การประยุกต์ใช้ระบบสารสนเทศ ...research.crru.ac.th/assets_journal/file_upload/19165.pdf3) สำารวจข อม ลเศรษฐก

CRRU CRRU การประยกตใชระบบสารสนเทศทางภมศาสตรเพอประเมนความเหมาะสมของการใชประโยชนทดนของบานนางแลใน อำาเภอเมอง จงหวดเชยงราย

Application of Geographic Information System to Land Use Suitability Assessment in Ban Nanglae Nai, Muang District,

Chiang Rai Province

กฤตวชญสของ1และกตตชยจนธมา1*

KrittawitSuk-ueng1andKittichaiChantima1*

บทคดยอ

การศกษานมวตถประสงคเพอประเมนและกำาหนดพนททเหมาะสมในการใชประโยชนทดนในเขตปาสงวนแหงชาตปาดอยนางแลปาดอยยาวและปาดอยพระบาทและการใชประโยชนทดนของประชาชนในพนทบานนางแลในตำาบลนางแลอำาเภอเมองจงหวดเชยงรายในการประเมนและกำาหนดพนททเหมาะสมในการใชประโยชนทดนโดยการใชระบบสารสนเทศทางภมศาสตรเพอประโยชนในการวางแผนการใชประโยชนทดนการศกษานไดรวบรวมขอมลปฐมภมและทตยภมจากภาพถายดาวเทยม รวมทงการสำารวจสภาพเศรษฐกจสงคมและการใชประโยชนทดนของครวเรอนโดยการสมภาษณครวเรอนในชมชน(254ครวเรอน)และการสนทนาอยางไมเปนทางการกบกลมผใหขอมลหลกในชมชน ผลการศกษาพบวา ประชาชนบานนางแลในตองการเอกสารสทธในทดนทำากนและตองการใหมเจาหนาทของรฐหรอเอกชนสงเสรมใหความรในการทำาการเกษตรในรปแบบตางๆเชนวธการปลกพชแบบผสมผสานและวธการปลกไมพมตระกลถวเพอบำารงดนเปนตนปจจยดงกลาวมผลตอการใชประโยชนทดนเชงอนรกษ ถงแมวาพนทในเขตปาสงวนแหงชาตปาดอยนางแลปาดอยยาว และปาดอยพระบาท ไมเหมาะสมตอการปลกพชทกชนดเนองจากความลาดชนมากกวารอยละ30อยางไรกตามพนททมความลาดชนนอยกวารอยละ30มความเหมาะสมปานกลางในการปลกขาวแตตองใชประโยชนทดนเชงอนรกษเพอชวยบำารงดนและปองกนการเกดแผนดนถลมเขตอนรกษสงแวดลอมในพนทบานนางแลในคอบรเวณพนททมความลาดชนมากกวารอยละ30ซงถาเปดหนาดนเพอทำาเกษตรกรรมทำาใหเกดการชะลางพงทลายสงมากและชดดนในเขตอนรกษสงแวดลอมเปนชดดนท62ทไมควรนำามาใชประโยชนทางการเกษตรแตควรสงวนไวเปนปาตามธรรมชาตเพอรกษาแหลงตนนำาลำาธารคำาสำาคญ:การใชประโยชนทดน,ระบบสารสนเทศทางภมศาสตร,บานนางแลใน

1 โปรแกรมวชาพลงงานและสงแวดลอมคณะวทยาศาสตรและเทคโนโลยมหาวทยาลยราชภฏเชยงรายเชยงราย1 EnergyandEnvironmentProgram,FacultyofScienceandTechnology,ChiangRaiRajabhatUniversity,ChiangRai* Correspondingauthor.Tel.081-9338114E-mail:kittichai.cha@crru.ac.th

Abstract

ThisresearchaimedtoevaluateanddeterminesuitableareasinDoiNanglae,DoiYaoandDoi Phra Bat national reserved forest and local people in BanNanglaeNai, Nanglaesub-district,Muangdistrict,ChiangRaiprovince.Landusesuitabilityassessmentwasdeterminedbyusinggeographicinformationsystemasadatabaseforlanduseplanninginselectedarea.Thisstudywasevaluatedusingprimaryandsecondarydatasourcesintegratedwithsatelliteimage.Inaddition,socio-economicandlandusedatafromhouseholdvillageswerealsoanalyzed.The household representatives were interviewed using a structural interview questionnaire(n=254).Informaldialoguewithkeyinformantswaspracticed.Theresultsrevealedthatalmosthalfofthesamplegroup(49.87percent)needstitledeedandappropriateagriculturaloperationsfromrelevantgovernmentorganizationsforintegratedfarmingandlegumespeciesplantationasgreenmanure.Thesefactorscanbeconsideredhighlycorrelatedwithconservationlanduse.Accordingtotheobtainedresults,althoughDoiNanglae,DoiYaoandDoiPhraBatnationalreserved forestswere unsuitable for cropping because slopeswere steeper than 30 percent.However,hillfarmingwasmoderatelysuitableforricecultivation,wherelessthan30percentofslope,buttheareamustbeplannedforconservationlandusefornourishingsoilandlandslideprevention. The conservation areas of BanNanglae Nai were located at steep slope area(>30percent),wherepotentialsoilerosionwashigh.Moreover,soilgroupofBanNanglaeNaiisbelongedtosoilgroup62,whichshouldnotbeusedforagriculture,butitshouldbepreservedasnaturalforesttomaintainspring.Keywords:Landuse,GeographicInformationSystem,BanNanglaeNai

ความสำาคญของปญหา

การวางแผนการใชประโยชนทดนในประเทศไทยมปญหาหลายประการโดยเฉพาะปญหาการใชทดนทไมสอดคลองกบลกษณะภมประเทศ เชน การทำาเกษตรกรรมในพนทเขตปาสงวน และการทำาไรเลอนลอยทำาใหเกดปญหาดานสงแวดลอมตางๆตามมาเชนในกรณทฝนตกหนกทำาใหเกดการพงทลายบรเวณผวดนและนำาทวมฉบพลน เปนตน (สถาพรมนตประภสสร, 2542;บญชบบงทอง, 2544) สภาพดงกลาวสงผลใหในชวง 15 ปทผานมา (พ.ศ.2543-2557) พนทปาไมของประเทศไทยลดลงถง 4 ลานไร โดยเฉพาะในภาคเหนอมพนทปาไมลดลงมากทสดถง3.6ลานไร(กรมปาไม,2558)

ในการจดการการใชประโยชนทดนอยางยงยนจำาเปนตองอาศยขอมลเชงพนทและการมสวนรวมของประชาชนมาบรณาการรวมกน(Robbins,2003)นอกจากนระบบสารสนเทศทางภมศาสตร(GeographicInformation System;GIS) เปนเครองมอหนงทมประโยชนในการวเคราะหขอมลเชงพนททเกยวของกบการใชประโยชนทดนโดยอาศยการรวบรวมขอมลปจจยสงแวดลอมทางกายภาพ เชน ความลาดชน ชดดนและปรมาณนำาฝน เปนตน และขอมลทไดจากการมสวนรวมของประชาชน เชน จำานวนพนทถอครอง และ

CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 164

ชนดพชทปลกในพนทเพอใชในการพจารณาความเหมาะสมของการใชประโยชนทดน(สถาพรมนตประภสสร,2542;Mialheet al.,2015)

บานนางแลในหมท7ตำาบลนางแลอำาเภอเมองจงหวดเชยงรายเปนถกเลอกเปนพนทศกษาเนองจากตำาบลนางแลมแผนพฒนา3ป (พ.ศ.2557-2559)โดยในยทธศาสตรท6ยทธศาสตรการพฒนาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมซงมการจดทำาโครงการการพฒนาและสงเสรมการบรหารจดการอนรกษ ฟนฟและใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมโดยกระบวนการมสวนรวมของทกภาคสวนอยภายใตแผนยทธศาสตรดงกลาวนอกจากนประชากรในพนทหมบานบานนางแลในมจำานวนประชากรมากทสด(1,862คน)ของตำาบลนางแลในและมการทำาเกษตรกรรมเชนนาขาวสวนลำาไยสวนสบปะรดและสวนลนจเปนตนถงรอยละ 14.3 (เทศบาลตำาบลนางแล, 2556) ถาหากประชาชนบานนางแลในมการใชทดนผดประเภทเชนทำาเกษตรกรรมในพนทปาสงวนแหงชาตหรอในพนททมความลาดชนสงมากกวารอยละ30จะสงผลใหประชาชนในพนทไดรบผลตอบแทนทไมคมคาและมความเสยงตอการเกดพบตภยทางธรรมชาตเชนการเกดแผนดนถลม (สถาพร มนตประภสสร, 2542; บญชบ บงทอง, 2544; เกษมศร มานมนต, 2549) ดงนนการวจยครงนจงเปนการวเคราะหขอมลการใชประโยชนทดนในเขตปาสงวนแหงชาตปาดอยนางแล ปาดอยยาวและปาดอยพระบาท และการใชประโยชนทดนของประชาชนในพนทบานนางแลใน หม 7 ตำาบลนางแลอำาเภอเมอง จงหวดเชยงราย รวมกบการจดทำาแบบสอบถามเกยวกบการใชประโยชนทดนของประชาชนบานนางแลในเพอวางแผนการใชประโยชนทดนอยางเหมาะสมและถกตอง

วตถประสงคการวจย

เพอประเมนและกำาหนดพนททเหมาะสมในการใชประโยชนทดนในพนทบานนางแลใน หม 7 ตำาบลนางแลอำาเภอเมองจงหวดเชยงราย

วธดำาเนนการวจย

1. พนทศกษา พนทศกษาบรเวณบานนางแลในหม7ตำาบลนางแลอำาเภอเมองจงหวดเชยงราย(ภาพท1)

2. เครองมอในการวจย เครองมอทใชในการวจยประกอบดวย1)แผนทแสดงลกษณะภมประเทศมาตราสวน1:50000ระวาง

4949II2)ภาพถายจากดาวเทยมบรเวณบานนางแลในหม7ตำาบลนางแลอำาเภอเมองจงหวดเชยงราย3) โปรแกรมระบบสารสนเทศทางภมศาสตร และ 4) เครองมอและอปกรณภาคสนาม (เครองวดตำาแหนงบนพนผวโลก(GlobalPositioningSystem;GPS))และแบบสอบถามเกยวกบการใชประโยชนทดน

CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 165

3. ขนตอนและวธการเกบรวบรวมขอมล 3.1 การรวบรวมขอมลทเกยวของกบการใชประโยชนทดน 1) รวบรวมเอกสารและงานวจยทเกยวของกบการใชประโยชนทดนแผนทฐาน(แผนทแสดง

ลกษณะภมประเทศของกรมแผนททหารแผนทภาพถายจากดาวเทยมไทยโชต)ขอมลปรมาณนำาฝนจากกรมอตนยมวทยาเชยงราย(กรมอตนยมวทยา,2559)รวมทงชนขอมลความลาดชน(slope)ทไดจากแบบจำาลองระดบความสงของภมประเทศเชงเลข(DigitalElevationModel;DEM)ชนขอมลชดดนและชนขอมลพนทการใชประโยชนทดนของสถานพฒนาทดนเชยงราย(2554)

2) สำารวจตำาแหนงทตงของบานเรอน สถานทสำาคญในหมบาน และพนททำากนของราษฎรทงในและนอกเขตปาอนรกษโดยใชเครอง GPS เพอเพมขอมลในฐานขอมลสารสนเทศทางภมศาสตรของสถานพฒนาทดนเชยงราย

3) สำารวจขอมลเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน โดยจดทำาแบบสมภาษณเกยวกบชนดพชทางการเกษตรทปลกในพนทบานนางแลใน จำานวนพนทเกษตรกรรมทมผถอครอง และขอมลเศรษฐกจและสงคมโดยใหประชาชนทถอครองทดนในการทำาเกษตรกรรมเปนผตอบแบบสอบถามนอกจากนนผวจยยงไดพบปะกบผใหขอมลหลกในชมชน ไดแก ผนำาชมชน เพอศกษาขอมลเกยวของกบการใชทดนของชมชนโดยวธการสนทนาอยางไมเปนทางการ(informaldialogue)

ภาพท 1ตำาแหนงทตงของหมบานนางแลในตำาบลนางแลอำาเภอเมองจงหวดเชยงราย(ทมา:ดดแปลงจากภาพถายดาวเทยมไทยโชตถายภาพเมอวนท17กมภาพนธพ.ศ.2554;เทศบาลตำาบลนางแล,2556)

CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 166

3.2 การวเคราะหขอมล 1) การวเคราะหขอมลในหองปฏบตการสามารถดำาเนนการดงตอไปน 1.1) กำาหนดพนทศกษาจากแผนทแสดงลกษณะภมประเทศของกรมแผนททหารและ

ภาพถายจากดาวเทยม 1.2) ประเมนพนททเหมาะสมโดยใชการประเมนพนทตามองคการอาหารและการเกษตร

แหงสหประชาชาต(FAO,1976)รวมกบปจจยทใชในการประเมนไดแกปจจยทางกายภาพ(ปรมาณนำาฝนความลาดชน และชดดน) และพนทการใชประโยชนทดน และสงปกคลมดน ในการประเมนความเหมาะสมทดนสำาหรบการปลกพชแตละชนดแบงการจำาแนกความเหมาะสมทดนออกเปน 4 ระดบ ไดแก มความเหมาะสมมาก(S1)มความเหมาะสม(S2)มความเหมาะสมนอย(S3)และไมมความเหมาะสม(N)

1.3) สำารวจพนทศกษาเบองตนรวมกบขอมลทไดจากขอ1.1และ1.2แลวจดเกบขอมลและวเคราะหในโปรแกรมQuantumGISเพอจดทำาแผนทเขตอนรกษสงแวดลอมและพนททเหมาะสมในการใชประโยชนทดนของพนทบานนางแลใน

2) การวเคราะหขอมลทรวบรวมไดจากแบบสมภาษณขอมลเศรษฐกจ สงคม และการใชประโยชนทดนของบานนางแลในโดยใชวธวเคราะหสถตเชงพรรณนา(descriptiveanalysis)โดยนำาขอมลททำาการศกษามารวบรวมเปนฐานขอมลในโปรแกรมระบบสารสนเทศทางภมศาสตรและแจกแจงเปนรอยละคาเฉลยคาสงสดและตำาสด

ผลการวจย

1. สภาพสงคม เศรษฐกจ และการใชประโยชนทดนของบานนางแลใน จากการศกษาสภาพสงคมของบานนางแลใน พบวาวถชวตของประชาชนในพนทคอนขางเปน

วถดงเดมทผนำาตองเปนผชายและเปนผทำางานนอกบานหมบานแหงนประชาชนสวนใหญนบถอศาสนาพทธรอยละ 92.86 โดยทระดบการศกษาของคนในพนทมตงแตประถมศกษาปท 4 ไปจนถงการศกษาระดบปรญญาตร โดยสวนใหญนนมระดบการศกษาอยทประถมศกษาปท 4 (รอยละ 28.57) ซงสมาชกททำางานประจำาสวนใหญในแตละครวเรอนมจำานวน1คนและทำางานในพนท(รอยละ67.35)โดยทภมลำาเนาเดมของประชาชนในหมบานนางแลในนสวนใหญรอยละ 67.06 เกดภายในหมบาน ประชาชนในพนทสวนใหญไมมความตองการยายถนฐาน(รอยละ89.24)แตประชาชนทตองการยายถนฐานมเพยงรอยละ9.56

การประกอบอาชพหลกของครวเรอนสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม โดยมอาชพเสรม คออาชพรบจางอสระ ในสวนของปญหาการวางงานของประชาชนบานนางแลใน พบวามปญหาการวางงานประมาณรอยละ 27.82 โดยทสาเหตของการวางงานของสมาชกในครวเรอนบานนางแลในสวนใหญมสาเหตมาจากสาเหตอนๆ เปนหลกทไมใชสาเหตจากปญหาทดนทำากน แตทงนปญหาทดนทำากนกยงเปนสาเหตทสำาคญโดยแยกเปนสาเหตจากการมททำากนนอยประมาณรอยละ28.33และไมมทดนทำากนประมาณรอยละ23.33 นอกจากน จากผลการศกษา พบวารายไดของแตละครวเรอนสวนใหญอยระหวาง 0-150,000 บาทคดเปนรอยละ72.06แตมหนสนถงรอยละ44.84 โดยแหลงของหนสนของครวเรอนสวนใหญคอ ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ ประมาณรอยละ 34.15 จำานวนทดนสำาหรบเพอการอยอาศยและการทำากนของประชาชนบานนางแลในพบวาการถอครองทดนของประชาชนตอครวเรอนโดยเฉลยอยท6.6ไรตอครวเรอนลกษณะการใชประโยชนทดนนนมตงแตใชในการเกษตรกรรมและปศสตว ไดแก ทำานา ทำาไร ทำาสวนผลไม

CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 167

ปลกผก เลยงสตว ปลกไมใชสอย ตลอดจนการใชเปนทอยอาศย สทธการถอครองทดนของประชาชนบานนางแลในทแจงวาตนเองเปนเจาของนนมเอกสารสทธมเพยงแครอยละ 50.13 เทานน โดยททดนทไมมเอกสารสทธนนมสงถงรอยละ49.87

ความรและความเขาใจเรองการใชประโยชนทดนของประชาชนสวนใหญมความเขาใจวาการเพาะปลกพชของตนเองนนมความเหมาะสมกบพนททเพาะปลก (รอยละ 73.51) โดยทปญหาการใชทดนนน พบวาประชาชนในพนทมปญหาจากการใชทดนสง โดยทปญหาทพบสวนใหญ ไดแก ปญหาการขาดแคลนแหลงนำาปญหาพนททำากนไมเพยงพอปญหาทตองใชสารเคมปยและยาปราบศตรพชเปนจำานวนมากและปญหามทดนทำากนเปนของตนเองแตไมมเอกสารสทธ ตามลำาดบ ในสวนของความถของการยายแปลงปลกพชของประชาชนในหมบานในรอบ 5 ป ทผานมาพบวาสวนใหญแลวไมมการยายแปลงปลก (รอยละ95.07)แตกยงมบางครวเรอนทมการยายแปลงปลกพชในรอบ5ปทผานมา

2. การกำาหนดพนททเหมาะสมในการใชประโยชนทดนในพนทบานนางแลใน จากขอมลของสถานพฒนาทดนเชยงราย (2554) และขอมลจากการสำารวจการใชประโยชนทดน

ณวนท 26มถนายนพ.ศ.2559 (ภาพท 2)พบวาพนทบานนางแลในตำาบลนางแลอำาเภอเมอง จงหวดเชยงรายมการใชประโยชนทดนบรเวณพนทสงเพอทำาเกษตรกรรมไดแกขาวขาวโพดชาลนจกลวยและหวาย แตพชเศรษฐกจทสำาคญทปลกในบานนางแลใน คอ ขาว และขาวโพด อยางไรกตาม ถาประชาชนบานนางแลในมการใชทดนผดประเภท เชน ทำาเกษตรกรรมในพนทปาสงวนแหงชาตหรอในพนททมความลาดชนมากกวารอยละ30สงผลใหประชาชนในพนทไดรบผลตอบแทนทไมคมคาและมความเสยงตอการเกดพบตภยทางธรรมชาต เชน การเกดแผนดนถลม ดงนน ปจจยสงแวดลอมทางกายภาพทมอทธพลตอการวางแผนการใชทดนทางเกษตรในพนทสงซงไดปรบปรงตามแนวทางในการประเมนความเหมาะสมของทดนเพอการเกษตรของกรมพฒนาทดน(2535)และFoodandAgriculturalOrganizationoftheUnitedNations (1976) และปจจยทมผลตอการเกดแผนดนถลม ไดแก ความลาดชน ปรมาณนำาฝน ชดดน(การระบายนำาของดน)และพนทการใชประโยชนทดนและสงปกคลมดน

ภาพท 2 ขอมลจากการสำารวจการใชประโยชนทดนณวนท26มถนายนพ.ศ.2559

CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 168

นอกจากน จากการใชชนขอมลพนทการใชประโยชนทดนและสงปกคลมดน และความเหมาะสมของปจจยสงแวดลอมทางกายภาพในการปลกขาว พบวาพนทเหมาะสมปานกลางในการปลกขาวซงกระจายอยบรเวณเชงเขาทมความลาดชนนอยกวารอยละ 30 สวนขาวโพดไมมพนทเหมาะสมในการเพาะปลก(ภาพท3)

3. เขตอนรกษสงแวดลอมในพนทบานนางแลใน พนทเขตอนรกษสงแวดลอมเปนพนททไมควรปลกพช เนองจากพนททมความลาดชนมากกวา

รอยละ30ซงทำาใหเกดการชะลางพงทลายของดนไดงายและลกษณะทางกายภาพของดนไมเหมาะสมตอการเพาะปลกพชทกชนดเนองจากชดดนของบานนางแลในเปนชดดนท62ซงประกอบดวยหนพนโผลทไมควรนำามาใชประโยชนทางการเกษตรเนองจากมปญหาหลายประการทสงผลกระทบตอระบบนเวศแตควรสงวนไวเปนปาตามธรรมชาตเพอรกษาแหลงตนนำาลำาธาร(กรมสงเสรมการเกษตร,2559)(ภาพท4)

ภาพท 3 พนทเหมาะสมในการปลกขาว(สเขยวออน)

CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 169

สรป อภปรายผล

จากผลการศกษาพบวาวถชวตของประชาชนในพนทคอนขางเปนวถดงเดม โดยทภมลำาเนาเดมของประชาชนในหมบานนางแลในนสวนใหญ (รอยละ 67.06) เกดภายในหมบานซงแสดงใหเหนวาสวนใหญไดอาศยในหมบานมานานแลว ระยะเวลาของประชาชนทอาศยอยในหมบานนางแลในโดยเฉลยประมาณ40 ป จากการศกษาพบวาประชาชนในพนทสวนใหญไมมความตองการยายถนฐาน แตคนทตองการยายถนฐานมเพยงรอยละ 9.56 เทานน จากการสอบถามคนกลมนสวนใหญแลวเปนประชาชนทอาศยอยในเขตพนทปาสงวนและไมมเอกสารสทธดงนนจงเปนเหตจงใจททำาใหมความตองการยายถนฐาน

การประกอบอาชพหลกของครวเรอนสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรมโดยมอาชพเสรมคออาชพรบจางอสระ เนองดวยพนทสวนใหญของหมบานนางแลในเปนภเขาสลบซบซอน ทำาใหพนทราบทสามารถประกอบการเกษตรแบบอนลดลงทำาใหพนทสวนใหญจงถกใชไปในการปลกขาวโพดเลยงสตวในการปลกพชดงกลาวมพนททเกยวของกบพนทปาอนรกษและมความเสยงในการบกรกพนทปาอนรกษเพมขนในสวนของปญหาการวางงานของประชาชนบานนางแลในจากการศกษาพบวามปญหาการวางงานประมาณรอยละ27.82โดยทสาเหตของการวางงานของสมาชกในครวเรอนบานนางแลในสวนใหญมสาเหตมาจากสาเหตอนๆ เปนหลกทไมใชสาเหตจากปญหาทดนทำากนแตทงนปญหาทดนทำากนกยงเปนสาเหตทสำาคญจากสาเหตดงกลาวทำาใหมความเสยงในการบกรกพนทปาอนรกษในพนทเพมขน นอกจากน ผลการศกษา พบวาแหลงของหนสนของครวเรอนสวนใหญ คอ ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ (รอยละ 34.15) ซงสมพนธกบอาชพหลกของประชาชนในพนทประชาชนมหนสนทคอนขางสงอนเนองมาจากการประกอบอาชพทำาการเกษตรทประสบปญหาผลผลตตำาทำาใหรายไดไมพอรายจาย

ภาพท 4แผนทเขตอนรกษสงแวดลอมและพนททเหมาะสมในการทำาเกษตรกรรมของพนทบานนางแลใน

CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 170

ลกษณะการถอครองทดนของประชาชนบานนางแลในพบวาทดนทำากนทแจงวาตนเองเปนเจาของนนตงอยในเขตพนทปารอยละ51.63และอยนอกเขตพนทปารอยละ48.37ซงถอวามการใชพนทจากปาในปรมาณทสงมากและเปนทนาสงเกตวาลกษณะการใชทดนสำาหรบเปนทอยอาศยนนตงอยในเขตปาถงรอยละ21.80สวนทดนทำากนทแจงวาเปนทดนจากการเชาตงอยในเขตพนทปาและอยนอกเขตพนทปาในปรมาณทเทากน(รอยละ50)จากขอมลดงกลาวลกษณะการใชประโยชนทดนของหมบานนางแลในจดวาเปนพนททตองเฝาระวงเปนอยางยง เนองจากมโอกาสสงทจะมการใชประโยชนทดนทไมเหมาะสม และมการบกรกพนทปาเพมขนสทธการถอครองทดนของประชาชนบานนางแลในทแจงวาตนเองเปนเจาของนนมเอกสารสทธมเพยงแครอยละ 50.13 เทานน โดยททดนทไมมเอกสารสทธนนมสงถงรอยละ 49.87 โอกาสทจะเกดปญหาตางๆเกยวกบสทธการครอบครองทดนในอนาคตนนเปนไปไดสงมากดงนนจงตองมการเรงแกปญหาอยางเรงดวนนอกจากนจากการสอบถามเรองความพอเพยงของทดนทำากนพบวาประชาชนมความพอเพยงในทดนทำากนประมาณรอยละ 58.45 ถงแมประชาชนสวนใหญในพนทจะมทดนในการประกอบอาชพพอเพยงตอความตองการแตประชาชนทมทดนทำากนทไมพอเพยงกยงคงอยในอตราทสงใกลเคยงกบประชาชนทมทดนทำากนทเพยงพอ การทมทดนทำากนไมพอเพยงนน เปนการเพมโอกาสและความเสยงในการบกรกพนทปาอนรกษจากลกษณะภมประเทศบางสวนของหมบานนางแลในทตงอยในเขตอนรกษทำาใหมความออนไหว และเสยงตอการบกรกพนทปาในพนทเพมขนได

ความรและความเขาใจเรองการใชประโยชนทดนของประชาชนบานนางแลในสวนใหญมความเขาใจวาการเพาะปลกพชของตนเองนนมความเหมาะสมกบพนททเพาะปลก(รอยละ73.51)โดยทปญหาการใชทดนนนพบวาประชาชนในพนทมปญหาจากการใชทดนสง โดยทปญหาทพบสวนใหญ ไดแก ปญหาการขาดแคลนแหลงนำาปญหาพนททำากนไมเพยงพอปญหาทตองใชสารเคมปยและยาปราบศตรพชเปนจำานวนมากและปญหามทดนทำากนเปนของตนเองแตไมมเอกสารสทธตามลำาดบจากปญหาการใชทดนจะเหนไดวาปญหาหลกคอการขาดแคลนแหลงนำาในการเกษตรซงเปนทนาสนใจวาพนทหมบานนางแลในตงอยในพนทตนนำาและมพนทบางสวนตงอยในเขตปาอนรกษแตกลบมปญหาการขาดแคลนแหลงนำาในการทำาการเกษตรทไมเพยงพอตอความตองการ แสดงใหเหนวาการบรหารจดการนำาทไมเหมาะสมทำาใหเกดปญหา หรออาจจะเกดปญหาทแหลงตนนำานอกจากนปญหาการใชปยเคมและยาปราบศตรพชเปนจำานวนมากอาจสงผลกระทบตอระบบนเวศอาจจะปะปนลงไปในลำาหวยและลำาธารตางๆไดโดยงายและสารบางชนดกอาจเปนอนตรายตอสงมชวตตางๆทอาศยอยในนำาซงจะไหลลงมาสพนทตำาและลงสแมนำาในทสดทำาใหเกดปญหาตามมาอกมากนอกจากนปญหาพนททำากนไมเพยงพอและปญหามทดนทำากนเปนของตนเองแตไมมเอกสารสทธนนอาจสงผลกระทบตอปาอนรกษไดโดยอาจมการบกรกพนทปาเพมมากขน ในสวนของความถของการยายแปลงปลกพชของประชาชนในหมบานในรอบ5ปทผานมาพบวาสวนใหญแลวไมมการยายแปลงปลก(รอยละ95.07)แตกยงมบางครวเรอนทมการยายแปลงปลกพชในรอบ5ปทผานมาสาเหตหลกททำาใหครวเรอนมการยายแปลงปลกพชคอ ลกษณะของดนทเสอมโทรมและการมวชพชในแปลงปลกมากผลจากการสอบถามเกยวกบลกษณะของการทำาไรเลอนลอย (หมนเวยน) พบวามการทำาไรเลอนลอยในปรมาณทคอนขางนอย (ประมาณรอยละ4.23)และมการทำาไรหมนเวยนในรอบทมากกวา7ป(รอยละ37.5)แตอยางไรกตามมบางครวเรอนทมการหมนเวยนการทำาไรในรอบ1-2ป(รอยละ25)นอกจากนในรอบปทผานมาจากการสมภาษณพบวามการยายแปลงปลกพชถงรอยละ25ของครวเรอนทมการทำาไรเลอนลอยซงการไดรบคำาแนะนำาเรองการใชประโยชนทดนจากเจาหนาททเกยวของของประชาชนบานนางแลในนน พบวาสวนใหญไมเคยไดรบการแนะนำาเรองการใชประโยชนทดนจากเจาหนาททเกยวของ (รอยละ 90.18) ทำาใหประชาชนขาดการไดรบการแนะนำา

CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 171

ในเรองดงกลาวซงอาจเปนสาเหตหนงททำาใหมการใชประโยชนทดนในรปแบบทไมเหมาะสมและเสยงตอการบกรกพนทปา

ถงแมวาพนทในเขตปาสงวนแหงชาตปาดอยนางแลปาดอยยาวและปาดอยพระบาทไมเหมาะสมตอการปลกพชทกชนดเนองจากความลาดชนมากกวารอยละ30การระบายนำาดปานกลางและมปรมาณนำาฝนมากกวา 1,200 มลลเมตรตอป (กองสำารวจและจำาแนกดน, 2543; กรมสงเสรมการเกษตร, 2559; กรมอตนยมวทยา, 2559) อยางไรกตาม จากการใชปรบใชหนวยพนทจากความลาดชนมากกวารอยละ 30เปนความลาดชนนอยกวารอยละ 30 ทำาใหพนททมความลาดชนนอยกวารอยละ 30 มความเหมาะสมปานกลางในการปลกขาว แตตองใชประโยชนทดนเชงอนรกษเพอชวยบำารงดนและปองกนการเกดแผนดนถลมตามแนวทางของกรมพฒนาทดน(2550)ดงน

1)ปลกไมพมตระกลถวเพอบำารงดน เชน กระถน และถวมะแฮะผสมกน ในอตราสวน 1:1 โดยปลกเปนแถวค(แถบ)หางกน50เซนตเมตรและแตละแถบหางกน8-10เมตร

2)ปลกหญาแฝกแถวเดยว (ระยะหางระหวางตน 5-10 เซนตเมตร) โดยรอบพนทการเกษตร และตามแนวคนดน

3)ปลกพชแบบผสมผสานโดยพนทวางระหวางแถบอนรกษปลกพชไร พชผก ไมดอก และไมผลตามความเหมาะสมอยางมระบบ เชน ปลกพชไร หรอพชผกสลบหมนเวยนกบพชตระกลถว (เชน ถวเขยวถวดำาและถวลายเปนตน)

4)ทำาคนดนขวางความลาดชนขวางความลาดชนของพนทหรอทำาขนบนไดดนโดยการตดดนดานบนของความลาดชนแลวนำามาถมพนทดานลางตดตอกนเปนลกษณะขนบนไดกวาง1-3เมตร

5)ทำาครบนำารอบเขาโดยการตดดนดานบนของความลาดชนแลวนำามาถมพนทดานลางใหเปนครบนำารอบเขากวาง1.5-2เมตรและแตละคหางกน6-10เมตร

เขตอนรกษสงแวดลอมในพนทบานนางแลใน คอ บรเวณพนททมความลาดชนมากกวารอยละ 30ซงถาเปดหนาดนเพอทำาเกษตรกรรมทำาใหเกดการชะลางพงทลายสงมาก(กองสำารวจและจำาแนกดน,2543)และชดดนในเขตอนรกษสงแวดลอมเปนชดดนท 62 ทไมควรนำามาใชประโยชนทางการเกษตร เนองจากมปญหาหลายประการทสงผลกระทบตอระบบนเวศ แตควรสงวนไวเปนปาตามธรรมชาตเพอรกษาแหลงตนนำาลำาธาร(กรมสงเสรมการเกษตร,2559)

จากการศกษาสามารถสรปปญหาและอปสรรคทเกยวของกบการใชประโยชนทดนของบานนางแลในคอปญหาสภาพการถอครองทดนปญหาขาดความรในการประกอบอาชพเกษตรกรรมปญหาดนเสอมคณภาพและปญหาแหลงนำาในการทำาการเกษตรประชาชนบานนางแลในสวนใหญมความตองการเอกสารสทธในทดนทำากนและตองการใหมเจาหนาทของรฐหรอเอกชนสงเสรมใหความรในการทำาการเกษตรในรปแบบตางๆเชนวธการปลกพชแบบผสมผสานและวธการปลกไมพมตระกลถวเพอบำารงดนเปนตนสำาหรบพนทบานนางแลในทตงอยในบรเวณเขตปาสงวนแหงชาตนน เปนพนททเหมาะสมตอการปลกขาวเทานน พนททเหมาะสมสวนใหญอยบรเวณเชงเขาซงมความลาดชนนอยกวารอยละ30อยางไรกตามพนทปลกขาวตองบำารงรกษาดนเพอปองกนการพงทลายของหนาดนและปองกนการเกดแผนดนถลม

CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 172

ขอเสนอแนะ

1. ควรมการศกษาดานภาษาทองถนทประชาชนใชใหเขาใจเพอสรางความคนเคยและไววางใจในการใหขอมลทแทจรงของประชาชน

2. ควรมการประเมนดานเศรษฐกจ เชน การคำานวณหาอตราสวนผลตอบแทนตอตนทน เพอชวยใหผลการวเคราะหความเหมาะสมของทดนในการปลกขาวมความชดเจนมากขน

3. ควรตรวจสอบความสอดคลองของผลผลตขาวในแตละระดบความเหมาะสมกบผลผลตระดบตำาบลทไดจากสำารวจของกรมสงเสรมการเกษตรเพอประเมนความถกตองของการใหผลผลตในการปลกขาว

เอกสารอางอง

กรมปาไม.(2558).เนอทปาไมของประเทศไทย ป พ.ศ. 2516–2557.สบคนเมอ22กรกฎาคม2558.จากhttp://forestinfo.forest.go.th/55/Content.aspx?id=72

กรมพฒนาทดน. (2535).คมอการประเมนคณภาพทดนสำาหรบพชเศรษฐกจ. กรงเทพฯ: กรมพฒนาทดนกระทรวงเกษตรและสหกรณ.

กรมพฒนาทดน. (2550). เอกสารเพอการถายทอดเทคโนโลย ชดความรและเทคโนโลยการพฒนาทดน: การปรบปรงดนทมสภาพการชะลางพงทลาย.กรงเทพฯ:กรมพฒนาทดนกระทรวงเกษตรและสหกรณ.(แผนพบ)

กรมสงเสรมการเกษตร.(2559).ผลการตรวจสอบขอมลชดดน (Soil Series).สบคนเมอ23กรกฎาคม2559.จากhttp://www.soil.doae.go.th/upload/iblock/c6e/c6ee6c01af5e3a81a5d117a1e656852.pdf

กรมอตนยมวทยา. (2559). สถตปรมาณฝน ณ สถานอตนยมวทยา จงหวดเชยงราย พ.ศ. 2549-2558.กรงเทพฯ:กรมอตนยมวทยากระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร.

กองสำารวจและจำาแนกดน.(2543).ลกษณะและคณสมบตทสำาคญของ 62 กลมชดดน.กรงเทพฯ:กองสำารวจและจำาแนกดนกรมพฒนาทดนกระทรวงเกษตรและสหกรณ.

เกษมศรมานมนต.(2549).ศกยภาพการเกดแผนดนถลมจากการใชประโยชนทดนบรเวณลมนำาลำาพระเพลงตอนบน อำาเภอวงนำาเขยว จงหวดนครราชสมา.(วทยาศาสตรมหาบณฑต).มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.กรงเทพมหานคร.

เทศบาลตำาบลนางแล.(2556).แผนพฒนาสามป เทศบาลตำาบลนางแล (พ.ศ. 2557-2559).เชยงราย:เทศบาลตำาบลนางแล.

บญชบ บงทอง. (2544).การวเคราะหพนทเสยงตอการเกดภยพบตแผนดนถลมในจงหวดจนทบร. (วทยาศาสตรมหาบณฑต).มหาวทยาลยรามคำาแหง.กรงเทพมหานคร.

สถานพฒนาทดนเชยงราย. (2554). ชนขอมลแบบจำาลองระดบความสงของภมประเทศเชงเลข (Digital Elevation Model; DEM) ชนขอมลชดดน และชนขอมลพนทการใชประโยชนทดน. เชยงราย:สถานพฒนาทดนเชยงราย.

CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 173

CRRU CRRU สถาพร มนตประภสสร. (2542).การประยกตเทคโนโลยสารสนเทศภมศาสตรเพอการวางแผนการใชทดนสำาหรบการเกษตรบางชนดในอำาเภอปากชอง จงหวดนครราชสมา. (วทยาศาสตรมหาบณฑต).จฬาลงกรณมหาวทยาลย.กรงเทพมหานคร.FoodandAgriculturalOrganizationoftheUnitedNations(FAO).(1976).Monthly Bulletin

of Agricultural and Economics and Statistics.25(4).Mialhe,F.,Gunnell,Y.,Ignacio,J.A.F.,Delbart,N.,Ogania,J.L.andHenry,S.(2015).

MonitoringLand-usechangebycombiningparticipatoryland-usemapswithstandardremotesensing techniques: Showcase from a remote forest catchment onMindanao, Philippines.International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation,36:69-82.

Robbins,P.(2003).Beyondgroundtruth:GISandtheenvironmentalknowledgeofherders,professionalforesters,andothertraditionalcommunities.Human Ecology,31(2):233-253.

CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 174