FILOZOFIA NOWOŻYTNA XVIII wiek– pocz. XX wieku

FILOZOFIA NOWOŻYTNA XVIII wiek– pocz. XX wieku

Historia etyki (z elementami

historii filozofii)

Fryderyk Nietzsche (1844-1900)

Główne (wybrane) dzieła:De Laertii Diogenis fontibus 1868/1869Narodziny tragedii albo Grecy i pesymizm 1872Niewczesne rozważania 1873–1876Ludzkie, arcyludzkie 1878–1879Wiedza radosna 1882–1887To rzekł Zaratustra 1883–1885

Poza dobrem i złem 1886Z genealogii moralności 1887Zmierzch bożyszcz, czyli jak się filozofuje młotem, 1888Antychrześcijanin. Przekleństwo chrześcijaństwa 1888Ecce homo 1888Wola mocy. Studia i fragmenty 1901

Nietzsche, z wykształcenia filolog klasyczny, przez jakiś czas profesor języka greckiego i literatury na uniwersytecie w Bazylei, poza fascynacją antykiem, studiami teologicznymi i filozoficznymi, interesował się muzyką.

W filozofii pozostawał pod wpływem Artura Schopenhauera, z którym polemizował i Fryderyka Albertą Langego (Historia materializmu i krytyka jego znaczenia dla teraźniejszości 1866).

Jeśli idzie o sposób ujmowania kultury pozostawał pod wpływem Jacoba Burckhardta (Kultura odrodzenia we Włoszech 1860). Początkowo widoczna idealizacja greckiego antyku i uznanie pozytywnej roli religii w kulturze.

Kultura – jedność stylu artystycznego we wszystkich przejawach życia narodu. Rdzeń kultury: twórczość artystyczna. Kultura pełni funkcję integrującą w stosunku do narodu.Cel historii: pojawianie się genialnych twórców kultury.

W dziele Narodziny tragedii albo Grecy i pesymizm (1872) odchodzi od metody stosowanej przez filologów klasycznych i przedstawia interpretację greckiej kultury jako zdeterminowanej przez ścieranie się dwóch żywiołów:

dionizyjskiego i apollińskiego.Tragedia stanowi syntezę i pogodzenie

tych żywiołów

Żywioł dionizyjski: wzruszenie, upojenie, nastrój, samozapomnienie, tendencje anarchistyczne, brak idei wyższego sensu życia (muzyka, poezja liryczna, zrodzone z pieśni i chóru satyrów, który stanowił początki tragedii).

Żywioł apolliński: zdolność tworzenia fikcji, pozoru, kreacja, dążenie do harmonijnych wizji i obrazów, zasada indywidualizacji, utrwalania instytucji politycznych (eposy Homera).

Teza „Bóg umarł” to stwierdzenie odnoszące się do procesu sekularyzacji społeczeństw zachodnich. Konsekwencje tej tezy to odrzucenie: • dualizmu metafizycznego• transcendentnej podstawy wartości • obiektywności poznania i prawdy.

Skutkiem negacji istnienia Boga jest nihilizm: • bierny - niemożliwość ustalenia

obiektywnego systemu wartości (buddyzm)• czynny - odrzucenie wszelkich wartości

obiektywnych. Wartości istnieją w otaczającej rzeczywistości. a nie poza nią.

Nietzsche opowiada się za nihilizmem czynnym.

Życie – cała rzeczywistość jako ogół nieuporządkowanych działań i przemian. Człowiek jest częścią życia i nie ma wobec niego dystansu. Życie jest poza dobrem i złem.Śmierć jest częścią życia. Wszystko jest naturalne.

Wola mocyZa dążeniami ludzkimi kryje się wola mocy. Na tej drodze możliwe jest demaskowanie „przesądów” (dążenia do szczęścia, dobra, poświęcenia i innych ideałów) jalo przejawów woli mocy.Jest ona istotą życia.

Wola mocy to dążenie do panowania.

Wola życia to dążenie do przetrwania.

Wola mocy wyraża się w formułowaniu ideałów i wartości.Człowiek jest twórcą wartości.Silna wola mocy: tworzenie nowych ideałów.Słaba wola mocy: wiara w obiektywizm nauki, w sztukę dla sztuki.

Tragiczność życia ludzkiego polega na tworzeniu nowych ideałów i niszczeniu starych.Z tym wiąże się koncepcja wiecznych nawrotów (nawiązanie do Heraklita i stoików) w związku z niewyczerpalnością energii przenikającej życie.

Dwa rodzaje moralności:Moralność dostojna - świadome, spontaniczne tworzenie wartości i norm przez ludzi silnych (nadczłowiek) przepojonych etosem rycerskim, arystokratycznym. Dostojni udzielają pomocy innym, dochowają przyjaźni, walczą z wrogami Ich nastawienie jest egoistyczne. Oczekują, iż inni podporządkują się im.

Posługują się dychotomicznym systemem wartości wyrażającym ich dominującą pozycję:

dobre vs. lichedostojne vs. mierne

silne vs. słabe

Moralność niewolnicza – zmierza do zabezpieczenia interesów masy słabych, pochwala współczucie, litość, pokorę i serdeczność.

W moralności niewolniczej przejawia się resentyment, czyli uczucie zawiści i zazdrości. Jest on udziałem ludzi o słabej woli mocy. Ma naturę reaktywną. Wyraża się w sprzeciwie i negacji tego, co samoistne i niezależne.

Resentyment przeciwstawia się temu, co rzeczywiste, kreuje świat nierzeczywisty, urojony, nieosiągalny ideał. Resentyment jest podłożem różnych koncepcji etycznych o charakterze represyjno-restrykcyjnym: ascetyzmu i altruizmu.

ImmoralizmTrzy etapy w sposobie oceny wartości czynów:• przedmoralny – ocena skutków• moralny – ocena intencji czynu• immoralny – ocena działalności

jednostki, w której ujawnia się wola mocy.

(Z. Kuderowicz, Nietzsche, Warszawa 1976)