Transcript
ANNE SÜTÜ TARİHÇESİ
MÖ 1500 (ESKİ MISIR (EBERS PAPİRÜSÜ)
Anne sütü önemli
Kolostrum nadiren öneriliyor / kimi zaman değersiz
Hamurabi yasası «süt anneler süt verdiği çocuğa iyi
bakmıyorsa memeleri kesilmelidir.
Babiller (Mezopotamya)
İŞTAR Bebeğini emzirirken tasvir edilmiştir
(Baştanrıça)
2
İslamiyet
İslam’a göre bebeğin anne karnında kanla beslenmesi arasında kesintisiz bir devamlılık vardır.
“Biz insana anne ve babasını (onlara iyilikle davranmayı)tavsiye ettik. Annesi onu, zorluk üstüne
zorlukla karnında taşımıştır. Onun sütten ayrılması, iki yıl içindedir.
Lokman Suresi, 14 3
Eski Türkler I
• Anne sütü kutsaldır.
• Yakut Türklerinde tanrıça Ayzıt’ın yeni doğan bebeğin ağzına
“süt gölünden” getirdiği sütünü damlatarak can verdiğine
inanılırdı.
• İbni Sina (980-1037) ünlü eseri El-Kaanun fit-tıp (tıp kanunu)
da anne sütünün anne karnındayken onu besleyen kana en
çok benzeyen besin olduğunu; bebeklerin mümkün
olduğunca anne sütü ile beslenmeleri gerektiği belirtilir.
4
Eski Türkler II
İlk Türk çocuk hekimliği kitabı olan Tedbir-ül Mevlüt (çocukların korunması) (1700)’ün yazarı olan Ayaşlı Şaban Şifai (1645-1701) bebeklerin beslenmesinde anne sütünün önemini belirtmektedir.
Onsekizinci yüzyılda yaşamış olan Resil’ül Etıbba Gevzekzade Hafız Hasan, Neticetül fikriyye fi tedbiri viladetül bikriyye (çocukların doğumları konusunda fikirlerin sonuçları) adlı eserinde (1794) anne sütünün üstün özelliklerini anlattıktan sonra sözün kısası eğer bebeğin annesinin sütü olup da emzirmeye elverirse ise ondan alası yoktur demektir.
5
Bireyler arasında genetik varyasyonlar bulunması onların besin ve
besin öğesi gereksinimlerini, beslenme durumlarını ve dolayısı ile
sağlık durumlarını etkilemektedir. Bu noktadan hareketle;
“Kimlerde kronik hastalıklara yatkınlık vardır?”
“Diyet düzenlemelerine kimler daha iyi yanıt verecektir?” soruları
sorulmaya başlanmıştır.
“Birisi için besin olan diğerleri için kuvvetli bir zehir olabilir”
Lukretius (M.Ö. 99-55).
Lukretius’un bu sözü, besinlere yanıtta bireysel farklılıkları vurgular.
Latin Celsus (M.Ö.25) Besin gruplarını belirtmiştir.
Göremeli Arataes (M.S.200) diyabet ve sprue yi tanımlamıştır.
6
Endüstri Devrimi / AVRUPA
1850 – 1950
Biberonla beslenme öneriliyor
Yaygınlaşıyor.
Formülalara vitamin ve mineraller ekleniyor.
1941’de formüla içeriği deklerasyonu
AS beslenme azalıyor.
Ek besinlere erken başlanıyor (8 hafta…..- ay)
ANNE SÜTÜ
7
1975 sonrası
AS ile beslenmenin önemi artıyor.
AS ile beslenme (din kitaplarında da yazılı)
Kolostrumun önemi artıyor.
ANNE SÜTÜ
8
AAP (American Pediatri Akademisi)
2020 hedefi: Sağlıklı her anneden %60.5’inin ilk 6 ay bebeğini sadece anne sütü ile beslenmesini
hedeflenmiştir.
1978 de “Anne Sütü En İyisidir.”
DSÖ ve UNICEF 1989 “Emzirmenin korunması,
özendirilmesi ve desteklenmesi” için doğum hizmetlerine
ilişkin önerileri belirten bir ortak bir bildiri yayınlanmıştır.
9
Dünya’da Mevcut Durum
Dünya’da
• 130 milyon bebek doğuyor
• 4 milyon bebek ölüyor
İlk 6 ay anne sütü verildiğinde 1,3 milyon bebeğin ölümü önlenebilir.
10
Türkiye’de Anne Sütü ile Beslenme Durumu
• İlk 6 ay anne sütü ile beslenme oranları
Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırmaları-(TNSA) 1998, 2003 ve 2008 verileri
11
Ülkemizde Yıllara Göre Bebek Ölüm Hızı
208
180
153
1418294250
65
7132441.7364145
0
50
100
150
200
250
1960 1970 1980 1990 1994 1998 2003 2008 2013
Bebek
Ölüm Hızı
Perinatal
Ölüm Hızı
12
Türkiye’de Mevcut Durum (önemli gelişmeler)
İlk 6 ay sadece «Anne Sütü» ile Beslenme Oranı
1998’de %1,4
2008’de %22
Bebek Ölüm Hızı
1998’de %042,7
2008’de %017,6
2013’de %07
16 kat artmış
6 kat azalmış
HEDEFİMİZ İlk 6 ay sadece anne sütü kullanımını %22’den %50’ye çıkarabilmek Bebek ölümlerini binde 17,6’dan binde 10’un altına indirebilmek
TNSA 2008 15
Dünya Sağlık Örgütü ve Amerikan Pediatri Akademisi bebeklerin ilk 6 ay sadece anne sütü almasını ve emzirmeye devam ederken 6 aydan sonra uygun tamamlayıcı besinlere başlanmasını
önermektedir.
16 American Academy of Pediatrics Work Group on Breastfeeding. WHO/UNICEF. Global strategy for infant and young child feeding.
• Yeterli ve dengeli beslenme
• Besin çeşitliliği olan bir diyet tüketmek gereklidir.
• Türk mutfağı Besin piramidi
• Türk ailelerinin sofralarındaki menüler dengeli: – Kurufasulye-bulgur/pirinç pilavı - yoğurt
– Kıymalı pirinçli ıspanak yemeği – yoğurt
– Terbiyeli köfte – mevsim salata
Sağlığın devamı için;
Sağlıklı beslenmenin
anahtar modeli
17
KARBONHİDRAT (CHO)
• Günlük enerjinin %55-60 CHO’lardan gelmeli – Komplex CHO – Sindirilmeyen CHO (fiber, posa, lif)
Örneğin: Kepek ekmeği Çavdar ekmeği Bulgur Kurubaklagiller Sebze ve meyveler (Basit şekerlerden gelen enerjinin %10’u geçmemeli)
18
Besin Tüketim Alışkanlıklarında Türkiye’de
Durum
DPT-2001: Ulusal Gıda ve Beslenme Stratejisi Raporu
1974 Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması
1984 Türkiye Besin Tüketimi Araştırması
ve
Bazı Küçük Ölçekli Çalışmalar
(TEKHARF, UNICEF-HACETTEPE vd)
2010 (TBSA-2010) Türkiye Beslenme ve Sağlık
Araştırması
19
Besin Tüketim Alışkanlıklarında Türkiye’de
Durum: Değerlendirme*
• Türkiye’de temel besin, ekmek ve diğer tahıl mamul ürünleri
• Günlük enerjinin ortalama %50’si ekmek ve tahıl mamülleri
• Besin tüketim eğilimi incelendiğinde; ekmek, süt-yoğurt, et, taze sebze ve
meyve tüketimi azalırken, kurubaklagil, yumurta ve şeker tüketiminin arttığı
belirtilmektedir.
• Tahıl ağırlıklı beslenen toplumumuzda buğday ve ekmek tüketiminin yüksek
olması ve unun beyazlaştırılması bu sorunları arttırabileceğini (özellikle de B
grubu vitaminler ve bazı minerallerin yetersizlikleri) düşündürmektedir.
• Toplumun bazı kesimlerinde hane halkı besin güvencesizliği ve hayvansal
ürünlerin az tüketimi nedeni ile makro ve mikro besin öğeleri yetersizlikleri
görülmektedir.* DPT, 2001 20
Tahıllar
Tüm toplumlarda ana besin öğesidir.
Buğday, arpa, pirinç, çavdar başlıcalarıdır.
Büyük oranda karbonhidrat (%60-70) içerirler.
Karbonhidrat içeriğinin büyük kısmı nişastadan oluşur ve iyi bir enerji kaynağıdır.
Türk Pediatri Arşivi 2006;41:181-8 22
Yetişkin kadın ve erkeğin günlük ortalama gereksinimleri düşünüldüğünde
200 g ekmek (TBSA 2010 verilerine göre)
Günlük alınması gereken enerjinin %20-24’ünü,
• Demirin %8-32’ini,
• Proteinin %26-28’ini,
• Kalsiyumun %6-38’i,
• B1 vitamininin %18-42’sini,
• B2 vitamininin %8-20’sini
• Niasinin %10-18’ini karşılamaktadır.
23
Tam tahıl tüketen bireylerde bazı hastalıkların riski önemli derecede azalmaktadır.
Kalp hastalıkları riski
Tip 2 Diyabet riski
GIS Sistem kanserleri riski
Obezite riski
%25-36 %21-27 %21-43 %47
24
Ekmeğin Pişirilmesi-Kayıplar
Ekmeğin pişirilmesi sırasında mineral içeriğinde önemli bir değişim beklenmemektedir.
• B1 vit %10-30
• B2 vit %10-20
• B6 vit %0-15
Vitamin içeriğinde ise bazı azalmalar görülür.
25
ÇÖLYAK HASTALIĞI (ÇH)
Genetik olarak duyarlı kişilerde başlıca buğdaydaki gluten ve arpa, çavdar, yulaf gibi tahıllardaki gluten benzeri proteinlerine karşı kalıcı intolerans olarak gelişen bir ince barsak hastalığıdır.
Glutenin sindirim sistemine alınmasıyla ince bağırsak mukozasında gliadin peptidlerine karşı immün yanıt gelişir.
ÇH sıklığı tüm dünyada giderek artan bir eğri çizmektedir. Çalışmalar ÇH sıklığının yaşla birlikte arttığını desteklemektedir.
Avrupa kökenli toplumlarda 1/85-1/300 (ortalama 1/100)
Ülkemizde yapılan bölgesel çalışmalarda çocuklarda %1 civarında, erişkinlerde ve sağlıklı kan vericilerinde %0,8-1,3 arasında saptanmıştır
Sağlıklı okul çocuklarında ÇH tarama projesine göre ÇH sıklığı %0,47 (1/212) 26
Glutensiz Diyet
• Glutensiz diyete bir diğer alternatif de glutenin toksik olmayan fragmanlara parçalanmasını sağlamak amacıyla bakteriyel oligopeptidazlar kullanılmasıdır.
• Maya kaynaklı prolil endoproteaz, glutensiz diyete yardımcı, umut verici bir tedavi olarak gündemdedir.
• Ancak sonuçlar henüz kesin değildir ve yan etkiler nedeniyle glutensiz diyete alternatif olamamışlardır.
• Görülme sıklığı giderek artan ve tüm dünyada önemli bir sağlık sorunu olarak kabul edilen çölyak konusunda öncelikle hekimler ve diğer sağlık personeli yanısıra gıda sektörü giderek daha bilgili ve donanımlı olarak çalışmalarını sürdürmelidirler.
Güncel Gastroenteroloji 2011:58;15/1
27
• Hamur işi tatlılar
– (Baklava, Dilber Dudağı, Hanım Göbeği,
Şam Baba, Lokma, Revani, İrmik Helvası,
Un Helvası)
– Enerji değeri
• Sütlü tatlılar
– (Sütlaç, kazandibi, tavuk göğsü, dondurma,
muhallebi)
– En dengeli tatlılar
– Protein, Ca, Vit B2’den zengin, yağdan fakir
• Aşure
GELENEKSEL TATLILAR
28
Ölüme Neden Olan İlk 10 Hastalığın Ölüm Sayısı ve Toplam İçindeki Yüzde Dağılımı
(Türkiye, 2004)
TÜRKİYE HASTALIK YÜKÜ ÇALIŞMASI,2004 29
Ekmek Tüketimi (g/gün/kişi)
Türkiye FAOSTAT (2001) 318 g/kişi
1974 (TBSA) 425 g/kişi
1984 (TBA) 400 g/kişi
2001 (TEKHARF) 325 g/kişi
2010 (TBSA) 184 g/kişi
2008 (Ekmek İsrafı) 265 g/kişi
250-300 g Ekmek tüketimi/kişi
30
Ev Dışında Öğün Tüketim Durumu
Baz : 1536
Ev Dışında Öğün Tüketim Sıklığı Ne sıklıkla ev dışında yemek yediğinizi öğrenebilir miyim?
14,0 Aylık Dışarıda Yemek Yeme Sıklığı
(Öğün) • Haftada 6-7 kez ev dışı öğün tüketimi, en yüksek orandadır.
• Kahvaltı öğününü daima evde yapan kesim yaklaşık %19,5’ dır. Sadece evde kahvaltı edenlerin %30,0’u ev hanımı, %23,8’i emeklidir.
• Öğle ve akşam öğünleri bazen evde, bazen dışarıda yapılmaktadır.
*Öğünden bağımsızdır.
34
Öğün Tüketim Sıklığı
Aylık Ortalama
(Kez) 28,4 20,8 7,7 9,1 5,0 4,3 28,6 11,4 17,3 9,1 4,5 4,7 29,0 24,0 5,1 8,5 7,1 1,4
Kahvaltı Kuşluk Öğle
yemeği İkındi
Akşam yemeği
Gece
35
Kahvaltı Tüketim Profili
Kahvaltıda geleneksel gıdaları tüketimi devam ediyor.
Aylık Ortalama (Öğün) 25,8 25,0 22,8 17,8 17,4 16,8 9,9 8,3 8,2 8,1 7,7 6,2 6,0 5,0 4,9 4,4 3,8 3,6 2,4 1,3
36
Öğle Öğününde ki Gıdaların Tüketim Sıklığı
Aylık Ortalama (Öğün)
26,1 17,7 16,4 10,4 9,6 8,0 7,9 7,9 6,9 6,8 6,2 6,2 5,9 5,0 4,3 3,9 3,8 2,9 2,3
37
Akşam Öğününde Tüketilenlerin Sıklığı
27,2 20,1 20,1 12,0 10,9 9,4 8,7 8,6 7,1 7,1 6,8 6,6 6,5 4,4 3,9 3,7 2,9 2,0 1,5 Aylık Ortalama
(Öğün)
38
39
Nüfus Piramidi, 2008
6 4 2 0 2 4 6
0 - 45 - 9
10 - 1415 - 1920 - 2425 - 2930 - 3435 - 3940 - 4445 - 4950 - 5455 - 5960 - 6465 - 6970 - 7475 - 7980 - 8485 - 89
90+
Yaş Grubu
%Erkek Kadın
ADRESE DAYALI NÜFUS KAYIT SİSTEMİ 2008 NÜFUS SAYIMI SONUÇLARI
% 6,8’i 65 ve daha yukarı yaş grubunda
Demografik tahminlere göre, • 2030'lu yıllarda Türkiye nüfusun
yaklaşık %15‘nin yaşlı • 2050 yılında Türkiye nüfusunda16
milyon civarında yaşlı
SONUÇ (I)
Türk mutfağı tarih boyu sağlıklı beslenme
modellerinin temelini oluşturmuş ÖRNEK beslenme
kültürüdür.
40
SONUÇ (II)
Dünyada her geçen gün artan beslenme ve sağlık ilintili
bilimsel veriler;
Türk beslenme örüntüsü ile birlikte sağlıklı bir yaşamın
sürdürülmesinde ne denli geniş olanak sunduğunu da
göstermektedir.
41
SONUÇ (III)
TAM TAHIL ÜRÜNLERİ TÜKETİMİ YETERLİ
DEĞİL
Bu açığı kapatmak için bilim insanları, sanayi,
üniversiteler, kamu kuruluşları, eğitimciler, çiftçiler,
sivil toplum örgütleri ve tüm sağlık çalışanları
arasında ortak çabalara gereksinim vardır.
42
Yakında olsun uzakta olsun Tanrının yarattığı her şey
Gizliden gizliye bağlı birbirine Bir yıldızı rahatsız etmeden Dokunamazsın bir çiçeğe….
Francis Thompson
44
top related