Cradle-to-Cradle in gebiedsontwikkeling oneindig laagland
Post on 11-Jan-2017
235 Views
Preview:
Transcript
Cradle-to-Cradle in gebiedsontwikkelingtien waardevolle aanbevelingen van een community of practice
toekomst
oneindig laagland Communities of practice als effectieve
ondersteuning bij duurzame gebiedsontwikkelingVooruitblik
oneindig laagland Communities of practice als effectieve
ondersteuning bij duurzame gebiedsontwikkelingVooruitblik
Colofontekst: lidwien Reyn, senternovem/leren voor
duurzame ontwikkeling
Cees Anton de Vries, RnR group
eindredactie: nicole bronzwaer, local Color Communications
Vormgeving: Van Zandbeek Communicatie & Creatie
drukwerk: Ministerie van economische Zaken/iZ
oneindig laagland is gedrukt op:
binnenwerk – lessebo natural. lessebo is PeFC gecertificeerd.
PeFC (Program for endorsement of Forest Certification schemes)
is het international keurmerk voor duurzaam bosbeheer.
omslag – trucard, vervaardigd uit 100% elementair chloorvrije
cellulose (eCF – elementary Chlorine Free), afkomstig uit
zorgvuldig beheerde productiebossen over de hele wereld.
VoorafRuimtelijke opgaven zijn complex en taai. Vaak is op voorhand
nog niet helder wat de aard van het probleem precies is, laat
staan in welke richting de oplossing gezocht moet worden.
Communities of Practice zijn gebleken productief te zijn in het
aanpakken van dergelijke ‘gemene’ problemen. niet alleen in het
uitwisselen van praktijkervaringen, maar bovenal in het creëren
van nieuwe kennis. Praktische ervaringskennis, expertkennis,
wetenschappelijke kennis worden geassembleerd tot nieuwe
praktijken van handelen.
Habiforum, expertisenetwerk Vernieuwend Ruimtegebruik,
initieert en stimuleert sinds 2000 communities of practice.
of het nu gaat om creatieve economie, stedelijke netwerken
of nieuwe woon-werk-landschappen.
Voor u liggen de opbrengsten van de community of practice
Cradle-to-cradle en gebiedsontwikkeling en een perspectief
op een vervolgtraject. deze community of practice gaat over
duurzame gebiedsontwikkeling. Velen willen concreet betekenis
geven aan het begrip duurzaamheid, niet als vrijblijvend toefje
op een nagerecht, maar als vanzelfsprekend hoofdgerecht:
gebiedsontwikkeling bestaat niet als het niet duurzaam is.
door de deelnemers aan deze CoP zijn bemoedigende stappen
gezet. we hebben echter ook nog veel kennis met elkaar te
maken. on the move!
Ab van Luin, Habiforum
inhoudsopgavesamenvatting pag. 6
Hoe geven we duurzame
gebiedsontwikkeling een impuls? pag. 7
kennis ontwikkelen met een
community of practice pag. 8
Hoe helpt een community of practice de praktijk
van duurzame gebiedsontwikkeling verder? pag. 10
Hoe maken we communities
of practice succesvol ? pag. 12
in de loop van de tijd is in nederland de inrichting van gebieden
een zaak van veel partijen, meerdere bestuurslagen en talrijke
geformaliseerde processtappen. een wethouder of projectdirecteur,
die voor de uitdaging staat een gebied te ontwikkelen met
duurzame principes zoals cradle-to-cradle, zal zich de vraag
stellen of de bestaande kennis en werkwijzen bij gemeentelijke
diensten, marktpartijen en adviseurs nu succes brengen. in veel
gevallen wordt dan ook de leemte zichtbaar tussen de bestaande
en de gewenste routines. de gebiedsontwikkelingspraktijk is
immers ingesteld op een sectorale en risicomijdende aanpak én
op kostensturing. de gewenste praktijk pronkt daarentegen juist
met een samenhangende aanpak, ondernemende groepen en met
waardecreatie. daar komt nog bij dat gemeenten de afgelopen
jaren steeds vaker specifieke kennis buiten de deur inkopen,
ontwerpafdelingen hebben gesloten of drastisch zijn gaan
inkrimpen. Voor duurzame gebiedsontwikkeling betekende dat
een slechte start. in de markt is brede kennis over duurzaamheid
schaars. bovendien kan duurzame gebiedsontwikkeling alleen
praktijk worden als we de ontwerpdimensie ten volle benutten .
inhoud en kennisontwikkelingde wethouder en de projectdirecteur krijgen er een
taak bij, wanneer ze kennis over succesvolle duurzame
gebiedsontwikkeling in de praktijk willen ontwikkelen. want
Hoe geven we duurzame gebiedsontwikkeling een impuls ?
Zie ook McDonough: design as human intention. Zie bijvoorbeeld het besluit van de Gemeenteraad in Almere om een Duurzaamheidslab in het leven te roepen.
Het eerste deel van dit boekje blikt terug op vijf bijeenkomsten van
de community of practice cradle-to-cradle in gebiedsontwikkeling.
Het geeft inhoudelijke inzichten die kunnen helpen bij de
uitvoering van de projecten. de deelnemers gaven na de
bijeenkomsten aan dat er grote behoefte is aan kennisuitwisseling
en gezamenlijke kennisontwikkeling, en dat daarvoor een
gestructureerde aanpak gewenst is. Alle leerpunten en adviezen
van het afgelopen jaar zijn verwerkt in dit tweede deel. dit deel
blikt vooruit naar een concreet ontwerp voor de communities of
practice binnen het nieuwe programma oneindig laagland.
de communities of practice bieden ondersteuning voor
bestuurders, projectleiders, beleidsmedewerkers, adviseurs en
ondernemers in hun projecten rond duurzame gebiedsontwikkeling.
in deze vooruitblik geven we antwoord op vragen als: wat is een
community of practice? Hoe gaat deze community of practice
werken? wat mag ik verwachten? Hoe kan ik me aanmelden?
samenvattingnaast het produceren van planstudies, plan- en beslisdocumenten
zullen zij de innovatie moeten organiseren . wethouders of
projectdirecteuren die duurzame gebiedsontwikkeling initiëren
én op kennissynergie en –ontwikkeling sturen, doen het goed. in
elke relatie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer moet er dus
steeds overeenstemming komen over de inhoudelijke resultaten en
productie, én over de bijdrage van en aan de kennisontwikkeling.
Hulpstructuurwillen we de eco-effectiviteit van ruimtelijke systemen
wezenlijk verbeteren, dan is – naast de bestaande projecten- een
zogenoemde hulpstructuur noodzakelijk. die hulpstructuur biedt
de gelegenheid om regelmatig met andere ogen naar de opgave
en de eigen inzet te kijken. dan draait het om de organisatie
van reflectie en die kan op verschillende manieren worden
georganiseerd, bijvoorbeeld door middel van teamcoaching en
intervisie. Het is echter van belang om daarbij het accent te leggen
op het ontwikkelmotief in de reflectie. Heel effectief is het om
deze hulpstructuur buitenshuis te creëren. bestaande ingesleten
patronen krijgen zo minder de kans te blokkeren en de hiërarchie
in de projectorganisatie en in de lijn doen er even niet toe.
betrokkenen begeven zich makkelijker buiten gebaande paden en
bestaande grenzen, wat nodig kan zijn voor een productief proces
van reflectie.
76
een community of practice is een groep mensen die een gemeen-
schappelijk belang of passie deelt. door het vrij uitwisselen van
kennis, inzichten en ervaringen leert en ontwikkelt zij samen al
doende nieuwe manieren om met problemen en uitdagingen om
te gaan. ooit begonnen als een managementstrategie binnen
multinationale bedrijven, wordt de werkvorm community of
practice steeds meer toegepast bij complexe vraagstukken met
veel partijen en meerdere domeinen. een community of practice
is ook zeer geschikt voor gebiedsontwikkeling, omdat het een
middel is om tot een nieuw afwegingskader, nieuwe combinaties
en een nieuwe methodologie te komen. essentieel is dat relevante
belanghebbenden elkaar opzoeken en gezamenlijk op een andere
wijze gaan handelen. daardoor doorbreken zij systeemgrenzen.
een open en experimentele omgeving is van belang voor dit proces
van sociaal leren. Alleen dan kunnen mensen inspiratie opdoen,
de ruimte opzoeken om nieuwe toekomsten te verkennen, én
krijgen mensen ook zelfvertrouwen in hun ideeën. deelnemers
aan een community of practice ontwikkelen hun kennis samen met
ondernemers, ambtenaren en consumenten, en halen hun kennis
niet meer uitsluitend bij onderzoekers en wetenschappers.
Basiselementener is veel onderzoek gedaan naar de community of practice als
succesvolle manier van werken voor professionals die willen
innoveren, bijvoorbeeld door etienne wenger. Hij onderscheidt vier
basiselementen van een community of practice:
1. Community: elkaar leren kennen en een gemeenschap vormen,
waardoor het gemeenschapsgevoel wordt versterkt;
2. Practice: deelnemers ondernemen gezamenlijke activiteiten en
leren aldoende;
3. identity: deelnemers ontwikkelen een gemeenschappelijke taal
en stralen uit waar ze trots op zijn;
4. Meaning: door uitwisseling van kennis en ervaring ontstaan
nieuwe gezamenlijke formuleringen, interpretaties, definities.
Stimuleren en faciliterende community of practice is bij uitstek een effectieve werkvorm
wanneer mensen in verschillende organisaties een innovatie tot
stand moeten brengen. in vergelijking met bijvoorbeeld projecten
en programma’s ligt de nadruk bij communities of practice nog
meer op goede ondersteuning. een gemeenschap kun je immers
nauwelijks sturen, maar wel stimuleren en faciliteren.
een goede community of practice kenmerkt zich door:
• eenduidelijkdomein
• eenonderscheidendepraktijk
• urgentie,bijvoorbeeldindevormvaneenopdracht
• eenaantrekkelijkesamenstelling
• opbrengstgerichtwerken
• goedefacilitering,focusopverbindenencommuniceren
opbouw en werkingdeze community of practice kent een bijzondere context. Ze gaat
over duurzame gebiedsontwikkeling en is opgebouwd vanuit
verschillende stedelijke centra. Ze bezit binnen elk van die centra
weer verschillende kleinere onderwerpgestuurde praktijkkringen.
Zo wordt ze dus getrapt opgebouwd. Vanuit de diverse kringen
van elk centrum neemt een vertegenwoordiging deel in de
centrale community. Uiteindelijk kent de community of practice
een gelede opbouw, maar zo begint ze niet. een kerngroep van
de meest gemotiveerde trekkers vanuit de stedelijke projecten
starten de community. Mensen die met de projecten verbonden
zijn en de drive hebben om op de grensvlakken van kennis, beleid
en praktijk met elkaar te reflecteren. die kerngroep vult zichzelf
aan met anderen, mogelijk uit het eigen plaatselijk netwerk of
uit andere steden of kenniscentra. deze groep vormt uiteindelijk
de community of practice. deelnemers vertalen de behandelde
thema’s altijd naar de eigen locatie, waar groepjes ermee aan de
slag gaan. deze groepjes kunnen op hun beurt ook weer dilemma’s
en vraagstukken voorbereiden voor de grote community of practice.
ProjectorganisatieHet mag duidelijk zijn dat deze gelede opbouw enige ondersteuning
behoeft. Het is een heel ‘project’. om dat op gang te krijgen, is een
kleine projectorganisatie of kernsecretariaat nodig die in het begin
de lijnen uiteenzet, organiseert en zorgt voor verslaglegging.
kennis ontwikkelen met een community of practice
98
de community of practice biedt de generieke basis voor de
ontwikkeling van ideeën, methoden, instrumenten en toepassingen
in tenminste vijf aparte praktijkprojecten. Van elk project nemen
drie collega’s en twee stakeholders deel voor een periode
van achttien maanden. een klein team van inhoudelijke én
procesdeskundigen geeft ondersteuning.
Kerngroepde basis van de community is een centrale kerngroep die een
keer per maand een dag bijeenkomt op één van de deelnemende
locaties. tijdens deze bijeenkomsten bespreekt een externe
deskundige de specifieke vragen en dilemma’s van de community.
Vervolgens gaan de deelnemers zelf met het vraagstuk van het
gastproject aan de slag. gezamenlijk proberen zij dit tijdens de
bijeenkomst verder te brengen of op te lossen. lukt dat niet, dan
formuleert de community of practice de weg die naar een oplossing
moet leiden. elke deelnemer aan de community of practice neemt
bovendien een eigen leer- of ontwikkelvraag mee waarop hij in de
loop van de maanden een antwoord formuleert. de deelnemers
maken van de ontwikkelde inzichten en oplossingen patronen .
daarmee illustreren zij zowel de contextgebonden oplossing als de
generieke oplossing. deze patronen vormen het tweede resultaat
van de community of practice.
Samenhang projectenHet is mogelijk dat lokale projecten gebruik willen maken van de
werkwijze van de community of practice. daarnaast starten er
nieuwe communities of practice, als vervolg op de eerste. naar
verwachting gaan deze nieuwe communities aan de slag met de
volgende domeinen:
• Stedelijkeuitbreidingsgebieden
• Stedelijkeherstructurering
• Revitalisatielandelijkgebied
Het programma oneindig laagland zorgt voor de samenhang en
de kennisoverdracht tussen de verschillende lokaalgebonden
communities of practice. deelnemers aan de ene community
geven kennis door aan de andere ondermeer via patronen en
presentaties. daarnaast organiseert senternovem jaarlijks een
kennissynergiedag voor alle deelnemers.
Versnelling en verdiepingVoor de deelnemer aan de community of practice is de versnelling
en verdieping van de planontwikkeling heel belangrijk. een dag
besteed in de community of practice brengt evenveel op als een
maand op de werkplek. in een succesvolle community of practice
maken de deelnemers deze productieve werkwijze mogelijk door:
• Aanwezigtezijntijdensdemaandelijksewerksessies;
• Eenindividueleleeragendateformuleren;
• Bijtedragenaandeaanpakvandeleeragendavanandere
deelnemers; Voor een periode van achttien maanden deel te
nemen;
• Eigenleerpuntenoverdraagbaartemakenindevormvandrie
patronen;
• Eigenleerpuntentepresenterenineenanderecommunityof
practice;
• Eenbijdrageteleverenindekosten.
Hoe helpt een community of practice de praktijk van duurzame gebiedsontwikkeling verder?
10 11
Voor een optimaal effect is het belangrijk dat de communities of
practice goed verbonden zijn met toonaangevende organisaties
in gebiedsontwikkeling en duurzame ontwikkeling. tot september
2009 ondersteunt het praktijkprogramma Habiforum de eerste
communities of practice binnen het programma oneindig laagland.
senternovem/leren voor duurzame ontwikkeling, fungeert
als programmabureau en draagt zorg voor de regie, logistieke
organisatie en de uitvoering. RnR group organiseert en faciliteert
de bijeenkomsten. in de loop van 2009 komt er een kennisraad
die meedenkt over de thema’s en de ontwikkelingen en die
de opbrengsten valideert. Verder zijn het gemeenschappelijk
ontwikkelingsbedrijf (gob) van het Rijk, het ministerie van VRoM,
het interprovinciaal overleg (iPo) en de werkgroep duurzame
gebiedsontwikkeling van de g27 en de stuurgroep RuimtexMilieu
bij de opzet betrokken.
drive en beroepstrots
naast de formele inbedding van de communities of practice is het
belangrijk dat de deelnemers zich een beeld vormen hoe je een
community of practice ontwikkelt. dat gaat niet vanzelf. ook een
werkgemeenschap met mensen uit verschillende omgevingen
maar met dezelfde instelling en ambitie, heb je niet zomaar bij
elkaar. Zo’n groep heeft z’n eigen wetten, die je moet volgen om
er mee te kunnen werken. wat deelnemers aan een community of
practice bindt, is een gemeenschappelijke urgentie, een gedeeld
weerbarstig vraagstuk en de noodzaak en de ambitie om het op
te lossen. Je werkt met z’n allen aan een vraagstuk. wat mensen
verbindt, is de drive van het vak en de beroepstrots die daarbij
hoort. daarin (h)erkennen ze elkaar.
Werkagenda
Voor deelnemers aan de community of practice ziet de werkagenda
voor een periode van achttien maanden er als volgt uit:
1. elke nieuwe groep stelt de werkagenda van de community of
practice opnieuw vast. Het onderliggende ritme van werksessies
is als volgt: oriëntatie, contractering en uitwerken van de focus;
2. in een startbijeenkomst maken deelnemers kennis met elkaar,
maken ze werkafspraken en stellen doelen vast;
3. gedurende vijf maanden is er maandelijks een bijeenkomst van
anderhalf dagdeel bij een (wisselend) gastheerproject;
4. er zijn twee themabijeenkomsten bij een kenniscentrum of
overheidsorganisatie.
5. tenslotte zijn er twee afrondende themabijeenkomsten bij een
kenniscentrum of overheid. Hierbij tonen de deelnemers de
resultaten aan de opdrachtgevers en andere betrokkenen.
deelnemers kunnen ook nog kleinere themasessies organiseren.
in het hele traject werken zij door aan de beantwoording van hun
leervraag, individueel of in groepjes, met of zonder begeleiding.
Hoe maken we communities of practice succesvol ?
Meer weten?
Voor meer informatie over deelname aan de community
of practice cradle-to-cradle in gebiedsontwikkeling
kunt u contact opnemen met Lidwien Reyn, Leren voor
Duurzame Ontwikkeling, tel. 030-2393434, e-mail:
l.reyn@senternovem.nl. Of kijk voor informatie op
www.lerenvoorduurzameontwikkeling.nl.
12
top related