DLA STUDENTÓW I ROKU - wf.wum.edu.pl · epidemiologia, histologia, historia medycyny i diagnostyki laboratoryjnej, kwalifikowana pierwsza pomoc, naukowa informacja medyczna, ochrona
Post on 28-Feb-2019
219 Views
Preview:
Transcript
WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY
WYDZIAŁ FARMACEUTYCZNY
Z ODZIAŁEM MEDYCYNY LABORATORYJNEJ
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
DLA STUDENTÓW I ROKU
KIERUNKU ANALITYKA MEDYCZNA
Rok akademicki 2018/2019
2
WSTĘP
Przewodnik dydaktyczny wprowadza studentów w tok pracy I roku studiów na
Wydziale Farmaceutycznym z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Warszawskiego
Uniwersytetu Medycznego.
Zgodnie z programem ministerialnym, studentów I roku obowiązują następujące
przedmioty: anatomia, biofizyka medyczna, biologia medyczna, chemia analityczna, chemia
fizyczna, chemia ogólna i nieorganiczna, chemia organiczna, fizjologia, higiena i
epidemiologia, histologia, historia medycyny i diagnostyki laboratoryjnej, kwalifikowana
pierwsza pomoc, naukowa informacja medyczna, ochrona danych osobowych i własności
intelektualnej, poziom elementarny języka migowego, przysposobienie biblioteczne,
socjologia, statystyka z elementami matematyki, technologia informacyjna, język angielski,
wychowanie fizyczne, szkolenie w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Oddany do użytku studentów I roku przewodnik dydaktyczny szczegółowo przedstawia
organizację jednostek, które prowadzą zajęcia z wyżej wymienionych przedmiotów, cele
i formy nauczania, regulaminy oraz piśmiennictwo w zakresie podręczników i czasopism
naukowych.
Przewodnik dydaktyczny ma pomóc studentom I roku w poznaniu ich obowiązków
i warunków studiowania.
Przewodniczącym Rady Pedagogicznej I roku studiów jest Dr Marek Wasek z Zakładu
Bioanalizy i Analizy Leków Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.
Dziekan Wydziału Farmaceutycznego
z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej
Prof. dr hab. Piotr Wroczyński
3
Spis treści WSTĘP ...................................................................................................................................................... 2
WŁADZE WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO ............................................................... 4
ANATOMIA .............................................................................................................................................. 6
BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY ..................................................................................................... 9
BIOFIZYKA MEDYCZNA........................................................................................................................... 10
BIOLOGIA MEDYCZNA .......................................................................................................................... 13
CHEMIA ANALITYCZNA .......................................................................................................................... 18
CHEMIA FIZYCZNA ................................................................................................................................. 20
CHEMIA OGÓLNA I NIEORGANICZNA .................................................................................................... 26
CHEMIA ORGANICZNA ........................................................................................................................... 29
FIZJOLOGIA ............................................................................................................................................ 33
HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA .................................................................................................................. 38
HISTOLOGIA ........................................................................................................................................... 40
JĘZYK ANGIELSKI ................................................................................................................................... 47
KWALIFIKOWANA PIERWSZA POMOC ................................................................................................... 49
NAUKOWA INFORMACJA MEDYCZNA ................................................................................................. 50
PRZYSPOBIENIE BIBLIOTECZNE ............................................................................................................. 53
STATYSTYKA Z ELEMENTAMI MATEMATYKI .......................................................................................... 54
TECHNOLOGIA INFORMACYJNA ........................................................................................................... 56
WYCHOWANIE FIZYCZNE ...................................................................................................................... 59
4
WŁADZE WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO
REKTOR
prof. dr hab. MIROSŁAW WIELGOŚ
Prorektor ds. Dydaktyczno-Wychowawczych
prof. dr hab. BARBARA GÓRNICKA
Prorektor ds. Nauki i Współpracy z Zagranicą
prof. dr hab. JADWIGA TURŁO
Prorektor ds. Klinicznych, Inwestycji i Współpracy z Regionem
dr hab. WOJCIECH BRAKSATOR
Prorektor ds. Kadr
prof. dr hab. ANDRZEJ DEPTAŁA
Prorektor ds. Umiędzynarodowienia, Promocji i Rozwoju
prof. dr hab. KRZYSZTOF FILIPIAK
DZIEKAN WYDZIAŁU FARMACEUTYCZNEGO
Z ODDZIAŁEM MEDYCYNY LABORATORYJNEJ
prof. dr hab. PIOTR WROCZYŃSKI
Prodziekan ds. dydaktyczno-wychowawczych
dr hab. JOANNA KOLMAS
Prodziekan ds. nauki
dr hab. MARCIN SOBCZAK
Prodziekan ds. Oddziału Medycyny Laboratoryjnej
prof. dr hab. GRAŻYNA NOWICKA
Prodziekan do spraw Umiędzynarodowienia i Rozwoju
dr hab. PIOTR LULIŃSKI
5
DZIEKANAT WYDZIAŁU FARMACEUTYCZNEGO
Z ODDZIAŁEM MEDYCYNY LABORATORYJNEJ
ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa
KIEROWNIK ZASTĘPCA KIEROWNIKA
mgr Katarzyna Stańczyk
pokój 07
tel.: (0-22) 57 20 788
fax: (0-22) 57 20 773
katarzyna.stanczyk@wum.edu.pl
mgr Aneta Markucińska
pokój 06
tel.: (0-22) 57 20 713
fax: (0-22) 57 20 773
aneta.markucinska@wum.edu.pl
TOK STUDIÓW KIERUNKU ANALITYKA MEDYCZNA
pokój 010
sprawy toku studiów I-IV roku,
praktyki po III i IV roku
pokój 010
mgr Wioleta Szeszko
tel.: (0-22) 57 20 779
wioleta.szeszko@wum.edu.pl
sprawy toku studiów V roku,
pokój 010
mgr Małgorzata Pyzel
tel.: (0-22) 57 20 787
malgorzata.pyzel@wum.edu.pl
plany studiów analityka medyczna,
pokój 05
mgr Beata Spychalska
tel.: (0-22) 57 20 778
beata.spychalska@wum.edu.pl
Godziny przyjęć w Dziekanacie:
poniedziałek, czwartek -godz. 1000
-1400
wtorek, środa -godz. 1000
-1300
Piątek -nieczynne
FINANSE, DELEGACJE
mgr Anna Artymiuk
pokój 05
tel.: (0-22) 57 20 739
anna.artymiuk@wum.edu.pl
6
ANATOMIA
ZAKŁAD ANATOMII PRAWIDŁOWEJ i KLINICZNEJ
CENTRUM BIOSTRUKTURY
Warszawa, ul. Chałubińskiego 5, tel.628-10-41 w. 1200, bezp. tel. i fax 629-52-83
www.anatomy@ib.amwaw.edu.pl
Kierownik Zakładu: Prof. dr hab. Bogdan Ciszek
Odpowiedzialny za dydaktykę: lek med. Ewa Rzeźnicka
Godziny przyjęć w sprawach studenckich:
zostaną podane na pierwszym wykładzie z anatomii
Ćwiczenia odbywają się w pracowni dydaktycznej Zakładu Anatomii w/g grafiku podanego
do wiadomości przed rozpoczęciem zajęć.
Liczba godzin
Zajęcia obejmują 60 godzin w tym: 30h wykładów, 30h ćwiczeń.
Wykłady i ćwiczenia odbywają się w pracowni dydaktycznej Zakładu Anatomii Prawidłowej
i Klinicznej w/g grafiku podawanego do wiadomości przed rozpoczęciem zajęć.
Forma zaliczenia przedmiotu
Zaliczenie ćwiczeń w formie kolokwium z całego materiału ćwiczeniowego jest jednocześnie
warunkiem dopuszczenia do egzaminu. Egzamin testowy obejmuje tematy ćwiczeń
i wykładów. Aby uzyskać ocenę pozytywną należy odpowiedzieć prawidłowo na 65% pytań.
Cel nauczania
1/ zapoznanie studentów z ogólną budową ciała ludzkiego.
2/ umożliwienie posługiwania się prawidłową i jednoznaczną nomenklaturą medyczną przy
opisie części ciała człowieka, narządów i tkanek.
3/ przygotowanie podstaw morfologicznych do nauki o czynności poszczególnych narządów
i tkanek.
4/zwrócenie uwagi na te elementy anatomii, których znajomość konieczna jest przy
udzielaniu pierwszej pomocy przedlekarskiej.
Treść nauczania
Treść nauczania obejmuje zagadnienia omawiane na wykładach i poznawane praktycznie
na ćwiczeniach prowadzonych w pracowni dydaktycznej z użyciem modeli
i preparatów muzealnych.
7
Tematy wykładów
Ogólna budowa tkanek. Osteologia. Stawy i mięśnie.
Ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy.
Układ krążenia budowa, podział naczyń krwionośnych.
Budowa, unaczynienie i unerwienie serca.
Układ limfatyczny i limfa.
Układ oddechowy
Układ pokarmowy
Trawienie i wchłanianie wrotne. Podstawowe zagadnienia budowy wątroby i trzustki.
Przemiana materii.
Gruczoły dokrewne
10. Układ moczowy i rozrodczy.
Tematy ćwiczeń i seminariów
Osteologia.
Stawy i mięśnie.
Ośrodkowy układ nerwowy.
Obwodowy układ nerwowy.
Układ krążenia.
Układ oddechowy.
Układ pokarmowy.
Układ moczowo-płciowy.
Gruczoły wydzielania wewnętrznego.
Powłoka wspólna, narządy zmysłów.
Zalecane podręczniki i atlasy
Sylwanowicz W., Michajlik A., Romatowski W. "Anatomia i fizjologia człowieka".
Podręcznik dla średnich szkół medycznych, wyd. PZWL.
Aleksandrowicz R. "Mały atlas anatomiczny", wyd. PZWL.
Sobotta "Atlas anatomii człowieka", wyd. Urban & Partner.
Anatomia Człowieka W. Sylwanowicz (red. Sokołowska Pituchowa) PZWL
Anatomia Człowieka A. Bochenek M. Reicher T I-V PZWL (wybrane rozdziały)
8
Regulamin zajęć studenckich
Warunkiem zaliczenia semestru i dopuszczenia do egzaminu z Anatomii jest czynny udział w
wykładach i ćwiczeniach oraz uzyskanie zaliczenia z każdego tematu ćwiczeń UWAGA ! -
na każdym ćwiczeniu obowiązuje znajomość materiału ze wszystkich poprzednio odbytych
ćwiczeń.
Aby w pełni wykorzystać czas ćwiczeń student obowiązany jest przychodzić na zajęcia
przygotowany teoretycznie z aktualnego materiału.
Dopuszczalna jest usprawiedliwiona nieobecność na nie więcej niż jednym ćwiczeniu.
Ćwiczenia odbywają się na terenie Zakładu Anatomii Prawidłowej i Klinicznej.
Wprowadzanie osób postronnych oraz wykonywanie zdjęć, nagrań lub filmów jest
niedozwolone.
Egzamin z Anatomii odbywa się w sesji. Jest to egzamin testowy. Aby uzyskać ocenę
pozytywną należy odpowiedzieć prawidłowo na 65% pytań.
Termin poprawkowy jest wyznaczony w sesji poprawkowej. Jest to egzamin testowy.
We wszystkich pomieszczeniach Zakładu obowiązuje bezwzględne przestrzeganie zasad
higieny ( czystość !! ) oraz zasad BHP.
Przypomina się, że na terenie Zakładu i całego gmachu obowiązuje zakaz palenia tytoniu.
9
BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY
ZAKŁAD MEDYCYNY ZAPOBIEGAWCZEJ I HIGIENY
(we współpracy z DZIAŁEM OCHRONY PRACY I ŚRODOWISKA)
Kierownik Zakładu: Prof. dr hab. Longina Kłosiewicz – Latoszek
Odpowiedzialny za dydaktykę – Dr inż. Irena Kosińska irena.kosinska@wum.edu.pl
Program nauczania obejmuje 4 godziny wykładów.
CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU
Celem nauczania jest zapoznanie studentów z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
bezpieczeństwem pożarowym w trakcie studiów w Warszawskim Uniwersytecie
Medycznym, ze szczególnym uwzględnieniem zagrożeń związanych z odbywaniem zajęć
praktycznych (laboratoryjnych).
Przedmiot realizowany jest w ramach Rozporządzenia MNiSzW z dnia 5 lipca 2007 roku w
sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w uczelniach (Dz.U. Nr 128, poz. 897).
Tematyka wykładów:
1. Regulacje prawne z zakresu ochrony pracy (prawa i obowiązki studentów w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy)
2. Zagrożenia zdrowia studentów na stanowiskach pracy/nauki w trakcie studiów
(fizyczne, chemiczne i biologiczne) i ochrona przed zagrożeniami. Procedura
poekspozycyjna w narażeniu na HIV, WZWB, WZWC.
3. Postępowanie w razie wypadków i w sytuacjach zagrożeń (pożar, wybuch, awaria,
zagrożenie terrorystyczne, powódź itp.), zasady ewakuacji z budynków.
4. Zasady udzielania pomocy przedlekarskiej.
5. Zasady ergonomii na stanowiskach pracy.
przedmiot realizowany na platformie e-learningowej
LITERATURA OBOWIĄZKOWA
1. Marcinkowski J. (Red.): Higiena, profilaktyka i organizacja w zawodach medycznych,
PZWL, Warszawa 2004.
2. Rączkowski B.: BHP w praktyce, poradnik. ODDK Gdańsk, 2006.
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA
1. Kodeks pracy. Praca zbiorowa, Wydawnictwo LexisNexis 2009 (wraz z aktualizacją)
2. Informacje internetowe ze stron: Centralnego Instytutu Ochrony Pracy, Międzynarodowej
Organizacji Pracy, Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi
10
BIOFIZYKA MEDYCZNA
ZAKŁAD BIOANALIZY I ANALIZY LEKÓW
02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel.: 5728947 ; 5720961
Kierownik Zakładu: Prof. dr hab. Piotr Wroczyński
Kierownik Pracowni: dr Marek Wasek
Odpowiedzialni za dydaktykę: dr Marek Wasek
Przyjęcia w sprawach studenckich: każdy piątek od 10- 12 ( pracownia biofizyki)
Roczny wymiar zajęć: semestr letni – 45 godzin
Wykład z biofizyki – 15 godzin
Ćwiczenia laboratoryjne – 30 godz.
Miejsce wykładów: Sala A
Miejsce ćwiczeń laboratoryjnych: Pracownia Biofizyki, blok 3, sala 01
CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU
Celem nauczania jest zaznajomienie studentów z najważniejszymi zagadnieniami biofizyki
będącej podstawą nauk ścisłych, a w szczególności:
1. Poznanie podstawowych praw biofizycznych i fizycznych wykorzystywanych w
diagnostyce i terapii medycznej.
2. Poznanie mechanizmów i skutków oddziaływania fizycznych i biofizycznych czynników
środowiskowych na organizm ludzki w różnych fazach jego rozwoju.
3. Nabycie praktycznych umiejętności w prawidłowym wykonywaniu pomiarów wielkości
biofizycznych, prezentacji, interpretacji oraz szacowania niepewności wyników końcowych.
PROGRAM NAUCZANIA
TEMATY WYKŁADÓW Z BIOFIZYKI
Metodyka pomiarów wielkości fizycznych. Rachunek niepewności pomiarów. Niepewności
typu A i typu B – 2 godz.
Biofizyka zmysłów słuchu i wzroku – 2 godz.
Biofizyka układu krążenia krwi – 2 godz.
11
Wpływ promieniowania elektromagnetycznego i magnetycznego na organizm żywy. O
szkodliwości promieniowania jonizującego i niejonizującego (podstawy dozymetrii jądrowej,
hormeza radiacyjna) – 2 godz.
Podstawy biofizyczne metod diagnostycznych in vivo. Pomiar sygnałów bioelektrycznych
(EEG, EKG, wektokardiografia wysokie rozdzielczości). Metody transmisyjne
(ultrasonografia, metody fotodynamiczne, jądrowy rezonans magnetyczny,
rentgenodiagnostyka, CT). Metody emisyjne (SPECT, PET, scyntygrafia) – 5 godz.
Lasery. Promieniowanie laserowe (wpływ promieniowania laserowego na tkanki, układ
optyczny oka, zdolność rozdzielcza oka). Biofizyczne podstawy terapii izotopowej. Terapia
hadronowa– 2 godz.
Sposób zaliczenia wykładów – 20 pytań testowych typu zamkniętego i 3 pytania typu
otwartego.
TEMATY ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH
Ćwiczenia laboratoryjne trwają 3 godz. i odbywają się raz w tygodniu w grupach ok. 20 osób
i trzyosobowych zespołach ćwiczeniowych.
W ramach minimum programowego proponujemy wykonanie 10 ćwiczeń laboratoryjnych
z biofizyki. Tematyka ćwiczeń z podziałem na godziny zawarta jest w Tabeli 1.
TABELA 1.
L.p Temat ćwiczeń Liczba
godzin
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Rachunek niepewności pomiarów. Niepewności typu A i typu B.
Prezentacja wyników pomiarów.
Pomiary temperatury metodami elektrycznymi.
Obserwacje i pomiary mikroskopowe.
Refrakcja molekularna.
Wyznaczanie współczynnika dyfuzji przez błonę
Reometria cieczy newtonowskich i nienewtonowskich. Wyznaczanie
charakterystyki lepkościowo-temperaturowej gliceryny wiskozymetrem
rotacyjnym.
Badanie własności i absorpcji światła z wykorzystaniem lasera.
9
3
3
3
3
3
3
12
7.
3
METODY I ORGANIZACJA PRACY
Ćwiczenia laboratoryjne.
Studenci wykonują ćwiczenia w zespołach trzyosobowych. Przed przystąpieniem do zajęć
asystenci sprawdzają teoretyczne przygotowanie studentów za pomocą kartkówki. Na
pierwszych zajęciach studenci otrzymują instrukcje do wszystkich wykonywanych
doświadczeń. Zawarte są w nich podstawy teoretyczne, sposób wykonywania ćwiczeń, ich
przebieg, sposób prezentacji i obliczenia wyników końcowych. Po wykonaniu ćwiczenia
studenci opracowują w ciągu tygodnia sprawozdanie. Wynik kartkówki, ocena praktycznego
przebiegu ćwiczenia oraz ocena sprawozdania stanowią podstawę do wystawienia oceny
końcowej z wykonanego ćwiczenia.
FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA.
Szczegółowe warunki zaliczenia przedmiotu oraz terminy wykonywanych ćwiczeń,
kolokwium końcowego podane są na tablicy ogłoszeń Pracowni.
Wszystkie materiały (wykłady, instrukcje ćwiczeń, programy obliczeniowe) podane będą
w formie skryptu w wersji elektronicznej.
LITERATURA OBOWIĄZKOWA.
Biofizyka. Podręcznik dla studentów pod redakcją Feliksa Jaroszyka, Wydawnictwo lekarskie
PZWL, Warszawa
Materiały do ćwiczeń z biofizyki i fizyki pod redakcją Bolesława Kędzi, PZWL Warszawa
13
BIOLOGIA MEDYCZNA
Katedra Biochemii i Chemii Klinicznej
Zakład Biochemii i Farmakogenomiki
Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej
Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa
tel/fax. (022) 5720735
Kierownik Katedry i Zakładu: prof. dr hab. Grażyna Nowicka
Godziny przyjęć w sprawach studenckich: poniedziałek-piątek godz. 10.00-14.00
Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: prof. dr hab. Jacek Łukaszkiewicz
Liczba godzin: wykładów : ......15....... ćwiczeń : .........45....... ogółem: ..........60........
Miejsce realizacji zajęć:
wykłady: sala wykładowa
ćwiczenia: sala ćwiczeń Katedry Biochemii i Chemii Klinicznej, ul. Banacha 1, 02-097
Warszawa
Cel nauczania i zakres przedmiotu:
Celem nauczania przedmiotu jest usystematyzowanie i pogłębienie wiedzy oraz rozwinięcie
kompetencji praktycznych z zakresu biologii, ze szczególnym uwzględnieniem istotnych medycznie
podstaw biologii komórek, tkanek, narządów i układów oraz organizmów i ich zbiorowisk;
wykształcenie podstawowych umiejętności oceny i analizy relacji między budową i funkcją organizmów
żywych na różnych poziomach organizacji ich struktury w warunkach zdrowia i choroby,
ze szczególnym uwzględnieniem istotnych medycznie aspektów relacji organizm-środowisko; rozumienie
istotnych medycznie mechanizmów cyklu komórkowego, podstaw jego regulacji oraz konsekwencji
w warunkach zdrowia i choroby, który pozwoli w toku dalszych studiów na prawidłowe
rozumienie treści kształcenia oraz pozyskiwanie umiejętności i kompetencji z zakresu:
biochemii, histologii, mikrobiologii, biologii molekularnej, patomorfologii i patofizjologii,
biochemii klinicznej, genetyki medycznej, diagnostyki laboratoryjnej, hematologii
laboratoryjnej i cytologii klinicznej.
Stosowane w nauczaniu biologii i genetyki metody dydaktyczne służą kształtowaniu postawy
twórczego rozwiązywania problemów w oparciu o postęp nauk, ze szczególnym uwzględnieniem
14
potrzeby rozwoju kompetencji w zakresie posługiwania się wiedzą i umiejętnościami z zakresu biologii
medycznej oraz nauk pokrewnych, istotnymi w realizacji zadań zawodowych diagnosty laboratoryjnego.
Program nauczania:
Tematyka wykładów
Komórka jako podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna organizmów żywych.
Budowa i funkcje komórek prokariotycznych i eukariotycznych.
Temat: Błony biologiczne, mechanizmy transportu przez błony.
Kariokineza i cytokineza – podstawowe mechanizmy, znaczenie medyczne i diagnostyczne.
Regulacja cyklu komórkowego oraz charakterystyka, analiza i ocena najistotniejszych medycznie i
diagnostycznie konsekwencji jego zaburzeń.
Relacje między budową i funkcją komórek w warunkach ich funkcjonowania jako samodzielnych
organizmów oraz w warunkach stanowienia integralnych elementów tkanek i narządów.
Mechanizmy i konsekwencje relacji organizm – środowisko biotyczne i abiotyczne w warunkach
zdrowia i choroby.
Podstawy współczesnych metod i technik badawczych znajdujących zastosowanie w biologii
medycznej.
Tematyka ćwiczeń
Analiza i charakterystyka porównawcza morfologicznych i ultrastrukturalnych aspektów budowy
zróżnicowanych komórek organizmów żywych ze szczególnym uwzględnieniem relacji strukturalno-
czynnościowych komórek organizmu ludzkiego.
Zastosowanie podstawowych technik badań mikroskopowych do identyfikacji i oceny struktury
komórek zróżnicowanych funkcjonalnie tkanek organizmu ludzkiego oraz wybranych organizmów
zwierzęcych.
Cykl komórkowy – mechanizmy molekularne w warunkach zdrowia i choroby; mitotyczny
i mejotyczny mechanizm kariokinezy w badaniach mikroskopowych.
Patomechanizmy cyklu komórkowego i ich konsekwencje, efekty zaburzeń kario- i cytokinezy.
Chemiczne podstawy struktury komórki - wykorzystanie wybranych technik histochemii preparatywnej.
Wpływ czynników środowiskowych na strukturę i funkcje komórek; konsekwencje oddziaływania
najistotniejszych patogenów środowiskowych na wybrane etapy cyklu komórkowego – elementy
metodyczne.
Podstawy metodyczne analizy skutków oddziaływania mutagenów środowiskowych na materiał
biologiczny – wybrane aspekty technik laboratoryjnych.
Oddziaływania międzyosobnicze i międzypopulacyjne - znaczenie złożonych interakcji
biocenotycznych dla prawidłowej kondycji organizmu żywego. Człowiek jako integralny element
środowiska.
15
Mechanizmy i konsekwencje oddziaływania wybranych biologicznych, chemicznych i fizycznych
patogenów środowiskowych – ćwiczenia warsztatowe.
Relacje międzyosobnicze organizmów żywych, ze szczególnym uwzględnieniem fizjologicznych i
patologicznych aspektów zależności symbiotycznych, komensalistycznych i pasożytniczych.
Zajęcia Wymagania wstępne Efekty dydaktyczne
Wykłady
Student posiada zdobytą w toku
dotychczasowych etapów kształcenia (liceum,
gimnazjum) wiedzę i umiejętności w zakresie:
rozumienia podstawowych poziomów
złożoności struktury żywej materii
w sekwencji: komórka, tkanka, narząd/organ;
właściwego umiejscowienia Procaryota
i Eucaryota w systematyce organizmów
żywych i rozumienia podstawowych różnic
między strukturą i funkcją komórek pro-
i eukariotycznych;
charakteryzowania podstawowych elementów
struktury i funkcji organelli komórkowych;
rozumienia podstawowych różnic między
mitozą i mejozą
oraz ich konsekwencji w zakresie
dziedziczenia i zmienności;
rozumienia podstaw struktury i funkcji
kwasów nukleinowych
w utrzymaniu, przenoszeniu i ekspresji
informacji genetycznej;
rozumienia podstawowych mechanizmów
ewolucji organizmów żywych.
Student nabywa:
pogłębioną wiedzę o poziomach
organizacji żywej materii oraz
umiejętność charakteryzowania różnic
struktury
i funkcji w sekwencji: komórka,
kolonia, pseudotkanaka, tkanka,
narząd/organ;
umiejętność prowadzenia szczegółowej
analizy różnic struktury komórek pro- i
eukariotycznych popartej wiedzą
o zróżnicowaniu czynnościowym;
wiedzę o strukturze i funkcji błon
biologicznych wraz z umiejętnością
uargumentowanej analizy zależności
między budową substancji
transportowanych przez błony
biologiczne i mechanizmem ich
transport;
wiedzę o stadiach i mechanizmach
podziału komórki, oraz przebiegu i
regulacji cyklu komórkowego oraz
umiejętność ich logicznego odnoszenia
do zagadnień dziedziczenia,
zmienności, regeneracji i onkogenezy;
umiejętność analizy zróżnicowania
struktury i funkcji genów organizmów
pro- i eukariotycznych;
umiejętność pogłębionej analizy
mechanizmów zmienności
organizmów żywych ze szczególnym
uwzględnieniem znaczenia mutacji
oraz wpływu czynników
środowiskowych
Ćwiczenia
Student posiada
umiejętność dyskusji wyników obserwacji i
eksperymentów popartej argumentacją
merytoryczną z zakresu nabytej wiedzy;
Student nabywa:
umiejętność posługiwania się
mikroskopem optycznym
w badaniach z zakresu biologii
komórki oraz wykonania preparatów
16
umiejętność wykonania zaplanowanych zadań
i eksperymentów
na podstawie udostępnionych opisów procedur
doświadczalnych,
z wykorzystaniem powierzonego sprzętu i
odczynników,
w warunkach konsultacji postępowania z
prowadzącymi zajęcia nauczycielami
akademickimi.
mikroskopowych z materiału
biologicznego;
umiejętność analizy obrazu
mikroskopowego uzyskanego
w wyniku stosowania zróżnicowanych
technik mikroskopii z uwzględnieniem
identyfikacji podstawowych elementów
ultrastruktury komórki;
umiejętność analizy i charakterystyki
różnicowej tkanek
w obrazie mikroskopowym;
umiejętność rozwiązywania zadań
problemowych z zakresu przebiegu
cyklu komórkowego i mechanizmów
jego regulacji;
umiejętności identyfikacji
podstawowych grup związków
chemicznych występujących w
komórkach, w tym izolacji kwasów
nukleinowych z materiału
biologicznego i ich identyfikacji w
warunkach zachowania odpowiednich
wymogów jakościowych tej
procedury.;
analizy oddziaływania wybranych
czynników biotycznych i abiotycznych
na organizm człowieka.
Metody organizacji pracy:
- wykłady poparte prezentacjami multimedialnymi z elementami forum dyskusyjnego;
- ćwiczenia laboratoryjne obejmujące: wprowadzenie merytoryczne i metodyczne poparte
prezentacją multimedialną, realizację zadań praktycznych na podstawie udostępnionych
przewodników metodycznych z użyciem powierzonego sprzętu i przygotowanych
odczynników; bieżący komentarz do realizacji zadań praktycznych oraz weryfikację
prawidłowości ich wykonania przez pracowników naukowo-dydaktycznych; analizę wyników
realizacji zadań praktycznych w systemie forum dyskusyjnego.
Stosowana aparatura i pomoce dydaktyczne: mikroskopy optyczne, sprzęt preparacyjny,
preparaty mikroskopowe komórek i tkanek, odczynniki do barwień cyto- i histochemicznych,
zestawy obrazów ze zróżnicowanych wariantów mikroskopii, schematy i modele, prezentacje
multimedialne, wirówki laboratoryjne, pipety.
Formy kontroli i ocena wyników nauczania:
Postępy nauczania sprawdzane są na podstawie:
17
oceny wykonania zadań praktycznych w ramach ćwiczeń;
wyników 3 sprawdzianów testowych;
wyniku testowego egzaminu końcowego.
Literatura obowiązkowa:
Alberts B., Bray D., Johnson A., Levis J., Raff M., Roberts K., Walter P.: Podstawy biologii
komórki. Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2015
Fogt-Wyrwas R., Mazgajska-Wiktor H., Jarosz W.: Podstawy biologii człowieka.
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013
Wolański N. [red.]: Ekologia człowieka. Podstawy ochrony środowiska i zdrowia człowieka
Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2012
Jarygin W.N.: Biologia. Podręcznik dla studentów kierunków medycznych. Wydawnictwo
Czelej Lublin 2005
Literatura zalecana:
Wolański N.: Rozwój biologiczny człowieka. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszaw 2013
Brown T.A.: Genomy. Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2013
Bartel H.: Embriologia medyczna. Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2009
Kilarski W.M.: Strukturalne podstawy biologii komórki. Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2012
Treści i efekty kształcenia zgodne ze:
Standardami kształcenia na kierunku analityka medyczna/medycyna laboratoryjna.
Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 24 sierpnia 2016 r.
w sprawie standardów kształcenia na kierunku analityka medyczna/medycyna laboratoryjna
(Dz. U. z dnia 9 września 2016 r. poz. 1434; Załącznik do Rozporządzenia)
18
CHEMIA ANALITYCZNA
ZAKŁAD BIOANALIZY I ANALIZY LEKÓW
02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel.: 5720 949
Kierownik Zakładu: Prof. dr hab. Piotr Wroczyński
Odpowiedzialni za dydaktykę: Prof. dr hab. Piotr Wroczyński
Dr hab. Joanna Giebułtowicz (kierownik ćwiczeń)
Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń: 60 godzin (wykłady – 10, ćwiczenia – 50).
Miejsce wykładów – sale wykładowe w gmachu Wydziału Farmaceutycznego, ul. Banacha 1.
Miejsce ćwiczeń: Zakład Bioanalizy i Analizy Leków, ul. Banacha 1.
CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU
Program przerabiany jest w czasie 15 tygodni dydaktycznych (semestr letni).
Wykłady obejmują wybrane zagadnienia z chemii analitycznej.
Ćwiczenia z chemii analitycznej studentów uczą pracy laboratoryjnej i dają im podstawowe
wiadomości z przedmiotu.
PROGRAM NAUCZANIA
I. Tematy wykładów:
1. Analiza objętościowa:
- ogólne zasady analizy miareczkowej, klasyfikacja metod miareczkowych,
- alkacymetria (krzywe miareczkowania, stosowane wskaźniki),
- kompleksometria (stosowane wskaźniki, typy miareczkowań),
- argentometria (stosowane wskaźniki, typy miareczkowań),
- miareczkowania oksydoredukcyjne (ogólne zasady, stosowane wskaźniki, szybkość
reakcji redoks, rodzaje miareczkowań),
2. Walidacja metody analitycznej.
II. Tematy ćwiczeń laboratoryjnych:
1. Stężenia roztworów – obliczenia chemiczne.
2. Zagadnienia podstawowe z analizy miareczkowej (roztwory mianowane, punkt
równoważnikowy i końcowy miareczkowania, typy miareczkowań).
19
3. Przykładowe oznaczenia ilościowe z wykorzystaniem różnych rodzajów analizy
miareczkowej (alkacymetria, redoksometria, argentometria, kompleksometria).
4. Walidacja metody analitycznej.
FORMY KONTROLI I OCENY WYNIKÓW NAUCZANIA
Szczegółowe warunki zaliczenia przedmiotu oraz terminy wykonywanych ćwiczeń,
seminariów i repetytoriów są podane na tablicy ogłoszeń przy Zakładzie Bioanalizy i Analizy
Leków. Warunkiem zaliczenia pracowni jest wykonanie wszystkich ćwiczeń przewidzianych
w programie. Ćwiczenia kończą się zaliczeniem praktycznym. Warunkiem zaliczenia chemii
analitycznej jest zaliczenie ćwiczeń i repetytoriów (obejmujących tematy wykładów
i ćwiczeń) oraz zdanie egzaminu w letniej sesji egzaminacyjnej.
LITERATURA ZALECANA
1. J. Minczewski, Z. Marczenko, Chemia analityczna, tom 2, wyd. 10, PWN, Warszawa
2018
2. A. Cygański: Chemiczne metody analizy ilościowej, wyd. VII, PWN, Warszawa 2018
20
CHEMIA FIZYCZNA
ZAKŁAD CHEMII FIZYCZNEJ
02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel.: (22) 5720 950
Kierownik Zakładu: dr hab. Dariusz Maciej Pisklak
Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: dr Agnieszka Zielińska
(agnieszka.zielińska@wum.edu.pl)
Przyjęcia w sprawach studenckich: środa g. 11-13
Roczny wymiar zajęć: 45 godzin, semestr letni
wykład: 10 godz. (sala wykładowa na Wydziale Farmaceutycznym)
seminaria 5 godz. (sala wykładowa na Wydziale Farmaceutycznym)
ćwiczenia: 30 godz. (laboratorium Zakładu)
Liczba punktów ECTS: 3
CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU
Chemia fizyczna dla Oddziału Analityki Medycznej obejmuje następujące ogólne działy:
termodynamikę, kinetykę, statykę, elektrochemię, właściwości roztworów, równowagi
fazowe oraz zjawiska powierzchniowe. Znajomość podstaw chemii fizycznej jest niezbędna
do zrozumienia mechanizmów procesów chemicznych i biochemicznych oraz zjawisk
fizycznych, z którymi studenci spotykają się w dalszym toku studiów i w pracy zawodowej.
PROGRAM NAUCZANIA
Wykłady
1. Termodynamika
a) Pierwsza zasada termodynamiki
Gaz doskonały – właściwości, parametry gazu: ciśnienie, temperatura, objętość, ilość moli;
podstawowe przemiany gazowe (izobaryczna, izochoryczna, izotermiczna, adiabatyczna),
równanie stanu gazu doskonałego
Układ, otoczenie, rodzaje układów (otwarty, zamknięty, izolowany)
Pojęcia pracy i energii; praca objętościowa
Procesy egzotermiczne i endotermiczne
Definicja energii wewnętrznej U; U jako funkcja stanu
I zasada termodynamiki - zasada zachowania energii (zapis pierwszej zasady dla układu
izolowanego i zamkniętego)
b) Termochemia
Proces egzotermiczny i endotermiczny
21
Ciepło reakcji w warunkach izochorycznych (V=const), pojemność cieplna CV, wartości dla
gazów
Zależność energii wewnętrznej od temperatury
Entalpia – definicja, różnica pomiędzy H a U, pojemność cieplna CP
Związek pomiędzy CV a CP
Zależność entalpii od temperatury
Entalpie standardowe, entalpia przemian fazowych
Entalpie standardowe tworzenia i spalania, prawo Hessa
c) Druga zasada termodynamiki
Procesy odwracalne i nieodwracalne (samorzutne)
Pojęcie entropii
II zasada termodynamiki dla procesów odwracalnych i nieodwracalnych
III zasada termodynamiki
d) Entalpia swobodna G, energia swobodna F
Definicje G i F
Kryteria przemiany samorzutnej i stanu równowagi
2. Równowaga chemiczna
Stała równowagi reakcji chemicznej Kp, Kc i Kx, termodynamiczna stała równowagi
Zależność pomiędzy G a stałą równowagi chemicznej
Zależność stałej równowagi od temperatury (w tym: równanie van’t Hoffa)
3. Równowagi fazowe - Przemiany fazowe substancji czystych
Potencjał chemiczny, molowa entalpia swobodna
Faza - definicja, przemiana fazowa, termodynamiczne kryterium równowagi w układzie
wielofazowym
Typowe diagramy fazowe, różnice dla wody
Linie równowag, punkt krytyczny, potrójny, linie wrzenia i topnienia
Równanie Clausiusa-Clapeyrona
4. Roztwory
a) Układy dwuskładnikowe ciekłe:
Roztwory idealne: definicja, prawo Raoulta
Entalpia, entropia i entalpia swobodna mieszania
Reguła faz Gibbsa
Diagramy prężności par (w T=const) i diagramy temperaturowe (w p=const) dla roztworów
doskonałych
Odchylenia od doskonałości - roztwory rzeczywiste, azeotropy; diagramy temperaturowe (w
p=const) dla roztworów wykazujących małe odchylenia od doskonałości, azeotropów
22
Rozdzielanie mieszanin
Rozpuszczalność gazów w cieczach (prawo Henry’ego)
b) Właściwości koligatywne - wpływ substancji rozpuszczonej na:
Zmniejszenie prężności pary rozpuszczalnika nad roztworem,
Podniesienie temperatury wrzenia (stała ebulioskopowa)
Obniżenie temperatury krzepnięcia (stała krioskopowa)
Wzrost ciśnienia osmotycznego. (w tym: osmoza – definicja, właściwości, pomiar ciśnienia
osmotycznego)
5. Kinetyka reakcji chemicznych.
Definicja szybkości reakcji
Rząd reakcji – definicja, wzór; stała szybkości reakcji
Reakcje zerowego, pierwszego i drugiego rzędu – właściwości, wzory, wykresy
charakterystyczne, wyznaczanie rzędu reakcji
Reakcje odwracalne – wzory, wykres, stała równowagi
Cząsteczkowość reakcji
Zależność szybkości reakcji od temperatury
Teoria zderzeń i kompleksu aktywnego
Katalizator – definicja, właściwości; kataliza homogeniczna – definicja, przykłady
6. Elektrochemia
a) Roztwory elektrolitów
Elektrolity mocne i słabe, teoria dysocjacji Arrheniusa
Przewodność molowa, prawo rozcieńczeń Ostwalda
Solwatacja i hydratacja
b) Ogniwa elektrochemiczne
Typy półogniw, reakcje zachodzące na półogniwach
Typy ogniw, reakcje w ogniwach
SEM, funkcje termodynamiczne reakcji elektrochemicznych
Potencjały standardowe, równanie Nernsta
Pomiary pH
Wyznaczanie wielkości termodynamicznych z pomiarów SEM ogniwa
Podwójna warstwa elektryczna na granicy faz metal – elektrolit, potencjał elektrokinetyczny
Zjawiska elektrokinetyczne – elektroforeza i elektroosmoza (definicja, najważniejsze cechy,
zastosowania)
7. Procesy na granicy faz
Adsorpcja
23
Definicja, pojęcia: adsorbent, adsorbat; zastosowania zjawiska adsorpcji
Kataliza heterogeniczna (chemisorpcja) – przykłady reakcji, zastosowania
Adsorpcja chemiczna i fizyczna – właściwości, różnice, przykłady
Izotermy adsorpcji: Langmuira, Freundlicha
Napięcie powierzchniowe - definicja, wzory, zależność od temperatury, pojęcie nadmiaru
powierzchniowego. Znaczenie zjawiska napięcia powierzchniowego w medycynie,
Napięcie międzyfazowe - definicja, wzory, pojęcia: adhezja i kohezja, kąt zwilżania.
Związki powierzchniowo czynne – najważniejsze właściwości, przykłady
8. Lepkość i koloidy.
a) Lepkość
Definicja i rodzaje lepkości (dynamiczna, kinematyczna, bezwzględna, strukturalna),
Prawo Newtona. Ciecze newtonowskie i nienewtonowskie (właściwości, przykłady)
Wpływ temperatury i ciśnienia na lepkość cieczy,
Metody pomiaru lepkości
Koloidy
klasyfikacja, otrzymywanie, budowa miceli, oddziaływania hydrofobowe i hydrofilowe,
podwójna warstwa elektryczna, potencjał elektrokinetyczny, punkt izoelektryczny
9. Elementy fotochemii
Podstawy zjawiska absorpcji światła i powstawania widma absorpcyjnego
Prawo Lamberta – Beera. Przyczyny odstępstw od prawa Lamberta – Beera.
Addytywność absorbcji światła. Zależność absorbancji od składu mieszaniny
Seminaria (ćwiczenia rachunkowe) (5 godz. w grupach po ok. 15 os.)
I i II zasada termodynamiki
Termochemia
Równowagi fazowe
Kinetyka chemiczna
Równowaga chemiczna
Ćwiczenia laboratoryjne (30 godz. w zespołach 2/3-os.):
Adsorpcja – „Wyznaczanie izotermy adsorpcji w układzie węgiel aktywny - wodny roztwór
kwasu octowego”
Lepkość koloidów – „Wyznaczanie punktu izoelektrycznego wodnego roztworu żelatyny
metodą pomiaru jego lepkości”
Napięcie powierzchniowe – „Wyznaczanie izotermy adsorpcji Gibbsa metodą pomiaru
napięcia powierzchniowego w układzie wodny roztwór kwasu propionowego - powietrze.”
24
Równowaga chemiczna – „Pomiar stałej równowagi J2 + J¯ J3¯ metodą
spektrofotometryczną”
Równowaga ciecz-para – „Badanie równowagi ciecz-para nasycona w układzie
homoazeotropowym (heksan-aceton)”
Prawo podziału – „Wyznaczenie współczynnika podziału kwasu organicznego w układzie
toluen-woda”
Kinetyka – „Kinetyka reakcji pierwszego rzędu: badanie kinetyki reakcji rozkładu nadtlenku
wodoru w roztworach wodnych katalizowanego jonami Fe3+”
Przewodnictwo – „Wyznaczanie stałej dysocjacji słabego kwasu metodą konduktometryczną”
SEM – „Wyznaczanie wartości funkcji termodynamicznych reakcji elektrodowej.
Wyznaczanie wartości stopnia dysocjacji kwasu octowego metodą potencjometryczną”
Kompleksometria – „Wyznaczanie składu związków kompleksowych w roztworach wodnych
siarczanu miedzi (II) i etylenodiaminy metodą spektrofotometryczną”
METODYKA ZAJĘĆ I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA
Ćwiczenia laboratoryjne wykonywane są w grupach dwu-/trzyosobowych. Przed każdymi
zajęciami studenci zdają kolokwium wejściowe, które dopuszcza do wykonania ćwiczenia.
Wyniki uzyskane z pomiarów są samodzielnie opracowywane przez studentów po zajęciach.
Łączna ocena z ćwiczenia obejmuje kolokwium wejściowe oraz ocenę ze sprawozdania.
Warunkiem zaliczenia laboratorium jest zaliczenie wszystkich ćwiczeń, a więc zaliczenie
kolokwiów, prawidłowe wykonanie ćwiczeń i zaliczenie sprawozdań.
Ćwiczenia rachunkowe obejmują rozwiązywanie zadań obliczeniowych z wybranych
działów. Zajęcia zaliczane są na podstawie obecności i kolokwium zaliczeniowego.
Dokładne informacje na temat warunków zaliczenia pracowni i ćwiczeń rachunkowych
zamieszczone są w regulaminie wywieszonym w gablocie Zakładu.
Na zakończenie semestru studenci przystępują do kolokwium końcowego. Warunkiem
dopuszczenia jest zaliczenie laboratorium i ćwiczeń rachunkowych. Kolokwium końcowe ma
formę krótkich pytań otwartych. Pytania mogą zawierać krótkie zadania do obliczenia.
LITERATURA OBOWIĄZKOWA:
Farmacja fizyczna, praca zbior. pod red. T.W. Hermanna, PZWL 2007.
Ćwiczenia laboratoryjne z chemii fizycznej. Skrypt dla studentów Farmacji i Analityki
Medycznej. Oficyna wydawnicza WUM
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:
P. T. Atkins, Podstawy chemii fizycznej, PWN 2002
25
A.G. Whittaker, A.R. Mount, Chemia fizyczna. Krótkie wykłady, PWN 2003
26
CHEMIA OGÓLNA I NIEORGANICZNA
KATEDRA FARMACJI FIZYCZNEJ I BIOANALIZY
ZAKŁAD BIOANALIZY I ANALIZY LEKÓW
02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel.: (22) 5720949
Kierownik Katedry: Prof. dr hab. Piotr Wroczyński
Kierownik Zakładu: Prof. dr hab. Piotr Wroczyński
Odpowiedzialny za dydaktykę: Prof. dr hab. Piotr Wroczyński
Roczny wymiar zajęć: 75 godzin (wykłady – 15, seminaria – 15, ćwiczenia – 45)
Miejsce wykładów: sale wykładowe w gmachu Wydziału Farmaceutycznego, ul. Banacha 1
Miejsce ćwiczeń: Zakład Bioanalizy i Analizy Leków, ul. Banacha 1
Godziny przyjęć w sprawach studenckich zostaną podane na pierwszych ćwiczeniach.
CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU
Program realizowany jest w semestrze zimowym. Wykłady, seminaria i ćwiczenia dają
studentom podstawowe wiadomości z przedmiotu oraz uczą pracy laboratoryjnej.
PROGRAM NAUCZANIA
Tematy wykładów:
Teoria atomistyczna, budowa atomu.
Układ okresowy pierwiastków.
Wiązania chemiczne w ujęciu klasycznym, orbitalne cząsteczkowe.
Podstawy obliczeń chemicznych.
Kinetyka chemiczna i równowaga chemiczna.
Związki kompleksowe.
Chemia roztworów wodnych.
Elektrochemia.
Tematy seminariów:
27
Wiadomości podstawowe. Kationy litowców i berylowców.
Metaloenzymy niewykazujące właściwości redoks.
Przenośniki tlenu i białka transportujące tlen.
Hemoproteidy i miedzioproteiny w reakcjach redoks, witamina B12.
Transport i magazynowanie jonów metali.
Metale i niemetale w biologii i medycynie.
Tematy ćwiczeń laboratoryjnych:
Stężenia roztworów.
Kinetyka reakcji chemicznej.
Kwasy i zasady – współczesne poglądy. Amfoteryczność.
Iloczyn jonowy wody. Wskaźniki kwasowo-zasadowe.
Określanie pH roztworów za pomocą wskaźników barwnych. Roztwory buforowe.
Hydroliza. Iloczyn rozpuszczalności.
Procesy redoks. Szereg napięciowy metali.
Podstawowe operacje laboratoryjne: strącanie osadów, krystalizacja, dekantacja, sączenie,
wirowanie.
Uproszczone schematy analizy wybranych kationów i anionów.
Identyfikacja roztworów jonów w oparciu o reakcje barwne, strącanie osadów i badanie ich
rozpuszczalności.
METODY ORGANIZACJI PRACY
W trakcie zajęć studenci wykonują ćwiczenia laboratoryjne oraz podstawowe obliczenia
chemiczne zgodnie z tematami ćwiczeń. Podczas seminariów z przedmiotu studenci poznają
wybrane zagadnienia chemii bionieorganicznej poprzez opracowania własne oraz
przygotowywanie prezentacji multimedialnych.
FORMY KONTROLI I OCENY WYNIKÓW NAUCZANIA
Szczegółowe warunki zaliczenia przedmiotu oraz terminy wykonywanych ćwiczeń
i repetytoriów są podane na tablicy ogłoszeń przy pracowni chemicznej.
Warunkiem zaliczenia przedmiotu chemia ogólna i nieorganiczna jest zaliczenie ćwiczeń
sprawozdań, repetytoriów i kolokwium (obejmujących tematy wykładów, seminariów
i ćwiczeń) oraz zdanie egzaminu pisemnego w sesji zimowej.
28
LITERATURA ZALECANA
Bielański A.: Chemia nieorganiczna, Warszawa, PWN 2010.
Cotton F.A., Wilkinson G., Gaus P.L.: Chemia nieorganiczna, PWN, Warszawa 2002.
Pajdowski L.: Chemia ogólna, PWN, Warszawa 1999.
Sołoniewicz R.: Zasady nowego słownictwa związków nieorganicznych, WNT, Warszawa
1995.
Skrypt – praca zbiorowa pod red. Z. Stefanowicz: Ćwiczenia laboratoryjne z chemii ogólnej
i nieorganicznej, Akademia Medyczna w Warszawie, 2003.
Skrypt „Chemia bionieorganiczna”, cz.1 – Biopierwiastki, pod red. P. Wroczyńskiego,
Warszawa 2011.
Skrypt „Chemia bionieorganiczna”, cz. 2 – Wybrane metaloproteiny, pod. red. Piotra
Wroczyńskiego, Warszawa, 2011.
Lipiec T., Szmal S.: Chemia analityczna z elementami analizy instrumentalnej. Warszawa,
PZWL 1996.
Kocjan R.: Chemia analityczna, tom I i II, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002.
29
CHEMIA ORGANICZNA
- Zakład Chemii Organicznej, Wydział Farmaceutyczny
ul. Banacha 1, parter, 02-097 Warszawa; tel. 0-22 5720-643
- Kierownik: prof. dr hab. Dorota Maciejewska
- Godziny przyjęć w sprawach studenckich: piątek w godz. 10oo
-11oo
- Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: prof. dr hab. Dorota Maciejewska
- Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń:
25 godz. wykładów; semestr II; wykład prowadzony jest w sali wykładowej
Wydziału Farmaceutycznego podanej w planie zajęć (ul. Banacha 1)
40 godzin ćwiczeń laboratoryjnych; semestr II; sala laboratoryjna Zakładu Chemii
Organicznej (ul. Banacha 1)
15 godzin seminariów; semestr II; sale seminaryjne, sala laboratoryjna Zakładu Chemii
Organicznej (ul. Banacha 1)
CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU
Zdobycie wiedzy na temat struktury, nomenklatury, właściwości, reaktywności oraz
podstawowych mechanizmów reakcji wybranych grup związków organicznych
Zdobycie wiedzy z podstaw chemii związków naturalnych (cukry, aminokwasy, alkaloidy,
terpeny, steroidy składniki tłuszczów, związków hetero- i policyklicznych), wzory,
nazewnictwo
Zdobycie wiedzy z chemicznych aspektów biosyntezy związków ważnych dla
funkcjonowania organizmów żywych
Nabycie umiejętności praktycznego wykonywania syntez chemicznych i procesów
jednostkowych oraz chemicznych analiz jakościowych związków organicznych
Nabycie umiejętności wyodrębniania substancji z materiału roślinnego i analizy wybranych
parametrów charakteryzujących ich właściwości.
PROGRAM NAUCZANIA
Tematy wykładów:
Tworzenie wiązań chemicznych oraz przestrzenna struktura molekuł, alkany, mechanizm
reakcji rodnikowych, budowa cykloalkanów, alkeny, izomeria strukturalna, konformacje
Izomeria optyczna, chemia halogenowęglowodorów, mechanizmy reakcji substytucji i
eliminacji
30
Benzen i jego pochodne, mechanizm reakcji aromatycznej substytucji elektrofilowej,
planowanie prostych syntez
Alkohole, etery i ich siarkowe analogi – wzory i nazewnictwo, wiązania wodorowe,
podstawowe reakcje
Fenole i aminy.
Związki z grupą karbonylową, wzory i nazewnictwo, reakcje kondensacji aldolowej i
Claisena, reakcje karboanionów.
Kwasy karboksylowe i ich pochodne, aminokwasy. Równowagi kwasowo-zasadowe
aminokwasów.
Sacharydy i ich biosynteza.
Związki karbopolicykliczne i heterocykliczne. Rola pierścienia pirydyny w procesach
utleniania-redukcji.
Terpeny, steroidy, alkaloidy, lipidy.
Podstawowe procesy chemiczne wykorzystywane w biosyntezie wybranych biomolekuł.
Rozwiązywanie przykładowych pytań egzaminacyjnych
Tematy ćwiczeń:
Zapoznanie z przepisami BHP obowiązującymi w laboratorium chemii organicznej,
przygotowanie warsztatu pracy (szkło laboratoryjne, budowa zestawów laboratoryjnych),
zagadnienia związane z procesami jednostkowymi.
Przeprowadzenie czynności laboratoryjnych związanych z procesami jednostkowymi –
krystalizacja , destylacja
Wykonanie 3 syntez wybranych związków organicznych (aspiryny, 1-benzenoazo-2-naftolu,
acetanilidu, kwasu sulfanilowego, 1-fenyloetanolu, N-fenyloglicyny, chlorku t-butylu)
Praktyczne zapoznanie z reakcjami wykorzystywanymi w organicznej analizie jakościowej,
przeprowadzenie analizy dwóch różnych związków organicznych. Ekspertyza.
Analiza jakościowa węglowodanu oraz z zastosowaniem polarymetru.
Izolacja substancji z materiału roślinnego i potwierdzenie jego tożsamości metodą
chromatografii cienkowarstwowej.
Tematy seminariów:
Nazewnictwo i izomeria węglowodorów
Reakcje substytucji nukleofilowej SN1 i SN2 oraz eliminacii E1 i E2:
Izomeria optyczna
Reakcje aromatycznej substytucji elektrofilowej. Teoria rezonansu.
Reakcje karboanionów cz. 1
31
Reakcje karboanionów cz. 2
Projektowanie syntez prostych związków organicznych
Stereochemia cukrów i aminokwasów
METODY ORGANIZACJI PRACY
Zajęcia odbywają się w piątki w semestrze letnim. Wykład jest dla całego roku. Natomiast
ćwiczenia laboratoryjne i seminaria prowadzone są w dwóch turach po około 20 - 25 osób, w
różnych godzinach, w grupach maksymalnie 10 osobowych. Seminaria trwają 45 i 90 minut i
poprzedzają ćwiczenia. Ćwiczenia trwają 3 godziny zegarowe. Na każdym ćwiczeniu jest
sprawdzane przygotowanie do zajęć eksperymentalnych. Prace doświadczalne prowadzone są
w zespołach jedno- lub dwuosobowych. Grupy złożone z 8-10 studentów dysponują wspólnie
sprzętem laboratoryjnym i są odpowiedzialne za jego stan po zakończeniu zajęć. Dodatkowy
sprzęt może być wydawany indywidualnie na rewers.
FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA
Szczegółowy harmonogram zajęć oraz warunki zaliczenia ćwiczeń są podane na tablicy
ogłoszeń znajdującej się przy pracowni chemicznej oraz na stronie internetowej Zakładu
Chemii Organicznej. Ostatecznym warunkiem zaliczenia laboratorium jest zaliczenie
praktycznego sprawdzianu z opanowania technik laboratoryjnych.
Dla studentów, którzy nie uzyskali obowiązujących minimów punktowych przewidziane jest
tak zwane kolokwium wyjściowe na zasadach ustalanych przez Kierownika Zakładu Chemii
Organicznej.
Przedmiot kończy się egzaminem pisemnym w sesji letniej.
LITERATURA OBOWIĄZKOWA
1. E. Białecka-Florjańczyk, J. Włostowska
„Chemia organiczna”, WNT 2003
2. M. Langwald, D. Maciejewska
„Przewodnik po laboratorium chemii organicznej”, Warszawski Uniwersytet Medyczny,
Senacka Komisja ds. Informacji Naukowej i Wydawnictw, Warszawa 2008
LITERATURA ZALECANA
32
1. D. Maciejewska. M. Langwald
„Chemia organiczna, T. 1 i T. 2”, Akademia Medyczna w Warszawie, Senacka Komisja
ds. Informacji Naukowej i Wydawnictw, Warszawa 2003.
2. J. McMurry
„Chemia organiczna”, T. 1 i T.2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
3. J. Clayden, N. Greeves, S. Warren, P. Wothers. Chemia organiczna. Część IV. Rozdz. 8, 9,
10. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa, 2011.
33
FIZJOLOGIA
Zakład Fizjologii i Patofizjologii Człowieka, Laboratorium Fizjologii i Patofizjologii
Człowieka, Centrum Badań Przedklinicznych i Technologii Warszawskiego Uniwersytetu
Medycznego, ul. Banacha 1B
02-097 Warszawa; pokój FC01; tel.: (48) 22 116 61 61; http://zfc.wum.edu.pl
Kierownik Zakładu: ?
Godziny przyjęć w sprawach studenckich:
- dr Ewa Nurowska: poniedziałki 14.00-15.00, tel.: 22 116 61 63
- dr Maciej Gawlak: środy 14.00-15.00, tel.: 22 116 61 64
- dr Przemysław Kurowski: wtorki 13.00-14.00, tel.: 22 116 61 69; -64
- dr Bartłomiej Szulczyk: czwartek 13.00-14.00, tel. 22 116 61 63
Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: dr n. farm. Przemysław Kurowski, email:
przemyslaw.kurowski@wum.edu.pl, tel. 22 116 61 69; -64
Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń: wykłady 30 godzin, ćwiczenia/seminaria 45 godzin.
Liczba punktów ECTS – 7
Zajęcia dydaktyczne: miejsce odbywania zajęć dydaktycznych zostanie podane na stronie
internetowej Zakładu Fizjologii i Patofizjologii Człowieka –
www.zfc.wum.edu.pl>Dydaktyka>Fizjologia Człowieka
Cel nauczania i zakres przedmiotu
Celem nauczania fizjologii jest zapoznanie studentów z mechanizmami funkcjonowania
organizmu człowieka na poziomie molekularnym, komórkowym i systemowym. Zakres
nauczania obejmuje m.in.: układ nerwowy, krążenia, oddechowy, pokarmowy, moczowy,
płciowy i hormonalny człowieka.
PROGRAM NAUCZANIA
Tematy wykładów:
Fizjologia błon komórkowych.
Mechanizm przekazywania sygnału w obszarze pojedynczej komórki nerwowej.
Fizjologia synaps nerwowych.
Mechanizmy przekazywania informacji między komórkami.
34
Fizjologia układu autonomicznego.
Fizjologia układu czuciowego.
Fizjologia układu ruchowego.
Fizjologia układu hormonalnego.
Fizjologia serca.
Kontrola funkcji serca przez układ autonomiczny oraz przez odruchy neuronalne.
Fizjologia układu naczyniowego.
Fizjologia układu pokarmowego.
Fizjologia układu oddechowego.
Fizjologia nerek.
Fizjologia równowagi kwasowo-zasadowej i wodno-elektrolitowej.
Tematy ćwiczeń/seminariów:
Fizjologia komórki. Fizjologia krwi. Fizjologia i regulacja procesu krwiotworzenia. Fizjologia
i regulacja procesu krzepnięcia krwi. Transport substancji odżywczych i metabolitów przez
krew. Demonstracja komputerowa transportu substancji odżywczych i metabolitów przez
krew.
Fizjologia komórek pobudliwych. Funkcja i klasyfikacja kanałów jonowych. Mechanizm
powstawania potencjału spoczynkowego i czynnościowego. Fizjologia propagacji potencjału
czynnościowego wzdłuż aksonu. Demonstracja komputerowa mechanizmów działania
kanałów jonowych i potencjałów czynnościowych.
Mechanizmy przekazywania informacji między komórkami. Mechanizm skurczu mięśni.
Przekazywanie informacji na drodze chemicznej: synaptycznej, parakrynowej, endokrynowej,
za pośrednictwem feromonów. Klasyfikacja synaps nerwowych. Budowa i mechanizm
działania synapsy nerwowo-mięśniowej. Blokery i aktywatory synapsy nerwowo-mięśniowej.
Sprzężenie elektrochemiczne. Potencjały czynnościowe mięśni poprzecznie prążkowanych.
Sprzężenie elektromechaniczne. Mechanizm skurczu mięśni poprzecznie prążkowanych.
Elektromiogram. Regulacja siły skurczu mięśni poprzecznie prążkowanych. Demonstracja
oceny siły mięśniowej w skali Lovett'a. Komputerowa demonstracja mechanizmu działania
złącza nerwowo-mięśniowego i modelu ślizgowego skurczu mięśnia poprzecznie
prążkowanego.
Fizjologia układu czuciowego. Klasyfikacje receptorów czuciowych. Klasyfikacje dróg
czuciowych ośrodkowych. Budowa kory czuciowej. Badanie czucia dyskryminacji
przestrzennej bodźca, badanie czucia powierzchniowego i głębokiego. Badanie rozmieszenia
receptorów czuciowych na powierzchni skóry przy pomocy włosów von Frey’a. Struktura i
funkcja narządów zmysłów: smaku i węchu.
Fizjologia układu czuciowego narządy zmysłów. Struktura i funkcja narządów zmysłów:
wzrok, słuch, narząd równowagi. Demonstracja przewodzenia kostnego i powietrznego.
Odruch źrenic na światło i nastawność – anatomia, fizjologia, znaczenie diagnostyczne
odruchu. Oglądanie dna oka przy pomocy oftalmoskopu. Demonstracja złudzeń wzrokowych,
kolorów dopełniających, istnienia plamki ślepej. Badanie dominacji oka. Demonstracja
komputerowa anatomii i fizjologii narządu słuchu.
35
Układ ruchowy. Funkcja i klasyfikacja odruchów neuronalnych. Odruch na rozciąganie.
Odruch z ciałek ścięgnistych Golgiego. Funkcja alfa i gamma motoneuronów. Klasyfikacja i
funkcja dróg ruchowych rdzeniowych. Struktura i funkcja jąder podkorowych. Struktura i
funkcja móżdżku. Objawy uszkodzenia móżdżku. Fizjologia kory ruchowej. Demonstracja i
badanie odruchów rdzeniowych. Demonstracja prób móżdżkowych.
Seminarium sprawdzające; powtórzenie omówionego materiału.
Układ hormonalny. Podwzgórze, przysadka mózgowa, szyszynka, tarczyca, przytarczyce,
grasica, trzustka, nadnercza, jądra, jajniki.
Fizjologia układu oddechowego. Objętości i pojemności oddechowe. Opór i podatność w
układzie oddechowym. Dyfuzja gazów w pęcherzykach płucnych. Nerwowa kontrola układu
oddechowego: regulacja funkcji mięśnia przeponowego i mięśni międzyżebrowych przez
nerwy somatyczne, regulacja funkcji mięśniówki gładkiej i gruczołów dróg oddechowych
przez nerwy układu autonomicznego. Odruchowa kontrola mięśni oddechowych poprzecznie
prążkowanych, mięśniówki gładkiej i gruczołów dróg oddechowych. Pojęcie centralnego
generatora oddechowego. Komputerowa prezentacja cyklu oddechowego, demonstracja
zmian ciśnienia zewnątrzopłucnowego i wewnątrzopłucnowego w czasie cyklu oddechowego.
Spirometria.
Fizjologia serca. Struktura i funkcja układu bodźcoprzewodzącego serca. Elektrofizjologia
komórek układu bodźcoprzewodzącego serca. Potencjały czynnościowe komórek mięśnia
sercowego. EKG. Sprzężenie elektromechaniczne w komórkach mięśnia serca. Unerwienie
układu bodźcoprzewodzącego i mięśnia sercowego przez układ autonomiczny współczulny i
przywspółczulny. Regulacja funkcji mięśnia sercowego przez odruch z baroreceptorów
tętniczych, chemoreceptorów tętniczych i receptorów czuciowych mięśnia sercowego. Praca
mechaniczna mięśnia sercowego. Autoregulacyjna odpowiedź mięśnia sercowego na
obciążenie. Rejestracja EKG. Demonstracja niemiarowości oddechowej. Komputerowa
demonstracja mechanizmu powstawania potencjału czynnościowego w komórkach mięśnia
sercowego i szerzenia się pobudzenia w mięśniu sercowym.
Fizjologia układu krążenia. Biofizyka przepływu krwi. Struktura i organizacja naczyń
krwionośnych. Regulacja nerwowa, regulacja miejscowa i autoregulacja mięśniówki gładkiej
naczyń krwionośnych. Mikrokrążenie. Regulacja układu krążenia przez odruch z
baroreceptorów tętniczych i odruch z chemoreceptorów tętniczych. Odrębność regulacji
mięśniówki gładkiej naczyń krwionośnych wieńcowych, nerkowych, mięśniowych, płucnych
i układu pokarmowego. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi. Osłuchiwanie serca.
Fizjologia układu pokarmowego. Ogólna struktura układu pokarmowego człowieka.
Mechanizm rozdrabniania i absorbcji substancji pokarmowych. Struktura, funkcja
i mechanizmy kontroli działania żołądka. Regulacja i rola wydzielania trzustkowego.
Regulacja i rola wydzielania żółci. Struktura, funkcja, kontrola funkcji jelita cienkiego i jelita
grubego.
Fizjologia nerek. Anatomia czynnościowa nerek. Struktura i funkcja nefronu. Mechanizmy
tworzenia i zagęszczania moczu. Demonstracja komputerowa mechanizmu filtracji
kłębuszkowej i mechanizmu funkcjonowania nefronu.
Seminarium sprawdzające, powtórzenie omówionego materiału.
Gospodarka wodno-elektrolitowa. Równowaga kwasowo-zasadowa. Fizjologia cyklu
menstruacyjnego.
36
REGULAMIN ZAJĘĆ STUDENCKICH
Warunkiem zaliczenia ćwiczeń i dopuszczenia do egzaminu z przedmiotu jest zaliczenie
wszystkich zajęć dydaktycznych. Maksymalna ilość usprawiedliwionych nieobecności
(zwolnienie lekarskie lub karta informacyjna ze szpitala) w ciągu semestru - 2.
Usprawiedliwione nieobecności na zajęciach należy zaliczyć u asystenta prowadzącego
zajęcia. Zaliczanie przedmiotu i przystąpienie do egzaminu w przypadku braku
usprawiedliwienia nieobecności lub przy większej liczbie nieobecności usprawiedliwionych
jest uzależnione od decyzji Dziekanatu.
Studenci zobowiązani są do odbywania zajęć we własnych grupach dziekańskich. Odrabianie
zajęć z inną grupą jest ograniczone do sytuacji wyjątkowych i możliwe w uzasadnionych
przypadkach po uprzednim uzyskaniu pisemnej zgody kierownika Zakładu.
Adiunkci Zakładu prowadzą dyżury dydaktyczne, w wyznaczonych godzinach, w trakcie
których studenci mogą uzyskać dodatkowe informacje oraz odbyć konsultacje dotyczące
zajęć z przedmiotu.
Studenci są zobowiązani do przygotowania się do aktualnych zajęć, aby w pełni wykorzystać
czas ćwiczeń i seminariów. Stopień przygotowania do ćwiczeń i seminariów może być
sprawdzany w formie pisemnej (test lub pytania otwarte).
W semestrze zostaną przeprowadzone dwa seminaria sprawdzające w formie pisemnej (test
lub pytania otwarte).
Podstawą dopuszczenia do egzaminu jest zaliczenie ćwiczeń i seminariów oraz uzyskanie
pozytywnej oceny z 2 seminariów sprawdzających.
Studenci, którzy nie uzyskali zaliczenia ćwiczeń i seminariów w celu dopuszczenia do
egzaminu muszą zaliczyć kolokwium wyjściowe.
Studenci, którzy zaliczyli zajęcia dydaktyczne i uzyskali średnią ocenę z seminariów
sprawdzających co najmniej 4.5 i mogą przystąpić do egzaminu w terminie zerowym po
uprzednim uzgodnieniem terminu egzaminu z sekretariatem Zakładu.
Egzamin z przedmiotu w pierwszym terminie odbywa się w sesji zimowej w formie testowej
lub zastosowania pytań otwartych.
W czasie testów obowiązuje zakaz używania telefonów komórkowych i fotografowania
książeczek testowych i kart odpowiedzi.
LITERATURA
Literatura obowiązkowa:
Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej, Autorzy: Władysław
Traczyk, Andrzej Trzebski.
Literatura uzupełniająca:
Fizjologia Człowieka, Autor: Stanisław Konturek.
KOŁO NAUKOWE
37
Przy Zakładzie Fizjologii i Patofizjologii Człowieka działa Studenckie Koło Naukowe
CEREBRUM (https://cerebrum.wum.edu.pl/). Opiekunem naukowym koła jest
dr Przemysław Kurowski, email: przemyslaw.kurowski@wum.edu.pl, tel.: 22 116 61 69.
38
HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA
Zakład Badania Środowiska Wydziału Farmaceutycznego WUM w Warszawie
ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel. (22) 5720 795; FAX (22) 5720 738
kierownik: prof. dr hab. Grzegorz Nałęcz-Jawecki
Osoba odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu: prof. dr hab. Grzegorz Nałęcz-Jawecki
Kierownik ćwiczeń: prof. dr hab. Grzegorz Nałęcz-Jawecki
Godziny przyjęć w sprawach studenckich: codziennie 10-13
Roczny wymiar zajęć 30 godzin, w tym:
Wykłady: 10 godzin
Seminaria: -
Ćwiczenia: 20 godzin.
Wykłady odbywają się w sali wykładowej Wydziału Farmaceutycznego WUM, ćwiczenia
w sali ćwiczeniowej Zakładu Badania Środowiska, ul. Banacha 1, gmach II, piętro 2.
Cel nauczania i zakres przedmiotu:
Celem nauczania przedmiotu jest zapoznanie studentów z oddziaływaniem zdrowotnym
czynników środowiska naturalnego i zmienionego działalnością człowieka na organizm
i populacje oraz oceną jakości zdrowotnej stanu środowiska i możliwościami działań
profilaktycznych. Ma to na celu stworzenie podstaw do kompleksowego ujmowania
zagadnień ochrony zdrowia niezbędnych absolwentom kierunku analityka medyczna.
Tematyka wykładów
Czynniki i elementy środowiska
Zanieczyszczenie środowiska związane z działalnością człowieka
Higiena elementów środowiska – powietrza, wody, gleby
Higiena środowiska zamieszkania
Higiena środowiska pracy – choroby zawodowe
Wpływ zanieczyszczeń środowiska na zdrowie ludzi
Podstawy epidemiologii – planowanie i strategia badań epidemiologicznych
Środowiskowe czynniki ryzyka chorób nowotworowych.
39
Tematyka ćwiczeń
Badanie wybranych czynników środowiska pracy
Biokontrola obciążeń chemicznych środowiska - biotesty
Zastosowanie podstawowych technik epidemiologicznych w celu wykrycia i oceny
czynników ryzyka powodujących wystąpienie danej jednostki chorobowej; sposoby
obliczania Ryzyka Względnego i Przypisanego
Zaprojektowanie badania epidemiologicznego oceniającego wpływ czynników
środowiskowych i swoistych czynników etiologicznych na konkretne jednostki chorobowe.
Efekty nauczania oceniane są na podstawie bieżącej realizacji ćwiczeń praktycznych,
indywidualnych prezentacji na ćwiczeniach oraz wyniku pisemnego zaliczenia końcowego.
Piśmiennictwo obowiązujące:
Nałęcz-Jawecki G. [red.]. A. Bonisławska, B. Świętochowska, K. Demkowicz-Dobrzański.
Higiena i Epidemiologia. Zakład Badania Środowiska, Akademia Medyczna w Warszawie,
2007.
Jędrychowski W. Epidemiologia – wprowadzenie i metody badań. PZWL, Warszawa, 1999.
Jędrychowski W. Epidemiologia w medycynie klinicznej i zdrowiu publicznym.
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2010.
Piśmiennictwo zalecane:
Jethon Z., Grzybowski A. [red.]. Medycyna zapobiegawcza i środowiskowa. PZWL,
Warszawa, 2000.
Walker C.H., Hopkin S.P., Sibly R.M., Peakall D.B. Podstawy ekotoksykologii. PWN,
Warszawa, 2002.
Nałęcz-Jawecki G., Bonisławska A., Skrzypczak A., Demkowicz-Dobrzański K.,
Ekotoksykologia. Zakład Badania Środowiska, WUM, 2010.
40
HISTOLOGIA
KATEDRA I ZAKŁAD HISTOLOGII I EMBRIOLOGII
CENTRUM BIOSTRUKTURY, 02-004 Warszawa, ul. Chałubińskiego 5 (Collegium
Anatomicum)
kierownik: prof. dr hab. n. med. Jacek Malejczyk
Zakład Transplantologii i Centralny Bank Tkanek - kierownik: dr hab. med. Artur Kamiński
Pracą zespołu dydaktycznego kieruje prof. dr hab. n. med. Jacek Malejczyk
Sekretariat Katedry i Zakładu Histologii załatwia sprawy studenckie w godz. 930
- 1400
i w razie potrzeby kontaktuje zainteresowanych z Kierownikiem Katedry (tel./fax 022 629-
52-82).
http://histologia.wum.edu.pl
Odpowiedzialna za dydaktykę na Wydziale Farmaceutycznym: dr n. med. Ewa Jankowska –
Steifer
WYMIAR ZAJĘĆ:
Wymiar zajęć: w II semestrze: 40 godzin ćwiczeń, 10 godzin seminariów, 20 godz. wykładów;
razem: 70 godzin. (5pkt ECTS)
Ćwiczenia i seminaria odbywają się w sali mikroskopowej nr 1 na I piętrze Collegium
Anatomicum, ul. Chałubińskiego 5. Wykłady odbywają się w auli im. prof. Ludwika
Paszkiewicza w Collegium Anatomicum, ul. Chałubińskigo 5.
CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU
Celem nauczania histologii jest poznanie przez studentów budowy komórek, organizacji
komórek w tkankach i budowy mikroskopowej narządów. Ponadto, w programie
przewidziane jest omówienie funkcji poszczególnych struktur komórkowych widocznych
w mikroskopie świetlnym i mikroskopie elektronowym oraz powiązania budowy z funkcjami
komórek i tkanek. Program obejmuje również zapoznanie się Studentów z podstawowymi
technikami uwidaczniania różnych typów substancji występujących w obrębie komórek
i tkanek. Program stanowi wprowadzenie do nauczania immunologii, fizjologii, cytofizjologii
i histopatologii. Cel nauczania zostanie spełniony, jeśli Studenci:
poznają budowę i czynności komórek i tkanek w zakresie podstawowych podręczników,
będą umieli rozpoznać pod mikroskopem podstawowe elementy strukturalne tworzące
komórki i tkanki oraz główne narządy wchodzące w skład organizmu,
zapoznają się teoretycznie z podstawowymi technikami cyto- i histochemicznymi oraz
immunocytohistochemicznymi,
będą potrafili wytłumaczyć jakie istnieją zależności pomiędzy komórkami i jakie zjawiska
kierują podstawowymi funkcjami komórki, w tym proliferacją i różnicowaniem.
41
PROGRAM NAUCZANIA
WYKŁADY (każdy wykład trwa 2 godziny wykładowe):
W1 - Budowa i podstawowe funkcje komórki. Znaczenie tkanki nabłonkowej.
W2 – Budowa tkanki łącznej właściwej oraz tkanek podporowych.
W3 – Obwodowy układ nerwowy; komórki tkanek mięśniowych.
W4 – Elementy krwi obwodowej, hematopoeza. Budowa naczyń krwionośnych.
W5 – Powiązanie budowy z funkcją narządów limfatycznych.
W6 – Komórki przewodu pokarmowego i towarzyszących im gruczołów.
W7- Część przewodząca i oddechowa płuc, budowa nefronu.
W8 - Gruczoły dokrewne – ich lokalizacja i funkcja.
W9 – Budowa i funkcja gonady męskiej i żeńskiej; drogi wyprowadzające komórki
rozrodcze.
W10 - Zapłodnienie, wczesny etap rozwoju zarodka, budowa łożyska.
ĆWICZENIA:
Podstawy technik histologii świetlnej i transmisyjnej mikroskopii elektronowej
Omówienie regulaminu ćwiczeń; Podstawy techniki histologicznej; Mikroskop, budowa,
działanie;
preparat nr 205 – rozmaz granulocytów; preparat nr 97 – fibroblasty; preparat nr 112 -
srebrzone komórki nerwowe; EM 42 i 51 – mitochondria; EM 2 - siateczka śródplazmatyczna
szorstka i gładka; tekst i EM 12 - aparat Golgiego i mikrotubule; EM 54 – lizosomy; EM 33 –
mikrotubule; tekst i EM 8 – peroksysomy; tekst i EM 98 – proteasomy; tekst i EM 143 –
kaweole i tratwy lipidowe.
Tkanka nabłonkowa. Gruczoły egzokrynowe.
preparat nr 3a - nabłonek jednowarstwowy płaski i nabłonek wielowarstwowy płaski -
rogówka; preparat nr 8 - nabłonek jednowarstwowy sześcienny - tarczyca; preparat nr 51a -
nabłonek jednowarstwowy walcowaty – jelito; preparat nr 60 - nabłonek wielorzędowy
walcowaty – tchawica; preparat nr 67 - nabłonek wielowarstwowy sześcienny (nabłonek
przejściowy) - pęcherz moczowy; schemat 36 - połączenia między komórkami nabłonka;
schemat 31 - różne sposoby wydzielania przez komórki gruczołowe.
Tkanka łączna właściwa. Chrząstka i kość.
preparat nr 7- tkanka łączna zwarta – ścięgno; preparat nr 9 - tkanka łączna wiotka - krezka;
preparat 62 – komórki tłuszczowe – błona maziowa; preparat nr 110 - tkanka tłuszczowa
brunatna; preparat nr 113 - włókna siateczkowe – śledziona; preparat nr 10 - chrząstka
szklista – tchawica; preparat nr 14 - szlif kostny; schemat 94- budowa włókna kolagenowego;
schemat 49 - budowa agregatu proteoglikanów.
42
Tkanka mięśniowa. Tkanka nerwowa.
preparat nr 13 - tkanka mięśniowa gładka w jelicie; preparat nr 20 - mięsień poprzecznie
prążkowany szkieletowy- język; preparat nr 23 - mięsień poprzecznie prążkowany sercowy;
preparat nr 22 - prążkowanie w mięśniu poprzecznie prążkowanym, skrawek półcienki;
preparat nr 25 - włókno nerwowe izolowane; preparat nr 27 - nerw - przekrój poprzeczny; EM
7 - komórka satelitarna mięśnia; EM 40 - układ cystern siateczki endoplazmatycznej gładkiej
we włóknach mięśnia poprzecznie prążkowanego serca; EM 75 – sarkomer; tekst i schemat
35 – troponiny – znaczenie diagnostyczne.
Krew i szpik. Układ krążenia.
preparat nr 104 - rozmaz krwi obwodowej; preparat nr 35 - preparat histologiczny szpiku
czerwonego; preparat nr 204 - rozmaz limfocytów; preparat nr 54a - wątroba płodowa,
preparat nr 29 - żyła i tętnica średniego kalibru; preparat nr 28 - naczynia włosowate –
krezka; preparat nr 31 - aorta barwiona rezorcyną-fuksyną; tekst i schemat 67 - analiza
morfologii krwi metodą cytofotometryczną.
Układ limfatyczny – główne i obwodowe narządy limfatyczne.
preparat nr 36 - węzeł chłonny; preparat nr 46 - migdałek podniebienny; preparat nr 37 -
grasica; preparat nr 34 - .śledziona
Ośrodkowy układ nerwowy. Narządy zmysłów. Skóra.
preparat nr 75 - Rdzeń kręgowy; preparat nr 79 - móżdżek; preparat nr 3 - rogówka; preparat
nr 82 - siatkówka; preparat nr 81- oko; preparat nr 83 - skóra nieowłosiona; preparat nr 85 -
skóra owłosiona.
Układ pokarmowy– różnice w budowie poszczególnych jego fragmentów.
preparat nr 48 - żołądek; preparat nr 50 - jelito cienkie - dwunastnica; preparat nr 52 - jelito
grube - okrężnica; preparat nr 54 - wątroba; preparat nr 58 - trzustka; EM 72 - przestrzeń
Dissego wątroby; EM 20 i 73 - kapilar żółciowy; EM 61 - komórki Browicza-Kupffera oraz
komórki Ito.
Układ oddechowy i moczowy.
preparat nr 60 - tchawica; preparat nr 61- płuco; preparat nr 61a - płuco płodowe, preparat nr
63 - nerka; preparat nr 67 - pęcherz moczowy; preparat nr 66 - moczowód; EM 6 - ściany
pęcherzyków płucnych.
Budowa narządu i funkcja poszczególnych komórek.
preparat nr 40 -przysadka; preparat nr 8 - tarczyca; preparat nr 90 - przytarczyce; preparat nr
49 - szyszynka; preparat nr 5 - reakcja chromatoffinowa w nadnerczach.
43
Układ rozrodczy żeński. Gruczoł mlekowy.
preparat nr 72 - jajnik; preparat nr 94 - ciałko żółte; preparat nr 74 - macica; preparat nr 73 –
jajowód; preparat nr 96 – pochwa; preparat nr 86 - gruczoł mlekowy czynny.
Układ rozrodczy męski.
preparat nr 69 - jądro; preparat nr 70 – najądrze; preparat nr 71 – nasieniowód; preparat nr 92
- gruczoł krokowy; preparat nr 92a - gruczoł krokowy (utrwalany aldehydem glutarowym).
Techniki immunocytochemiczne. Hodowla komórek i tkanek.
preparat nr 222a - reakcja PAS w komórkach wątroby; preparat nr 220a - reakcja z użyciem
fosforanu alfa-naftylu i soli dwuazowej wykrywająca aktywność fosfatazy zasadowej;
preparat nr 223 - komórki G w części odźwiernikowej żołądka człowieka – reakcja
immunocytochemiczna; preparat 310 - komórki nabłonkowe linii WISH wyprowadzonej z
owodni człowieka; preparat nr 97 - hodowla diploidalnych ludzkich fibroblastów; preparat nr
300 - hodowla heteroploidalnych ludzkich fibroblastów stransformowanych za pomocą
wirusa krowianki; rycina 55 - zachowanie się hodowli komórek diploidalnych w miarę
zwiększania się liczby podwojeń populacji.
Molekularna regulacja cyklu komórkowego, konsekwencje nieprawidłowości jego przebiegu -
apoptoza - odniesienia do diagnostyki laboratoryjnej.
preparat nr 1 - mitoza w komórkach nabłonka hodowanych in vitro; preparat nr 4 - podziały
mitotyczne w zawiązku kończyny płodu myszy; EM 52 - jądro i jąderko; EM 30 -
chromatyna płciowa; schemat 11- kinezyna i cytoplazmatyczna dyneina ; EM 305a -
powierzchnia komórki nowotworowej raka wątroby; EM 305b - ta sama komórka po
inkubacji z limfocytami cytotoksycznymi; EM 304b - powierzchnia komórki w późnym
stadium apoptozy. EM 304a - rozpad komórki na ciałka apoptotyczne; EM 304c -
kondensacja chromatyny; EM 306 - zaawansowany podział na ciałka apoptotyczne; EM 304d
– fagocytoza ciałek apoptotycznych.
SEMINARIA:
S1 - Oddziaływania międzykomórkowe, wprowadzenie pojęć ligand, receptor, informatory I i
II rzędu sygnalizacja międzykomórkowa, ścieżki sygnałowe - odniesienia do diagnostyki
laboratoryjnej [zagadnienia do przygotowania: błona komórkowa, receptory błonowe i
jądrowe, biologiczna funkcja kinaz i fosfataz, transdukcja sygnału, ekspresja genów].
S2 - Cząsteczki adhezji komórkowej, powiązanie z cytoszkieletem i białkami macierzy
zewnątrzkomórkowej – odniesienia do diagnostyki laboratoryjnej [zagadnienia do
przygotowania: filamenty aktynowe, mikrotubule, filamenty pośrednie, typy cząsteczek
adhezyjnych, migracja komórek, anoikis].
S3- Podstawy onkogenezy - odniesienia do diagnostyki laboratoryjnej [zagadnienia do
przygotowania: cykl komórkowy, rola białek p53, p110, kinazy zależne od cyklin, cykliny,
protoonkogeny, geny supresorowe] .
44
S4 - Różnicowanie komórek, epigenetyczna kontrola ekspresji genów, komórki macierzyste .
[epigenetyka, miRNA. lnRNA, geny HOX].
METODY I ORGANIZACJA PRACY ORAZ REGULAMIN ĆWICZEŃ Z HISTOLOGII
• W trakcie ćwiczeń Studenci oglądają preparaty mikroskopowe, schematy i
elektronogramy. Omawiają z asystentem zagadnienia objęte tematem ćwiczenia. Obrazy
tkanek i narządów oglądanych pod mikroskopem należy narysować w zeszycie gładkim.
Przygotowując się do ćwiczenia należy zapoznać się z całością materiału, a nie ograniczyć
się tylko do struktur przedstawionych na preparatach. Każde ćwiczenie należy zaliczyć u
prowadzącego je asystenta. Warunkiem zaliczenia ćwiczenia jest wykazanie się wiedzą
z zakresu omawianego tematu oraz wykonanie rysunków preparatów i ich poprawne opisanie.
• W czasie ćwiczeń Studenci mogą być regularnie pytani z przerabianego materiału.
Usprawiedliwienia, że cała grupa lub pojedyncze osoby nie przygotowały się do
ćwiczenia ze względu na zajęcia z innych przedmiotów nie będą przyjmowane i pociągną za
sobą nie zaliczenie ćwiczenia.
• W przypadku nieobecności na ćwiczeniu należy przedstawić pisemne opracowanie
materiału z opuszczonego ćwiczenia. Dopuszcza się nieobecność na 2 ćwiczeniach
w semestrze. Nie ma możliwości odrabiania ćwiczeń, w związku, z czym nieobecność na
trzech zajęciach pociąga za sobą niezaliczenie przedmiotu.
• Mikroskopy wypożycza się pod zastaw legitymacji studenckiej. Po zakończeniu
oglądania preparatów należy mikroskop oddać osobie wydającej. Wynoszenie z sal
ćwiczeniowych mikroskopów lub ich części jest zakazane.
• Egzamin końcowy (forma testowa) odbywa się w sesji egzaminacyjnej.
FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA
Przed przystąpieniem do praktycznej części każdego ćwiczenia w formie testowej
sprawdzana jest wiedza Studenta dotycząca obowiązującego materiału. Na podstawie
oglądanych preparatów i elektronogramów studenci wykonują rysunki będące podstawą
zaliczenia ćwiczenia. W sesji egzaminacyjnej odbywa się egzamin testowy. Warunkiem
dopuszczenia do egzaminu jest zdanie wszystkich kolokwiów przewidzianych programem.
Egzamin teoretyczny obejmuje 50 pytań testowych i trwa 50 minut. Za każdą dobrą
odpowiedź otrzymuje się 1 punkt, za odpowiedź błędną lub jej brak 0 punktów. 60%
prawidłowych odpowiedzi zalicza test.
LITERATURA OBOWIĄZKOWA
1. „Podstawy histologii i kilku technik laboratoryjnych” skrypt pod red. J. Godlewskia-
Jędrzejczyk i S. Moskalewski, E. Jankowska-Steifer, przeznaczony dla studentów Wydziału
Farmacji Akademii Medycznej w Warszawie, kierunku Analityka Medyczna, do nabycia
w Oficynie Wydawniczej Akademii Medycznej w Warszawie
2. Seminaria z cytofizjologii dla studentów medycyny, weterynarii i biologii red. J. Kawiak,
M. Zabel, Elsevier Urban & Partner Wydawnictwo Wrocław 2014, wyd.2
LITERATURA ZALECANA
45
1. Wheater Histologia, podręcznik i atlas. Young B., Lowe J.S., Stevens A., Heath J.W.
Elsevier Urban &Partner. Wrocław 2010
2. „Histologia”, W. Sawicki, J. Malejczyk, Wydawnictwa Lekarskie PZWL, Warszawa 2012
HISTORIA MEDYCYNY I DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ
STUDIUM HISTORII MEDYCYNY
Ul. Żwirki i Wigury 81; 00-019 Warszawa, tel. (22) 57 20 568
P.o. kierownika: Dr Hanna Celnik
Godziny przyjęć w sprawach studenckich: pon., godz. 11:30-14:30; śr., godz. 11:30-12:30.
Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: Jacek Persa
Roczny wymiar seminariów: 20 godzin.
Miejsce: ul. Żwirki i Wigury 81, Warszawa.
CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU:
Celem nauczania jest zapoznanie studentów z rozwojem myśli medycznej opartej na
doskonaleniu technik diagnostycznych, rozwojem wiedzy o leku diagnostyce i terapii, historią
odkryć naukowych i osiągnięć medycznych we wspomnianych dziedzinach, historią
społeczną zawodów lekarza i diagnosty laboratoryjnego.
PROGRAM NAUCZANIA:
Celem nauczania jest zapoznanie studentów z rozwojem myśli medycznej i rozwoju technik
diagnostycznych.
Seminaria obejmują dzieje medycyny i diagnostyki, począwszy od przedstawienia wierzeń
magicznych człowieka pierwotnego, ontologicznej teorii choroby, koncepcji choroby
w starożytnych cywilizacjach Babilonii, Egipcie, Chinach, Indiach, Grecji, Rzymie.
Hipokrates oraz powstanie egzystującej do początków XIX wieku teorii humoralnej), Rzymu.
W kolejnych epokach historycznych omawiane będą wymienione poniżej zagadnienia.
Choroby i ich zwalczanie w okresie średniowiecza. Medycyna i farmacja klasztorna,
powstanie uniwersyteckiego modelu medycyny. Wyodrębnienie się zawodów lekarza
i aptekarza w średniowieczu. Wielkie epidemie i poglądy na temat chorób zakaźnych
w średniowieczu i dobie nowożytnej. Rozwój badań szczegółowych i anatomii. Paracelsus
i jego wpływ na powstanie leku analitycznego. Jatrochemia i jatrofizyka. W. Harvey
i odkrycie krążenia krwi. Fizykalne i moralne zasady medycyny w XVIII w. Lejda –
wprowadzenie zasad medycyny opartej na faktach (evidence-based medicine). Materializm
w medycynie – początki anatomii patologicznej.
Osiągnięcia XIX-wiecznej nauki i techniki, rozwój nauk przyrodniczych, medycyny
i farmacji. Powstanie nowoczesnych metod diagnostycznych, rozwój mikroskopii (technika
i optyka), pojawienie się fotografii w mikrobiologii. Rola wynalazków i ich zastosowanie
w medycynie i diagnostyce w XIX w. i na pocz. XX w.. Powstanie fizjologii, anatomii
patologicznej i mikrobiologii. Wybitni lekarze diagności XIX wieku. Powstanie leków
syntetycznych, chemoterapeutyków i antybiotyków w XIX i XX w.
Odkrycie cech grupowych krwi, anafilaksji, odkrycie enzymów hormonów i witamin,.
Odkrycie promieniowania „X” i zastosowanie w diagnostyce i radioterapii. Tomografia
46
komputerowa. Odkrycie pierwiastków promieniotwórczych i początki medycyny nuklearnej.
Początki endoskopii, elektrokardiografii. Pseudomedyczne eksperymenty nazistów i początki
norm etycznych w badaniach medycznych. Początki transplantologii i dializoterapii. Odkrycie
DNA – nośnika informacji genetycznej. Początki genetyki i medycyny molekularnej.
Skonstruowanie urządzania automatycznego do analiz w medycynie laboratoryjnej
(autoanalizator Technicon – 1957). Początki ultrasonografii.
Początki medycyny i farmacji w średniowiecznej Polsce. Powstanie Akademii Krakowskiej.
Wybitni polscy lekarze w XVI i XVIII w. Nowożytne zielniki i herbarze – oraz poradniki
z zakresu medycyny okresu staropolskiego. Reformy Komisji Edukacji Narodowej. Rozwój
wiedzy medycznej i diagnostyki na ziemiach polskich pod zaborami. Wybitni lekarze -
diagności i farmaceuci.
Medycyna i diagnostyka pierwszej połowy XX w. – wielcy odkrywcy i rola polskich badaczy.
Nauczanie medycyny w Polsce w XIX i na pocz. XX w. Nauczanie medycyny i farmacji
w Warszawie. Kształtowanie się zawodu diagnosty laboratoryjnego w Polsce w XX wieku.
METODY ORGANIZACJI PRACY
Prezentacja opracowań naukowych dotyczących bieżącej tematyki seminarium i analiza
źródeł.
FORMY KONTROLI I OCENY WYNIKÓW NAUCZANIA
Sprawdzian pisemny zaliczeniowy.
LITERATURA OBOWIĄZKOWA
1. T. Brzeziński, Historia medycyny, PZWL, Warszawa 1990.
2. Wł. Szumowski, Historia medycyny, Warszawa 1994.
3. R. Rembieliński, B. Kuźnicka, Historia farmacji. Warszawa 1987.
4. M. Łyskanowski, Z dziejów medycyny polskiej .Warszawa 2000.
5. Zawód farmaceuty na ziemiach polskich w XIX i XX wieku,[red.] B. Urbanek, Warszawa
2006.
6. Zawód diagnosty laboratoryjnego i felczera na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, [red.]
B. Urbanek, Warszawa 2011.
47
JĘZYK ANGIELSKI
STUDIUM JEZYKÓW OBCYCH
ul. Księcia Trojdena 2a; 02-109 Warszawa
tel. (022) 5720 863
www.sjo.wum.edu.pl
e-mail: sjosekretariat@wum.edu.pl
Kierownik SJO:
dr Maciej Ganczar
Godziny przyjęć w sprawach studenckich:
Godziny przyjęć w sprawach studenckich oraz godziny konsultacji lektorów podane są do
wiadomości zainteresowanych na tablicy ogłoszeń w Studium Języków Obcych.
Osoba odpowiedzialna za dydaktykę:
mgr Jolanta Budzyńska
Roczny wymiar zajęć:
60 godzin ćwiczeń
4 pkt. ECTS
Miejsce zajęć:
Studium Języków Obcych: ul. Księcia Trojdena 2a (Centrum Dydaktyczne).
2. CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU
Ćwiczenie umiejętności językowych pozwalających na osiągnięcie biegłości języka
angielskiego w dziedzinie medycyny laboratoryjnej, zgodnie z wymaganiami określonymi dla
poziomu B2 Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego Rady Europy.
3. PROGRAM NAUCZANIA
Tematyka zajęć:
1. Analiza leksykalna i składniowa tekstów specjalistycznych, w tym instrukcji
w zakresie:
- chemii (ogólnej, analitycznej, organicznej),
- biologii z genetyką (budowa i działanie komórki, choroby genetyczne),
48
- medycyny (narządy i ich układy, choroby oraz ich objawy).
2. Ćwiczenie struktur gramatycznych i funkcji językowych charakterystycznych dla
języka specjalistycznego oraz komunikacji w środowisku akademickim i zawodowym.
3. Słuchanie instrukcji, wykładów i prezentacji na tematy specjalistyczne.
4. Pisanie sformalizowanych tekstów, takich jak instrukcja, raport, opis procesu,
procedury.
5. Przedstawienie samodzielnie przygotowanej przez studenta prezentacji o tematyce
specjalistycznej.
4. METODY ORGANIZACJI PRACY
Lektorat języka angielskiego obowiązuje wszystkich studentów I roku Wydziału Analityki
medycznej. Ćwiczenia odbywają się w wymiarze rocznym 60 godzin (w semestrach:
zimowym i letnim, po 30 godzin lekcyjnych w każdym semestrze; 1 ćwiczenia 90-minutowe
tygodniowo).
5. FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA
Podstawę zaliczenia przedmiotu stanowi systematyczny, aktywny udział w zajęciach,
pozytywne oceny ze sprawdzianów oraz prezentacja opracowanego samodzielnie tekstu
o tematyce specjalistycznej.
6. LITERATURA OBOWIĄZKOWA
Zajęcia prowadzone są w systemie autorskim, z wykorzystaniem materiałów własnych
opracowanych na podstawie podręczników specjalistycznych, artykułów z czasopism
specjalistycznych i bieżącej prasy oraz źródeł internetowych
49
KWALIFIKOWANA PIERWSZA POMOC
II KLINIKA ANESTEZJOLOGII I INTENSYWNEJ TERAPII
02-097 Warszawa ul. Banacha la, tel.: (0 22) 599 20 02
Kierownik Kliniki: Prof. dr hab. med. Andrzej Kański
Godziny przyjęć w sprawach studenckich codziennie 7:30-14:00
Liczba godzin: Zajęcia obejmują 15 godzin ćwiczeń.
CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU
Ćwiczenia mają na celu nauczenie studentów Analityki Medycznej postępowania w stanach
zagrożenia życia.
PROGRAM NAUCZANIA
Tematy ćwiczeń:
Podstawowe zabiegi resuscytacyjne (BLS)
Postępowanie w stanach zagrożenia życia i urazach
METODY ORGANIZACJI ZAJĘĆ
Ćwiczenia są prowadzone:
w II Klinice Anestezjologii i Intensywnej Terapii (ul. Banacha 1a, blok „B” I piętro)
W Centrum Symulacji Medycznych II Kliniki Anestezjologii i Intensywnej Terapii
(ul. Banacha 1a, blok „C” parter)
FORMY KONTROLI I OCENY WYNIKÓW NAUCZANIA
Bezpośrednia obserwacja studenta demonstrującego umiejętności w standaryzowanych
warunkach (ocena przez nauczyciela)
Sposób zakończenia zajęć: Zaliczenie.
LITERATURA OBOWIĄZKOWA
1. Wytyczne resuscytacyjne 2010 dostępne na stronie: www.prc.krakow.pl
50
NAUKOWA INFORMACJA MEDYCZNA
BIBLIOTEKA GŁÓWNA WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO
02-091 Warszawa, ul. Żwirki i Wigury 63, Informacja tel. (0 22) 116 60 03, 116 60 08
e-mail: biblioteka@wum.edu.pl
http://www.biblioteka.wum.edu.pl
Dyrektor Biblioteki: mgr Irmina Utrata
e-mail: irmina.utrata@wum.edu.pl
GODZINY PRZYJĘĆ: wt.- czw. 10.00-15.00
OSOBA ODPOWIEDZIALNA ZA DYDAKTYKĘ: mgr Irmina Utrata
ROCZNY WYMIAR ZAJĘĆ:
Szkolenie online
CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU:
Przygotowanie do samodzielnego, efektywnego korzystania z dostępnych źródeł
informacji z zakresu medycyny i nauk pokrewnych oraz do samodzielnego wyboru źródeł
wiedzy adekwatnych do aktualnych potrzeb w zakresie informacji. Kształtowanie
umiejętności oceny wiarygodności źródeł informacji oraz nawyków korzystania z materiałów
źródłowych z poszanowaniem praw autorskich. Uświadomienie potrzeby ustawicznego
kształcenia i rozwoju zawodowego.
Program nauczania:
najważniejsze pojęcia z zakresu informacji naukowej
źródła informacji – podział i charakterystyka
dostępność i architektura źródeł informacji w ofercie Biblioteki Uczelnianej, ze szczególnym
uwzględnieniem e-zasobów zgromadzonych na stronie www.biblioteka.wum.edu.pl
praktyczne sposoby wyszukiwania naukowych zasobów medycznych
ocena wiarygodności i jakości źródeł
rzetelność naukowa
51
Internet jako źródło informacji naukowej
Metody organizacji pracy:
szkolenie online
Formy kontroli i ocena wyników nauczania:
test online - udzielenie 67% poprawnych odpowiedzi
POLECANE STRONY WWW:
http://www.biblioteka.wum.edu.pl
Program szczegółowy
Ważne pojęcia (słowo kluczowe, hasło przedmiotowe, MeSH, przypis, abstrakt, ISBN, ISSN,
itp.)
Źródła informacji
Instytucjonalne
Oddział Informacji Naukowej
Wypożyczalnia Międzybiblioteczna
Inne biblioteki naukowe
Nieinstytucjonalne
Pierwotne (książki, artykuły)
Pochodne (bazy bibliograficzne, bibliografie tradycyjne, katalogi)
Mieszane (bazy bibliograficzno-pełnotekstowe, bazy e-booków)
Sesje wyszukiwawcze
Katalogi (katalog online BG WUM, katalogi online innych bibliotek, katalogi centralne)
Medyczne bazy danych
Definicja, podział baz
Praktyczne wykorzystanie baz, np. PubMed, Polska Bibliografia Lekarska, Scopus, Science
Direct
e-czasopisma
Platforma ibuk.pl
Zasoby internetowe
52
Jakość źródeł internetowych
Ukryty internet
Wyszukiwarki naukowe
Biblioteki cyfrowe
Open Access
Narzędzia pomocnicze (strona i katalog BG WUM, system HAN, lokalizator e-czasopism,
multiwyszukiwarka PRIMO)
Ocena wiarygodności i jakości źródeł
Rzetelność autorska
53
PRZYSPOBIENIE BIBLIOTECZNE
BIBLIOTEKA GŁÓWNA WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO
02-091 Warszawa, ul. Żwirki i Wigury 63, informacja tel. (0 22) 116 60 03, 116 60 08
e-mail: biblioteka@wum.edu.pl
www.biblioteka.wum.edu.pl
Dyrektor Biblioteki: mgr Irmina Utrata
e-mail: irmina.utrata@wum.edu.pl
Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: mgr Irmina Utrata
godziny przyjęć: wt., czw. 10.00-15.00
Cel nauczania i zakres przedmiotu: przygotowanie do samodzielnego i efektywnego
korzystania z usług i zasobów Biblioteki Uczelnianej oraz kształtowanie umiejętności
wyszukiwania informacji o zbiorach bibliotecznych z wykorzystaniem warsztatu
informacyjnego biblioteki. Uświadomienie korzyści wynikających z sięgania po zasoby i
usługi bibliotek naukowych oraz uświadomienie potrzeby ustawicznego kształcenia i rozwoju
zawodowego.
Treści programowe:
1. Organizacja systemu biblioteczno-informacyjnego Uczelni
2. Zakres działania jednostek usługowych Biblioteki Głównej
3. Charakterystyka zbiorów Biblioteki Głównej – rodzaje gromadzonych dokumentów i
ich wartość informacyjna
4. Wyszukiwanie informacji z wykorzystaniem katalogów w wersji tradycyjnej i online
5. Charakterystyka zasobów i rodzaj usług świadczonych przez biblioteki naukowe na
terenie Warszawy
6. Strona www biblioteki – serwis informacyjny prezentujący zasoby i usługi Biblioteki
Uczelnianej
Metody organizacji pracy: szkolenie online
Formy kontroli i ocena wyników nauczania: podstawą zaliczenia przedmiotu jest uzyskanie
z testu wielokrotnego wyboru 67% poprawnych odpowiedzi (zaliczenie na ocenę).
54
Materiały do Przewodnika Dydaktycznego
dla studentów I roku Wydziału Farmaceutycznego
Kierunek: Analityka Medyczna
STATYSTYKA Z ELEMENTAMI MATEMATYKI
KATEDRA FARMACJI FIZYCZNEJ I BIOANALIZY
ZAKŁAD CHEMII FIZYCZNEJ
PRACOWNIA MATEMATYCZNA
02-097 WARSZAWA, ul. Banacha 1, pokój 28, tel. 022-5720-963
Kierownik Katedry: prof. dr hab. Piotr Wroczyński
Kierownik Zakładu: dr Dariusz Maciej Pisklak
Kierownik Pracowni: dr Justyna Kurkowiak
Konsultacje i godziny przyjęć w sprawach studenckich podane na tablicy ogłoszeń Pracowni
(przy sekretariacie Zakładu Chemii Fizycznej).
Odpowiedzialny za dydaktykę: mgr Krystian Gulik
Roczny wymiar zajęć dla studentów: wykład 20 godz., ćwiczenia 25 godz. Całość zajęć
odbywa się w I-szym semestrze.
Miejsce zajęć: sale seminaryjne Wydziału Farmaceutycznego, ul. Banacha 1.
CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU
Rozważane pojęcia i metody statystyki są ściśle powiązane z konkretnymi
zagadnieniami pochodzącymi z nauk farmaceutycznych, medycznych, chemicznych
i biologicznych. Nauczanie statystyki ma za zadanie przygotować studentów do
wykorzystania nabytej wiedzy do badań statystycznych obserwacji i pomiarów, a także
interpretacji wyników tych badań. Metody statystyki są szczególnie przydatne w pracy
laboratoryjnej i badawczej. Program statystyki obejmuje pojęcia rachunku
prawdopodobieństwa będące podstawą statystyki oraz podstawowe pojęcia i metody
statystyki i ich zastosowania.
PROGRAM NAUCZANIA
Tematy ćwiczeń
Przegląd funkcji elementarnych. Dziedziny, wykresy i podstawowe własności.
Pochodna funkcji i jej obliczanie. Pochodne wyższych rzędów.
Pochodne cząstkowe. Różniczka zupełna i jej zastosowania.
55
Prawdopodobieństwo warunkowe i zupełne. Wzór Bayesa.
Zdarzenia niezależne. Schemat Bernoulliego.
Zmienne losowe – rozkłady, dystrybuanty, parametry (wartość przeciętna, wariancja,
odchylenie standardowe).
Podstawowe rozkłady zmiennych losowych (dwumianowy, Poissona i normalny).
Statystyka opisowa. Organizacja danych. Szereg rozdzielczy.
Przedziały ufności dla wartości przeciętnej, wariancji i odchylenia standardowego.
Testowanie hipotez o wartości przeciętnej, wariancji i odchyleniu standardowym.
Metoda najmniejszych kwadratów. Regresja liniowa. Analiza regresji.
Badanie korelacji zmiennych losowych na podstawie prób.
FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA
Kontrola i ocena wyników nauczania prowadzona jest w formie 1 kolokwium, tj.
pisemnego sprawdzianu. Kolokwium obejmuje całość materiału. Nadto oceniane mogą być
kartkówki, tj. krótkie sprawdziany pisemne, odpowiedzi ustne i prace domowe.
Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest uzyskanie co najmniej 50% możliwych do
uzyskania w semestrze punktów.
Uwaga. Szczegółowe warunki zaliczenia przedmiotu podane są do wiadomości studentów na
tablicy ogłoszeń Pracowni.
LITERATURA
1. Chmaj J.: Rachunek różniczkowy i całkowy. Teoria, przykłady, ćwiczenia. Wyd. II.
Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2000.
2. Chmaj J.: Funkcje • Pochodne • Całki. Część I. Ćwiczenia. Część II. Kolokwia.
INTERNET.
3. J. Chmaj: Statystyka. Ćwiczenia. INTERNET.
4. J. Chmaj: Testy statystyczne. INTERNET.
5. J. Chmaj: Tablice statystyczne. INTERNET.
56
TECHNOLOGIA INFORMACYJNA
Katedra Farmacji Fizycznej i Bioanalizy
Zakład Chemii Fizycznej
Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej
02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel. 5720-950
Kierownik Katedry: Profesor dr hab. Piotr Wroczyński
Kierownik Pracowni: Dr Jarosław Bukowicki
Email: jaroslaw.bukowicki@wum.edu.pl
Odpowiedzialny za dydaktykę: dr Jarosław Bukowicki - godziny konsultacji zostaną podane
na początku semestru.
Roczny wymiar zajęć: 40 godzin
Ćwiczenia – 40 godz.
Miejsce ćwiczeń: pracownia komputerowa
Punkty ECTS - 3
CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU
Celem nauczania jest przygotowanie studentów do korzystania z komputerów i
zasobów Internetu. Studenci poznają obsługę komputerowych programów biurowych z
pakietu Microsoft Office i aplikacji przydatnych w analityce medycznej. Program ćwiczeń
umożliwia studentom praktyczne opanowanie umiejętności samodzielnego napisania pracy
dyplomowej, wykonania niezbędnych obliczeń, zastosowania elementów statystyki do analizy
danych i interpretacji obserwacji oraz pomiarów w praktyce laboratoryjnej, przygotowania
wykresów, rysowania złożonych struktur chemicznych. Ważną częścią programu nauczania
jest korzystanie, tworzenie i obsługa baz danych (Access).
PROGRAM NAUCZANIA
Tematy ćwiczeń obejmują następujące zagadnienia:
Edytor tekstu MS Word
edycja tekstu – kopiowanie/przenoszenie/wklejanie
formatowanie tekstu – ustawienia stylu, marginesów, orientacji strony, akapity
listy numerowane, punktowe, symbole
tabulatory, tworzenie kolumn, style
tabele – wstawianie, scalanie komórek, style tabeli
podział dokumentu na sekcje, nagłówki i stopki, numeracja stron
tworzenie przypisów, spisu treści, podpisów tabel i rysunków, indeksy, kody pól
edytor równań matematycznych
57
rysowanie i wstawianie grafiki
tworzenie bibliografii
Arkusz kalkulacyjny MS Excel
pojęcia i opis środowiska arkusza kalkulacyjnego
wprowadzanie danych liczbowych i tekstu, formatowanie
tworzenie i edycja formuł
adresowanie względne, bezwzględne i mieszane w formułach
stosowanie sortowania i filtrowania danych, listy, konspekty
podstawowe zagadnienia oraz funkcje statystyczne
narzędzia dodatku Analysis Tool Pack
tworzenie i formatowanie wykresów
tabele i wykresy przestawne
wprowadzenie do programowania w VBA
Program BIOVIA Draw
rysowanie struktur chemicznych
korzystanie z szablonów
struktury DNA i białek
określenie właściwości i nazwy chemicznej
łączenie z dokumentami tekstowymi
Program MS PowerPoint
tworzenie szablonów prezentacji
wstawianie tekstu, wykresów i grafiki do slajdów
ustawienie slajdów do pokazu
tworzenie animacji i przejść między slajdami
sposoby poprawnego wystąpienia i przygotowania prezentacji
Program MS Access
tworzenie bazy danych – podstawy teoretyczne i terminologia
tworzenie tabel (omówienie rodzajów danych i atrybutów pól)
tworzenie formularzy
tworzenie kwerend (podstawy języka SQL)
tworzenie raportów
tworzenie relacji między tabelami
Metody Organizacji Pracy:
58
Ćwiczenia odbywają się w grupach 10 osobowych – każdy student ma indywidualny
dostęp do komputera. Do prowadzenia zajęć wykorzystywany jest projektor multimedialny.
Ćwiczenia prowadzone są raz w tygodniu. Każde ćwiczenie poprzedzone jest krótkim
wprowadzeniem do tematu, po czym studenci wykonują samodzielnie zadania i projekty.
Studenci korzystają z pakietu MS Office 2016 oraz BIOVIA Draw 2018.
FORMY KONTRTOLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA
Kontrola i ocena wyników nauczania przeprowadzana jest w formie kolokwium,
obejmującego większość elementów z realizowanego programu nauczania. Ponadto, studenci
wykonują prace domowe, np. prezentacja przy użyciu programu MS PowerPoint, których
wyniki są uwzględniane w końcowej ocenie z przedmiotu.
LITERATURA ZALECANA
ABC MS Office 2016 PL, Adam Jaronicki, 2016,
Access 2016 PL. Kurs, Danuta Mendrala, Marcin Szeliga, 2016,
Microsoft Word 2016. Krok po kroku, Lambert Joan, 2016,
Excel 2016 PL. Biblia, John Walkenbach, 2016,
Excel 2016 PL. Programowanie w VBA. Vademecum Walkenbacha, Michael Alexander,
Richard Kusleika, 2016,
Pierwsze kroki z SQL. Praktyczne podejście dla początkujących, Thomas Nield, 2016.
59
WYCHOWANIE FIZYCZNE
STUDIUM WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I SPORTU WUM
02-109 Warszawa
ul. Księcia Trojdena 2C,
tel: ( 022) 57 20 528 oraz 57 20 529
studiumwfis@wum.edu.pl
Kierownik Studium: mgr Jerzy Chrzanowski
Przyjmuje: 1000
– 1200
, wtorek 1000
– 1200
;
Sekretariat Studium czynny w sprawach studenckich: poniedziałek, wtorek, czwartek,
piątek w godz. 900
– 1500
środa dniem bez interesanta, e-mail: studiumwfis@wum.edu.pl,
Zastępca kierownika ds. dydaktycznych: mgr Bożena Glinkowska
Przyjmuje: poniedziałek 1600
– 1800
; piątek 1200
– 1400
Roczny wymiar zajęć: 60 godzin ćwiczeń
Punkty ECTS – 2
CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU
Kultura fizyczna, jako ogół uznawanych wartości i utrwalonych zachowań w odniesieniu do
ludzkiego ciała, harmonijny rozwój organizmu, wzmacnianie układu ruchowego – stabilizacja
budowy ciała, stymulacja układu krążeniowo – oddechowego i nerwowego, hartowanie
organizmu na bodźce fizyczne i psychiczne ( m.in. odporność na stres), zapoznanie
z zasadami i metodologią programów profilaktycznych w stopniu umożliwiającym czynny
udział w ich projektowaniu, wdrażaniu i realizacji.
PROGRAM NAUCZANIA
Zadaniem przedmiotu jest tworzenie warunków do doskonalenia sprawności fizycznej
i umiejętności ruchowych studenta w nawiązaniu do jego możliwości fizycznych
i zdrowotnych oraz wyposażenie w wiedzę z zakresu kultury fizycznej i wybranych
zagadnień z fizjologii wysiłku sportowego i rehabilitacji ruchowej. Rozwój cech
motorycznych: siły, szybkości, wytrzymałości, koordynacji ruchowej, zwinności i gibkości.
Poznanie nowych i atrakcyjnych form aktywności ruchowej, w tym „sportów całego życia”
( indywidualnych i zespołowych), zapewniających aktywne uczestnictwo w kulturze
fizycznej.
60
METODY ORGANIZACJI PRACY
Ćwiczenia – zajęcia praktyczne, na które, każdy student ma obowiązek zapisania się drogą
elektroniczną, poprzez Internet, po zapoznaniu się z Ogólnymi Zasadami Rejestracji na
Zajęcia z Wychowania Fizycznego!!! Zajęcia praktyczne w I i II semestrze, odbywają się
przez 15 tygodni dydaktycznych w wymiarze 2 godzin tygodniowo.
Studenci mogą wybrać interesującą ich formę zajęć, aktualny plan, wykaz obiektów oraz
system zapisów - za pośrednictwem strony internetowej: http://www.zapisywf.wum.edu.pl/
FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA
1. Student przestrzega regulamin obiektu, w którym odbywają się ćwiczenia
z wychowania fizycznego i posiada regulaminowy strój sportowy.
2. Studenci zwolnieni przez lekarza z zajęć wychowania fizycznego ze względu na stan
zdrowia są obowiązani zgodnie z kwalifikacją lekarską uczestniczyć w zajęciach
rehabilitacji ruchowej w Studium Wychowania Fizycznego WUM.
3. Podstawowym kryterium zaliczenia przedmiotu przez studenta jest 80% frekwencja na
zajęciach (nie mniej niż 12 zajęć w semestrze), oraz zaliczenie sprawdzianów
w wybranych dyscyplinach rekreacyjno-sportowych.
PIŚMIENNICTWO OBOWIAZKOWE
Zgodne z programem nauczania wybranej dyscypliny sportowej lub rekreacyjnej –
prezentowane na pierwszych zajęciach.
PIŚMIENNICTWO ZALECANE
Zgodne z programem nauczania wybranej dyscypliny sportowej lub rekreacyjnej –
prezentowane na pierwszych zajęciach.
top related