FILOZOFIA NOWOŻYTNA XVIII wiek– pocz. XX wieku Historia etyki (z elementami historii filozofii)
Feb 06, 2016
FILOZOFIA NOWOŻYTNA XVIII wiek– pocz. XX wieku
Historia etyki (z elementami
historii filozofii)
Fryderyk Nietzsche (1844-1900)
Główne (wybrane) dzieła:De Laertii Diogenis fontibus 1868/1869Narodziny tragedii albo Grecy i pesymizm 1872Niewczesne rozważania 1873–1876Ludzkie, arcyludzkie 1878–1879Wiedza radosna 1882–1887To rzekł Zaratustra 1883–1885
Poza dobrem i złem 1886Z genealogii moralności 1887Zmierzch bożyszcz, czyli jak się filozofuje młotem, 1888Antychrześcijanin. Przekleństwo chrześcijaństwa 1888Ecce homo 1888Wola mocy. Studia i fragmenty 1901
Nietzsche, z wykształcenia filolog klasyczny, przez jakiś czas profesor języka greckiego i literatury na uniwersytecie w Bazylei, poza fascynacją antykiem, studiami teologicznymi i filozoficznymi, interesował się muzyką.
W filozofii pozostawał pod wpływem Artura Schopenhauera, z którym polemizował i Fryderyka Albertą Langego (Historia materializmu i krytyka jego znaczenia dla teraźniejszości 1866).
Jeśli idzie o sposób ujmowania kultury pozostawał pod wpływem Jacoba Burckhardta (Kultura odrodzenia we Włoszech 1860). Początkowo widoczna idealizacja greckiego antyku i uznanie pozytywnej roli religii w kulturze.
Kultura – jedność stylu artystycznego we wszystkich przejawach życia narodu. Rdzeń kultury: twórczość artystyczna. Kultura pełni funkcję integrującą w stosunku do narodu.Cel historii: pojawianie się genialnych twórców kultury.
W dziele Narodziny tragedii albo Grecy i pesymizm (1872) odchodzi od metody stosowanej przez filologów klasycznych i przedstawia interpretację greckiej kultury jako zdeterminowanej przez ścieranie się dwóch żywiołów:
dionizyjskiego i apollińskiego.Tragedia stanowi syntezę i pogodzenie
tych żywiołów
Żywioł dionizyjski: wzruszenie, upojenie, nastrój, samozapomnienie, tendencje anarchistyczne, brak idei wyższego sensu życia (muzyka, poezja liryczna, zrodzone z pieśni i chóru satyrów, który stanowił początki tragedii).
Żywioł apolliński: zdolność tworzenia fikcji, pozoru, kreacja, dążenie do harmonijnych wizji i obrazów, zasada indywidualizacji, utrwalania instytucji politycznych (eposy Homera).
Teza „Bóg umarł” to stwierdzenie odnoszące się do procesu sekularyzacji społeczeństw zachodnich. Konsekwencje tej tezy to odrzucenie: • dualizmu metafizycznego• transcendentnej podstawy wartości • obiektywności poznania i prawdy.
Skutkiem negacji istnienia Boga jest nihilizm: • bierny - niemożliwość ustalenia
obiektywnego systemu wartości (buddyzm)• czynny - odrzucenie wszelkich wartości
obiektywnych. Wartości istnieją w otaczającej rzeczywistości. a nie poza nią.
Nietzsche opowiada się za nihilizmem czynnym.
Życie – cała rzeczywistość jako ogół nieuporządkowanych działań i przemian. Człowiek jest częścią życia i nie ma wobec niego dystansu. Życie jest poza dobrem i złem.Śmierć jest częścią życia. Wszystko jest naturalne.
Wola mocyZa dążeniami ludzkimi kryje się wola mocy. Na tej drodze możliwe jest demaskowanie „przesądów” (dążenia do szczęścia, dobra, poświęcenia i innych ideałów) jalo przejawów woli mocy.Jest ona istotą życia.
Wola mocy to dążenie do panowania.
Wola życia to dążenie do przetrwania.
Wola mocy wyraża się w formułowaniu ideałów i wartości.Człowiek jest twórcą wartości.Silna wola mocy: tworzenie nowych ideałów.Słaba wola mocy: wiara w obiektywizm nauki, w sztukę dla sztuki.
Tragiczność życia ludzkiego polega na tworzeniu nowych ideałów i niszczeniu starych.Z tym wiąże się koncepcja wiecznych nawrotów (nawiązanie do Heraklita i stoików) w związku z niewyczerpalnością energii przenikającej życie.
Dwa rodzaje moralności:Moralność dostojna - świadome, spontaniczne tworzenie wartości i norm przez ludzi silnych (nadczłowiek) przepojonych etosem rycerskim, arystokratycznym. Dostojni udzielają pomocy innym, dochowają przyjaźni, walczą z wrogami Ich nastawienie jest egoistyczne. Oczekują, iż inni podporządkują się im.
Posługują się dychotomicznym systemem wartości wyrażającym ich dominującą pozycję:
dobre vs. lichedostojne vs. mierne
silne vs. słabe
Moralność niewolnicza – zmierza do zabezpieczenia interesów masy słabych, pochwala współczucie, litość, pokorę i serdeczność.
W moralności niewolniczej przejawia się resentyment, czyli uczucie zawiści i zazdrości. Jest on udziałem ludzi o słabej woli mocy. Ma naturę reaktywną. Wyraża się w sprzeciwie i negacji tego, co samoistne i niezależne.
Resentyment przeciwstawia się temu, co rzeczywiste, kreuje świat nierzeczywisty, urojony, nieosiągalny ideał. Resentyment jest podłożem różnych koncepcji etycznych o charakterze represyjno-restrykcyjnym: ascetyzmu i altruizmu.
ImmoralizmTrzy etapy w sposobie oceny wartości czynów:• przedmoralny – ocena skutków• moralny – ocena intencji czynu• immoralny – ocena działalności
jednostki, w której ujawnia się wola mocy.
(Z. Kuderowicz, Nietzsche, Warszawa 1976)