dynamics NAV2013
door Logic Vision uit Hardinxveld-Giessendam getekend. De
voornaamste reden om over te stappen op Dynamics NAV2013
is de optimalisatie van de bedrijfsprocessen.
www.logicvision.nl
In de werk-
plaats van het
Udense bedrijf
RVS Non Ferro
staat sinds de-
cember een
Darley EHP 320
kantbank met
een lengte van
6 m. De combi-
natie snijden
en te kunnen
kanten over een lengte van 6 m is ideaal voor grotere projecten
op het gebied van waterbehandeling en voor de voedingsmid-
delenindustrie.
www.rvsnonferro.nl
Eurotech Aluminium Castings uit Venlo heeft een Yxlon MU
2000-D XL röntgeninstallatie in bedrijf genomen. Met een
meetbereik van 800 mm bij 1.500 mm is het eenvoudig de kwa-
liteit van het gietwerk te controleren.
M A r k t i M P u L S
KoolstofvezelantenneHoofdaannemer Astrium uit Friedrichshafen
(D) is er met wetenschappers van Fraunhofer-
Institut für Schicht- und Oberflächentechnik
IST uit Braunschweig in geslaagd om golfpij-
pen (rechthoekige buizen voor transport van
hoogfrequente, elektromagnetische energie)
te maken van koolstofvezel die galvanisch be-
kleed zijn met een dun laagje koper. Naast
gewichtsbesparing zijn de koolstofvezelgolf-
pijpen mechanisch erg sterk en opgewassen
tegen grote temperatuurwisselingen. De golf-
pijpen zijn gemaakt voor een 12 meter lange
antenne voor de Europese ruimtevaartorgani-
satie ESA om Arctisch ijs, hoogwater, oliever-
vuiling, bosbranden en vluchtelingenstromen
te monitoren.
Lichte, stroomgeleidende vezelflexibel is. Dit proces wordt ook gebruikt voor
de productie van Twaron. De elektrische geleid-
baarheid komt in de buurt van koper en de
thermische geleidbaarheid is hoog. De vezel is
geschikt voor hoogspanningskabels, lichtge-
wicht elektronica voor lucht- en ruimtevaart en
voor de koeling van elektronica.
Een kleine
zeshonderd met
koper beklede
koolstofvezel-
golfpijpen (zie inzet)
samengebouwd
voor het radar/
antennesysteem
Sentinel 1a in de
proefruimte van
de firma Astrium
(foto: Astrium, inzet:
Fraunhofer)
Links: Deze lamp met een massa van 46 g hangt aan twee vezels met daarin koolstofnanovezels van 24
micrometer dikte. Rechts: Om een hoogwaardig textiele draad (vezel) met koolstofnanobuisjes te spinnen,
moeten de nanobuisjes perfect langs de as van de vezel gestapeld en georiënteerd zijn (foto’s: Teijin Aramid)
Lasergesneden sculpturen
Geïnspireerd door gotische en islamitische architectuur creëert kunstenaar Eric Standley met papier ‘glas-
in-lood’-achtige sculpturen. Deze sculpturen bestaan uit meerdere lagen gekleurd papier die uitgesneden
zijn met een snijlaser. De lasersnede is 0,25 mm breed en dat is dunner dan de dikte van het gebruikte
papier dat varieert van 0,3 mm tot 0,48 mm. Hierdoor ontstaan er geen verkleuringen aan het papier
(foto: Eric Standley)
04-06,09-11_Nieuws.indd 11 13-02-13 09:00
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 1312 j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3
Als toeleverancier van componenten in de categorie ‘high mix, low volume’ draait
het bij Machinefabriek gebrs. Frencken in Eindhoven, naast technisch kunnen en
vakmanschap, vooral om flexibiliteit en korte omsteltijden. Op dat gebied komen de
twee nieuwe H4000 horizontale bewerkingscentra van Heller in combinatie met een
palletmagazijn van Cellro volop tot hun recht.
DOOR: JAN OONK
“Niet de snelheid van produceren, maar de
snelheid van omschakelen”, daarin zit volgens
productieleider Geert Sevriens en salesmanager
Patrick Verhoeven de grote winst van de
nieuwe productiecel. Dankzij de 408 gereed-
schapposities in het matrixmagazijn van de
Heller-machines en de 35 palletplaatsen in het
Cellro-magazijn (500 mm x 630 mm) kan Frenc-
ken op elk moment direct reageren op vragen
vanuit de markt en kunnen zo kort mogelijke
levertijden worden gerealiseerd. Een palletwis-
seling kost daarbij niet meer dan 13 s, bij een
gereedschapwisseling bedraagt de spaan-tot-
spaantijd 3 s.
Hoewel de spiluren op zich niet zaligmakend
zijn voor Frencken staan de vierassige H4000
bewerkingscentra van Heller op dat punt toch
alleszins hun mannetje. “Het zijn robuuste pro-
ductiemachines, die ook een hoge stabiliteit en
nauwkeurigheid kunnen bieden”, aldus Se-
vriens. Daarbij is bewust gekozen voor een ho-
rizontale uitvoering, vanwege de genoemde
stabiliteit, maar ook vanwege de betere spa-
nenval. Met name bij onbemande productie
verlaagt dat de risico’s op het afbreken van het
productieproces.
Om ook op het punt van dynamiek het onder-
ste uit de kan te halen is bij Frencken gekozen
voor de SpeedCutting variant van de H4000. In
deze uitvoering beschikken de machines over
een toerental van 16.000 min-1, ijlgangen van
90 m/min en een acceleratie van 10 m/s2 (1g).
Sevriens spreekt wat dat betreft van een ‘mooi
evenwicht tussen flexibiliteit en productiviteit’.
De machines hebben verder een vermogen van
40 kW en een bewerkingsbereik van 800 mm x
800 mm x 800 mm. Het is de eerste combinatie
van dit nieuwe machinetype in het programma
van Heller (in ons land vertegenwoordigd door
Oude Reimer in Hilversum) met een magazijn
en laadrobot van Cellro.
De productiecel wordt aangestuurd door soft-
ware van Soflex, een Duitse specialist op het
gebied van systeemautomatisering. Volgens
Sevriens biedt deze software dankzij de modu-
laire opzet de meeste flexibiliteit qua afstem-
ming op de specifieke eisen van Frencken. De
besturing van de cel is gekoppeld aan het ERP-
systeem en alle procesparameters worden op-
geslagen in verband met tracking-and-tracing.
AerospaceAls toeleverancier ligt de kracht van Frencken
met name op het gebied van complexe compo-
nenten en assemblages, het fijnmechanische
werk bij uitstek met een hoog afwerkingsni-
veau qua reinheid en oppervlaktekwaliteit.
“Daar zit onze knowhow en daar kunnen we
onze toegevoegde waarde laten zien”, aldus
Verhoeven. De afzetmarkt wordt voor 80 pro-
cent gevormd door producten voor medische
apparatuur, meetinstrumenten en vacuümsy-
Evenwicht tussen flexibel en productief
Een van de twee nieuwe H4000 horizontale bewerkingscentra van Heller bij Frencken, met rechts het palletmagazijn van Cellro (foto’s: Marian Oosterink)
12-13_Frencken.indd 12 12-02-13 09:47
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 13
B E D R I J V I G H E I D
vanuit de markt en kunnen zo kort mogelijke
levertijden worden gerealiseerd. Een palletwis-
seling kost daarbij niet meer dan 13 s, bij een
gereedschapwisseling bedraagt de spaan-tot-
spaantijd 3 s.
Hoewel de spiluren op zich niet zaligmakend
zijn voor Frencken staan de vierassige H4000
bewerkingscentra van Heller op dat punt toch
alleszins hun mannetje. “Het zijn robuuste pro-
ductiemachines, die ook een hoge stabiliteit en
nauwkeurigheid kunnen bieden”, aldus Se-
vriens. Daarbij is bewust gekozen voor een ho-
rizontale uitvoering, vanwege de genoemde
stabiliteit, maar ook vanwege de betere spa-
nenval. Met name bij onbemande productie
verlaagt dat de risico’s op het afbreken van het
productieproces.
Om ook op het punt van dynamiek het onder-
ste uit de kan te halen is bij Frencken gekozen
voor de SpeedCutting variant van de H4000. In
deze uitvoering beschikken de machines over
een toerental van 16.000 min-1, ijlgangen van
90 m/min en een acceleratie van 10 m/s2 (1g).
Sevriens spreekt wat dat betreft van een ‘mooi
evenwicht tussen flexibiliteit en productiviteit’.
De machines hebben verder een vermogen van
40 kW en een bewerkingsbereik van 800 mm x
800 mm x 800 mm. Het is de eerste combinatie
van dit nieuwe machinetype in het programma
van Heller (in ons land vertegenwoordigd door
Oude Reimer in Hilversum) met een magazijn
en laadrobot van Cellro.
De productiecel wordt aangestuurd door soft-
ware van Soflex, een Duitse specialist op het
gebied van systeemautomatisering. Volgens
Sevriens biedt deze software dankzij de modu-
laire opzet de meeste flexibiliteit qua afstem-
ming op de specifieke eisen van Frencken. De
besturing van de cel is gekoppeld aan het ERP-
systeem en alle procesparameters worden op-
geslagen in verband met tracking-and-tracing.
AerospaceAls toeleverancier ligt de kracht van Frencken
met name op het gebied van complexe compo-
nenten en assemblages, het fijnmechanische
werk bij uitstek met een hoog afwerkingsni-
veau qua reinheid en oppervlaktekwaliteit.
“Daar zit onze knowhow en daar kunnen we
onze toegevoegde waarde laten zien”, aldus
Verhoeven. De afzetmarkt wordt voor 80 pro-
cent gevormd door producten voor medische
apparatuur, meetinstrumenten en vacuümsy-
stemen voor automatiseringsprocessen en semi-
conductortoepassingen. Inmiddels is een traject
in gang gezet om ook de positie binnen de ae-
rospace te versterken. Het bedrijf beschikt over
het binnen die sector noodzakelijke AS
9100-certificaat, waarbij niet alleen de kwaliteit
van de producten maar ook de beheersing van
de processen gewaarborgd worden.
Gezien haar positie in het topsegment van de
toelevermarkt zoekt Frencken met name naar
vormen van vergaande samenwerking met een
beperkt aantal strategische klanten, zoals Ver-
hoeven aangeeft. “Klanten waar de toege-
voegde waarde die het bedrijf kan bieden ook
daadwerkelijk wordt gewaardeerd.” In het kader
van de ‘ontzorging’ van de klant zijn in een aan-
tal gevallen complete productieprocessen over-
genomen, tot en met de mechanische assem-
blage. Als sterk punt van Frencken noemt Ver-
hoeven daarbij de combinatie van verspanen en
plaatwerk, zodat ‘de meest intelligente combina-
ties en oplossingen’ kunnen worden geboden.
De freesafdeling telt naast de nieuwe Hellers
nog een aantal bewerkingsmachines van di-
verse merken (Fehlmann, Heller, Hermle,
Matec, Mikron). Die diversiteit heeft volgens
Sevriens te maken met het feit dat de keuze
voor een machine volledig wordt afgestemd
op het type bewerking, zodat telkens het
maximum aan productiviteit en kwaliteit uit
het vuur wordt gesleept. Net als bij de machi-
nes van Heller wordt daarbij ook gekeken hoe
de machineleverancier is ingericht op het ge-
bied van de serviceverlening. “We zoeken
partners die in geval van een calamiteit snel
kunnen reageren.” <<<
Machinefabriek gebrs. FrenckenSamen met de zusterbedrijven Frencken Engineering, Frencken Mechatronics en Optiwa (de
laatste in Reuver, met als specialisatie draaibewerkingen) maakt Machinefabriek gebrs. Frenc-
ken deel uit van Frencken Europe. Frencken Engineering en Frencken Mechatronics tekenen
daarbij voor respectievelijk het ontwerp en de realisatie van complete mechatronische mo-
dules. Op zijn beurt is Frencken Europe weer onderdeel van de Frencken Group, met vestigin-
gen in Azië en de VS. Wereldwijd telt de Frencken Group dertienhonderd medewerkers, bij
Machinefabriek gebrs. Frencken werken 65 mensen.
Snelheid van omschakelenEvenwicht tussen flexibel en productief
Een van de twee nieuwe H4000 horizontale bewerkingscentra van Heller bij Frencken, met rechts het palletmagazijn van Cellro (foto’s: Marian Oosterink)
Productieleider Geert Sevriens: “Niet in de snelheid van produceren, maar in de snelheid van omschakelen zit
voor ons de grote winst”
12-13_Frencken.indd 13 12-02-13 09:48
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 1514 j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3
Waar de gemiddelde metaalbewerker gruwt van spoedorders omdat ze zijn reguliere productie
verstoren, daar vormen ze voor Toolmakers in hoge mate de reden van bestaan. Voor de
fijnmechanisch specialist in Rosmalen dienen de ‘gewone’ orders met normale levertijden vooral
als opvulling van de rustige momenten tussen de spoedklussen.
DOOR: JAN OONK
“Wij zijn een echte spoedfabriek”, om met di-
recteur Cuno Hanegraaf te spreken. “Wij weten
aan het begin van de dag niet waarmee we zul-
len eindigen.” Het lijkt een onrustige tak van
sport, waar altijd sprake is van tijdsdruk, maar
voor Toolmakers is het de manier om zich te on-
derscheiden in de markt. “Omdat ik klanten op
elk moment snel uit de brand kan helpen ben ik
minder gevoelig voor economische schommelin-
gen en kan ik als toeleverancier van bescheiden
omvang toch in de eerste lijn acteren.”
En er moeten vrijwel dagelijks klanten uit de
brand worden geholpen. Bijvoorbeeld als er
een aantal onderdelen blijkt te ontbreken van
een assemblage, vanwege afkeur of door een
foutje in de planning, waardoor een productie-
lijn dreigt stil te vallen. Of wanneer een instal-
latie of een productiemachine het begeeft en
er snel reserveonderdelen nodig zijn. Het kan
ook zijn dat Toolmakers in zo’n geval wordt in-
geschakeld om de gederfde productie van on-
derdelen in te halen, omdat de hedendaagse
24/7-productie daar nog maar weinig ruimte
voor biedt.
Zodra Hanegraaf en zijn mensen een idee heb-
ben om wat voor soort product het gaat wordt
het benodigde materiaal opgehaald en kan de
productie beginnen. Ook als het zaterdag-
avond is of zondag. “Als de productie bij een
klant stilvalt zetten wij alles op alles om hem zo
snel mogelijk te helpen.”
Tienkamper“Het is wel een spel dat je wel moet beheer-
sen”, merkt Hanegraaf op. “Je kunt dat alleen
realiseren als je op alle fronten snel kunt hande-
len.” De eerste voorwaarde is wat dat betreft
een breed scala aan bewerkingsmogelijkheden.
Toolmakers heeft met een machinepark dat
naast draaien en frezen ook zinkvonken, draad-
vonken en vlak- en profielslijpen omvat, de no-
dige flexibiliteit in huis. “We zijn de tienkamper
binnen de maakindustrie”, om Hanegraaf te
citeren. “We hebben dus vrijwel altijd de moge-
lijkheid om een opdracht direct en volledig in
eigen huis uit te voeren.”
Dat laatste is van belang, want als bepaalde be-
werkingen nog weer moeten worden uitbe-
steed gaat het voordeel van de korte levertij-
den al snel verloren. Zover Hanegraaf al eens
bewerkingen uitbesteedt maakt hij gebruik van
een netwerk van gespecialiseerde eenmansbe-
drijven. “Waar de directeur ook machinist is en
waar ik eventueel ook op een zaterdagavond
nog wat kan laten maken. Ik moet altijd snel
kunnen acteren.”
Altijd openEen andere voorwaarde vormt het vakmanschap
en de flexibiliteit van de mensen achter dit ma-
chinepark. “De medewerkers moeten daarin
mee kunnen en mee willen. Als er ’s avonds bij
een klant een machine aan puin gaat heb ik
behoefte aan mensen die meedenken hoe we
dat het best en het snelst op kunnen lossen.
Dan heb ik niets aan iemand die denkt ‘dat
komt morgen wel’.”
Van essentieel belang voor Hanegraaf is daarbij
dat alle tien operators bij Toolmakers (de
meeste op mbo-niveau, een enkeling hbo)
breed inzetbaar zijn. “Zonder uitzondering
kunnen ze meerdere bewerkingen uitvoeren
en de bijbehorende machines ook zelf kunnen
programmeren. Als het moet kan één man het
hele product door de werkplaats jagen.”
Om bij calamiteiten en spoedklussen in te kun-
nen springen is Toolmakers standaard zes
dagen in de week in bedrijf. Ook tijdens de
vakantieperiode en tussen kerst en oud en
nieuw gaan de deuren niet volledig dicht. Als
het nodig is wordt er desnoods ook een zon-
dag of een feestdag opgeofferd om een klant
ter wille te zijn. “We zijn in feite altijd open en
??
Klanten altijd uit de brand helpen
Altijd snel acteren
Het nieuwe Mikron HPM 450 U bewerkingscentrum bij Toolmakers past bij uitstek in de filosofie van ‘snel werken en snel
handelen’ (foto: Jan Oonk)
Directeur Cuno Hanegraaf : “We zijn de tienkamper binnen de maakindustrie. We hebben vrijwel altijd de
mogelijkheid om een opdracht direct en volledig in eigen huis uit te voeren” (foto: Jan Oonk)
14-15_Toolmakers.indd 14 13-02-13 09:01
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 15
T O E L E V E R E N
drijven. “Waar de directeur ook machinist is en
waar ik eventueel ook op een zaterdagavond
nog wat kan laten maken. Ik moet altijd snel
kunnen acteren.”
Altijd openEen andere voorwaarde vormt het vakmanschap
en de flexibiliteit van de mensen achter dit ma-
chinepark. “De medewerkers moeten daarin
mee kunnen en mee willen. Als er ’s avonds bij
een klant een machine aan puin gaat heb ik
behoefte aan mensen die meedenken hoe we
dat het best en het snelst op kunnen lossen.
Dan heb ik niets aan iemand die denkt ‘dat
komt morgen wel’.”
Van essentieel belang voor Hanegraaf is daarbij
dat alle tien operators bij Toolmakers (de
meeste op mbo-niveau, een enkeling hbo)
breed inzetbaar zijn. “Zonder uitzondering
kunnen ze meerdere bewerkingen uitvoeren
en de bijbehorende machines ook zelf kunnen
programmeren. Als het moet kan één man het
hele product door de werkplaats jagen.”
Om bij calamiteiten en spoedklussen in te kun-
nen springen is Toolmakers standaard zes
dagen in de week in bedrijf. Ook tijdens de
vakantieperiode en tussen kerst en oud en
nieuw gaan de deuren niet volledig dicht. Als
het nodig is wordt er desnoods ook een zon-
dag of een feestdag opgeofferd om een klant
ter wille te zijn. “We zijn in feite altijd open en
onze klanten weten dat.”
Een goede communicatie noemt Hanegraaf in
dit traject belangrijk, zowel naar de klant als de
medewerkers. “De klant moet weten waar hij
aan toe is en wat hij kan verwachten. Ook de
eigen mensen moeten een situatie kunnen be-
grijpen en overzien.”
Soort cowboysEen consequentie van een breed machinepark
is wel dat ook over een breed front geïnves-
teerd moet worden. Want ook voor een bedrijf
als Toolmakers geldt dat het machinepark up-
to-date moet zijn, uit oogpunt van zowel kwa-
liteit als prijs. In een tijd dat banken niet erg
scheutig zijn met financiële ondersteuning is
dat ‘een gevoelig onderwerp.’ Toch is Hane-
graaf erin geslaagd om het afgelopen halfjaar
achtereenvolgens een snelle CUT 300 draad-
vonkmachine van GF AgieCharmilles en een
HPM 450 U simultaan vijfassig bewerkingscen-
trum van Mikron aan te schaffen. Volgens Ha-
negraaf past een dergelijke vijfassige machine
bij uitstek in zijn filosofie van ‘snel werken en
snel handelen’.
In tegenstelling tot elders binnen de metaalin-
dustrie is een zo hoog mogelijke graad van
automatisering bij een bedrijf als Toolmakers
niet aan de orde. Dus geen robots, geen pal-
letmagazijnen en geen 24/7-productie. “Dan
zou ik in de fuik lopen van grote orders en de
prijsdruk die daar speelt. Wij zijn meer een
soort cowboys die jagen op alles wat beweegt,
onze kracht ligt juist in zo kort mogelijke le-
vertijden.” <<<
Klanten altijd uit de brand helpen
Producten met een uitdagingDe breedte van het machinepark dankt Toolmakers aan
zijn historie als gereedschapmaker. De afgelopen tien jaar
is de focus echter verschoven naar het fijnmechanische
werk in bredere zin (ook assemblages), met het brede scala
aan bewerkingsmogelijkheden als sterk punt. Het nieuwe
HPM 450 U bewerkingscentrum heeft een bewerkingsbe-
reik van 400 mm x 400 mm x 400 mm en dat geeft on-
geveer het maximale productformaat aan, het accent ligt
echter op wat Hanegraaf noemt ‘de kleine friemeldeeltjes’
in allerhande materialen en in bescheiden seriegroottes.
Bindende factor bij de producten is dat er een hoge com-
plexiteit en nauwkeurigheid om de hoek komt kijken
(“er moet een uitdaging inzitten”) en dat er sprake is van
een combinatie van bewerkingen. Een mooi voorbeeld
daarvan is een onderdeel voor een machine waarmee
glasvezel wordt geproduceerd (met behulp van een re-
sonatorgolf), waarvan de kern met behulp van draadvon-
ken is gerealiseerd en de buitencontouren zijn gefreesd.
De afzetmarkt is zeer divers en strekt zich uit van de semi-
conductor-, voedingsmiddelen- en verpakkingsindustrie
tot de automotive en de bouw.Altijd snel acteren Directeur Cuno Hanegraaf : “We zijn de tienkamper binnen de maakindustrie. We hebben vrijwel altijd de
mogelijkheid om een opdracht direct en volledig in eigen huis uit te voeren” (foto: Jan Oonk)
Verende delen zoals die bij Toolmakers worden vervaardigd uit
staalsoort 1.2083 ESR, met een hardheid van 52 Hrc. De hoge
glansgraad wordt bereikt via elektrolytisch polijsten (foto: Toolmakers)
14-15_Toolmakers.indd 15 13-02-13 09:01
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 1716 j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3
In de sectie Verbindingstechnologie van de afdeling Technische Materiaalwetenschappen
van de TU Delft is veel onderzoek verricht naar het laserlassen van overlapverbindingen
in verzinkt staal. Dit onderzoek is gedaan in samenwerking met het Materiaal Innovatie
Instituut M2i. Bij het lassen van verzinkt staal zal de zinklaag ruim voordat het staal gaat
smelten verdampen. Zinkdamp is ongezond en een goede afzuiging van de lasrook is
een eerste vereiste. De vorming van de zinkdamp kan bij overlapverbindingen
poreusheid in de las en slechte lasverbindingen veroorzaken.
DOOR: Y PAN, M2i DELFT; i .M. RiCHARDSON, TU DELFT; T. LUiJENDiJK, TU DELFT
Onder atmosferische omstandigheden zal zink
bij een temperatuur van 906°C verdampen. Dat
is aanzienlijk lager dan de smelttemperatuur van
het staal van circa 1.530°C. Het laserlassen van
overlapnaadverbindingen van de in de automo-
bielindustrie veelvuldig toegepaste dubbelzijdig
verzinkte plaat geeft door het vroegtijdig ver-
dampen van de zinklaag de nodige problemen.
De zinkdamp, die ontstaat tussen de te lassen
platen, zorgt voor een drukopbouw voordat het
staal gesmolten is. De ontstane druk heeft tot
gevolg dat de las uit de plaat wordt geblazen op
het moment dat het staal smelt. Bij lasprocessen
waarbij met hoge voortloopsnelheid (lassnel-
heid) wordt gewerkt, zal niet alle zinkdamp kun-
nen ontsnappen en veroorzaakt deze poreus-
heid in de las. Deze problemen probeert men in
het algemeen te voorkomen door een gedefini-
eerde spleet (0,1 mm) tussen de platen te hand-
haven. Dat is echter allesbehalve gemakkelijk in
een industriële omgeving en kost veel tijd en
geld. Om die redenen verdient het werken zon-
der spleet de voorkeur. Andere mogelijkheden
om poreusheid te voorkomen zijn het lassen met
een gepulste laserbundel, het langer vloeibaar
houden van het smeltbad zodat de zinkdamp
kan ontsnappen door met een verlengde laser-
bundel te werken, met een dubbele spot te wer-
ken of door twee lasers te gebruiken. Ook wordt
wel gebruikgemaakt van koper- of aluminium-
folie tussen de staalplaten om een deel van de
zinkdamp via een legeringsreactie met het alu-
minium of het koper te binden.
Procesvenster laserlassen In een eerste onderzoek door de sectie Verbin-
dingstechnologie in samenwerking met de voor-
loper (NIMR) van het Materiaal Innovatie Insti-
tuut M2i is al aangetoond dat het mogelijk is om
met behulp van de laser overlapverbindingen
zonder spleet (vooropening) te vervaardigen [1].
De door Pieters vervaardigde lassen zijn gemaakt
met de continu Nd:YAG laser van de TU Delft met
een vermogen van 3,0 kW. De gebruikte opstel-
ling wordt weergegeven in figuur 1.
De lengte van de lasverbinding bedroeg bij
deze proeven 200 mm. De dikte van de tweezij-
dig verzinkte plaat was gelijk aan 0,75 mm en
de zinklaagdikte was gelijk aan 50 micron. Hoe-
wel in de literatuur veelvuldig wordt gerappor-
teerd over de beschreven problemen bij over-
lapnaden van tweezijdig verzinkte plaat, wer-
den in dit onderzoek uitstekende resultaten
verkregen. De lassen hadden een blank uiterlijk
en er waren weinig tot geen spatten te zien. In
dwarsdoorsneden (loodrecht op de lasrichting)
werd geen porositeit en geen ondersnijding
waargenomen en de zinklaag vloeide zelfs
tegen de las aan. Die bevochtiging door het
zink moet zijn opgetreden na de stolling van de
las. Het opgestelde procesvenster, zie figuur 2,
laat zien dat het om een vrij robuust lasproces
VerantwoordingHet onderzoek naar de lasbaarheid van
tweezijdig verzinkt staalplaat is een on-
derdeel van het strategische onderzoeks-
programma van het Materiaal Innovatie
Instituut M2i dat in Delft is gevestigd.
Laserlassen van verzinkt staal
Figuur 1. Zijaanzicht van de inklemming zoals
die gebruikt is voor het lassen van de overlap-
verbindingen in verzinkt staal
Bij het laserlassen
van verzinkt staal
kunnen diverse
problemen
optreden (foto:
Laser Applicatie
Centrum)
gaat. Laservermogen en voortloopsnelheid
kunnen binnen ruime grenzen gevarieerd wor-
den voor het verkrijgen van goede lasverbin-
dingen. Het procesvenster is bepaald voor de
meest gebruikte lens (brandpuntafstand 150
mm). Uit verdere oriënterende proeven is ge-
bleken dat met een lens met een brandpuntsaf-
stand van 200 mm eveneens lassen te maken
zijn met dezelfde kwaliteit. Ook met dikkere
plaat (1,5 mm) bleek het mogelijk te zijn het
aanvloeien van de zinklaag te realiseren. Het
laserlassen van overlapnaden zonder spleet van
tweezijdig verzinkte plaat van geringe dikte
bleek dus mogelijk te zijn. Zowel goede lassen
met een volledige doorlassing, als lassen met
een gedeeltelijke doorlassing waren mogelijk.
Dunnere zinklagenHet laserlassen van tweezijdig verzinkte plaat
met een zinklaagdikte van 50 micron bleek bin-
nen een ruim procesvenster mogelijk. Deze on-
derzoeksresultaten staan in contrast met een
aantal publicaties uit de literatuur. In een
vervolg(promotie)onderzoek is gezocht naar
een verklaring voor de goede lasresultaten. De
dikte van de zinklaag is daarbij gevarieerd en
ook is gewerkt aan een industriële opschaling
door de laslengte van 200 mm naar 1.200 mm
te vergroten.
Onderzoek is verricht aan de stabiliteit van de
keyhole (sleutelgat), die ontstaat bij het laserlas-
sen voor overlapverbindingen van verzinkt staal
met verschillende zinklaagdiktes en ook is daarbij
de plaatdikte gevarieerd. De resultaten van dit
promotieonderzoek zijn verwoord in een vijftal
publicaties, waarin getracht is de stabiliteit van de
keyhole voor verschillende zinklaagdiktes te ver-
klaren en in een model te vatten [2 t/m 6]. Op de
theoretische verklaring van de onderzoeksresulta-
ten zal in deze publicatie nauwelijks aandacht
worden besteed. Wel zal uitgebreid ingegaan
worden op de verkregen onderzoeksresultaten.
Figuur 2. Procesvenster voor het maken van laserlassen
in overlapconfiguratie van tweezijdig verzinkte plaat
(R. Pieters NIMR en I.M. Richardson TUD [1])
16-18_Lassen.indd 16 13-02-13 09:20
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 17
V E R B I N D E N
In de sectie Verbindingstechnologie van de afdeling Technische Materiaalwetenschappen
van de TU Delft is veel onderzoek verricht naar het laserlassen van overlapverbindingen
in verzinkt staal. Dit onderzoek is gedaan in samenwerking met het Materiaal Innovatie
Instituut M2i. Bij het lassen van verzinkt staal zal de zinklaag ruim voordat het staal gaat
smelten verdampen. Zinkdamp is ongezond en een goede afzuiging van de lasrook is
een eerste vereiste. De vorming van de zinkdamp kan bij overlapverbindingen
poreusheid in de las en slechte lasverbindingen veroorzaken.
de zinklaagdikte was gelijk aan 50 micron. Hoe-
wel in de literatuur veelvuldig wordt gerappor-
teerd over de beschreven problemen bij over-
lapnaden van tweezijdig verzinkte plaat, wer-
den in dit onderzoek uitstekende resultaten
verkregen. De lassen hadden een blank uiterlijk
en er waren weinig tot geen spatten te zien. In
dwarsdoorsneden (loodrecht op de lasrichting)
werd geen porositeit en geen ondersnijding
waargenomen en de zinklaag vloeide zelfs
tegen de las aan. Die bevochtiging door het
zink moet zijn opgetreden na de stolling van de
las. Het opgestelde procesvenster, zie figuur 2,
laat zien dat het om een vrij robuust lasproces
Laserlassen van verzinkt staal
Figuur 1. Zijaanzicht van de inklemming zoals
die gebruikt is voor het lassen van de overlap-
verbindingen in verzinkt staal
Figuur 3. Schematische
voorstelling van de inklemming
van de te lassen staalplaten
>>>
Figuur 4. Laserlassen van thermisch verzinkt staalplaat met een luchtspleet voor de inklemming van 16 mm
(zie figuur 3).
Figuur 5. Laserlassen van thermisch verzinkt staalplaat met een luchtspleet voor de inklemming van 8 mm
(zie figuur 3).
Figuur 6. Laserlassen van thermisch verzinkt staalplaat met een luchtspleet voor de inklemming van 4 mm
(zie figuur 3).
gaat. Laservermogen en voortloopsnelheid
kunnen binnen ruime grenzen gevarieerd wor-
den voor het verkrijgen van goede lasverbin-
dingen. Het procesvenster is bepaald voor de
meest gebruikte lens (brandpuntafstand 150
mm). Uit verdere oriënterende proeven is ge-
bleken dat met een lens met een brandpuntsaf-
stand van 200 mm eveneens lassen te maken
zijn met dezelfde kwaliteit. Ook met dikkere
plaat (1,5 mm) bleek het mogelijk te zijn het
aanvloeien van de zinklaag te realiseren. Het
laserlassen van overlapnaden zonder spleet van
tweezijdig verzinkte plaat van geringe dikte
bleek dus mogelijk te zijn. Zowel goede lassen
met een volledige doorlassing, als lassen met
een gedeeltelijke doorlassing waren mogelijk.
Dunnere zinklagenHet laserlassen van tweezijdig verzinkte plaat
met een zinklaagdikte van 50 micron bleek bin-
nen een ruim procesvenster mogelijk. Deze on-
derzoeksresultaten staan in contrast met een
aantal publicaties uit de literatuur. In een
vervolg(promotie)onderzoek is gezocht naar
een verklaring voor de goede lasresultaten. De
dikte van de zinklaag is daarbij gevarieerd en
ook is gewerkt aan een industriële opschaling
door de laslengte van 200 mm naar 1.200 mm
te vergroten.
Onderzoek is verricht aan de stabiliteit van de
keyhole (sleutelgat), die ontstaat bij het laserlas-
sen voor overlapverbindingen van verzinkt staal
met verschillende zinklaagdiktes en ook is daarbij
de plaatdikte gevarieerd. De resultaten van dit
promotieonderzoek zijn verwoord in een vijftal
publicaties, waarin getracht is de stabiliteit van de
keyhole voor verschillende zinklaagdiktes te ver-
klaren en in een model te vatten [2 t/m 6]. Op de
theoretische verklaring van de onderzoeksresulta-
ten zal in deze publicatie nauwelijks aandacht
worden besteed. Wel zal uitgebreid ingegaan
worden op de verkregen onderzoeksresultaten.
invloed van de inklemmingDe manier waarop de te lassen platen worden
geklemd is van belang voor de beperking van
de krimpvervormingen tijdens het lassen. Ook
zal de warmteafvoer voor een deel bepaald
worden door de massa en plaatsing van de in-
klemming. In figuur 3 is de inklemming van de
te lassen platen weergegeven.
De platen hadden een lengte van 250 mm en
een breedte van 100 mm. Om de overlapverbin-
ding goed te kunnen klemmen is voor deze con-
figuratie gekozen. De lengte van de lasverbin-
ding was gelijk aan 200 mm, de plaatdikte 0,7
mm en de laagdikte van de thermisch verzinkte
platen was gelijk aan circa 40 micron (60 g/m3).
De luchtspleet tussen de oplegplaten varieerde
van 4 tot 16 mm. Daarnaast is de temperatuur
van de oplegplaten gemeten voor de verschil-
lende luchtspleten. In figuur 4 t/m 6 worden de
resultaten getoond van de lasverbindingen.
Bij een spleetlengte van 16 mm komen de
meeste lasfouten, porositeit en blaasgaten aan
de bovenkant van de plaat voor, terwijl bij een 4
mm spleetbreedte de lasdefecten aan de onder-
kant van de lasverbinding meer voorkomen dan
aan de bovenkant. Uit deze resultaten komt dui-
delijk naar voren dat de wijze van inklemming
en ondersteuning van de te lassen platen een
grote invloed heeft op het lasresultaat. De
meeste zinkdamp wordt via de keyhole afge-
voerd en de verschillen tussen de diverse afme-
tingen van de luchtspleten kunnen verklaard
worden uit de stabiliteit van de achterkant van
de keyhole en het ontstaan van een dwarsspleet
Figuur 2. Procesvenster voor het maken van laserlassen
in overlapconfiguratie van tweezijdig verzinkte plaat
(R. Pieters NIMR en I.M. Richardson TUD [1])
1 - Inklemming
2 - Verzinkte platen
3 - Instelstaven luchtspleet
4 - Klemtafel
Klemkracht
Luchtspleet
16-18_Lassen.indd 17 13-02-13 09:20
18 j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3
tussen beide platen bij een grotere luchtspleet.
De stabiliteit van de keyhole wordt beïnvloed
door het warmtetransport via plaat en oplegpla-
ten. Bij een kleine luchtspleet zullen de platen
meer warmte onttrekken aan de lasverbinding
waardoor verstoringen in de ontwikkeling van
de zinkdamp niet meer geheeld kunnen worden
door de nog aanwezige vloeibare zink. De beste
resultaten, met name aan de onderkant van de
lasverbinding, worden dus verkregen als de
warmteafvoer via de oplegplaten wordt beperkt
en de las enigszins vrij kan vervormen.
invloed van de zinklaagdikteDe zinklaagdikte bij het elektrolytisch galvanise-
ren van staalplaat is aanzienlijk geringer dan de
zinklaagdikte bij het thermisch verzinken. Bij het
elektrolytisch verzinken zal een bijna zuivere zink-
laag op het staal worden neergeslagen. Bij het
thermisch verzinken ontstaan, afhankelijk van de
chemische samenstelling van het staal, over een
bepaalde dikte zink-ijzerverbindingen. De samen-
stelling van de zinklaag is dus voor beide verzink-
processen verschillend. De vraag rijst of het ver-
schil uitmaakt hoe de zinklaag is aangebracht.
Bij het lassen van thermisch verzinkte staalplaat
is gebleken dat een dikkere zinklaag betere las-
resultaten geeft dan een dunnere zinklaag. Dit
lijkt vreemd omdat bij een dunne zinklaag min-
der zinkdamp wordt gevormd dan bij een dikke
laag. Om de invloed van de dikte van de zink-
laag en de invloed van het verzinkproces te on-
derzoeken zijn experimenten uitgevoerd bij
twee verschillende voortloopsnelheden: 25
mm/s en 45 mm/s (1,5 m/min en 2,7 m/min) voor
verschillende zinklaagdiktes. De oorspronke-
lijke zinklaagdikte van 20 micron voor beide
processen is gereduceerd door onderdompeling
van de proefplaten in een verdunde oplossing
van zoutzuur over een bepaalde tijdsperiode.
Voor het thermisch verzinkte staal worden bij
de lagere voortloopsnelheid de beste lasresulta-
ten verkregen bij de grootste zinklaagdikte. In
figuur 7 is de relatieve lengte van de gezonde
las uitgezet als functie van de zinklaagdikte
voor de twee toegepaste voortloopsnelheden.
Bij een zinklaagdikte van 7 mm wordt met name
aan de onderkant van de las de nodige lasfouten
geconstateerd. Bij de hogere voortloopsnelheid
is het verschil tussen beide zinklagen geringer.
Opvallend is dat voor het elektrolytisch ver-
zinkte staal geen goede lasresultaten worden
verkregen bij zowel kleine als bij grotere zink-
laagdikte voor beide toegepaste voortloopsnel-
heden, zie figuur 8. De chemische samenstelling
van de zinklaag is dus van belang voor het krij-
gen van een goed lasresultaat. Thermisch ver-
zinkt staal bevat ook enig aluminium en de
zinklaag van elektrolytisch verzinkt staal heeft
een hoger koolstofgehalte. Voor een verklaring
van de effecten van de chemische samenstelling
van de zinklaag is verder onderzoek nodig.
SamenvattingGeheel tegen de verwachting in kunnen bij het
laserlassen van tweezijdig verzinkt staalplaat zon-
der vooropening goede lasverbindingen gereali-
seerd worden. Voor thermisch verzinkt staal wor-
den vooral bij lagere voortloopsnelheden uitste-
kende lasresultaten verkregen bij grotere zink-
laagdikte. Ook bij hogere voortloopsnelheden
worden bij grotere zinklaagdikte betere resulta-
ten verkregen dan bij dunnere lagen, maar het
verschil in laskwaliteit is dan aanzienlijk geringer.
Bij geringe dikte ontstaan meer lasfouten in de
vorm van porositeit en blow holes als gevolg van
het verdampen van het zink. In elektrolytisch ver-
zinkt staal is bij overlapverbindingen zowel bij
hoge als bij lage voortloopsnelheid en bij geringe
en grotere zinklaagdikte geen goede lasverbin-
ding te realiseren. De chemische samenstelling
van de zinklaag speelt daarbij een rol. <<<
Literatuuropgave1. R. Pieters. Laserlassen overlapnaden van verzinkte
staalplaat. Lastechniek 4, 2003 blz. 19-21.
2. Y. Pan and I. M. Richardson, Study of laser welding of
zinc coated steel sheets in overlap configuration, Pro-
ceedings 11th NOLAMP, Lappeenranta, Finland, 2007,
332-339.
3. Y. Pan and I. M. Richardson, Study of Laser Lap Joining
of Zinc Coated Sheet Steel Without a Pre-set Gap, Proc.
27th ICALEO, USA, 2008, 595-602.
4. Y. Pan and I. M. Richardson, Effect of Zinc Coating
Thickness in Gap-free Laser Welding of Galvanized
Sheet Steel, Proceedings 3rd PICALO, Beijing, China,
2008, 185-190.
5. Y. Pan and I. M. Richardson, The influence of zinc va-
pour on the melt pool in laser lap joining of zinc coa-
ted sheet steel, Welding in the world, 2009, 53 (special
issue), 323-328.
6. Y. Pan and I. M. Richardson, Keyhole behaviour during
Laser Welding of Zinc Coated Steel, Journal of Physics
D: Applied physics, 2011, Vol. 44, 045502.
Figuur 7. Invloed van de dikte van de zinklaag voor
een tweetal voortloopsnelheden a) 25 mm/s, b) 45
mm/s. In de figuur is een aantal lassen opgenomen.
De laagdikte is aangepast door onderdompeling van
de plaat in verdund zoutzuur (ets-tijd)
Figuur 8. Bovenaanzicht en onderaanzicht van de laserlassen gemaakt in elektrolytisch verzinkt staalplaat met
verschillende zinklaagdiktes en voor twee verschillende voortloopsnelheden
16-18_Lassen.indd 18 13-02-13 09:20
053-4836536 info@limis.nl www.limis.nlLimis BVplanningssoftware voor productiebedrijven
MetaalExpo06.G310
Complexeproductieplanning?Planningssoftware Limis Plannervoor grip, inzicht en margeverbetering.
Topresultaten voor GrindTec-exposanten*
De exposanten van GrindTec 2012waren wederom zeer succesvol: 81% waardeerde zijn beursresultaat met "zeer goed" en "goed" en 15%met "voldoende".
Europa's brancheforum nr. 1
Informatie +
deelnamedocumenten
www.grindtec.deInternationale vakbeurs voor slijptechniek19 - 22 maart 2014Messe Augsburg • Duitsland
Organisator: AFAG Messen und Ausstellungen GmbH • Am Messezentrum 586159 Augsburg • Tel. +49 (0)821 - 5 89 82 - 390 • e-mail: grindtec@afag.de
*Messe- und Congressberatung Dirr, Hamburg
GrindTec
ANZ_GT14_Metaalmagazine_94X130_Layout 1 29.01.13 11:36 Seite 1 OIL & GAS
w w w.un i s i g n .n lYour partner in productivity
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 2120 j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3
TruTops FAB zorgt ervoor dat de plaatbewerkingsmachines van Trumpf rechtstreeks kunnen
communiceren met het ERP-pakket van een bedrijf, en omgekeerd. Dat betekent onder meer
minder handmatige administratie rond een order en een snellere nesting, terwijl op elk moment
de actuele status van de order in beeld kan worden gebracht.
DOOR: JAN OONK
Onder het motto ‘één live demonstratie zegt
meer dan honderd folders’ had Trumpf eind ja-
nuari haar clientèle uitgenodigd bij Meyn in
Oostzaan om de mogelijkheden van het TruTops
FAB softwarepakket in de praktijk te aanschou-
wen. Meyn, mondiale marktleider op het ge-
bied van pluimveeslachtmachines, is in het voor-
jaar van 2012 verhuisd naar een nieuw pand in
Oostzaan en van die overstap is gebruik ge-
maakt om het hele productieproces nog eens
onder de loep te nemen en te stroomlijnen. Een
‘lean organisation’ moest het worden, met een
optimale planning en doorstroming. “Meer pro-
ducten door de tent, minder tussenvoorraden,
kortere doorlooptijden en minder fouten”,
zoals business analist John Deken het samenvat.
Wat betreft het lasersnijden heeft dat geleid
tot de aanschaf van een nieuwe 5 kW Trulaser
3030 van het type L20 met Liftmaster, in combi-
natie met een bestaand TKL-platenmagazijn
van Stopa. Uitgerust met het TruTops FAB soft-
warepakket van Trumpf om de machine recht-
streeks te kunnen laten communiceren met het
ERP-systeem bij Meyn (Baan IV van Infor in dit
geval), zodat de handmatige verwerking van
gegevens in dit traject tot een minimum kan
worden gereduceerd.
DatastromenDe TruTops FAB software, inmiddels een aantal
jaren op de markt, is door Trumpf speciaal ont-
wikkeld om een directe koppeling te genereren
tussen de machine en zijn besturingssoftware
enerzijds en de overkoepelende ERP-software
anderzijds. Kort samengevat zorgt FAB ervoor
dat een automatische uitwisseling van de data-
stromen tussen het overkoepelende ERP-sy-
steem en de TruTops nesting- en besturingssoft-
ware van Trumpf mogelijk wordt. In het geval
van Meyn speelt het verhaal zich af rond de
nieuwe Trulaser 3030 lasersnijmachine, maar het
werkt ook bij de andere plaatbewerkingsmachi-
nes van Trumpf.
Zodra een nieuwe productieorder wordt aan-
gemaakt in de ERP-software worden de eventu-
ele snijorders daarin automatisch doorgezon-
den naar FAB. In de module Quick Job, die zich
richt op het beheren en sturen van productie-
opdrachten, worden alle opdrachten met bijbe-
horende artikelnummers, materiaaldikte en
materiaalsoort verzameld, inclusief alle rele-
vante gegevens die daarbij om de hoek komen
kijken. Het complete FAB-pakket telt zes modu-
les: Quick Job, Production, Storage, Purchasing,
Customer en Calculation.
Individuele behoefteOmdat de producten in het geval van de laser-
snijder nog moeten worden ‘ingenest’ worden
de orders door FAB per periode gebundeld naar
materiaalsoort en –dikte. In dit traject bestaat er
voor de operator overigens nog de mogelijkheid
om, op basis van zijn ervaring en vakmanschap,
de nesting handmatig te verfijnen of eventueel
producten bij te voegen. Nadat de nesting heeft
plaatsgevonden en de ‘technologie is toege-
voegd’ (ofwel de snijparameters voor een pro-
duct) wordt de order via FAB vrijgegeven voor
productie. “In dit hele traject werken FAB, het
nestingprogramma en de besturingssoftware in
feite dus als één softwarepakket”, zoals Jeroen
Stevens aangeeft, TruTops adviseur bij Trumpf.
Vanaf het moment dat een order is vrijgegeven
staat deze in feite op de besturing van de laser-
snijmachine en de ERP-software krijgt vanuit
FAB het signaal dat er aan de order wordt ge-
werkt. Per gesneden plaat wordt door FAB ver-
volgens het aantal gerede producten terugge-
meld aan ERP, zodat op elk moment de actuele
stand van zaken rond de betreffende orders in
beeld is. Zodra alle platen zijn verwerkt wordt
een order gereed gemeld, inclusief alle gege-
vens die relevant zijn voor een beoordeling van
product en proces, zoals aantallen, snijtijden en
materiaalverbruik. Mocht er iets mis zijn ge-
gaan met een of meerdere platen dan wordt
dit als een nieuwe order in ERP ingeboekt en
weer doorgezonden naar FAB.
Het voorraadbeheer en de bestelling van de pla-
ten vindt bij Meyn overigens rechtstreeks plaats
vanuit het ERP-systeem, terwijl het materiaalver-
bruik niet apart wordt geregistreerd. “Bij ons
Balans tussen snijden en rapenBij Meyn is de lasersnijmachine onge-
veer 14 uur per dag operationeel, waar-
van alleen tijdens de dagdienst bemand.
Het vergt daarom enig denkwerk om
een zodanige mix van plaatdiktes te be-
reiken waarbij de snijtijden van de ma-
chine zo goed mogelijk zijn afgestemd
op de raaptijd van de operators. Tijdens
de onbemande nachtelijke uren worden
vooral plaatdiktes tussen 4 mm en 6 mm
gesneden. “Plaatdiktes die technisch ge-
zien weinig problemen geven en waar-
van de aantallen niet zodanig groot zijn
dat de nachttafels in het Stopa-magazijn
overvoerd raken”, zoals Deken aangeeft.
Tijdens de eerste uren van de bemande
dagdienst worden dan de dikkere platen
gesneden, zodat de operators de gele-
genheid hebben om de nachtproductie te
‘rapen’, waarna de rest van de dagdienst
wordt gevuld met de grote aantallen
dunne producten.
Automatische uitwisseling van datastromen
De Trulaser 3030 bij Meyn, waarbij gebruik wordt gemaakt van TruTops FAB voor de communicatie met het
ERP-systeem. Met minder mankracht 25 procent meer productie (foto’s: Marian Oosterink)
20-21_Trumpf.indd 20 12-02-13 09:49
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 21
M E T A A L B E W E R K E N
plaatsgevonden en de ‘technologie is toege-
voegd’ (ofwel de snijparameters voor een pro-
duct) wordt de order via FAB vrijgegeven voor
productie. “In dit hele traject werken FAB, het
nestingprogramma en de besturingssoftware in
feite dus als één softwarepakket”, zoals Jeroen
Stevens aangeeft, TruTops adviseur bij Trumpf.
Vanaf het moment dat een order is vrijgegeven
staat deze in feite op de besturing van de laser-
snijmachine en de ERP-software krijgt vanuit
FAB het signaal dat er aan de order wordt ge-
werkt. Per gesneden plaat wordt door FAB ver-
volgens het aantal gerede producten terugge-
meld aan ERP, zodat op elk moment de actuele
stand van zaken rond de betreffende orders in
beeld is. Zodra alle platen zijn verwerkt wordt
een order gereed gemeld, inclusief alle gege-
vens die relevant zijn voor een beoordeling van
product en proces, zoals aantallen, snijtijden en
materiaalverbruik. Mocht er iets mis zijn ge-
gaan met een of meerdere platen dan wordt
dit als een nieuwe order in ERP ingeboekt en
weer doorgezonden naar FAB.
Het voorraadbeheer en de bestelling van de pla-
ten vindt bij Meyn overigens rechtstreeks plaats
vanuit het ERP-systeem, terwijl het materiaalver-
bruik niet apart wordt geregistreerd. “Bij ons
worden alle platen volledig volgenest, zodat er
in feite geen restmateriaal is en er ook geen ad-
ministratie van restplaten nodig is”, aldus de
toelichting van Deken. Voor de gemiddelde toe-
leverancier zal dat heel anders liggen, maar
daarvoor biedt FAB alle ruimte. “De mogelijkhe-
den van het pakket zijn volledig af te stemmen
op de individuele behoefte van een onderne-
ming”, wordt door Stevens onderstreept.
Real-timeBij Meyn zijn inmiddels zo’n zestigduizend or-
ders verwerkt op de Trulaser 3030. “Dankzij de
hogere snelheid van de machine en het stroom-
lijnen van de processen rond de machine met
behulp van TruTops FAB zijn we erin geslaagd
het merendeel van het voorheen noodgedwon-
gen uitbestede werk weer in eigen huis te
halen”, zo noemde Deken een van de resulta-
ten. Het betekent dat de productie van het la-
sersnijden in feite met zo’n 20 tot 25 procent is
opgevoerd. Ondanks deze hogere productie is
Meyn erin geslaagd om de nesttijd te halveren,
omdat de operator niet meer handmatig alle
orders voor een bepaalde plaatdikte hoeft te
selecteren. In het geval van Meyn betekent dit
dat een complete werkkracht is uitgespaard.
Waar in het verleden veel transacties nog weer
handmatig moesten worden uitgevoerd, daar
vindt dat nu allemaal automatisch plaats. Dat
betekent minder administratief papierwerk op
de productievloer, waardoor er minder kans is
op fouten en verlies van data. Een belangrijk
aspect voor Deken is ook dat het lasersnijproces
real-time in ERP is te volgen, terwijl het in het
verleden vaak diverse dagen kostte voordat het
overzicht rond een bepaald product compleet
was. Er kan zo nodig sneller worden ingegre-
pen en bijgestuurd. <<<
Balans tussen snijden en rapenBij Meyn is de lasersnijmachine onge-
veer 14 uur per dag operationeel, waar-
van alleen tijdens de dagdienst bemand.
Het vergt daarom enig denkwerk om
een zodanige mix van plaatdiktes te be-
reiken waarbij de snijtijden van de ma-
chine zo goed mogelijk zijn afgestemd
op de raaptijd van de operators. Tijdens
de onbemande nachtelijke uren worden
vooral plaatdiktes tussen 4 mm en 6 mm
gesneden. “Plaatdiktes die technisch ge-
zien weinig problemen geven en waar-
van de aantallen niet zodanig groot zijn
dat de nachttafels in het Stopa-magazijn
overvoerd raken”, zoals Deken aangeeft.
Tijdens de eerste uren van de bemande
dagdienst worden dan de dikkere platen
gesneden, zodat de operators de gele-
genheid hebben om de nachtproductie te
‘rapen’, waarna de rest van de dagdienst
wordt gevuld met de grote aantallen
dunne producten.
Snijproces real-time in ERP volgen
Automatische uitwisseling van datastromen
De Trulaser 3030 bij Meyn, waarbij gebruik wordt gemaakt van TruTops FAB voor de communicatie met het
ERP-systeem. Met minder mankracht 25 procent meer productie (foto’s: Marian Oosterink)
Door gebruik te maken van TruTops FAB is de tijd benodigd voor het nesten gehalveerd
TruTops FAB zorgt voor een automatische uitwisseling
van de datastromen tussen het overkoepelende ERP-
systeem en de besturingssoftware voor de diverse
plaatbewerkingsmachines van Trumpf (afbeelding:
Trumpf)
20-21_Trumpf.indd 21 12-02-13 09:49
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 2322 j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3
Wie beurs zegt, praat tegenwoordig
over verandering. Niets is immers
wisselvalliger dan het beurspubliek.
Een succesvolle beurs is te danken aan
de inspanningen van de exposanten;
een slechte beurs komt altijd op het
conto van de beursorganisator te
staan. Soms blijft het echter niet bij
verandering, maar ziet een geheel
nieuwe beurs het licht. Regelmatig
doen zich dergelijke ‘geboortes’ niet
voor, maar de metaalwereld gaat het
de volgende maand met de
MetaalExpo toch beleven.
DOOR: MARTIN FRANKE, BETA PR & MEDIA
De MetaalExpo is een beurs die nog niet eens in
de kinderschoenen staat, maar nu al als ver-
nieuwend kan worden bestempeld. Achter de
schermen is er dan ook fors gesleuteld en ge-
werkt aan een concept dat verder rijkt dan veel
bestaande kleinschalige beurzen. Want dat is
precies wat de MetaalExpo wil zijn: een kleine,
maar vooral fijne beurs.
AchtergrondDe MetaalExpo kan natuurlijk niet los worden
gezien van andere Nederlandse beurzen in de
metaalindustrie. In de even jaren is dat de
Techni-Show die eigenlijk gezien kan worden
als de grote broer van de MetaalExpo. Achter
beide beurzen schuilen dan ook dezelfde orga-
nisatoren: VNU Exhibitions Europe en de bran-
cheverenigingen Federatie Productie Technolo-
gie (FPT) en de Vimag, waarin de Nederlandse
importeurs van machines en gereedschappen
zijn vertegenwoordigd. Maar de MetaalExpo is
ook onlosmakelijk verbonden met andere, klei-
nere en vaak regionale metaalbeurzen, waar
VNU nu een alternatief voor biedt. De Metaal-
Expo is weliswaar ook regionaal: met de Bra-
banthallen als ‘standplaats’ bevindt de beurs
zich volgens de organisatoren in het hart van
de Nederlandse industrie. Door de combinatie
met het Nationaal Metaal Congres heeft de
MetaalExpo echter toch een landelijke allure.
De combinatie maakt tegelijkertijd duidelijk
wat de organisatoren bij de start voor ogen
stond: een evenement opzetten waar kennis-
overdracht centraal staat.
Kracht van de combinatieDe MetaalExpo is daarbij de netwerkcompo-
nent: een beurs waar het accent ligt op het con-
tact met vakgenoten uit de metaalsector. En
dan met name in de jaren dat de Techni-Show
Opvallende bezoekerswervingBij welke beurs je ook kijkt, steeds weer blijkt het een grote uitdaging om zowel kwalitatief
als kwantitatief de juiste bezoekers te trekken. De mogelijkheden hiervoor worden door de
combinatie met het Nationaal Metaal Congres dit keer verruimd. En daar wordt ook vernieu-
wend gebruik van gemaakt. Recent startte een opmerkelijke actie waarbij bekende namen
uit de productie-industrie en van OEM’ers werden ingezet voor de werving van bezoekers. Via
video’s stellen vertegenwoordigers van Marel Stork Poultry Processing, Smits Machinefabriek,
Optimum draadvonktechniek, Lely Holding, GPI Tenks & Process Solutions en DAF Trucks pran-
gende vragen waar de bezoeker tijdens de beurs en het congres een antwoord op kan krijgen.
Kleine series producten maken met moeilijke vormen van exotische grondstoffen is een van de uitdagingen
voor de metaalbranche voor de komende jaren. Hier een lasergesinterd werkstuk gezien op de stand van Citim
tijdens de EuroMold 2012 (foto: Reinold Tomberg)
MetaalExpo 2013:
beurs en kennisevenement
Data en openingstijdenMetaalExpo 2013 wordt gehouden van
5 t/m 7 maart 2013 in de Brabanthal-
len in Den Bosch: dinsdag 5 maart 2013
10.00 tot 18.00 uur, woensdag 6 maart
2013 10.00 tot 20.30 uur en donderdag 7
maart 2013 10.00 tot 18.00 uur
(www.metaalexpo.nl).
22-23_Metaalexpo 1.indd 22 12-02-13 09:50
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 23
B E U R S
Wie beurs zegt, praat tegenwoordig
over verandering. Niets is immers
wisselvalliger dan het beurspubliek.
Een succesvolle beurs is te danken aan
de inspanningen van de exposanten;
een slechte beurs komt altijd op het
conto van de beursorganisator te
staan. Soms blijft het echter niet bij
verandering, maar ziet een geheel
nieuwe beurs het licht. Regelmatig
doen zich dergelijke ‘geboortes’ niet
voor, maar de metaalwereld gaat het
de volgende maand met de
MetaalExpo toch beleven.
Techni-Show die eigenlijk gezien kan worden
als de grote broer van de MetaalExpo. Achter
beide beurzen schuilen dan ook dezelfde orga-
nisatoren: VNU Exhibitions Europe en de bran-
cheverenigingen Federatie Productie Technolo-
gie (FPT) en de Vimag, waarin de Nederlandse
importeurs van machines en gereedschappen
zijn vertegenwoordigd. Maar de MetaalExpo is
ook onlosmakelijk verbonden met andere, klei-
nere en vaak regionale metaalbeurzen, waar
VNU nu een alternatief voor biedt. De Metaal-
Expo is weliswaar ook regionaal: met de Bra-
banthallen als ‘standplaats’ bevindt de beurs
zich volgens de organisatoren in het hart van
de Nederlandse industrie. Door de combinatie
met het Nationaal Metaal Congres heeft de
MetaalExpo echter toch een landelijke allure.
De combinatie maakt tegelijkertijd duidelijk
wat de organisatoren bij de start voor ogen
stond: een evenement opzetten waar kennis-
overdracht centraal staat.
Kracht van de combinatieDe MetaalExpo is daarbij de netwerkcompo-
nent: een beurs waar het accent ligt op het con-
tact met vakgenoten uit de metaalsector. En
dan met name in de jaren dat de Techni-Show
niet plaatsvindt. Dat de organisatoren daarmee
de juiste snaar hebben geraakt, blijkt wel uit
het grote aantal exposanten. Zo’n 150 deelne-
mers vertegenwoordigen op de beurs een nog
groter aantal merken. Dat is -zeker voor een
eerste keer- een bijzonder goed resultaat.
Leveranciers en fabrikanten uit de wereld van
verspaning, plaatbewerking en automatisering
zijn daarbij gelijkmatig aanwezig: naast machi-
nes voor verspanende en niet-verspanende be-
werkingen zijn op de beurs ook leveranciers
van gereedschappen, meet- en beproevings-
technieken alsmede perslucht-, vacuüm- en fil-
tertechniek vertegenwoordigd. Daarnaast
geeft een sterke vertegenwoordiging op het
gebied van automatisering acte de présence:
3D-printen, CAD, CAM, alle aspecten komen
daarbij aan de orde. En met leveranciers van
werkplaatstechniek, verbindingstechnieken en
oppervlaktebehandeling heeft de MetaalExpo
inderdaad de uitstraling van een ‘kleine Techni-
Show’. En alhoewel de MetaalExpo geen ‘ma-
chinetentoonstelling’ wordt, gebruikt een flink
aantal exposanten de beurs toch als het mo-
ment om nieuwe producten, diensten en con-
cepten te presenteren, variërend van innova-
tieve keramische coatings tot lichtgewicht too-
lingsystemen en compacte meetmachines.
De kracht van het concept zit in de combinatie
met het Nationaal Metaal Congres (NMC): ken-
nis opdoen in de congreszaal en vervolgens op
de beursvloer de praktijk aanschouwen en be-
spreken met leveranciers. En voor de echte
techniek-smulpaap zijn er naast de lezingen
van het NMC ook nog eens verdiepingssessies
én commercieel getinte lezingen. <<<
Kleine seriesDe focus van het Nationaal Metaal Congres is gericht op kleine series die vanuit verschillende disciplines en rol-
len worden belicht. Ongetwijfeld zal dit ook het exposantenaanbod op de MetaalExpo beïnvloeden. De keuze
voor het thema werd ingegeven door de steeds kleiner wordende series in de metaalindustrie. Een ontwikke-
ling die bedrijven noodzaakt tot meer flexibiliteit. De vraag is alleen hoe die flexibiliteit kan worden bereikt
en welke eisen dat aan de eigen organisatie stelt. Dergelijke vragen kunnen het best worden beantwoord
door sprekers die in de praktijk hebben bewezen over een antwoord te beschikken. Kennis, pioniersgeest,
een bijzondere visie of ‘lessons learnt’ kunnen daar de reden voor zijn.
Opvallende bezoekerswervingBij welke beurs je ook kijkt, steeds weer blijkt het een grote uitdaging om zowel kwalitatief
als kwantitatief de juiste bezoekers te trekken. De mogelijkheden hiervoor worden door de
combinatie met het Nationaal Metaal Congres dit keer verruimd. En daar wordt ook vernieu-
wend gebruik van gemaakt. Recent startte een opmerkelijke actie waarbij bekende namen
uit de productie-industrie en van OEM’ers werden ingezet voor de werving van bezoekers. Via
video’s stellen vertegenwoordigers van Marel Stork Poultry Processing, Smits Machinefabriek,
Optimum draadvonktechniek, Lely Holding, GPI Tenks & Process Solutions en DAF Trucks pran-
gende vragen waar de bezoeker tijdens de beurs en het congres een antwoord op kan krijgen.
NieuwtjesNieuws van exposanten op de MetaalExpo:
- 4C Consultants uit Emmen presenteert de Artec betaal-
bare 3D-scanner.
- Nieuw bij Boere uit Waddinxveen is de breedbandslijp-
machine Sandrite M.
- Carl Zeiss uit Sliedrecht introduceert de Zeiss Micura: een
compacte en betaalbare meetmachine.
- Destacto uit Uithoorn komt met een ‘light weight too-
ling system’ naar de beurs in Den Bosch.
- Faro Benelux uit Eindhoven introduceert de Prime meet-
arm en de nieuwe ‘Vantage Laser Tracker’.
- Henkel uit Nieuwegein presenteert een innovatieve,
keramische coating die bestand is tegen temperaturen
tot 1.200°C.
- Hurco presenteert in Den Bosch de nieuwe look van de
machines.
- Igus uit Soesterberg vraagt aandacht voor een pro-
gramma openklapbare, gesloten kabelrupsen.
- Limis uit Enschede laat zien hoe het plannen op de com-
binatie van man- en machinecapaciteit goed mogelijk is.
- Metall uit Zandvoort gaat tijdens de beurs in op zwenk-
buigen versus afkanten van staalplaat.
- Nord-Lock Benelux uit Groningen toont oplossingen
voor boutborgingsproblemen, en
- Pimpel Benelux uit Ede vraagt aandacht voor de nieuwe
vennootschap Pimpel Benelux waarin alle Esprit en Win-
Tool activiteiten vanuit Greenock CAD Service in onder-
gebracht zijn.Alternatief VNU voor regionale metaalbeurzen
MetaalExpo 2013:
beurs en kennisevenement
Data en openingstijdenMetaalExpo 2013 wordt gehouden van
5 t/m 7 maart 2013 in de Brabanthal-
len in Den Bosch: dinsdag 5 maart 2013
10.00 tot 18.00 uur, woensdag 6 maart
2013 10.00 tot 20.30 uur en donderdag 7
maart 2013 10.00 tot 18.00 uur
(www.metaalexpo.nl).
22-23_Metaalexpo 1.indd 23 12-02-13 09:50
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 2524 j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3
Met metaalvakbeurzen is het net als met -vaktijdschriften: er zijn er teveel, je hoopt dat de markt
zeker in de huidige tijd een sanerende werking zal uitoefenen, maar tot je verwondering zie je het
aanbod toenemen. Volgende maand kunnen we in Den Bosch de nieuwe manifestaties
MetaalExpo in combinatie met het Nationaal Metaal Congres bezoeken. Mooie initiatieven. Maar
wat denkt de branche hierover? Vijf meningen uit de branche verzameld aan de hand van een
drietal stellingen.
DOOR: REINOLD TOMBERG
Internationaal gezien is het niet zo moeilijk:
EMO is dé verspaningsbeurs en de EuroBlech
biedt alles op het gebied van plaat. Zelfs uit we-
reldwijd perspectief zijn dit waarheden. Twee
aantrekkelijke beurzen op een paar uurtjes rij-
den vanaf de Nederlandse grens. Op nationaal
niveau is het beeld anders. Bij onze Oostburen
vechten de Metav en de AMB elkaar de tent uit
en in ons land zie je ook een verbreding van het
aanbod. Wat zijn hierover de meningen?
Stelling 1• Naast de Techni-Show en de Metavaks is er in
ons land voldoende ruimte voor een derde
manifestatie voor de metaalbranche.
Hans Blomen (Limas): “Ik betwijfel of deze stel-
ling juist is. Naar mijn mening is er sprake van
een verzadiging wat beurzen betreft. Ik consta-
teer dan ook een teruglopende belangstelling.
Je ziet dit ondermeer terug in de bezoekersaan-
tallen. Er zal waarschijnlijk een verdringing
plaats gaan vinden.”
Danny van Rij (Oude Reimer) spreekt in dit ver-
band over “een beetje beursmoe.” Er moeten
volgens hem nu duidelijke keuzes gemaakt
worden op het gebied van doelstelling, doel-
groep, kosten en insteek van het desbetref-
fende evenement. “Naast het kostenplaatje is
het tijdsbeslag, die voor een goede deelname
aan welk evenement dan ook noodzakelijk is,
een dwingende reden om keuzes te maken.”
Marcel Groener (Norma) is heel duidelijk: “Ik
vind dat er in Nederland genoeg beurzen zijn.”
Hij pleit voor een betere spreiding ten opzichte
van de Duitse beurzen. “Als bezoeker zou je dan
meer tijd vrij kunnen maken. Meer beurzen be-
tekent meer kosten voor exposanten, je consta-
teert nu al soms uitgeklede stands, omdat er
verschillende exposanten de kosten in de hand
willen houden.” Daarnaast ziet Groener een
toename van het aantal huisshows van machi-
nebouwers of leveranciers waar je op bezoek
kunt gaan.
Ger van der Endt (Trumpf): “Naar mijn mening is
er geen ruimte voor drie evenementen in Neder-
land. Zowel gezien vanuit de bezoekerszijde als
van de exposantenzijde uit. Ook omdat er naast
deze evenementen ook nog evenementen zijn
als open huizen en buitenlandse beurzen. Tevens
vinden er diverse seminars plaats. In de huidige
recessietijd verwacht ik geen grote interesse van
de bezoekers. Waarschijnlijk komen er bezoe-
kers uit de regio, maar landelijk?”
Rene Hazenberg (Amada): “Ik ben van mening
dat we met name naar de kwaliteit en het ni-
veau van onze markt en onze klant moeten
kijken. Dat wil dus niet automatisch zeggen dat
er nog maar een vakbeurs bij moet komen.
Keuzes maken, daar gaat het om. Daar waar
het doorsnee metaalbedrijf op een steeds
hoger level moet acteren is het van groot be-
lang dat ook het beursniveau omhoog gaat.
Hiermee kunnen we ons breed en onderschei-
dend manifesteren, wat de concurrentiepositie
ten goede komt.”
Stelling 2• Als de ruimte er is, is het van belang dat de
Techni-Show een hardware-beurs wordt (ma-
chines en gereedschappen in actie), de Meta-
vak een netwerkbeurs (bijpraten onder genot
van hapje en drankje) en de MetaalExpo in
combinatie met het Nationaal Metaal Congres
zijn dan evenementen voor kennisoverdracht.
Van der Endt: “Techni-Show is inderdaad dé
hardware-beurs. Metavak en MetaalExpo wor-
den elkaars concurrent. Nu al wordt er bij de
MetaalExpo gesproken om één machine mee te
nemen. Voor dit jaar nog wel met een geringe
stroomaansluiting, maar zo is de Metavak ooit
ook begonnen.”
Groener: “Die ruimte is er niet, de stelling is op
zich wel goed.”
Blomen en Van Rij zijn het eens met deze stel-
ling. Van Rij vult aan: “Voor Oude Reimer zie ik
meer nut bij de zogeheten hardware-beurzen
en de evenementen voor kennisoverdracht.”
Hazenberg: “De Techni-Show blijft nu eenmaal
de meest belangrijke machinebeurs voor de Ne-
derlandse industrie en dat zal de komende
jaren ook nog wel zo blijven. De vraag rijst of
met de opkomst van sociale media, internet en
de huisbeurzen van machineleveranciers een
aparte netwerkbeurs nog interessant is. Zelf
ben ik zoals gezegd van mening dat we naar de
Machine-hardware met demonstraties - hier op de EMO Hannover 2011 - in combinatie met kennisoverdracht lijken het op beurzen te gaan winnen van het belang van
netwerken. De sterke opkomst van social media zou een verklaring kunnen zijn (foto: Reinold Tomberg)
Aanbod Nederlandse vakbeurzen neemt toe
kwaliteit moeten kijken en ik denk dat een
hoogwaardige beurs naast de Techni-Show,
goed gecombineerd kan worden met het net-
werken en kennisoverdracht. De oudere beurs-
concepten voldoen in mijn ogen niet meer aan
de vraag van de markt.”
Stelling 3• Het thema ‘winstgevend kleine series maken’
van het Nationaal Metaal Congres is momen-
teel inderdaad dé rode draad bij de meeste
metaalbedrijven.
Hazenberg: “Helemaal mee eens! Gezien de ver-
anderende markt in West Europa en met name
in Nederland, blijkt het zo te zijn dat de serie-
groottes alleen maar kleiner worden. Bedrijven
moeten zich dus gaan afvragen, hoe men met
deze verandering moet omgaan en of men nog
competitieve machines heeft. Naast het machi-
nepark is software van groot belang en moet er
naar diverse competenties die voor de winstge-
vendheid nodig zijn, worden gekeken.”“Een beetje beursmoe”
24-25_Metaalexpo2.indd 24 12-02-13 09:51
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 25
B E U R S
er nog maar een vakbeurs bij moet komen.
Keuzes maken, daar gaat het om. Daar waar
het doorsnee metaalbedrijf op een steeds
hoger level moet acteren is het van groot be-
lang dat ook het beursniveau omhoog gaat.
Hiermee kunnen we ons breed en onderschei-
dend manifesteren, wat de concurrentiepositie
ten goede komt.”
Stelling 2• Als de ruimte er is, is het van belang dat de
Techni-Show een hardware-beurs wordt (ma-
chines en gereedschappen in actie), de Meta-
vak een netwerkbeurs (bijpraten onder genot
van hapje en drankje) en de MetaalExpo in
combinatie met het Nationaal Metaal Congres
zijn dan evenementen voor kennisoverdracht.
Van der Endt: “Techni-Show is inderdaad dé
hardware-beurs. Metavak en MetaalExpo wor-
den elkaars concurrent. Nu al wordt er bij de
MetaalExpo gesproken om één machine mee te
nemen. Voor dit jaar nog wel met een geringe
stroomaansluiting, maar zo is de Metavak ooit
ook begonnen.”
Groener: “Die ruimte is er niet, de stelling is op
zich wel goed.”
Blomen en Van Rij zijn het eens met deze stel-
ling. Van Rij vult aan: “Voor Oude Reimer zie ik
meer nut bij de zogeheten hardware-beurzen
en de evenementen voor kennisoverdracht.”
Hazenberg: “De Techni-Show blijft nu eenmaal
de meest belangrijke machinebeurs voor de Ne-
derlandse industrie en dat zal de komende
jaren ook nog wel zo blijven. De vraag rijst of
met de opkomst van sociale media, internet en
de huisbeurzen van machineleveranciers een
aparte netwerkbeurs nog interessant is. Zelf
ben ik zoals gezegd van mening dat we naar de
Machine-hardware met demonstraties - hier op de EMO Hannover 2011 - in combinatie met kennisoverdracht lijken het op beurzen te gaan winnen van het belang van
netwerken. De sterke opkomst van social media zou een verklaring kunnen zijn (foto: Reinold Tomberg)
Aanbod Nederlandse vakbeurzen neemt toe
kwaliteit moeten kijken en ik denk dat een
hoogwaardige beurs naast de Techni-Show,
goed gecombineerd kan worden met het net-
werken en kennisoverdracht. De oudere beurs-
concepten voldoen in mijn ogen niet meer aan
de vraag van de markt.”
Stelling 3• Het thema ‘winstgevend kleine series maken’
van het Nationaal Metaal Congres is momen-
teel inderdaad dé rode draad bij de meeste
metaalbedrijven.
Hazenberg: “Helemaal mee eens! Gezien de ver-
anderende markt in West Europa en met name
in Nederland, blijkt het zo te zijn dat de serie-
groottes alleen maar kleiner worden. Bedrijven
moeten zich dus gaan afvragen, hoe men met
deze verandering moet omgaan en of men nog
competitieve machines heeft. Naast het machi-
nepark is software van groot belang en moet er
naar diverse competenties die voor de winstge-
vendheid nodig zijn, worden gekeken.”
Groener: “Ja. De markt is steeds dynamischer en
onvoorspelbaar geworden. Door de dynami-
scher markt worden de voorraadrisico’s verder
omlaag gebracht en de klant vraagt een kor-
tere doorlooptijd voor de gevraagde opdrach-
ten. Daarnaast neemt de macht van de klant
toe, omdat de klant wil hebben dat je aantoont
hoe je de gevraagde levering op tijd realiseert.”
Blomen: “Je ziet inderdaad een groot interesse
voor automatisering van bestaande productie-
middelen. Dit gaat naar mijn mening momen-
teel ten koste van investeringen in uitbreiding
van het bestaande areaal en productiecapaci-
teit. Dit zou erop kunnen duiden dat de stelling
juist is. Vervangingsinvesteringen laat ik hierin
even buiten beschouwing.”
Van der Endt: “De tijd van grote series ligt al
langere tijd achter ons. Het is momenteel niet
de meest actuele vraag. Op dit moment is veel
actueler hoe je processen zo in te richten dat je
voldoet aan de normen die grote uitbesteders
aan de toeleveranciers stellen of gaan stellen.
Daar zijn de eisen op het gebied van constante
kwaliteit, procesbeheersing, innovatieve pro-
ductontwikkelingsvoorstellen in relatie tot
kostprijsdaling een veel groter thema. Winstge-
vend kleine series maken is te eenzijdig gericht
op flexibiliteit van de machine en programme-
ring. Grote uitbesteders verwachten meer van
hun toeleveranciers.”
Van Rij: “Dit is één van de rode draden bij de
metaalbedrijven. Hangt eigenlijk samen met
het bekende thema efficiënt verspanen. Ook
merken we dat veel bedrijven zeer geïnteres-
seerd zijn in het verhogen van kwaliteit op het
gebied van het verspanen. Denk daarbij aan:
hogere oppervlaktekwaliteiten, hogere nauw-
keurigheden, efficiënter spannen en derge-
lijke. Nederland staat bekend om zijn hoge
technologische kennis en de wil is er om deze
voor de nabije toekomst nog verder op te vij-
zelen. Juist om op het hoge niveau te blijven
of te komen.” <<<“Een beetje beursmoe”
24-25_Metaalexpo2.indd 25 12-02-13 09:51
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 2726 j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3
Om kleine series winstgevend te kunnen verspanen
– begin volgende maand hét thema van het
Nationaal Metaal Congres in Den Bosch - moet je
welhaast onbemand werken. Dat vraagt meer dan
enkel een robot aan de machine plaatsen.
Gereedschapkeuze, voorinstellen, controle en zelfs
parameterinstellingen zijn bij onbemand verspanen
heel anders dan wanneer je aan de machine staat.
Door: FrANC CoENEN
Proceszekerheid. Betrouwbaarheid. Dat wil je
als de machine ’s nachts verspaant, terwijl nie-
mand erbij is. Dat kan tot heel andere gereed-
schapkeuzes leiden voor de onbemande uren
dan voor overdag. In een extreem geval zelfs
het verruilen van een hardmetalen frees voor
een snelstalen, als dat de betrouwbaarheid van
het proces ten goede komt, vindt Jan Leliveld
van Sandvik Coromant. “Het is het verhaal van
de zwakste schakel. Als bijvoorbeeld twee van
de tien gereedschappen niet goed lopen, bepa-
len die twee de betrouwbaarheid van je proces
en de uiteindelijke cyclustijd.”
Bedrijven trappen wel eens in de valkuil van de
bewerkingstijd. Bij wisselende producten moet
dat niet het uitgangspunt zijn. Een goed voor-
beeld is gaten maken. Boren is in veel gevallen
sneller dan frezen. Toch kan in een onbemand
proces juist het frezen van gaten aantrekkelij-
ker zijn, ondanks de langere bewerkingstijd.
Immers: frezen geeft een betere spaanbeheer-
sing en met één frees kun je meerdere diame-
ters maken. En minder gereedschappen - stan-
daardisatie - telt bij het manarm verspanen.
Stabiliteit is een ander aspect. Sandvik Coro-
mant heeft recent het iLock programma verder
uitgebreid. Dit spansysteem wordt ondermeer
toegepast bij volhardmetaalfrezen voor het
verspanen van zogenaamde ISO S materialen,
bijvoorbeeld titanium. Bij volhardmetaalfrezen
zijn de axiale krachten op het gereedschap
hoog. Daardoor bestaat de kans dat de vinger-
frees uit de houder komt. Daarom slijpt Sandvik
spiraalvormige groeven in de schacht van de
frees. Samen met de stiften in de houder voor-
komt dit dat de frees los raakt, terwijl de rond-
loopnauwkeurigheid van de gereedschaphou-
der met krimppassing behouden blijft. “Het
gereedschap zit stabieler in de houder, waar-
door de betrouwbaarheid hoger wordt, stand-
tijden toenemen en we een hogere oppervlak-
tekwaliteit kunnen frezen”, legt Leliveld uit.
Trochiodaal frezenWim Hendriks van Magistor verruilt de hardme-
talen frezen niet, maar kiest voor andere snijpa-
rameters. Traditioneel wordt sleuffrezen veelal
geprogrammeerd met ap en ae van 1D. “Dat is
een zware belasting voor de frees en werkt
breuk in de hand.” Daarom adviseert hij trochi-
odaal f-rezen (schillend frezen met ap tot 2D en
ae 0,2D tot 0,3D). Van MA Ford levert Magistor
hiervoor vijfsnijders met een gepolijst snijvlak
en ongelijk verdeelde tanden. De verspanings-
krachten liggen nu beduidend lager, waardoor
de verspaningscondities verhoogd kunnen wor-
den. “Het gehele proces wordt beter beheers-
baar door de gecontroleerde spaanafvoer.”
Draad roltappen of…Hoe vaak moet er schroefdraad worden ge-
tapt? Onbemand draadtappen kan spannend
zijn. Spanen die zich als een kluwen rond de tap
draaien, kunnen het onbemand proces danig
verstoren, zegt Hans van Steenis van Dormer
Tools. Zowel Magistor als Dormer Tools brengen
daarom steeds meer het draadrollen - of roltap-
pen - onder de aandacht. Voor onbemand ver-
spanen is dit een goed gereedschap omdat er
geen spanen worden gemaakt. Roltappen is
doorgaans sneller dan schroefdraad snijden en
de oppervlaktekwaliteit van de flanken van de
draad is beter. De standtijd is langer dan van
een draadsnijdende tap. Een voorwaarde is wel
dat het materiaal voldoende rek heeft en koud
vervormbaar is. En het moet toegestaan zijn
voor de toepassing. Roltappen is namelijk een
vervormingsproces. Hoewel de schroefdraad
sterker is dan wanneer deze gewoon getapt
wordt, wil de luchtvaart er bijvoorbeeld niet
altijd van weten omdat de structuur van het
materiaal niet in alle gevallen vervormd mag
worden. “Bij nieuwe producten kun je er bij de
engineering rekening mee houden”, meent
Van Steenis. Een andere toepassing waarbij
draadrollen niet altijd is toegestaan, is de voe-
dingsmiddelenindustrie. In het topje van de
flank kunnen insluitingen ontstaan. Dormer
Tools lanceert binnenkort een nieuwe lijn rol-
tappen. Deze hebben een andere geometrie
van de drukvlakken. Dat heeft als belangrijk
voordeel dat je minder vermogen nodig hebt
om de draad te vormen. En dat biedt weer per-
spectief om proceszeker onbemand te werken
op machines met lagere spindelvermogens.
…schroefdraad frezenIs het materiaal ongeschikt of verbiedt de toe-
passing roltappen, dan is draadfrezen het alter-
natief, zegt Hendriks van Magistor. Dat levert
hiervoor onder andere de draad(wervel)frezen
van Vardex en DC, verkrijgbaar vanaf 0,6 mm
diameter. Het voordeel is dat je kleine spanen
maakt, die het proces niet verstoren. Dikwijls
hikken bedrijven aan tegen de hoge kosten van
dergelijke gereedschappen, merkt Hendriks. De
kosten van een draadfrees liggen hoger dan die
van een machinetap. “Maar de standtijd is be-
duidend langer. Bovenal neemt de betrouw-
Verhaal van de zwakste schakel
Dormer Tools brengt een nieuw programma roltappen met een
gewijzigde geometrie van de drukpunten, waardoor je met lagere
spilvermogens draad kunt rollen in plaats van snijden (foto: Dormer)
Onbemand verspanen? Denk aan je gereedschap!
26-27_Metaalexpositie.indd 26 12-02-13 09:52
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 27
G E R E E D S C H A P P E N
verstoren, zegt Hans van Steenis van Dormer
Tools. Zowel Magistor als Dormer Tools brengen
daarom steeds meer het draadrollen - of roltap-
pen - onder de aandacht. Voor onbemand ver-
spanen is dit een goed gereedschap omdat er
geen spanen worden gemaakt. Roltappen is
doorgaans sneller dan schroefdraad snijden en
de oppervlaktekwaliteit van de flanken van de
draad is beter. De standtijd is langer dan van
een draadsnijdende tap. Een voorwaarde is wel
dat het materiaal voldoende rek heeft en koud
vervormbaar is. En het moet toegestaan zijn
voor de toepassing. Roltappen is namelijk een
vervormingsproces. Hoewel de schroefdraad
sterker is dan wanneer deze gewoon getapt
wordt, wil de luchtvaart er bijvoorbeeld niet
altijd van weten omdat de structuur van het
materiaal niet in alle gevallen vervormd mag
worden. “Bij nieuwe producten kun je er bij de
engineering rekening mee houden”, meent
Van Steenis. Een andere toepassing waarbij
draadrollen niet altijd is toegestaan, is de voe-
dingsmiddelenindustrie. In het topje van de
flank kunnen insluitingen ontstaan. Dormer
Tools lanceert binnenkort een nieuwe lijn rol-
tappen. Deze hebben een andere geometrie
van de drukvlakken. Dat heeft als belangrijk
voordeel dat je minder vermogen nodig hebt
om de draad te vormen. En dat biedt weer per-
spectief om proceszeker onbemand te werken
op machines met lagere spindelvermogens.
…schroefdraad frezenIs het materiaal ongeschikt of verbiedt de toe-
passing roltappen, dan is draadfrezen het alter-
natief, zegt Hendriks van Magistor. Dat levert
hiervoor onder andere de draad(wervel)frezen
van Vardex en DC, verkrijgbaar vanaf 0,6 mm
diameter. Het voordeel is dat je kleine spanen
maakt, die het proces niet verstoren. Dikwijls
hikken bedrijven aan tegen de hoge kosten van
dergelijke gereedschappen, merkt Hendriks. De
kosten van een draadfrees liggen hoger dan die
van een machinetap. “Maar de standtijd is be-
duidend langer. Bovenal neemt de betrouw-
baarheid van het proces toe.” Deze draadfrees
werkt in alle materialen. Recent heeft DC een
speciale spaanbreker tap voor materialen met
een rekpercentage tot 25 procent geïntrodu-
ceerd. Deze spaanbreker tap zorgt door de ge-
slepen spaanbreker dat de spanen zich niet om
het gereedschap kunnen krullen. Tot 4D diep
tappen is gegarandeerd, mits inwendige koe-
ling op de machine aanwezig is (10 bar tot 15
bar). <<<
Chip in gereedschapAls de machines ’s nachts frezen zonder dat er
iemand naast staat, moet je blindelings kunnen
vertrouwen op het gereedschap. De gereedschap-
bewaking luistert veel kritischer, zegt Martin Blok-
land, de Zoller-specialist bij Laagland. “Je bent er
immers niet bij als het gereedschap in de spil gaat.”
Hij ziet dat steeds meer bedrijven die investeren
in geavanceerde automatiseringsconcepten, zoals
een Fastems cel, overstappen op voorinstelappa-
ratuur in combinatie met een chiplezer en -schrij-
ver. De chip zorgt ervoor dat ongeacht in welke
pot van het magazijn het gereedschap geplaatst
wordt, de machine altijd de correcte data heeft.
Immers, alle gereedschapdata inclusief de offset-
waarden worden automatisch gelezen en aan de
machine doorgegeven zodra het gereedschap in
de spil wordt geplaatst. De nieuwste Zoller-syste-
men communiceren zelfs voortdurend met de machinebesturing om onder meer standtijdgegevens uit te
lezen. Je kunt bijvoorbeeld elk uur alle gereedschappen scannen. Het systeem geeft dan een visueel signaal
als het (zuster)gereedschap vervangen moet worden. Blokland: “Je ziet dat de software steeds meer contro-
letaken overneemt en de machine aangestuurd wordt vanuit het gereedschapmagazijn.” Een ander aspect is
de gereedschapcontrole in de machine. Een frees kan afbreken. Dat kun je eenvoudig bepalen met lasersyste-
men. “Als je echter onbemand hoge nauwkeurigheden wilt halen, ontkom je niet aan het voorinstellen van
het gereedschap”, meent Blokland. Die werkwijze is misschien minder efficiënt, maar de nauwkeurigheid is
hoger. Bovendien zie je voordat het gereedschap de machine op gaat of het goed is of niet. “En dan heb je
nog geen machinestilstand.” Precies dat wil je voorkomen.
Magistor levert deze draadfrezen van Vartex (foto:
Magistor)
De software van Zoller neemt hierbij steeds meer functies van
de gereedschapbewaking over. En dankzij het chip lees- en
schrijfsysteem kunnen gereedschappen niet meer fout in het
magazijn worden geplaatst (foto: Laagland)
Onbemand verspanen? Denk aan je gereedschap!
Sandvik Coromant breidt het iLock
gereedschapspansysteem steeds
verder uit (foto: Sandvik)
26-27_Metaalexpositie.indd 27 12-02-13 09:52
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 2928 j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3
Eind 2011 bracht arbeidsinspecteur Ehsan
Kermani een onverwacht inspectiebezoek
aan Unilux in Boxtel. Hij noteerde een
flinke lijst met verbeterpunten. Kermani:
“Maar bij de hercontrole bleken al die
punten in orde.”
DOOR: CHARLOTTE NUGTER
Dat zul je altijd zien”, vertelt directieassistente
Ellis Smulders van Unilux. “We kregen bezoek
van de heer Kermani toen ik met vakantie
was.” Productiemanager Frank van Drunen:
“Ja, en ik was op dat moment net buiten de
deur. Ik ben onmiddellijk in mijn auto gespron-
gen.” Het was het onverwachte begin van een
intensief verbetertraject van enkele maanden.
Ehsan Kermani licht toe: “We voeren inspecties
bijna altijd onaangekondigd uit. Het gaat er
ons niet om bedrijven te ‘betrappen’, maar we
willen graag de dagelijkse praktijk zien.”
Tijdens de inspectie constateerde de inspecteur
verschillende overtredingen op de Arbowet.
Het ging om het ontbreken van beveiliging op
machines. Ook ontbrak de Risico Inventarisatie
& Evaluatie (RI&E) en het bijbehorende plan
van aanpak. Unilux had goede contacten met
de Arbodienst en besloot deze in te schakelen
om te helpen bij de verbeteringen. Smulders:
“De inspecteur had ons drie maanden de tijd
gegeven om alle actiepunten uit te voeren.
Samen met de Arbodienst zijn we door het be-
drijf gelopen en hebben we de actielijst uit de
handhavingsbrief doorgenomen. Ook zijn we
aan de slag gegaan met het ontwikkelen van
onze RI&E. Het was best spannend of we het
gingen halen, maar gelukkig is het - met een
paar weken – uiteindelijk gelukt.”
Neus op feiten“We schrokken natuurlijk van al die punten”,
vertelt Van Drunen. “Vooral van de actiepunten
die je eigenlijk wel kent. Per machine moesten
we bekijken wat de beste oplossing was. Een
kap op een boormachine heb je geregeld met
één telefoontje naar de fabrikant. Maar zeker
bij bewegende machines is er niet altijd een
pasklare oplossing. De stempels hebben we bij-
voorbeeld zelf beveiligd met gaasmatten.”
Daadkracht is één; commitment is weer een
ander verhaal. Kermani: “Maar dat geldt niet
voor Unilux. Ze gingen hard aan het werk. Ook
met opmerkingen die ik maakte buiten de in-
spectie om.” De inspecteur gaf bijvoorbeeld
mondeling enkele voorbeelden hoe Unilux het
geluid van de zagerij kan verminderen. Kermani:
“De zagerij en montageafdeling staan met el-
kaar in verbinding. Verklein de doorloop of
plaats een deur. En door het plaatsen van kunst-
stof lamellen bij de invoer- en uitvoeropeningen
van de zaagmachines kon het geluid ook wor-
den gereduceerd. Bij de hercontrole bleek dat
Unilux deze suggesties had overgenomen.”
Veel werkVan Drunen: “We zijn nu nóg alerter. We heb-
ben onlangs een nieuwe machine gekocht in
Italië. Daar hebben we direct door de fabrikant
een bescherming op laten zetten. Dat was duur,
maar we vinden het belangrijk dat onze werk-
Gerârd Roovers bij de zaagmachine. Door het plaatsen van kunststof lamellen is het geluid sterk verminderd.
Gehoorbescherming blijft echter noodzakelijk (foto’s: Marc Blommaert)
Inspecteren belangrijkAnja van Vlerken is landelijk projectleider
voor de sector Metaal van de Inspectie
SZW: “Uit onze inspecties blijkt dat veel
metaalbedrijven nog niet veilig genoeg
werken. De afgelopen tien jaar ontving
72 procent van de geïnspecteerde be-
drijven een boete of een waarschuwing.
Ook het aantal overtredingen per bedrijf
is vaak hoger dan in andere sectoren. In-
specteren blijft dus belangrijk.”
Hulpmiddelen“Bedrijven hoeven echt niet zelf het wiel
uit te vinden”, benadrukt arbeidsinspecteur
Ehsan Kermani. “De sector en de inspectie
hebben allebei instrumenten en hulpmid-
delen ontwikkeld.” Drie voorbeelden:
- 5xbeter.nl: Op deze website vindt u
veel hulpmiddelen: de kosteloze verbe-
tercoaches, de branche RI&E en verschil-
lende checklijsten;
- zelfinspectie.nl: Website waar een be-
drijf zelf kan controleren op arbeidsri-
sico’s, zoals gevaarlijke stoffen of het
voorkomen van ongevallen; en
- arboportaal.nl: Dit portaal van het mi-
nisterie van SZW is een startpunt. Doel
is om werkgevers, werknemers en pre-
ventiemedewerkers te informeren of
door te verwijzen.
“ Nóg alerter op veilig en gezond”
Unilux heeft de stempelmachines zelf beveiligd met
metalen gaasmatten
Arbeidsinspecteur Ehsan Kermani (links),
productiemanager Frank van Drunen en
directieassistente Ellis Smulders >
Deze boormachine heeft een geschakelde bediening;
hij werkt niet als de kap omhoog staat
28-29_Unillux.indd 28 13-02-13 09:16
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 29
M E T A A L B E W E R K E N
bij bewegende machines is er niet altijd een
pasklare oplossing. De stempels hebben we bij-
voorbeeld zelf beveiligd met gaasmatten.”
Daadkracht is één; commitment is weer een
ander verhaal. Kermani: “Maar dat geldt niet
voor Unilux. Ze gingen hard aan het werk. Ook
met opmerkingen die ik maakte buiten de in-
spectie om.” De inspecteur gaf bijvoorbeeld
mondeling enkele voorbeelden hoe Unilux het
geluid van de zagerij kan verminderen. Kermani:
“De zagerij en montageafdeling staan met el-
kaar in verbinding. Verklein de doorloop of
plaats een deur. En door het plaatsen van kunst-
stof lamellen bij de invoer- en uitvoeropeningen
van de zaagmachines kon het geluid ook wor-
den gereduceerd. Bij de hercontrole bleek dat
Unilux deze suggesties had overgenomen.”
Veel werkVan Drunen: “We zijn nu nóg alerter. We heb-
ben onlangs een nieuwe machine gekocht in
Italië. Daar hebben we direct door de fabrikant
een bescherming op laten zetten. Dat was duur,
maar we vinden het belangrijk dat onze werk-
nemers er niet per ongeluk met hun vingers in
kunnen komen.” Kermani vult aan: “Het gaat
om alertheid, maar ook om mentaliteit. De
hoogste baas maakt vaak het verschil.” Smul-
ders knikt: “Ja, je moet wel van je leidingge-
vende de ruimte krijgen om er tijd en energie in
te steken.”
De producten van Unilux worden vooral be-
steld in het voorjaar en de zomer. In die drukke
periode worden de vijftig vaste krachten van
Unilux bijgestaan door seizoenskrachten. Sinds
verleden jaar zijn dat ook Poolse werknemers.
Smulders: “We hebben een speciaal informa-
tiepakket gemaakt voor onze Poolse werkne-
mers. Met daarin onder meer informatie over
onze producten, onze huisregels, plattegron-
den van het bedrijf en het evacuatieplan. We
hebben deze informatie ook in het Pools laten
vertalen. Daar heeft het uitzendbureau bij ge-
holpen. En dat werkt goed: vanaf de eerste
dag is alles duidelijk.”
Smulders: “Wat we graag nog willen oppak-
ken, is het aanbrengen van lijnen om het voet-
gangersgebied in de productiehal te marke-
ren. Dat is dan het gebied waar je zonder vei-
ligheidsschoenen mag lopen.” Heeft Unilux
tot slot nog een tip voor andere metaalbedrij-
ven? “Ja”, zegt Van Drunen. “Ga eens kijken
bij een ander bedrijf. Na het inspectiebezoek
zijn Ellis en ik bij een bedrijf in de buurt - ITB
Precisietechniek - gaan kijken. Door zo’n rond-
leiding kom je weer op nieuwe ideeën. Hun
productieruimte zag er heel overzichtelijk uit.
Zij hadden bijvoorbeeld een duidelijk afwij-
kende kar voor afgekeurde producten. Onze
karren zijn donkerblauw; één daarvan heb ik
rood laten spuiten. Zo zien we precies welke
producten de fabriek niet mogen verlaten. Het
is maar een klein voorbeeld, maar het werkt in
de praktijk heel goed.” <<<
Gerârd Roovers bij de zaagmachine. Door het plaatsen van kunststof lamellen is het geluid sterk verminderd.
Gehoorbescherming blijft echter noodzakelijk (foto’s: Marc Blommaert)
Inspecteren belangrijkAnja van Vlerken is landelijk projectleider
voor de sector Metaal van de Inspectie
SZW: “Uit onze inspecties blijkt dat veel
metaalbedrijven nog niet veilig genoeg
werken. De afgelopen tien jaar ontving
72 procent van de geïnspecteerde be-
drijven een boete of een waarschuwing.
Ook het aantal overtredingen per bedrijf
is vaak hoger dan in andere sectoren. In-
specteren blijft dus belangrijk.”
UniluxHet Brabantse Unilux is gespecialiseerd in
insectenwering (hordeuren en horramen)
voor de professionele markt. Een ander
product is ‘Topspin’: zonwering voor licht-
straten, grote glasfaçades en -kappen.
Nieuw is ‘Nanotecfilm’, een schakelbare
raamfolie die met een druk op de knop
verandert van transparant naar ondoor-
zichtig. Unilux beschikt over een eigen
productiehal in Boxtel van ruim 10.000 m2.
Hulpmiddelen“Bedrijven hoeven echt niet zelf het wiel
uit te vinden”, benadrukt arbeidsinspecteur
Ehsan Kermani. “De sector en de inspectie
hebben allebei instrumenten en hulpmid-
delen ontwikkeld.” Drie voorbeelden:
- 5xbeter.nl: Op deze website vindt u
veel hulpmiddelen: de kosteloze verbe-
tercoaches, de branche RI&E en verschil-
lende checklijsten;
- zelfinspectie.nl: Website waar een be-
drijf zelf kan controleren op arbeidsri-
sico’s, zoals gevaarlijke stoffen of het
voorkomen van ongevallen; en
- arboportaal.nl: Dit portaal van het mi-
nisterie van SZW is een startpunt. Doel
is om werkgevers, werknemers en pre-
ventiemedewerkers te informeren of
door te verwijzen.
“Hoogste baas maakt het verschil”
“ Nóg alerter op veilig en gezond”
Door het verkleinen van de doorgang heeft de
montageafdeling minder last van de zagerij. Frank van
Drunen: “We gaan automatische deuren plaatsen”
Unilux heeft de stempelmachines zelf beveiligd met
metalen gaasmatten
Arbeidsinspecteur Ehsan Kermani (links),
productiemanager Frank van Drunen en
directieassistente Ellis Smulders >
28-29_Unillux.indd 29 13-02-13 09:16
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 3130 j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3
Toeleverancier Machinefabriek v.d.
Elsen heeft geïnvesteerd in een derde
horizontale bewerkingscentrum. Met
deze machine gaat V.d. Elsen verder
met het toevoegen van waarde ten
behoeve van uitbesteders.
DOOR: REINOLD TOMBERG
Zelfs als je in het achterhoofd houdt dat Neder-
land in vergelijking met bijvoorbeeld Duitsland
geen automotive-land is, tref je in ons land het
horizontale bewerkingscentrum toch opvallend
weinig aan. Op een of andere manier hebben
Nederlandse metaalbewerkers weinig trek om
te investeren in HMC’s (horizontal machining
centers). Des te opvallender is het dat toeleve-
rancier Machinefabriek v.d. Elsen in Bergeijk op
een machinepark van zeventien machines,
waaronder ook een aantal draaicentra, maar
liefst drie horizontale bewerkingscentra in ge-
bruik heeft. En let wel: V.d. Elsen is geen
OEM’er, maar een 100 procent toeleverancier
voor verspanende bewerkingen. De nieuwste
horizontale machine is een Hyundai Wia KH
63G die in augustus vorig jaar binnen één week
na de bestelling vanuit de voorraad van Hyun-
dai in Hamburg (D) geleverd is - inclusief de in-
gebruikname - door Dymato uit Veenendaal.
Het bedrijf heeft al langer twee horizontale
Mori Seiki bewerkingscentra in gebruik.
De beide directeuren Ron Luijten en Jos Kox van
de machinefabriek karakteriseren hun aanwinst
als een “degelijke machine.” Het machinecon-
cept met een T-bed en de Z-as in de bewegende
machinekolom is uiteraard een bekend machine-
concept, dus op zich niets schokkends, en het is
ook geen machine met superhoge ijlgangen.
Maar Luijten en Kox roemen de stabiliteit van de
blokgeleidingen die zwaardere verspaningen
mogelijk maken. Verder kan de machine werk-
stukmassa’s opnemen tot 1.000 kg én de machine
heeft veel ruimte om opgespannen werkstukken
in de machine te roteren over de vierde as. Luij-
ten: “In vergelijking met drieassige machines
krijg je met een horizontale machine in elk geval
een extra as.” Voor de KH 63G van V.d. Elsen be-
tekent dit werkstukken opgespannen op de pal-
let van 630 mm een ruimte hebben met een
draaidiameter van 1.120 mm om te roteren over
de vierde machine-as. Vanzelfsprekend is het ma-
chinebereik van de nieuwe Hyundai met een X =
905 mm, Z = 760 mm en Y = 825 mm hierop afge-
stemd. Dus ook ruime afmetingen in vergelijking
met de palletgrootte. Bij het werkstuk op de foto
bij het artikel wordt ondermeer gebruikgemaakt
van de ruimte die de machine biedt: het werk-
stuk is groter dan de pallet en toch is de handling
in de machine geen enkel probleem. Vanzelf-
sprekend bouw je met een dergelijk machinecon-
cept wat minder ruimtebesparend.
Meereisende verspaningen Machinefabriek v.d. Elsen richt zich op de verspa-
nende bewerkingen draaien en frezen. De
nieuwe Hyundai wordt overdag zo veel mogelijk
ingezet voor meereisende verspaningen zoals
het bewerken van gietwerk en voor wat de men-
sen van V.d. Elsen omschrijven als ‘protowerk’. In
de avonduren gaat de machine aan de slag met
seriewerk. Luijten en Kox zien het simpele ver-
spaningswerk langzamerhand verdwijnen. “Wat
overblijft zijn zaken waar meer moeite voor ge-
daan moet worden.” Beide heren hebben beslo-
ten om zich met hun bedrijf minder te richten op
hapsnap-toeleverwerk, maar zich meer te oriën-
teren richting uitbestedende kleine en middel-
grote OEM’ers en deze dan een totaalpakket
aan te bieden. Ze zoeken dus duidelijk de eerste
lijn op. Voor de researchafdeling van een grote
OEM’er bijvoorbeeld wordt momenteel veel pro-
towerk uitgevoerd. In vergelijking met het serie-
werk vergt protowerk meer indirecte uren, maar
het is een goede manier voor een toeleverancier
om waarde toe te voegen. Het bieden van logis-
tieke oplossingen is een andere manier van V.d.
Elsen om zich te onderscheiden van andere, klei-
nere toeleveranciers. Het bedrijf heeft inmiddels
ervaringen met het ‘tweebakjes-systeem’ (two
bin) en met KanBan.
Het TwoBin-proces is een eenvoudig logistiek
beheersysteem. Veel consumenten passen het
onbewust toe: als het pak koffie in de kelderkast
aangebroken wordt, komt meteen een pak kof-
fie op het bestellijstje. Op deze manier is V.d.
Elsen voorraadhoudend voor enkele uitbeste-
ders. In Bergeijk is steeds binnen een raamcon-
Rondom verspanend bewerken
Deze gelaste plaatstalen samenstelling wordt nabewerkt op het nieuwe horizontale bewerkingscentrum Hyundai Wia KH 63G.
Dit deel van 700 mm bij 700 mm opgebouwd van plaatstaal uit 5 mm dik wordt vlak op de machine opgespannen. De mensen van
Machinefabriek v.d. Elsen omschrijven dit werkstuk als ideaal voor een horizontale machine. De samenstelling kan rondom verspanend
bewerkt worden. Dankzij de rotatie om de vierde as kunnen de vlakken van de dikkere strippen op een paar honderdste millimeters goed
evenwijdig nabewerkt worden en liggen de gaten in deze vlakken met dezelfde nauwkeurigheid precies in lijn. Om het kromtrekken van
de vlakken na het frezen te voorkomen wordt de samenstelling vooraf spanningsarm gegloeid (foto: Reinold Tomberg)
Waarde toevoegen met horizontaal
De Hyundai Wia KH 63G op de werkvloer bij V.d. Elsen. Het is een machine met een maximaal spiltoerental
van 4.500 min-1. Het piekkoppel is 1.270 Nm (900 Nm continubedrijf) en een piekvermogen van 26 kW (18,5 kW
continu) (foto: Reinold Tomberg)
30-31_Eisen.indd 30 13-02-13 09:14
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 31
M E T A A L B E W E R K E N
Toeleverancier Machinefabriek v.d.
Elsen heeft geïnvesteerd in een derde
horizontale bewerkingscentrum. Met
deze machine gaat V.d. Elsen verder
met het toevoegen van waarde ten
behoeve van uitbesteders.
als een “degelijke machine.” Het machinecon-
cept met een T-bed en de Z-as in de bewegende
machinekolom is uiteraard een bekend machine-
concept, dus op zich niets schokkends, en het is
ook geen machine met superhoge ijlgangen.
Maar Luijten en Kox roemen de stabiliteit van de
blokgeleidingen die zwaardere verspaningen
mogelijk maken. Verder kan de machine werk-
stukmassa’s opnemen tot 1.000 kg én de machine
heeft veel ruimte om opgespannen werkstukken
in de machine te roteren over de vierde as. Luij-
ten: “In vergelijking met drieassige machines
krijg je met een horizontale machine in elk geval
een extra as.” Voor de KH 63G van V.d. Elsen be-
tekent dit werkstukken opgespannen op de pal-
let van 630 mm een ruimte hebben met een
draaidiameter van 1.120 mm om te roteren over
de vierde machine-as. Vanzelfsprekend is het ma-
chinebereik van de nieuwe Hyundai met een X =
905 mm, Z = 760 mm en Y = 825 mm hierop afge-
stemd. Dus ook ruime afmetingen in vergelijking
met de palletgrootte. Bij het werkstuk op de foto
bij het artikel wordt ondermeer gebruikgemaakt
van de ruimte die de machine biedt: het werk-
stuk is groter dan de pallet en toch is de handling
in de machine geen enkel probleem. Vanzelf-
sprekend bouw je met een dergelijk machinecon-
cept wat minder ruimtebesparend.
Meereisende verspaningen Machinefabriek v.d. Elsen richt zich op de verspa-
nende bewerkingen draaien en frezen. De
nieuwe Hyundai wordt overdag zo veel mogelijk
ingezet voor meereisende verspaningen zoals
het bewerken van gietwerk en voor wat de men-
sen van V.d. Elsen omschrijven als ‘protowerk’. In
de avonduren gaat de machine aan de slag met
seriewerk. Luijten en Kox zien het simpele ver-
spaningswerk langzamerhand verdwijnen. “Wat
overblijft zijn zaken waar meer moeite voor ge-
daan moet worden.” Beide heren hebben beslo-
ten om zich met hun bedrijf minder te richten op
hapsnap-toeleverwerk, maar zich meer te oriën-
teren richting uitbestedende kleine en middel-
grote OEM’ers en deze dan een totaalpakket
aan te bieden. Ze zoeken dus duidelijk de eerste
lijn op. Voor de researchafdeling van een grote
OEM’er bijvoorbeeld wordt momenteel veel pro-
towerk uitgevoerd. In vergelijking met het serie-
werk vergt protowerk meer indirecte uren, maar
het is een goede manier voor een toeleverancier
om waarde toe te voegen. Het bieden van logis-
tieke oplossingen is een andere manier van V.d.
Elsen om zich te onderscheiden van andere, klei-
nere toeleveranciers. Het bedrijf heeft inmiddels
ervaringen met het ‘tweebakjes-systeem’ (two
bin) en met KanBan.
Het TwoBin-proces is een eenvoudig logistiek
beheersysteem. Veel consumenten passen het
onbewust toe: als het pak koffie in de kelderkast
aangebroken wordt, komt meteen een pak kof-
fie op het bestellijstje. Op deze manier is V.d.
Elsen voorraadhoudend voor enkele uitbeste-
ders. In Bergeijk is steeds binnen een raamcon-
tract een afgesproken minimale voorraad be-
schikbaar. Komt een leeg bakje retour dan wordt
de inhoud voor een volgend bakje aangemaakt
en samengesteld. Kijk je in de werkplaats van V.d
Elsen in een bakje, dan zie je niet alleen verspa-
ningswerk maar ook uitbestedingen als slijpen,
harden en oppervlaktebehandelingen die ook in
opdracht verzorgd zijn. In het bakje zit dus een
order die kant-en-klaar is voor montage bij een
OEM’er of een first-tier supplier.
Voor KanBan maakt V.d Elsen voorraadkisten
(een kit) met daarin precies die onderdelen die
nodig zijn in een vervolgproces zoals bijvoor-
beeld het samenbouwen van een machine of
machinedeel. In dit kit kunnen ook voor V.d.
Elsen branchevreemde delen zitten als O-rin-
gen, montagemateriaal en plaatwerk en derge-
lijke. Een OEM’er verschuift door het gebruik
van deze kisten een voorraadpositie richting
toeleverancier. Bijzonder is ook dat de gehele
kist voor die uitbesteder één orderregel is. Dit
scheelt veel administratieve handelingen. <<<
Draaien én frezenDe onderkop bij de naamsaanduiding van Machinefa-
briek v.d. Elsen in Bergeijk luidt ‘Verspaningstechniek’.
Dit omschrijft de bedrijfsactiviteit: een 100 procent toele-
verancier voor de verspanende bewerkingen draaien én
frezen. Het bedrijf is opgestart in de jaren tachtig. In 2000
hebben Ron Luijten en Jos Kox het bedrijf overgenomen.
Bij het bedrijf werken twintig fte’s die met zeventien
CNC-machines (draai- en bewerkingscentra) verspanen
in dagdienst met een aanvullende avondploeg.
Ron Luijten en Jos Kox (links) zien zeer grote series simpel
verspaningswerk langzamerhand verdwijnen (foto:
Machinefabriek v.d. Elsen)
“Degelijke machine”
Waarde toevoegen met horizontaal
De Hyundai Wia KH 63G op de werkvloer bij V.d. Elsen. Het is een machine met een maximaal spiltoerental
van 4.500 min-1. Het piekkoppel is 1.270 Nm (900 Nm continubedrijf) en een piekvermogen van 26 kW (18,5 kW
continu) (foto: Reinold Tomberg)
Foto van een KanBan project wat bij Machinefabriek v.d. Elsen heeft gelopen. Op de voorgrond de kits, op de
achtergrond de voorraad die TwoBin gestuurd wordt (foto: Machinefabriek v.d. Elsen)
30-31_Eisen.indd 31 13-02-13 09:15
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 3332 j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3
Met een lasoplossing van Valk Welding lukt het
ThyssenKrupp Accessibility om trapliften met een
seriegrootte één volautomatisch te lassen.
Uitgangspunt zijn digitale foto’s van het trapportaal
van de trapliftgebruiker.
Door: PETEr SCHUUrBIErS (STICHTIng VErSPanErSforUm)
Het Nederlandse bedrijf ThyssenKrupp Accessibi-
lity maakt deel uit van een concern dat onder
andere bekend staat als producent en leverancier
van personenliften en roltrappen. De fabriek in
Krimpen a/d IJsel is gespecialiseerd in trapliften
voor particulieren. Een traplift bestaat uit een
stoel die door een tandheugelaandrijving over
een railgeleiding wordt bewogen. Stoel en aan-
drijving zijn standaard, terwijl het railsysteem
steeds klantspecifiek is. De efficiëntie waarmee
dit systeem wordt geproduceerd, is een bijzon-
dere prestatie te noemen. Metaal Magazine keek
in de productieafdelingen van ThyssenKrupp Ac-
cessibility om zelf te ervaren welke werkmetho-
den en automatisering zijn gerealiseerd.
Een veel voorkomende uitvoering is een traplift
waarbij het railsysteem aan de binnenkant van
de trap wordt gemonteerd, dus waar de treden
op hun smalst zijn. Zo blijft er voor familieleden
van de trapliftgebruiker voldoende ruimte over,
om ook veilig aan de brede kant de trap op en
af te lopen. Het systeem moet altijd goed func-
tioneren ook over een relatief onnauwkeurige
en willekeurige trap met bochten. Om dit te
realiseren wordt elke traplift specifiek voor een
huissituatie ontworpen en is dus daarmee
uniek. Omdat ThyssenKrupp er in is geslaagd
het productietraject te automatiseren, is een
beheersing verkregen over de kwaliteit en de
levertijd van een traplift. Het is mogelijk om
vanaf het opnemen van een trapportaal bij de
klant aan huis, binnen twee weken het maat-
werk te realiseren en de traplift te installeren.
DigitaliserenThyssenKrupp Accessibility maakt hiervoor digi-
tale foto’s van het trapportaal en berekent dan,
met speciale software, de 3D trapafmetingen.
In de fabriek wordt vervolgens per woonhuis de
elektronisch ingemeten 3D data in het Expert-
CAD ontwerppakket ingelezen. Daarna start de
werkvoorbereiding, de specifieke ontwerpap-
plicatie die ThyssenKrupp zelf heeft ontwik-
keld. Deze customisation werd met behulp van
de embedded ScriptLink macroprogrammeer-
faciliteit gerealiseerd. De kennis om hiermee
eigen applicaties te ontwikkelen, is bij de ont-
werpers op de IT afdeling aanwezig. De kosten
van de aanpassingen zijn zo ook goed te over-
zien en men is niet afhankelijk van derden voor
software-tuning. Bij het automatiseren van het
ontwerp en het fabricageproces, was de kern
van de opgave, om een stalen tandheugelstrip
en een buislengte te buigen en deze nauwkeu-
rig op elkaar te positioneren en te lassen. Dit
gebeurt volgens een ingenieuze berekening
zodanig, dat een hartlijn ontstaat, die als een
vloeiende curve onderlangs een buisgeleiding
verloopt. Hierop zet zich immers het tandwiel
af om de liftstoel schokvrij te verplaatsen. Er
zijn nu slechts enkele ontwerphandelingen
nodig om deze constructie te realiseren. Thys-
senKrupp beschikt vervolgens direct over de
werktekening en werkvoorbereiding van het
railsysteem die beide uniek zijn voor een klant.
Maar dat is nog niet alles. Door de aangebrachte
koppelingen in de CAD-software worden de or-
dergegevens online aangeboden op de fabrica-
geplekken in het bedrijf. Daartoe rekent Thys-
senKrupp ook de data voor zaagopdrachten van
de buis, snijden van de tandheugelstukken, de
CNC-programma’s voor de buigmachines, het
positioneren in mallen, de lasposities en data
voor de lasrobotaansturing. De tandheugelstrip
met buis wordt bovendien in hanteerbare seg-
menten tot de complete 3D-trapgeleiding sa-
mengesteld. De productie van deze onderdelen
vindt door elkaar plaats, in een batch van or-
ders, gekenmerkt door een barcoderegistratie
en wordt met onbemande trucks getranspor-
teerd. De benodigde CAM-schakels zijn bij Thys-
senKrupp feitelijk een voortvloeisel van de Ex-
pertCAD software-customisation.
Lasrobot Valk Welding heeft vier lasrobotinstallaties ge-
leverd om aan de productievraag te kunnen
voldoen. Ook het maatwerk om de ExpertCAD-
data, met de zogeheten ‘Custom Made Robot
Software’, volautomatisch om te zetten in de
CNC-lasprogramma’s, werd afgestemd tussen
beide IT afdelingen en kant-en-klaar meegele-
Railsysteem klantspecifiek
Lasrobot in actie bij het lassen van een tandheugelstrip op een gebogen buis (foto’s: Valk Welding en ThyssenKrupp)
Automatisch lassen bij seriegrootte één
Stichting VerspanersforumDe Stichting Verspanersforum, die de ExpertCAD soft-
ware promoot, stelt dat de toepassing van ThyssenKrupp
laat zien, dat ook voor verspanende metaalbedrijven op-
lossingen kunnen worden geboden om zelf te automati-
seren, zeker in de werkvoorbereiding. Er zijn veel bespa-
ringen mogelijk door maatwerk onder eigen regie uit te
voeren (contact: peter.schuurbiers@verspanersforum.nl). Elk trapportaal heeft een eigen kromming, het is dus
laswerk met de seriegrootte één
32-33_ThyssenKrupp.indd 32 13-02-13 09:13
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 33
m E T a a L B E W E r K E n
Maar dat is nog niet alles. Door de aangebrachte
koppelingen in de CAD-software worden de or-
dergegevens online aangeboden op de fabrica-
geplekken in het bedrijf. Daartoe rekent Thys-
senKrupp ook de data voor zaagopdrachten van
de buis, snijden van de tandheugelstukken, de
CNC-programma’s voor de buigmachines, het
positioneren in mallen, de lasposities en data
voor de lasrobotaansturing. De tandheugelstrip
met buis wordt bovendien in hanteerbare seg-
menten tot de complete 3D-trapgeleiding sa-
mengesteld. De productie van deze onderdelen
vindt door elkaar plaats, in een batch van or-
ders, gekenmerkt door een barcoderegistratie
en wordt met onbemande trucks getranspor-
teerd. De benodigde CAM-schakels zijn bij Thys-
senKrupp feitelijk een voortvloeisel van de Ex-
pertCAD software-customisation.
Lasrobot Valk Welding heeft vier lasrobotinstallaties ge-
leverd om aan de productievraag te kunnen
voldoen. Ook het maatwerk om de ExpertCAD-
data, met de zogeheten ‘Custom Made Robot
Software’, volautomatisch om te zetten in de
CNC-lasprogramma’s, werd afgestemd tussen
beide IT afdelingen en kant-en-klaar meegele-
verd. Op een werkplek tussen de cellen haalt de
operator de orders nu binnen uit het systeem.
Daarbij is de barcode ook gekoppeld aan het
programmanummer, zodat de operator alleen
het programma hoeft op te roepen nadat het
werkstuk is opgespannen. Het railsegment
ofwel de buis met tandheugelstrip, werden
hiervoor eerder al in het proces manueel ge-
hecht. De lasrobots controleren deze railseg-
menten eerst op maatafwijkingen met een vi-
sion-systeem. Dit systeem scant per zone de
lasnaden op mogelijke maatafwijkingen ten
opzichte van het lasprogramma en corrigeert
deze automatisch. De software van Valk Wel-
ding voert daarna een botsingsvrije aflascyclus
uit aan twee kanten van de railstrip.
Met deze automatiseringsslag kan Thyssen-
Krupp de groeiende marktvraag opvangen en
een hoge kwaliteit waarborgen in de hiervoor
geheel gemoderniseerde productieafdeling
voor de raildelen. De nieuwe faciliteiten zijn
zodanig, dat gewerkt kan worden in dagdienst,
zonder dat er in een meerploegendienst ge-
werkt wordt. <<<
Railsysteem klantspecifiek
Lasrobot in actie bij het lassen van een tandheugelstrip op een gebogen buis (foto’s: Valk Welding en ThyssenKrupp)
Automatisch lassen bij seriegrootte één
award voor Valk WeldingValk Welding won vorig jaar tijdens de Techni-Show 2012 met de 3D Free Shape Welding Solution, de pu-
blieksprijs voor de Techni Show Innovatie Award. Dit is een automatiseringsoplossing voor de enkelstuks
lasproductie van 3D gebogen werkstukken. Dat daarbij ook de lasprogramma’s automatisch gegenereerd
worden, wordt gezien als een doorbraak voor customisation van consumentenproducten van een 3D-laspro-
ces waarvan de meeste vormen van het laswerkstuk maar éénmalig voorkomen. De 3D Free Shape Welding
Solution van Valk Welding is een softwarematige oplossing, die het mogelijk maakt programma’s voor de
lasrobot automatisch te genereren, inclusief de juiste lasparameters en toortshoeken. Dit maakt inzet van ro-
botautomatisering mogelijk voor enkelstuksproductie, zonder tussenkomst van een programmeur. Een CMRS
applicatie zorgt ervoor dat alle geometrische data uit de CAD bestanden in een Automatic Program Generator
worden omgezet in programma’s voor de lasrobots. De software herkent bovendien welk type product het
betreft en berekent daarvoor de optimale routing. Mocht er, door het vrije vorm van het buigproces, toch
een botsing optreden bij de uitgerekende programma’s, dan signaleert de software dit en komt automatisch
met een oplossing, die wel botsingsvrij is. Volgens Valk Welding vervangt een lasrobot met de 3D Free Shape
Welding Solution drie handlassers en wordt er bovendien met een constantere kwaliteit gelast. Voordelen van
de 3D Free Shape Welding Solution van Valk Welding zijn onder meer geen offline/online programmeertijd-
verlies door specialist, een minimale machinebreuk door automatische controle van de programma’s en een
minimale machine-omsteltijd door een multifunctionele mal en programmaselectie tijdens de productie. 3D
Free Shape Welding Solution wordt inmiddels met succes toegepast bij ThyssenKrupp Accessibility BV. Deze
fabrikant zet de 3D Free Shape Welding Solution in om driedimensionaal gebogen raildelen voor trapliften
volledig automatisch op klantspecificatie in seriegrootte één te produceren.Elk trapportaal heeft een eigen kromming, het is dus
laswerk met de seriegrootte één
De lasrobot controleert deze railsegmenten op
maatafwijkingen met een vision-systeem
Stoel en aandrijving van een traplift zijn standaard,
maar het railsysteem is steeds klantspecifiek
32-33_ThyssenKrupp.indd 33 13-02-13 09:14
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 3534 j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3
Van 29 januari tot en met 2 februari vond in Pfronten (D) de jaarlijkse huisshow van DMG/Mori
Seiki plaats. Op de eerste dag was er tevens de internationale persconferentie en kon Metaal
Magazine een kijkje nemen in de productiehallen en de showroom, waar veel nieuwe machines
stonden opgesteld. In totaal komt DMG/Mori Seiki dit jaar met 27 noviteiten, waarvan er zestien
op de EMO getoond gaan worden. In Pfronten werden zes nieuwe machines getoond.
DOOR: PAUL QUAEDVLIEG
Tijdens de internationale persconferentie, die
traditioneel op de eerste dag van de huisshow
van DMG/Mori Seiki in Pfronten wordt gehou-
den, maakten Dr. Rudiger Kapitza en Mr. Masa-
hiko Mori, duidelijk dat de samenwerking op
internationaal gebied geheel volgens planning
gaat. “Voor het eerst staan we gezamenlijk in
april op de belangrijke metaalbeurs CIMT in
China”, legt Kapitza uit. “Eind dit jaar is het
nieuwe Europese hoofdkantoor vlakbij Zürich
in Zwitserland klaar en er zijn plannen voor
een nieuw hoofdkantoor in Tokio. Daarnaast
wordt een tweede fabriek in Tianjin in China
gebouwd. Hier moeten vanaf oktober de hori-
zontale bewerkingscentra van het type NHX
gebouwd gaan worden in aantallen van hon-
derd stuks per maand. Ook wordt deze fabriek
de spil in het aanleveren van gietdelen voor
andere DMG/Mori Seiki fabrieken in Shanghai,
Europa, Japan en Amerika. De bestaande fa-
briek in Shanghai wordt verder uitgebreid, de
nieuwe fabriek in Davis (USA) draait bijna op
volle toeren en er komt een nieuwe fabriek in
Rusland voor het bouwen van de Ecoline ma-
chines.” Mori vult hem aan over de verdere
integratie tussen DMG en Mori Seiki: “We bou-
wen nu de universele draaibanken van het
type NLX2500 bij Gildemeister in Italië en er
worden DMU 50 machines gebouwd in de fa-
brieken van Mori Seiki in Japan. De klanten
profiteren hierdoor van lagere prijzen en kor-
tere levertijden.”
Nieuwe gezamenlijke machineMisschien wel de meest bijzondere machine van
de huisshow was de nieuwe Dixi 210, een zeer
nauwkeurige high-end portaalmachine waar,
volgens Kapitza, veel vraag naar is. Dixi, een
Zwitserse machinebouwer, werd in 2007 door
Mori Seiki overgenomen. Nu werd in Pfronten
de eerste nieuwe Dixi machine onder de vlag
van DMG/Mori Seiki gepresenteerd. Kapitza:
“De nieuwe Dixi 210 verbindt de spreekwoor-
delijke Zwitserse precisie van Mori Seiki-dochter
Dixi met de Duitse ingenieurskennis van Gilde-
meisters-dochter Deckel Maho en de handma-
tige werkzaamheden van de vakmensen van
Dixi in Le Locle, Zwitserland.” Deze Dixi 210
blinkt uit met een nauwkeurigheid van minder
dan 35 micrometer bij een werkbereik van
1.800 mm (X) bij 2.100 mm (Y) bij 1.450 mm (Z).
De nauwkeurigheid wordt onder meer behaald
door bepaalde oplegvlakken te schrapen. Ge-
middeld zijn ze daar in Le Locle zo’n 500 uur per
machine mee bezig. Ook beschikt de machine
over een speciaal ‘thermo-management’ sys-
teem met koeling voor alle componenten die
warmte ontwikkelen. Mede daardoor is de ma-
chine zo’n 30 procent tot 40 procent duurder
dan vergelijkbare DMG-machines maar biedt
een driemaal hogere nauwkeurigheid. Volgens
Kapitza hebben klanten dat er wel voor over en
zijn er al diverse orders geplaatst. Er kunnen
werkstukken in de machine bewerkt worden
met een maximale diameter van 2.500 mm, een
hoogte van maximaal 1.250 mm en een maxi-
male massa van 8.000 kg. Er zijn meerdere spin-
dels leverbaar met een maximaal vermogen tot
114 kW. Ook is er een extra krachtige spil lever-
baar met een draaimoment van 1.550 Nm en
een maximum toerental van 6.300 min-1. Op de
komende EMO 2013 in Hannover wordt de Dixi
270 geïntroduceerd, ook zeer nauwkeurig maar
met een groter werkbereik.
Back in businessDe cijfers van de VDW en Oxford Econo-
mics, die DMG/Mori Seiki presenteerde
tijdens de persconferentie, geven een
wereldwijde groei aan voor machinever-
kopen van 7,6 procent voor 2013. Rudiger
Kapitza is echter hierover minder positief,
met name over de machineverkopen in
Europa, die toch wel achter blijven. Posi-
tief nieuws is de comeback van Amerika
(Noord Amerika, Mexico en Canada) en
Japan. “Gezien de groeiende machine-
verkopen daar, lijkt het erop dat Ame-
rika economisch weer aan het groeien is.
Duitsland stond op plaats drie de afgelo-
pen jaren, maar is nu naar de vierde plaats
verdrongen ten gunste van Amerika. Ook
Japan groeit weer. Dat deze landen groei
vertonen is voor het eerst sinds negen
jaar. Vooral de automobiel- en vliegtuig-
industrie zorgen hiervoor, maar de sterk-
ste stijging verwachten wij bij de medi-
sche sector.” Kapitza verwacht hier voor
de komende vijf jaar zelfs een groei van 8
procent per jaar.
??
Lokale productie biedt voordelen
De nieuwe universele draaimachine NLX2500Y700 wordt nu ook in Europa gebouwd
34-35_DMG.indd 34 13-02-13 09:12
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 35
M E T A A L B E W E R K E N
middeld zijn ze daar in Le Locle zo’n 500 uur per
machine mee bezig. Ook beschikt de machine
over een speciaal ‘thermo-management’ sys-
teem met koeling voor alle componenten die
warmte ontwikkelen. Mede daardoor is de ma-
chine zo’n 30 procent tot 40 procent duurder
dan vergelijkbare DMG-machines maar biedt
een driemaal hogere nauwkeurigheid. Volgens
Kapitza hebben klanten dat er wel voor over en
zijn er al diverse orders geplaatst. Er kunnen
werkstukken in de machine bewerkt worden
met een maximale diameter van 2.500 mm, een
hoogte van maximaal 1.250 mm en een maxi-
male massa van 8.000 kg. Er zijn meerdere spin-
dels leverbaar met een maximaal vermogen tot
114 kW. Ook is er een extra krachtige spil lever-
baar met een draaimoment van 1.550 Nm en
een maximum toerental van 6.300 min-1. Op de
komende EMO 2013 in Hannover wordt de Dixi
270 geïntroduceerd, ook zeer nauwkeurig maar
met een groter werkbereik.
Made in EuropaBijzonder is de nieuwe universele draaimachine
van het type NLX2500Y700. Deze wordt tegen-
woordig ook in Europa gebouwd onder geza-
menlijke vlag van DMG/Mori Seiki. De nieuwe
machines van de NLX serie zijn stijver dan de
voorgangers, mede door een verbeterde struc-
tuur van het machinebed, vlakke geleidingen
met hogere dempingseigenschappen, verstevi-
gingen in de lineaire assen en grotere kogelom-
loopspillen. De NLX2500Y700 heeft een maxi-
male draaidiameter van 366 mm en een draai-
lengte van maximaal 705 mm. In de X- en Z-as
kan de machine bewegen over een lengte van
260 mm respectievelijk 795 mm en wordt daar-
mee een veelzijdige machine voor draaibewer-
kingen. Tijdens het open huis in Pfronten wer-
den ook nog andere nieuwe machines getoond,
waaronder een DMC 80 H linear, een DMC 65
FD monoblock, een DMU 125 FD monoblock en
een CTX beta 2000. Op de komende EMO dit
Back in businessDe cijfers van de VDW en Oxford Econo-
mics, die DMG/Mori Seiki presenteerde
tijdens de persconferentie, geven een
wereldwijde groei aan voor machinever-
kopen van 7,6 procent voor 2013. Rudiger
Kapitza is echter hierover minder positief,
met name over de machineverkopen in
Europa, die toch wel achter blijven. Posi-
tief nieuws is de comeback van Amerika
(Noord Amerika, Mexico en Canada) en
Japan. “Gezien de groeiende machine-
verkopen daar, lijkt het erop dat Ame-
rika economisch weer aan het groeien is.
Duitsland stond op plaats drie de afgelo-
pen jaren, maar is nu naar de vierde plaats
verdrongen ten gunste van Amerika. Ook
Japan groeit weer. Dat deze landen groei
vertonen is voor het eerst sinds negen
jaar. Vooral de automobiel- en vliegtuig-
industrie zorgen hiervoor, maar de sterk-
ste stijging verwachten wij bij de medi-
sche sector.” Kapitza verwacht hier voor
de komende vijf jaar zelfs een groei van 8
procent per jaar.
Lokale productie biedt voordelen
De nieuwe gezamenlijk ontwikkelde Dixi 210 blinkt uit in nauwkeurigheid voor grote producten (foto’s: Paul Quaedvlieg)
De nieuwe DMC 80 H linear is een snel horizontaal
bewerkingscentrum
najaar pakt DMG/Mori Seiki verder uit met nog
eens zestien nieuwe machines. Een bezoek
meer dan waard, lijkt ons. <<<
34-35_DMG.indd 35 13-02-13 09:13
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 3736 j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3
De Additive & New Manufacturing
Technologies Zone op de nieuwe
Belgische industriebeurs MTMS is
zonder meer het meest bijzondere
onderdeel. Hier tonen exposanten
technologie die morgen gemeengoed
zal zijn, maar vandaag al beschikbaar is.
DOOR: FRANC COENEN
De maakindustrie staat aan de vooravond van
een transformatie. Nieuwe technologie komt
beschikbaar, andere materialen, maar ook
nieuwe werkwijzen. Karl D’haveloose van In-
ventMedia, de Belgische organisator van de
vroegere Metapro, denkt dat ook beursorga-
nisatoren een transformatie moeten doorma-
ken. “We moeten de industriebeurzen op-
nieuw uitvinden. Bezoekers komen naar een
beurs om de toekomst te zien.” Met die toe-
komst worden bezoekers van MTMS (Materials
Transformation & Machining Show) direct ge-
confronteerd als ze via de Additive & New Ma-
nufacturing Technologies Zone de beurs bin-
nenstappen. De beurs vindt plaats van 20 tot
en met 22 maart in Brussels Expo. Dertig expo-
santen dompelen hen onder in nieuwe pro-
ductietechnologie. Dat behelst meer dan 3D-
printen en additive manufacturing, zegt Bart
Grimonprez van Howest Industrial Design Cen-
ter. Deze afdeling van de Hogeschool West-
Vlaanderen (Howest) tekent voor de organisa-
tie van het congres op de eerste beursdag (zie
kader) en ondersteunt bij de inrichting van
deze zone. “Het congres is enerzijds futuris-
tisch. Sprekers schetsen waar het industriële
midden- en kleinbedrijf over drie jaar terecht
kan komen. In dat opzicht is het congres een
Ocas presenteert de mogelijkheden van incrementeel omvormen (foto: Ocas)
MTMS toont transformatie maakindustrie
Congres over nieuwe materialen en productietechnologieHowest organiseert de eerste beursdag het Additive & New Manufacturing Technologies Congres. Zes spre-
kers presenteren concrete cases met nieuwe productietechnologie. Bart Grimonprez van Howest: “We belich-
ten de cases vanuit de klant, die niet alleen voordelen maar ook problemen en nadelen toelicht.” De presen-
taties geven deelnemers aanknopingspunten voor de afweging zelf te investeren in de nieuwe technologie
of uit te besteden. Een van de cases betreft de toepassing van een nieuwe composiet in de bodem van de
kofferbak van een personenauto. Dit is een duopresentatie van het Franse Faurecia (de leverancier) en MPSA,
de autoconstructeur. In het materiaal worden vlasvezels gebruikt. Die zijn hernieuwbaar en geven dezelfde
sterkte aan het composietmateriaal als de tot nog toe gebruikte glasvezels. Ocas presenteert het incrementeel
omvormen van dunne metaalplaat, een alternatief voor het dieptrekken waarbij je geen matrijzen nodig
hebt. De techniek is bruikbaar voor zowel prototypebouw als kleine series. Sirris presenteert de nieuwste
mogelijkheden op het gebied van keramiek 3D-printen, waarvoor al de eerste toepassingen zijn gevonden.
3M presenteert een nieuwe lijmtoepassing: het verlijmen van honingraatstructuren met aluminium panelen
tot een sandwich voor maritieme toepassingen. Bijzonder is dat 3M erin slaagt om de lijm te combineren met
een anti-corrosiecoating. Verder zijn er nog presentaties over additive manufacturing van zowel metalen als
kunststof componenten. Het congres is bedoeld voor een breed publiek uit de maakindustrie, zowel product-
ontwikkelaars als mensen uit de productie. Deelname aan het congres kost (inclusief lunch en receptie na
afloop) 100 euro per persoon. Inschrijven kan via de website van de beurs www.mtms.eu. Een beursbezoek
zelf is overigens gratis, mits registratie via dezelfde website.
inspiratiebron. Anderzijds is het praktisch. We
tonen cases uit de praktijk van vandaag. Met
voor- en nadelen. We laten de bezoeker zien
dat het anders kan.”
MTMS toont de bezoekers ook live techniek.
Karl D’haveloose: “Dat doen we in de machine-
zones in beide hallen. Hier staan enkel exposan-
ten die machines werkend tonen.” Bewust kiest
hij ervoor om de beurs niet thematisch in te
delen. Dat betekent dus dat bezoekers een vijf-
assig bewerkingscentrum naast een lasersnijder
zien staan. Je ziet dus wellicht alternatieven
naast elkaar. Verspreid over de rest van de
beursvloer zijn er nog drie zones voor de toele-
veranciers en de materialenleveranciers. In alle
drie deze zones is er een grote centrale bar-
ruimte. D’haveloose: “We richten de paviljoens
optimaal in op netwerken.” Ook die transfor-
matie gaat de industrie doormaken. <<<
Karl D’haveloose: “Bezoekers komen om de
toekomst te zien” (foto: InventMedia)
“Industriebeurzen opnieuw uitvinden”
36-37_MTMS.indd 36 13-02-13 09:10
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 37
B E U R S
De Additive & New Manufacturing
Technologies Zone op de nieuwe
Belgische industriebeurs MTMS is
zonder meer het meest bijzondere
onderdeel. Hier tonen exposanten
technologie die morgen gemeengoed
zal zijn, maar vandaag al beschikbaar is.
De maakindustrie staat aan de vooravond van
een transformatie. Nieuwe technologie komt
beschikbaar, andere materialen, maar ook
nieuwe werkwijzen. Karl D’haveloose van In-
ventMedia, de Belgische organisator van de
vroegere Metapro, denkt dat ook beursorga-
nisatoren een transformatie moeten doorma-
ken. “We moeten de industriebeurzen op-
nieuw uitvinden. Bezoekers komen naar een
beurs om de toekomst te zien.” Met die toe-
komst worden bezoekers van MTMS (Materials
Transformation & Machining Show) direct ge-
confronteerd als ze via de Additive & New Ma-
nufacturing Technologies Zone de beurs bin-
nenstappen. De beurs vindt plaats van 20 tot
en met 22 maart in Brussels Expo. Dertig expo-
santen dompelen hen onder in nieuwe pro-
ductietechnologie. Dat behelst meer dan 3D-
printen en additive manufacturing, zegt Bart
Grimonprez van Howest Industrial Design Cen-
ter. Deze afdeling van de Hogeschool West-
Vlaanderen (Howest) tekent voor de organisa-
tie van het congres op de eerste beursdag (zie
kader) en ondersteunt bij de inrichting van
deze zone. “Het congres is enerzijds futuris-
tisch. Sprekers schetsen waar het industriële
midden- en kleinbedrijf over drie jaar terecht
kan komen. In dat opzicht is het congres een
25 Nederlandse exposantenEind januari hadden zich een kleine 25 Nederlandse exposanten in-
geschreven voor MTMS 2013. Is de Belgische markt aantrekkelijk of
voelen ze zich door het thema aangetrokken?
Paul van de Ven, marketing- en salesmanager bij Van Hoorn Car-
bide, ziet wel iets in het thema. “De verandering, meer materialen,
andere bewerkingstechnieken, is ook zichtbaar in ons deel van de
maakindustrie. Naast traditionele bewerkingen en behandelingen
van metaal en staal moeten in toenemende mate kunststoffen,
composieten en metaalvarianten bewerkt en verwerkt worden in
complexere eindproducten.” Met name de trend om producten als-
maar lichter te maken, leidt tot nieuwe materiaalcombinaties. Deze
zijn vaak abrasief, wat tot grote gereedschapslijtage lijdt. “Voor ons
vormt een uitdaging om passende gereedschappen te ontwikkelen.
MTMS biedt ons een platform om naast de frezen voor de bewer-
king van stalen en metalen ook onze frezen voor kunststoffen en
composieten te tonen.” Van Hoorn Carbide biedt de MTMS-bezoe-
kers een sneak preview van de nieuwe gereedschappen die later dit
jaar op de EMO worden getoond.
Alternatieve bewerkingstechnieken hoeven niet altijd heel nieuw
te zijn. Dat bewijst Etchform. Het etsen is een oud, maar nog on-
bekend proces. Nieuwer is het elektroformeren. Etchform laat op
MTMS beide technieken zien. “Ze zijn een alternatieve bewerkings-
technologie voor precisieproducten waarin je geen thermische of
mechanische spanningen wilt en die je niet meer hoeft na te be-
werken”, legt productmanager René de Vries van het Hilversumse
bedrijf uit. Toepassingen zijn vooral te vinden in de ruimtevaart,
halfgeleiderindustrie, machinebouw, sensoren productie, filtratie,
et cetera. Het is een aanvulling op en vaak gunstig alternatief voor
onder meer lasersnijden, vonken en fijnstampen. Bij fotochemisch
etsen haal je materiaal weg; bij elektroformeren bouw je juist het
materiaal op. Elektroformeren gebeurt bij Etchform alleen in nikkel
met een maximum dikte van circa 0,2 mm en structuren en toleran-
ties tot op sub micron niveau. Typische voorbeelden zijn connecto-
ren, (contact)veren, encoderschrijven, filters, maskers, pakkingen,
RFI- behuizingen, shims en zeven voor velerlei industriële toepas-
singen. Etchform wil op MTMS de Belgische markt verkennen. “We
doen al veel in het buitenland, maar niet in België. We willen daar
ons marktaandeel vergroten. De beurs is voor ons het platform om
de markt af te tasten.”
Voor Wil Toebes van Promatt is de belangrijkste reden voor deel-
name de Belgische markt. Die is voor de importeur van onder andere
Behringer zagen in de Benelux belangrijk. “De Belgische markt is heel
interessant. Waar Nederlanders in de stress schieten als ze het woord
crisis horen, lijken Belgen minder paniekerig te reageren. Het inves-
teringsklimaat is er veel constanter.” Promatt gaat met vijf machines
naar de MTMS. De stand is te klein om een volledig geautomatiseerd
systeem te tonen, zoals Behringer die bouwt. Automatisering is echter wel absoluut het thema als het om zagen
gaat, zegt Toebes. En dat reikt verder dan alleen automatische toevoer. De nieuwe Behringer zaagmachines
stellen zichzelf in. Sensoren voelen de weerstand tijdens het zagen en het zelf regulerend systeem van de zaag
past parameters automatisch aan, zodat je steeds een optimaal zaagproces hebt. Behringer zet in op intelligen-
tere besturingen en stabiele constructies omdat tegenwoordig heel andere materialen verwerkt worden dan
vroeger. Zwaardere en langere producten, moeilijk verspaanbare materialen. Ook het zagen verandert door de
komst van andere materialen.
MTMS toont transformatie maakindustrie
inspiratiebron. Anderzijds is het praktisch. We
tonen cases uit de praktijk van vandaag. Met
voor- en nadelen. We laten de bezoeker zien
dat het anders kan.”
MTMS toont de bezoekers ook live techniek.
Karl D’haveloose: “Dat doen we in de machine-
zones in beide hallen. Hier staan enkel exposan-
ten die machines werkend tonen.” Bewust kiest
hij ervoor om de beurs niet thematisch in te
delen. Dat betekent dus dat bezoekers een vijf-
assig bewerkingscentrum naast een lasersnijder
zien staan. Je ziet dus wellicht alternatieven
naast elkaar. Verspreid over de rest van de
beursvloer zijn er nog drie zones voor de toele-
veranciers en de materialenleveranciers. In alle
drie deze zones is er een grote centrale bar-
ruimte. D’haveloose: “We richten de paviljoens
optimaal in op netwerken.” Ook die transfor-
matie gaat de industrie doormaken. <<<
Karl D’haveloose: “Bezoekers komen om de
toekomst te zien” (foto: InventMedia)
Van Hoorn Carbide beschikt over een eigen
testcentrum (foto: Van Hoorn Carbide)
Een voorbeeld van een geëtst product, een
solar connector (foto: Etchform)
Een grote Behringer bandzaag tijdens de
Tube 2012 in actie (foto: Reinold Tomberg)
“Industriebeurzen opnieuw uitvinden”
36-37_MTMS.indd 37 13-02-13 09:10
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 3938 j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3
Door de bestaande servokniehefboompers op een
aantal punten aan te passen en de beweging van de
stempel anders te programmeren, brengt Schuler
Gräbener het stansen met gewone gereedschappen
dichtbij de kwaliteit van het fijnstansen.
DOOR: FRANC COENEN
Bij het stansen snij je met het gereedschap eerst
een deel van het materiaal weg, daarna breekt
de rest af. Het resultaat is dat ongeveer 50 pro-
cent van het snijvlak een echte gladde snijzone
is (Glattschnitt), de rest is een breukvlak dat
ruwer is en vaak nabewerking vereist bij hoog-
nauwkeurige componenten. Wil je een 100 pro-
cent ‘Glattschnit’-aandeel, dan ben je tot nog
toe aangewezen op een fijnsnijdpers met bijbe-
horend gereedschap. Dit is echter een com-
plexe, kostbare en weinig flexibele oplossing.
Deze persen worden namelijk niet gebouwd
met grote tafelafmetingen. Dit betekent dat je
als er nog andere bewerkingen moeten gebeu-
ren, het werkstuk naar een tweede machine
moet. “Dat voorkomen we met deze verbe-
terde servokniehefboompers”, zegt Bart Desart
van Pack International, dat Schuler deels in Ne-
derland vertegenwoordigt. Met de verbeterde
pers haalt Gräbener een Glattschnitt-aandeel
van meer dan 80 procent van het snijvlak.
Om deze hoge stanskwaliteit te bereiken, heeft
Gräbener de pers op een aantal punten aange-
past. Met name de hogere stijfheid van deze
PSK-pers, zoals de typeaanduiding luidt, verge-
leken met de standaard MSK valt op. Zo buigt
de tafel slechts 0.04 mm per meter door bij volle
belasting op 2/3 van het totale tafeloppervlak.
De snijspeling in het gereedschap bedraagt
slechts 0,5 procent van de materiaaldikte: bij
3 mm (de dikte van het materiaal tijdens de de-
monstratie) betekent dit dat de 630 ton zware
ram in het materiaal beweegt met slechts 0,015
mm speling. Om de stijfheid van de pers te
tonen, had men bij Gräbener het gereedschap
excentrisch op de pers opgespannen. Deson-
danks gaf deze geen krimp, mede door de ver-
stevigde zijwanden en de vier rolgeleidingen
links en rechts. Dit zijn voorgespannen spelings-
vrije rolgeleidingen, die ervoor zorgen dat de
kiepstijfheid veel hoger ligt dan doorgaans.
Onmisbaar in het nieuwe concept is de servo-
aandrijving. Hierin schuilt het andere deel van
de oplossing om tot een fijnere stanskwaliteit
te komen. De stempel wordt namelijk lang-
zaam in het materiaal gebracht, waarna de be-
weging versnelt zodat het op volle snelheid
weer uit het materiaal komt. Desart ziet voor
het nieuwe concept veel mogelijkheden, omdat
je nu een fijne stanskwaliteit kunt combineren
met efficiency omdat de PSK 630 een tafel
heeft van 2.500 mm lengte. “Je kunt andere
bewerkingen in het proces integreren.”
Kwalitatief fijnsnijden
Schuler Gräbener heeft onder andere mangaanstaal (1.700 N/mm2) gestanst met een gladsnijkwaliteit (foto’s:
Frank Coenen)
Draadvonkmodule Widenhorn introduceert tijdens de Metaal-
Expo, die gehouden wordt van 5 tot en met 7
maart in ’s-Hertogenbosch, de nieuwste versie
van de CNC-software Edgecam. Deze bevat
naast veel nieuwe mogelijkheden voor frezen,
draaien en draai-frezen, een volledig nieuwe
module voor draadvonken. Edgecam 2013 R1
biedt een gebruikersvriendelijke interface voor
het programmeren van alle typen draadero-
deerbesturingen. Standaard wordt een serie in
de praktijk geteste postprocessors en intelli-
gente snij-instellingen meegeleverd. De
nieuwe cycli kennen de uitgangsmateriaalvorm
en genereren daardoor slimme snijbewegin-
gen en korte cyclustijden. Gebruikers hebben
Essentieel om de hoge afwerking van het breukvlak te verkrijgen is de
aangepaste curve. De pers gaat langzaam in het materiaal en versnelt daarna
De servoaandrijving zorgt deels ook voor een fijnere stanskwaliteit
Afbeeldingen in de
dialoogvensters,
vergelijkbaar met de
overzichtelijke opera-
ties van Edgecam,
maken het program-
meren van cycli en
het programmeren
van de automatische
featureherkenning
eenvoudiger en over-
zichtelijker (foto: WIA)
DOOR: FRANC COENEN
38-41,43-44_Technisch nieuws.indd 38 13-02-13 09:09
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 39
t e c h n i s c h n i e u w s
Kwalitatief fijnsnijden
Schuler Gräbener heeft onder andere mangaanstaal (1.700 N/mm2) gestanst met een gladsnijkwaliteit (foto’s:
Frank Coenen)
Maximale boorcapaciteitDe nieuwe Powerline serie van de Komet Group
bevat belangrijke kenmerken van de KUB Cen-
tron gereedschappen zoals de centrale boor-
kroon, het duidelijke aansluitpunt en de boor-
kop. Het gebruik van vierzijdige Quatron om-
keerbare snijkanten is echter nieuw. Gebruikers
profiteren van de dubbele boorhoeken en de
daaruit voortvloeiende toename van de voe-
dingssnelheden. Dit leidt tot kortere productie-
tijden. De centrale boorkroon van de Powerline
leidt het gereedschap nauwkeurig in de booras
en garandeert zo maatnauwkeurigheid, recht-
heid en maximale procesbetrouwbaarheid tij-
dens het boren tot een diepte van 9 × D. De
robuuste Quatron snijkant garandeert maxi-
male stabiliteit en een optimale spaanafvoer
zelfs bij grote boordieptes. Dankzij de snede-
verdeling per kant (vanaf x 39 mm) zijn korte
spanen mogelijk, zelfs met moeilijk te verspa-
nen materialen. De nieuwe Powerline kan wor-
den toegepast met alle bestaande KUB Centron
basiscomponenten. De Komet gereedschappen
worden in Nederland vertegenwoordigd door
Roco in Venlo.
Info? Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 70740
Verlaagde snijkrachtenWisselplaten met spaanbrekersnijkanten zijn nu ook beschikbaar voor Iscar’s T490-lijn. Betere
spaanafvoer, lagere snijkrachten en warmteontwikkeling, verbeterde bestendigheid tegen tril-
lingen: al deze kenmerken geven voordelen bij voorfreestoepassingen met Iscar’s egelfrezen. De
snijkanten van de frezen bestaan uit opeenvolgend geplaatste wisselplaten. Normaal gesproken
worden de frezen gebruikt met grote snededieptes en realiseren zij grote verspaningsvolumes.
Als gevolg daarvan is de verdeling van spanen erg belangrijk voor het effectief afvoeren via de
spaankamers van de frees. Iscar’s Helitang T490 freeslijn met tangentaal geklemde wisselplaten
verzekert productiviteit met de voordelen
van spaanbrekers. Gecombineerd met de
progressieve snijgeometrie en geavan-
ceerde Sumo-Tec hardmetaalsoorten, levert
deze freeslijn de klant efficiënte gereed-
schappen voor het productief voorfrezen
van diepe schouders, pockets en zijkanten.
De Helitang T490 wisselplaten zijn beschik-
baar in de maten 8 mm, 13 mm en 16 mm
en zijn geschikt voor verschillende typen
frees. Iscar Nederland is gevestigd in Gouda.
Info? Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 70730
Draadvonkmodule Widenhorn introduceert tijdens de Metaal-
Expo, die gehouden wordt van 5 tot en met 7
maart in ’s-Hertogenbosch, de nieuwste versie
van de CNC-software Edgecam. Deze bevat
naast veel nieuwe mogelijkheden voor frezen,
draaien en draai-frezen, een volledig nieuwe
module voor draadvonken. Edgecam 2013 R1
biedt een gebruikersvriendelijke interface voor
het programmeren van alle typen draadero-
deerbesturingen. Standaard wordt een serie in
de praktijk geteste postprocessors en intelli-
gente snij-instellingen meegeleverd. De
nieuwe cycli kennen de uitgangsmateriaalvorm
en genereren daardoor slimme snijbewegin-
gen en korte cyclustijden. Gebruikers hebben
de keuze tussen meerdere vooraf bepaalde be-
werkingsstrategieën, zoals ‘onbemande nacht-
dienst’ of ‘bemande dagdienst’. Ook kunnen ze
eenvoudig een eigen strategie opbouwen. An-
dere features zijn onder meer verschillende
hoekbewerkingen, meerdere methoden voor
het laten staan van ondersteuningsmateriaal,
voor- en nabewerkingsmogelijkheden, diverse
stempels en mallen en een intelligente kamer-
strategie. Edgecam wordt in de Benelux gele-
verd door Widenhorn Industriële Automatise-
ring (WIA) in Rhoon.
Info? Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 70728
De servoaandrijving zorgt deels ook voor een fijnere stanskwaliteit De nieuwe Powerline boorgereedschappen gaan tot
een diepte van 9 x D (foto: Komet)
Afbeeldingen in de
dialoogvensters,
vergelijkbaar met de
overzichtelijke opera-
ties van Edgecam,
maken het program-
meren van cycli en
het programmeren
van de automatische
featureherkenning
eenvoudiger en over-
zichtelijker (foto: WIA)
Bij het spaanbreken wordt een brede spaan
verdeeld in kleinere segmenten die de spaanafvoer
verbeteren (foto: Iscar)
38-41,43-44_Technisch nieuws.indd 39 13-02-13 09:09
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 4140 j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3
Meer dan een jaar geleden deed het MAG-lasproces
ForceArc van EWM bij toeleverancier Tosec in
Zwolle zijn intrede in de productie. De
medewerkers brengen inmiddels de moderne
lastechnologie op verschillende wijzen in hun
productie in praktijk. Voor de diverse onderdelen
die Tosec met ForceArc last, wordt nu een derde van
de productietijd bespaard.
Bij de meeste constructies op maat die Tosec
maakt bedraagt het aandeel lasbewerkingen
ongeveer 40 procent. Lasprocessen waarmee het
bedrijf uit Zwolle last zijn elektrodelassen, TIG-
lassen, MIG/MAG-lassen en onderpoederdek-
lassen. De gebruikte materialen zijn de ongele-
geerde bouwstaalsoorten S235 en S335, fijnkor-
relig bouwstaal van het type Domex en Weldox
en slijtagebestendig mangaanstaal zoals Har-
dox. De plaatdiktes variëren van 4 mm tot 300
mm. Met betrekking tot de beslissing om For-
ceArc-technologie te gebruiken, werd Tosec ge-
adviseerd door lasspecialist René Kuipers van
Kumoweld in Assen. Zijn advies was om For-
ceArc te gebruiken in combinatie met de MIG/
MAG-multiproces-stroombron Taurus 451 en de
Synergic-besturing van het Duitse EWM. Inmid-
dels heeft Tosec de nodige ervaring opgedaan.
Met ForceArc wordt een hoger afsmeltvermo-
gen behaald, waardoor de lassers sneller kun-
nen lassen. De vlamboog brandt stabiel en doel-
gericht, de inbranding en flanklasnaaddekking
is goed en poriën in de lasnaad behoren tot het
verleden. De lassers zijn zeer te spreken over de
betrouwbaarheid en stootbestendigheid van de
Taurus stroombronnen en het draadtoevoerap-
paraat. Ook de toevoer van de massieve draad
functioneert perfect. Bovendien wordt door de
speciale geleiding van koude lucht de onder-
houdstijd tot een minimum beperkt omdat de
luchtstroming en de interne elektronische on-
derdelen van elkaar zijn gescheiden.
Meerdere besparingenDoor de bijzondere vlamboogkarakteristiek
van ForceArc ontstaat een hele reeks technische
en economische voordelen. Bij de constructie
van nieuwe bouwdelen schreven de voorschrif-
ten een naadopeningshoek van 60 graden voor,
nu is een openingshoek van 30 graden vol-
doende. Dit kan dankzij de drukkrachtige vlam-
boog die ook met een ‘stickout’ van 40 millime-
ter massieve draad richtingsstabiel brandt. Al-
leen zo komt de MAG-toorts diep genoeg in de
naad om grondlasnaden perfect te kunnen
lassen. Dit betekent dat er minder toevoeg-
draad nodig is voor grond-, vul- en deklagen en
wordt er energie, beschermgas en lastijd be-
spaard. Bovendien is de warmte-inbreng in het
basismateriaal gering, waardoor er minder
richtwerkzaamheden nodig zijn. Een voorbeeld
van de voordelen van het nieuwe proces zijn de
bevestigingsogen van kraancomponenten.
Tosec produceerde er indien nodig tot nu toe
twee per dag. Met het ForcArc-conform lassen
van de lasnaad kunnen er in eenzelfde aantal
uren drie bevestigingsogen gemaakt worden,
een tijdsbesparing van 33 procent. Via rönt-
gen-, hardheidskeuringen en slijpmonsters
blijkt dat ook deze lasnaden van hoogwaardige
kwaliteit zijn.
Lastijd besparen
Titaniumverspaning Speciaal voor bedrijven actief in de verspaning
voor de vliegtuigindustrie, heeft Ceratizit de
egelfrees MaxiMill 211-K ontwikkeld. Dankzij
meerdere rijen van wisselplaten bereikt deze
Afronden plaatranden Kranendonk uit Tiel introduceert het Edge Pre-
paration System, een machine om afronden van
Meer programmeergemakDe nieuwe software BySoft 7 van Bystronic
bevat diverse nieuwe functies en mogelijkhe-
den. Zo wordt bij het maken van een nieuw
onderdeel of een component de nieuwste ver-
sie van Solidworks geopend, naar keuze in 2D
of 3D. In CAM modus vinden de gebruikers di-
verse innovaties waaronder het automatisch
reduceren van botsingen tussen de snijnozzle
en afvaldelen die kantelen. De functie ‘spread
nesting’ zorgt ervoor dat tijdens het nesten de
onderdelen beter verdeeld worden. Beter bete-
kent in deze dat de software de onderlinge af-
stand tussen de onderdelen vergroot, voor een
hogere procesbetrouwbaarheid. Aan de andere
kant kan de operator of programmeur ook kie-
zen voor ‘compressed nesting’ waarbij juist de
onderlinge afstand wordt verkleind, waardoor
het plaatmateriaal zo efficiënt mogelijk benut
wordt. Er zijn mogelijkheden voor het maken
van snijpatronen, genereren van buigprogram-
ma’s, het simuleren van buigprocessen en der-
gelijke. Er zijn vier verschillende modules: plaat-
DOOR: DIETER SCHNEE
Met EWM ForceArc wordt een hoger afsmeltvermogen behaald, waardoor de lassers bij Tosec sneller kunnen
lassen (foto’s: EWM)
Bij het lassen van bevestigingsogen wordt een
tijdsbesparing gehaald van 33 procent
Het Edge Preparation System bestaat uit een portaal
met een intelligente freeskop (foto: Kranendonk)
38-41,43-44_Technisch nieuws.indd 40 13-02-13 09:09
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 41
t e c h n i s c h n i e u w s
Lastijd besparen
Titaniumverspaning Speciaal voor bedrijven actief in de verspaning
voor de vliegtuigindustrie, heeft Ceratizit de
egelfrees MaxiMill 211-K ontwikkeld. Dankzij
meerdere rijen van wisselplaten bereikt deze
egelfrees een snijdiepte van meer dan 100 mm
en werkt met een hoge snijsnelheid. Zeer goed
in te zetten voor de structuurdelen van vlieg-
tuigen. De MaxiMill 211-K is voorzien van wis-
selplaten met de HyperCoat CTC5240 coating.
Volgens Ceratizit zijn snijsnelheden mogelijk
van 75 m/min in titanium. Ceratizit Nederland
heeft een kantoor in Roosendaal.
Info? Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 70732
Afronden plaatranden Kranendonk uit Tiel introduceert het Edge Pre-
paration System, een machine om afronden van
plaatmateriaal te automatiseren. Het Edge Pre-
paration System is een krachtgestuurde frees-
machine, die alle bewegingsruimte heeft om
complexe contouren van een goede 2 mm ra-
dius te voorzien. De machine bestaat uit een
portaal met een intelligente freeskop. Omgaan
met afwijkingen vanwege snijtoleranties, tem-
peratuurverschillen en spanningen in het mate-
riaal, vereist een intelligent systeem. Kranen-
donk heeft een freeskop ontwikkeld met force
control, die de rand van de plaat volgt met een
constante kracht. Hardware- en softwarecom-
ponenten werken nauw samen om de contou-
ren te volgen. Hierdoor ontstaat er een per-
fecte ronding aan elke plaatrand, ook als deze
afwijkt van zijn theoretische maat. Zowel de
boven- als onderkant van de platen wordt be-
werkt, zonder ze te hoeven keren. Kranendonk
heeft een slim pinnenbed ontwikkeld dat de
platen optilt en de freeskop niet in de weg zit.
Voor de aansturing gebruikt het Edge Prepara-
tion System dezelfde bestanden als de plaatsnij-
machines.
Info? Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 70727
Meer programmeergemakDe nieuwe software BySoft 7 van Bystronic
bevat diverse nieuwe functies en mogelijkhe-
den. Zo wordt bij het maken van een nieuw
onderdeel of een component de nieuwste ver-
sie van Solidworks geopend, naar keuze in 2D
of 3D. In CAM modus vinden de gebruikers di-
verse innovaties waaronder het automatisch
reduceren van botsingen tussen de snijnozzle
en afvaldelen die kantelen. De functie ‘spread
nesting’ zorgt ervoor dat tijdens het nesten de
onderdelen beter verdeeld worden. Beter bete-
kent in deze dat de software de onderlinge af-
stand tussen de onderdelen vergroot, voor een
hogere procesbetrouwbaarheid. Aan de andere
kant kan de operator of programmeur ook kie-
zen voor ‘compressed nesting’ waarbij juist de
onderlinge afstand wordt verkleind, waardoor
het plaatmateriaal zo efficiënt mogelijk benut
wordt. Er zijn mogelijkheden voor het maken
van snijpatronen, genereren van buigprogram-
ma’s, het simuleren van buigprocessen en der-
gelijke. Er zijn vier verschillende modules: plaat-
bewerking, buisbewerking, buigen en plantma-
nager. Plantmanager is een tool voor het plan-
nen en monitoren van alle laser- en
waterstraalsnijmachines voor één fabriek. Alle
relevante machine- en productiedata zijn hier-
mee beschikbaar en inzichtelijk. Bystronic Bene-
lux is gevestigd in Hardinxveld-Giessendam
Info? Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 70729
Verticale draaimachineDe Emco verticale draaimachine VT400 voert
naar keuze pure draai- of ook extra boor- en
freeswerkzaamheden uit. Dit geldt voor klauw-
plaatwerk tot 400 mm spandiameter en 450
omloopdiameter, lengte maximaal 200 mm en
gewicht tot 40 kg. Het automatiseringsconcept
is afgestemd op klantspecifieke behoeftes. Het
pick-upsysteem maakt aanvullende laadstations
voor werkstukken overbodig, daarom is het re-
latief eenvoudig om machines aan elkaar te
knopen en aanpassingen aan klantspecifieke
wensen door te voeren. De hoofdspil voert de
bewegingen uit in X- en Z-as en dankzij de posi-
tionering van het werkstuk is de spanenval vol-
ledig vrij. De hoofdspil heeft een vermogen van
36 kW bij 4.000 min-1 en een draaimoment van
600 Nm. Het werkbereik in X, Y en Z is 1.000
mm, 400 mm en 90 mm. Naast de basisvariant
zonder Y-as biedt de versie met bewegende re-
volveras en aangedreven gereedschap alle voor-
delen van compleetbewerking. Emco wordt in
Nederland vertegenwoordigd door Technische
Handelsonderneming De Ridder in Best.
Info? Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 70739
Met EWM ForceArc wordt een hoger afsmeltvermogen behaald, waardoor de lassers bij Tosec sneller kunnen
lassen (foto’s: EWM)
Bij het lassen van bevestigingsogen wordt een
tijdsbesparing gehaald van 33 procent
De VT400 is de uitbreiding van de serie verticale
Emco draaimachines (foto: Emco)
De nieuwe BySoft 7 software van Bystronic biedt
diverse nieuwe nesting-functies (foto: Bystronic)
Het Edge Preparation System bestaat uit een portaal
met een intelligente freeskop (foto: Kranendonk)
De egelfrees MaxiMill
211-K is speciaal ontworpen
voor titaniumverspaning in de
vliegtuigindustrie (foto: Ceratizit)
38-41,43-44_Technisch nieuws.indd 41 13-02-13 09:09
Groot voordeel bij het snijden van dunne plaat, dankzij een hogere snijsnelheid, een lager energieverbruik en een lagere onderhoudskost t.o.v. de CO2 laser.
Bezoek ons tijdens de beurs en sluit af met een bezoek aan onze Open House... en ontdek de meest rendabele, productieve en betrouwbare lasersnijmachines live @:
De trend in het lasersnijden is de doorbraak van de Fiberlaser.
Voor meer info contacteer ons:Yamazaki mazak europe n.V. Grauwmeer 7, Research Park, 3001 Leuven, België T: +32 (0)16 39 16 11 e: sales@mazak.be
Yamazaki mazak nederland B.V. Peppelkade 54, 3992 AK HOUTEN, Nederland T: +31 (0)30 634 40 30 e: sales@mazak.be
RENTABILITEIT
ww
w.m
azak
.eu
Optiplex Fiber 2 kW @ MTMS(4 kW beschikbaar vanaf dit voorjaar)
BRUSSELS EXPO20-21-22 maarT van 10u00-18u00
Weiveldlaan 39, B-1930 ZAVENTEM20-21-22 maarT van 14u00-21u00
OPEN HOUSE LASERSNIJMACHINES
13331 Adv. Mazak Rentabiliteit MetaalMagazine.indd 1 16/01/13 17:05
j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3 43
t e c h n i s c h n i e u w s
HoogvolumeverspaningDe Zuid-Koreaanse fabrikant van gereedschap-
pen Korloy introduceert de Power Buster. Deze
voorfrees kan door een grote aanzetsnelheid
en freesdiepte op hoge snelheid veel materiaal
frezen. De snijkanten van de wisselplaten be-
vatten spaanbrekers die voor een grotere pro-
ductiviteit zorgen dan conventionele ISO-fre-
zen. Door de bijzondere geometrie en het ont-
werp van wisselplaten beschikken de hoge
snelheidsfrezen over een goede stabiliteit en
lange levensduur. De spaanbrekers breken de
spanen in kleinere stukken, waardoor er een
goede spaanbeheersing is. Minder storingen en
een langere levensduur zijn het gevolg. Er zijn
twee instelhoeken (45° en 80°), waardoor de
wisselplaten fl exibel zijn in te zetten, ook op
kleinere bewerkingsmachines met minder ver-
mogen. De Power Buster is een ‘allround’ inzet-
baar stuk gereedschap en geschikt voor de
gangbare staalsoorten, staallegeringen en giet-
werk. Door de grote nauwkeurigheid kan de
Power Buster ook voor nafrezen ingezet wor-
den. De importeur van Korloy in Nederland is
Comadex Cutting Tools in Zevenaar.
Info? Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 70736
SnelwisselmoduleSpecifi ek voor de geautomatiseerde pallet- en
gereedschapsbehandeling heeft Schunk de snel-
wisselmodule NSR-A ontwikkeld, die een bela-
ding zeer dicht bij de montage- of machinetafel
mogelijk maakt. Een bijzonder lage opbouw in
het spanstation en –pallet is mogelijk, waardoor
er veel ruimte voor de onderdelen en de asbewe-
gingen over blijft. De NSR-A heeft een eigen
massa van 1,6 kg (maat 160) en genereert een
sluitkracht van 14 kN. Er kunnen pallets mee ge-
hanteerd worden tot 350 kg (400 x 400 mm) als-
mede gereedschappen. Om te ontgrendelen, dat
ook met olievrije perslucht mogelijk is, voldoet
een pneumatisch systeemdruk van 3,5 bar. Tegen
spanen en koelvloeistof is de vormgesloten mo-
dule volledig afgesloten. De module kan voor-
zien worden van een Schunk mediumdoorvoer
voor pneumatische, elektrische of vloeistofl eidin-
gen. De herhalingsnauwkeurigheid is 0,02 mm.
Info? Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 70637
RondloopnauwkeurigheidDe nieuwe spantangopname EPB 5672 van Seco
Tools is geschikt voor hogesnelheidsfrezen en
hoogvolumeverspaning. Deze spantangop-
name biedt een maximale rondloopnauwkeu-
righeid van slechts drie micron bij een gereed-
schapslengte van drie keer de buitendiameter
(3xD), tot 50 mm. De hoge en gelijkmatige druk
op de gereedschapsschacht wordt bereikt door
de spanmoer en door de hoogwaardige afwer-
king en precisie van het lichaam, spantang en
moer. Het resultaat is een overdraagbaar kop-
pel dat drie keer hoger is dan dat van de voor-
gaande spantangopnamen. De kop kan een
toerental aan van 80.000 min-1, maar het wer-
kelijke maximum wordt vaak beperkt door het
type en de grootte van de opname. De span-
tangopname EPB 5672 is leverbaar met diverse
conussen, in vijf verschillende groottes: 11 (1–7
mm); 16R (1–10 mm); 16 (1–10 mm); 25 (2–16
mm); 32 (2–20 mm). Iedere grootte biedt de
keuze tussen korte, middellange en lange uit-
steeklengte. De spantangen zijn leverbaar in
conventionele en afgedichte uitvoering (be-
halve voor grootte 11, waarvoor geen afge-
dichte uitvoering wordt geleverd). Seco Tools
Benelux is gevestigd in Gorinchem.
Info? Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 70738
Groot koppelDoor een combinatie van hoge spankrach-
ten en geoptimaliseerde interferentieni-
veaus, zorgt het KM4X snelwisselgereed-
schapsysteem van Kennametal voor een
robuuste verbinding, een hoge stijfheid en
buigbelastbaarheid. Dit resulteert in sterk
verbeterde prestaties bij het bewerken van
hogesterkte legeringen en andere materi-
alen, bij extreem hoge verspaansnelheden.
Het gebruik van ‘three surface contact’
voor een betere stabiliteit en optimale
klemkrachtverdeling en interferentie, re-
sulteert bij de KM4X-techniek in een drie
keer hogere buigweerstand in vergelijking
met andere gereedschapssystemen. KM4X-
systemen kunnen worden toegepast bij
multitasking, draaibewerkingen, bewer-
kingscentra en transfermachines in de
handmatige, halfautomatische of volauto-
matische modus.
Info? Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 70733
Zonder KM4X zouden helix frezen als deze
hun buigmomentlimiet overschrijden lang
vóórdat de koppelgrenzen zijn bereikt (foto:
Kennametal)
Hoge
spaanvolumes
zijn mogelijk
met de nieuwe
Power Buster
van Korloy
(foto: Korloy)
t e c h n i s c h n i e u w s
RondloopnauwkeurigheidDe nieuwe spantangopname EPB 5672 van Seco
Tools is geschikt voor hogesnelheidsfrezen en
hoogvolumeverspaning. Deze spantangop-
name biedt een maximale rondloopnauwkeu-
righeid van slechts drie micron bij een gereed-
schapslengte van drie keer de buitendiameter
(3xD), tot 50 mm. De hoge en gelijkmatige druk
conussen, in vijf verschillende groottes: 11 (1–7
mm); 16R (1–10 mm); 16 (1–10 mm); 25 (2–16
mm); 32 (2–20 mm). Iedere grootte biedt de
keuze tussen korte, middellange en lange uit-
De spantang-
opname
EPB 5672 is
geschikt voor
frezen, boren,
tappen en
ruimen (foto:
Seco Tools)
Het sluitsysteem van de NSR-A heeft een
gepatenteerde express- en spanslag (foto: Schunk)
38-41,43-44_Technisch nieuws.indd 43 13-02-13 09:09
44 j a a r g a n g 5 1 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 2 - 2 0 1 3
w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l
t e c h n i s c h n i e u w s
TerugkoppelingHonderd jaar Atlas Copco in NederlandIn 1913 importeert de firma L.A.A. Weeda uit
Rijswijk persluchtproducten op de Neder-
landse markt. Deze producten waren afkom-
stig van Atlas Diesel AB. Destijds was dat de
naam van het huidige Atlas Copco, omdat er
in Stockholm lange tijd dieselmotoren in li-
centie werden gefabriceerd. De grote sprong
van perslucht naar de industrie moest nog
komen. De producten die Weeda impor-
teerde werden voornamelijk aan de aanne-
merij en mijnbouwindustrie geleverd. De
Nederlandse Staat(kolen)mijnen waren
grootafnemer van rotsboorapparatuur en
boorstalen. Tot de sluiting in de jaren zestig
bleven de mijnen een belangrijke afnemer
van Atlas Copco-producten (foto: Atlas
Copco).
Schuin snijden De PowerBlade van Messer Cutting Systems is een
fiberlasersnijmachine met een zwenkbare snij-
kop. De machine is leverbaar in drie verschillende
breedtes: 4.200 mm, 5.000 mm en 6.000 mm. De
bijbehorende maximale plaatbreedtes zijn: 2.500
mm, 3.000 mm en 4.100 mm. De lengte van de
bewerkingstafel is variabel, maar Messer claimt
dat lengtes van meer dan 40 m leverbaar zijn. De
PowerBlade heeft een zwenkbare snijkop, waar-
mee maximaal tot 45 graden onder een hoek
gesneden kan worden. Deze kop kan 360 graden
roteren. De fiberlaser heeft een vermogen van
tussen de 2,4 en 3,0 kW. De positioneringssnel-
heid van de machine bedraagt 100 m/min voor
zowel de X- als de Y-as en de acceleratie is maxi-
maal 0,7 g. De positioneringsnauwkeurigheid is ±
0,1 mm. Een ‘on board’ camera maakt het voor de
operator mogelijk om het gehele snijproces goed
te volgen. De snijmachines van Messer worden in
Nederland vertegenwoordigd door Messer Eutec-
tic Castolin Benelux in Delft.
Info? Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 70734
De zwenkbare
snijkop van de
Powerblade
kan 360
graden roteren
onder een
hoek van
maximaal 45
graden (foto:
Messer Cutting
Systems)
c o l o f o nMetaal MagazineOnafhankelijk vakblad voor ondernemers en leiding gevenden in de metaalbranche, constructeurs en hoofden van technische dien-sten in industriële bedrijven. Technische, actuele en praktijkge-richte informatie over metaalproductietechnieken.Metaal Magazine is een uitgave van Eisma Industrialmedia en een voortzetting van Metaal en Kunststof.
Hoofdredacteur: ing. Reinold TombergRedactie: Jeroen Aalberts, Paul QuaedvliegBureauredactie: Liedy BisselinkVormgeving: ZeeDesignE-mail redactie: redactie.metaalmagazine@eisma.nlTelefoon redactie: +31 088 2944707Internet: www.metaalmagazine.nlAdres: Informaticaweg 3, NL-7007 CP Doetinchem
Uitgave: Eisma Industrialmedia BV, postbus 361, 7000 AJ Doetinchem
Directie: Egbert van Hes, algemeen directeurBouke Hoving, financieel directeur Gerbert Tiecken, uitgeefdirecteur
Uitgever: Cobie te Nijenhuis
Marketing: Imke Hammerman, tel.: +31 88 2944760
Advertentie-exploitatie:Sales: Tessa Feron, accountmanager,tel.: +31 88 2944739, e-mail: t.feron@eisma.nl
Traffic:ZeeDesign, tel.: (0517) 531672, fax: (0517) 531810, metaal@zeedesign.nl
Abonnementeninformatie:Abonneeservice: Postbus 2238, 5600 CE Eindhoven. Tel.: +31 88 2266648 , e-mail abonnement@eisma.nlAbonnementsprijs: € 264 per jaar (excl. 6% BTW) (bij automati-sche incasso bespaart u € 3 administratiekosten). Dit is bij vooruit-betaling verschuldigd.Abonnementsprijs voor andere landen op aanvraag.Abonnementen kunnen op elk gewenst moment van het jaar in-gaan en worden genoteerd tot wederopzegging. Opgave via www.metaalmagazine.nl of via abonnement@ eisma.nl. Opzeg-ging dient schriftelijk en minimaal een maand voor het einde van de abonnementsperiode te geschieden. U ontvangt van ons een schriftelijke bevestiging.
Bankrelatie:Voor Nederland: Friesland Bank: 29.80.05.298Voor België: Postcheque Brussel: 000-0007463-91
Druk: Scholma Druk b.v.
©2013 Eisma Industrialmedia BV, Leeuwarden
Algemene VoorwaardenNiets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of overge-nomen in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, me-chanisch, door fotokopieën, of enige andere manier, zonder voor-afgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid en/of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen en-kele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikers van dit blad wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebrui-ken informatie te controleren.Leveringsvoorwaarden, zie www.eismamediagroep.nl
w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l
38-41,43-44_Technisch nieuws.indd 44 13-02-13 09:09
ww
w.d
ymato.n
lw
ww
.dym
ato.nl
Voor een u i tgebre id o r iënte rend gesprek kunt u be l len met onze spec ia l i s ten 0318-550800 in fo@dymato.n l
DYMATO AAN DE BASIS VAN KWALITEIT
Met Hyundai-Wia’s nieuwe lijn van horizontale bewerkingscentra investeert u in technologie
die u op een voorsprong zet!
Eén van de toppers uit deze nieuwe lijn is de Hyundai-Wia HS-4000. Deze machine haalt as-snelheden van
maar liefst 50 meter per minuut over de X-, Y- en Z-as. Uitgerust met een Big Plus spindelopname wordt
gereedschap gegarandeerd stabiel opgenomen. De 25/22 kW ingebouwde spindelmotor heeft een
standaard toerental van 12.000 omwentelingen per minuut.
Wilt u een absolute topsnelheid? Kies dan voor de optie van 15.000 omwentelingen per minuut.
De Hyundai-Wia HS-4000 is zeer milieuvriendelijk. Hij verbruikt maar liefst 30% minder smeerolie doordat
gebruikte olie volledig wordt teruggewonnen. Ook stroomverbruik wordt tot een absoluut minimum beperkt.
Met de ‘power consumption monitor’ kunt u precies zien hoeveel stroom er wordt gebruikt en de
‘auto power off’ zorgt ervoor dat de machine niet onnodig lang aanstaat.
Ontdek de Hyundai-Wia HS-4000: een energiebesparende
machine boordevol mogelijkheden om uw
productbewerking te optimaliseren!
Hyundai-Wia HS-4000 at Dymato
12020142_DYMATO_ADV_191x265.indd 1 5/8/12 11:05 AM
Metaal ExpoStand 06.C210
Met de beste afsteeksystemen en een verbeterde standtijd
• Biedt een vrije, ononderbroken spaanafvoer omdat er geen boven klemming is zoals bij andere systemen (zeer belangrijk bij diepe groeven)
• Tang-grip iQ - enkelzijdige afsteekwisselplaat met een onverslaanbaar klemmechanisme
BriljantAfsteken
markt standaard
www.iscar.nl
verBeterde
houdergeometrie geeft
een lAngere stAndtijd
isCAr’s
IQ ads_Holland Phase 2 DU.indd 1 11/27/12 3:48 PM
top related