CRRU การประยุกต์ใช้ระบบสารสนเทศทางภูมิศาสตร์เพื่อประเมินความเหมาะสม ของการใช้ประโยชน์ที่ดินของบ้านนางแลใน อำาเภอเมือง จังหวัดเชียงราย Application of Geographic Information System to Land Use Suitability Assessment in Ban Nanglae Nai, Muang District, Chiang Rai Province กฤตวิชญ์ สุขอึ้ง 1 และ กิตติชัย จันธิมา 1* Krittawit Suk-ueng 1 and Kittichai Chantima 1* บทคัดย่อ การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินและกำาหนดพื้นที่ที่เหมาะสมในการใช้ประโยชน์ที่ดินในเขตป่า สงวนแห่งชาติป่าดอยนางแล ป่าดอยยาว และป่าดอยพระบาท และการใช้ประโยชน์ที่ดินของประชาชนในพื้นที่ บ้านนางแลใน ตำาบลนางแล อำาเภอเมือง จังหวัดเชียงราย ในการประเมินและกำาหนดพื้นที่ที่เหมาะสมในการ ใช้ประโยชน์ที่ดินโดยการใช้ระบบสารสนเทศทางภูมิศาสตร์เพื่อประโยชน์ในการวางแผนการใช้ประโยชน์ที่ดิน การศึกษานี้ได้รวบรวมข้อมูลปฐมภูมิและทุติยภูมิจากภาพถ่ายดาวเทียม รวมทั้งการสำารวจสภาพเศรษฐกิจ สังคม และการใช้ประโยชน์ที่ดินของครัวเรือนโดยการสัมภาษณ์ครัวเรือนในชุมชน (254 ครัวเรือน) และการ สนทนาอย่างไม่เป็นทางการกับกลุ่มผู้ให้ข้อมูลหลักในชุมชน ผลการศึกษาพบว่า ประชาชนบ้านนางแลใน ต้องการเอกสารสิทธิ์ในที่ดินทำากิน และต้องการให้มีเจ้าหน้าที่ของรัฐหรือเอกชนส่งเสริมให้ความรู้ในการทำาการ เกษตรในรูปแบบต่างๆ เช่น วิธีการปลูกพืชแบบผสมผสาน และวิธีการปลูกไม้พุ่มตระกูลถั่วเพื่อบำารุงดิน เป็นต้น ปัจจัยดังกล่าวมีผลต่อการใช้ประโยชน์ที่ดินเชิงอนุรักษ์ ถึงแม้ว่าพื้นที่ในเขตป่าสงวนแห่งชาติป่าดอยนางแล ป่าดอยยาว และป่าดอยพระบาท ไม่เหมาะสมต่อการปลูกพืชทุกชนิดเนื่องจากความลาดชันมากกว่าร้อยละ 30 อย่างไรก็ตาม พื้นที่ที่มีความลาดชันน้อยกว่าร้อยละ 30 มีความเหมาะสมปานกลางในการปลูกข้าว แต่ต้อง ใช้ประโยชน์ที่ดินเชิงอนุรักษ์เพื่อช่วยบำารุงดินและป้องกันการเกิดแผ่นดินถล่ม เขตอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมในพื้นที่ บ้านนางแลใน คือ บริเวณพื้นที่ที่มีความลาดชันมากกว่าร้อยละ 30 ซึ่งถ้าเปิดหน้าดินเพื่อทำาเกษตรกรรมทำาให้ เกิดการชะล้างพังทลายสูงมาก และชุดดินในเขตอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมเป็นชุดดินที่ 62 ที่ไม่ควรนำามาใช้ประโยชน์ ทางการเกษตร แต่ควรสงวนไว้เป็นป่าตามธรรมชาติเพื่อรักษาแหล่งต้นน้ำาลำาธาร คำาสำาคัญ: การใช้ประโยชน์ที่ดิน, ระบบสารสนเทศทางภูมิศาสตร์, บ้านนางแลใน 1 โปรแกรมวิชาพลังงานและสิ่งแวดล้อม คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงราย เชียงราย 1 Energy and Environment Program, Faculty of Science and Technology, Chiang Rai Rajabhat University, Chiang Rai * Corresponding author. Tel. 081-9338114 E-mail: [email protected]
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
CRRU CRRU การประยกตใชระบบสารสนเทศทางภมศาสตรเพอประเมนความเหมาะสมของการใชประโยชนทดนของบานนางแลใน อำาเภอเมอง จงหวดเชยงราย
Application of Geographic Information System to Land Use Suitability Assessment in Ban Nanglae Nai, Muang District,
Chiang Rai Province
กฤตวชญสของ1และกตตชยจนธมา1*
KrittawitSuk-ueng1andKittichaiChantima1*
บทคดยอ
การศกษานมวตถประสงคเพอประเมนและกำาหนดพนททเหมาะสมในการใชประโยชนทดนในเขตปาสงวนแหงชาตปาดอยนางแลปาดอยยาวและปาดอยพระบาทและการใชประโยชนทดนของประชาชนในพนทบานนางแลในตำาบลนางแลอำาเภอเมองจงหวดเชยงรายในการประเมนและกำาหนดพนททเหมาะสมในการใชประโยชนทดนโดยการใชระบบสารสนเทศทางภมศาสตรเพอประโยชนในการวางแผนการใชประโยชนทดนการศกษานไดรวบรวมขอมลปฐมภมและทตยภมจากภาพถายดาวเทยม รวมทงการสำารวจสภาพเศรษฐกจสงคมและการใชประโยชนทดนของครวเรอนโดยการสมภาษณครวเรอนในชมชน(254ครวเรอน)และการสนทนาอยางไมเปนทางการกบกลมผใหขอมลหลกในชมชน ผลการศกษาพบวา ประชาชนบานนางแลในตองการเอกสารสทธในทดนทำากนและตองการใหมเจาหนาทของรฐหรอเอกชนสงเสรมใหความรในการทำาการเกษตรในรปแบบตางๆเชนวธการปลกพชแบบผสมผสานและวธการปลกไมพมตระกลถวเพอบำารงดนเปนตนปจจยดงกลาวมผลตอการใชประโยชนทดนเชงอนรกษ ถงแมวาพนทในเขตปาสงวนแหงชาตปาดอยนางแลปาดอยยาว และปาดอยพระบาท ไมเหมาะสมตอการปลกพชทกชนดเนองจากความลาดชนมากกวารอยละ30อยางไรกตามพนททมความลาดชนนอยกวารอยละ30มความเหมาะสมปานกลางในการปลกขาวแตตองใชประโยชนทดนเชงอนรกษเพอชวยบำารงดนและปองกนการเกดแผนดนถลมเขตอนรกษสงแวดลอมในพนทบานนางแลในคอบรเวณพนททมความลาดชนมากกวารอยละ30ซงถาเปดหนาดนเพอทำาเกษตรกรรมทำาใหเกดการชะลางพงทลายสงมากและชดดนในเขตอนรกษสงแวดลอมเปนชดดนท62ทไมควรนำามาใชประโยชนทางการเกษตรแตควรสงวนไวเปนปาตามธรรมชาตเพอรกษาแหลงตนนำาลำาธารคำาสำาคญ:การใชประโยชนทดน,ระบบสารสนเทศทางภมศาสตร,บานนางแลใน
1 โปรแกรมวชาพลงงานและสงแวดลอมคณะวทยาศาสตรและเทคโนโลยมหาวทยาลยราชภฏเชยงรายเชยงราย1 EnergyandEnvironmentProgram,FacultyofScienceandTechnology,ChiangRaiRajabhatUniversity,ChiangRai* Correspondingauthor.Tel.081-9338114E-mail:[email protected]
Abstract
ThisresearchaimedtoevaluateanddeterminesuitableareasinDoiNanglae,DoiYaoandDoi Phra Bat national reserved forest and local people in BanNanglaeNai, Nanglaesub-district,Muangdistrict,ChiangRaiprovince.Landusesuitabilityassessmentwasdeterminedbyusinggeographicinformationsystemasadatabaseforlanduseplanninginselectedarea.Thisstudywasevaluatedusingprimaryandsecondarydatasourcesintegratedwithsatelliteimage.Inaddition,socio-economicandlandusedatafromhouseholdvillageswerealsoanalyzed.The household representatives were interviewed using a structural interview questionnaire(n=254).Informaldialoguewithkeyinformantswaspracticed.Theresultsrevealedthatalmosthalfofthesamplegroup(49.87percent)needstitledeedandappropriateagriculturaloperationsfromrelevantgovernmentorganizationsforintegratedfarmingandlegumespeciesplantationasgreenmanure.Thesefactorscanbeconsideredhighlycorrelatedwithconservationlanduse.Accordingtotheobtainedresults,althoughDoiNanglae,DoiYaoandDoiPhraBatnationalreserved forestswere unsuitable for cropping because slopeswere steeper than 30 percent.However,hillfarmingwasmoderatelysuitableforricecultivation,wherelessthan30percentofslope,buttheareamustbeplannedforconservationlandusefornourishingsoilandlandslideprevention. The conservation areas of BanNanglae Nai were located at steep slope area(>30percent),wherepotentialsoilerosionwashigh.Moreover,soilgroupofBanNanglaeNaiisbelongedtosoilgroup62,whichshouldnotbeusedforagriculture,butitshouldbepreservedasnaturalforesttomaintainspring.Keywords:Landuse,GeographicInformationSystem,BanNanglaeNai
ความสำาคญของปญหา
การวางแผนการใชประโยชนทดนในประเทศไทยมปญหาหลายประการโดยเฉพาะปญหาการใชทดนทไมสอดคลองกบลกษณะภมประเทศ เชน การทำาเกษตรกรรมในพนทเขตปาสงวน และการทำาไรเลอนลอยทำาใหเกดปญหาดานสงแวดลอมตางๆตามมาเชนในกรณทฝนตกหนกทำาใหเกดการพงทลายบรเวณผวดนและนำาทวมฉบพลน เปนตน (สถาพรมนตประภสสร, 2542;บญชบบงทอง, 2544) สภาพดงกลาวสงผลใหในชวง 15 ปทผานมา (พ.ศ.2543-2557) พนทปาไมของประเทศไทยลดลงถง 4 ลานไร โดยเฉพาะในภาคเหนอมพนทปาไมลดลงมากทสดถง3.6ลานไร(กรมปาไม,2558)
ในการจดการการใชประโยชนทดนอยางยงยนจำาเปนตองอาศยขอมลเชงพนทและการมสวนรวมของประชาชนมาบรณาการรวมกน(Robbins,2003)นอกจากนระบบสารสนเทศทางภมศาสตร(GeographicInformation System;GIS) เปนเครองมอหนงทมประโยชนในการวเคราะหขอมลเชงพนททเกยวของกบการใชประโยชนทดนโดยอาศยการรวบรวมขอมลปจจยสงแวดลอมทางกายภาพ เชน ความลาดชน ชดดนและปรมาณนำาฝน เปนตน และขอมลทไดจากการมสวนรวมของประชาชน เชน จำานวนพนทถอครอง และ
CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 164
ชนดพชทปลกในพนทเพอใชในการพจารณาความเหมาะสมของการใชประโยชนทดน(สถาพรมนตประภสสร,2542;Mialheet al.,2015)
บานนางแลในหมท7ตำาบลนางแลอำาเภอเมองจงหวดเชยงรายเปนถกเลอกเปนพนทศกษาเนองจากตำาบลนางแลมแผนพฒนา3ป (พ.ศ.2557-2559)โดยในยทธศาสตรท6ยทธศาสตรการพฒนาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมซงมการจดทำาโครงการการพฒนาและสงเสรมการบรหารจดการอนรกษ ฟนฟและใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมโดยกระบวนการมสวนรวมของทกภาคสวนอยภายใตแผนยทธศาสตรดงกลาวนอกจากนประชากรในพนทหมบานบานนางแลในมจำานวนประชากรมากทสด(1,862คน)ของตำาบลนางแลในและมการทำาเกษตรกรรมเชนนาขาวสวนลำาไยสวนสบปะรดและสวนลนจเปนตนถงรอยละ 14.3 (เทศบาลตำาบลนางแล, 2556) ถาหากประชาชนบานนางแลในมการใชทดนผดประเภทเชนทำาเกษตรกรรมในพนทปาสงวนแหงชาตหรอในพนททมความลาดชนสงมากกวารอยละ30จะสงผลใหประชาชนในพนทไดรบผลตอบแทนทไมคมคาและมความเสยงตอการเกดพบตภยทางธรรมชาตเชนการเกดแผนดนถลม (สถาพร มนตประภสสร, 2542; บญชบ บงทอง, 2544; เกษมศร มานมนต, 2549) ดงนนการวจยครงนจงเปนการวเคราะหขอมลการใชประโยชนทดนในเขตปาสงวนแหงชาตปาดอยนางแล ปาดอยยาวและปาดอยพระบาท และการใชประโยชนทดนของประชาชนในพนทบานนางแลใน หม 7 ตำาบลนางแลอำาเภอเมอง จงหวดเชยงราย รวมกบการจดทำาแบบสอบถามเกยวกบการใชประโยชนทดนของประชาชนบานนางแลในเพอวางแผนการใชประโยชนทดนอยางเหมาะสมและถกตอง
วตถประสงคการวจย
เพอประเมนและกำาหนดพนททเหมาะสมในการใชประโยชนทดนในพนทบานนางแลใน หม 7 ตำาบลนางแลอำาเภอเมองจงหวดเชยงราย
วธดำาเนนการวจย
1. พนทศกษา พนทศกษาบรเวณบานนางแลในหม7ตำาบลนางแลอำาเภอเมองจงหวดเชยงราย(ภาพท1)
2. เครองมอในการวจย เครองมอทใชในการวจยประกอบดวย1)แผนทแสดงลกษณะภมประเทศมาตราสวน1:50000ระวาง
4949II2)ภาพถายจากดาวเทยมบรเวณบานนางแลในหม7ตำาบลนางแลอำาเภอเมองจงหวดเชยงราย3) โปรแกรมระบบสารสนเทศทางภมศาสตร และ 4) เครองมอและอปกรณภาคสนาม (เครองวดตำาแหนงบนพนผวโลก(GlobalPositioningSystem;GPS))และแบบสอบถามเกยวกบการใชประโยชนทดน
CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 165
3. ขนตอนและวธการเกบรวบรวมขอมล 3.1 การรวบรวมขอมลทเกยวของกบการใชประโยชนทดน 1) รวบรวมเอกสารและงานวจยทเกยวของกบการใชประโยชนทดนแผนทฐาน(แผนทแสดง
ลกษณะภมประเทศของกรมแผนททหารแผนทภาพถายจากดาวเทยมไทยโชต)ขอมลปรมาณนำาฝนจากกรมอตนยมวทยาเชยงราย(กรมอตนยมวทยา,2559)รวมทงชนขอมลความลาดชน(slope)ทไดจากแบบจำาลองระดบความสงของภมประเทศเชงเลข(DigitalElevationModel;DEM)ชนขอมลชดดนและชนขอมลพนทการใชประโยชนทดนของสถานพฒนาทดนเชยงราย(2554)
2) สำารวจตำาแหนงทตงของบานเรอน สถานทสำาคญในหมบาน และพนททำากนของราษฎรทงในและนอกเขตปาอนรกษโดยใชเครอง GPS เพอเพมขอมลในฐานขอมลสารสนเทศทางภมศาสตรของสถานพฒนาทดนเชยงราย
3) สำารวจขอมลเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน โดยจดทำาแบบสมภาษณเกยวกบชนดพชทางการเกษตรทปลกในพนทบานนางแลใน จำานวนพนทเกษตรกรรมทมผถอครอง และขอมลเศรษฐกจและสงคมโดยใหประชาชนทถอครองทดนในการทำาเกษตรกรรมเปนผตอบแบบสอบถามนอกจากนนผวจยยงไดพบปะกบผใหขอมลหลกในชมชน ไดแก ผนำาชมชน เพอศกษาขอมลเกยวของกบการใชทดนของชมชนโดยวธการสนทนาอยางไมเปนทางการ(informaldialogue)
ภาพท 1ตำาแหนงทตงของหมบานนางแลในตำาบลนางแลอำาเภอเมองจงหวดเชยงราย(ทมา:ดดแปลงจากภาพถายดาวเทยมไทยโชตถายภาพเมอวนท17กมภาพนธพ.ศ.2554;เทศบาลตำาบลนางแล,2556)
CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 166
3.2 การวเคราะหขอมล 1) การวเคราะหขอมลในหองปฏบตการสามารถดำาเนนการดงตอไปน 1.1) กำาหนดพนทศกษาจากแผนทแสดงลกษณะภมประเทศของกรมแผนททหารและ
ภาพถายจากดาวเทยม 1.2) ประเมนพนททเหมาะสมโดยใชการประเมนพนทตามองคการอาหารและการเกษตร
แหงสหประชาชาต(FAO,1976)รวมกบปจจยทใชในการประเมนไดแกปจจยทางกายภาพ(ปรมาณนำาฝนความลาดชน และชดดน) และพนทการใชประโยชนทดน และสงปกคลมดน ในการประเมนความเหมาะสมทดนสำาหรบการปลกพชแตละชนดแบงการจำาแนกความเหมาะสมทดนออกเปน 4 ระดบ ไดแก มความเหมาะสมมาก(S1)มความเหมาะสม(S2)มความเหมาะสมนอย(S3)และไมมความเหมาะสม(N)
1.3) สำารวจพนทศกษาเบองตนรวมกบขอมลทไดจากขอ1.1และ1.2แลวจดเกบขอมลและวเคราะหในโปรแกรมQuantumGISเพอจดทำาแผนทเขตอนรกษสงแวดลอมและพนททเหมาะสมในการใชประโยชนทดนของพนทบานนางแลใน
2) การวเคราะหขอมลทรวบรวมไดจากแบบสมภาษณขอมลเศรษฐกจ สงคม และการใชประโยชนทดนของบานนางแลในโดยใชวธวเคราะหสถตเชงพรรณนา(descriptiveanalysis)โดยนำาขอมลททำาการศกษามารวบรวมเปนฐานขอมลในโปรแกรมระบบสารสนเทศทางภมศาสตรและแจกแจงเปนรอยละคาเฉลยคาสงสดและตำาสด
ผลการวจย
1. สภาพสงคม เศรษฐกจ และการใชประโยชนทดนของบานนางแลใน จากการศกษาสภาพสงคมของบานนางแลใน พบวาวถชวตของประชาชนในพนทคอนขางเปน
วถดงเดมทผนำาตองเปนผชายและเปนผทำางานนอกบานหมบานแหงนประชาชนสวนใหญนบถอศาสนาพทธรอยละ 92.86 โดยทระดบการศกษาของคนในพนทมตงแตประถมศกษาปท 4 ไปจนถงการศกษาระดบปรญญาตร โดยสวนใหญนนมระดบการศกษาอยทประถมศกษาปท 4 (รอยละ 28.57) ซงสมาชกททำางานประจำาสวนใหญในแตละครวเรอนมจำานวน1คนและทำางานในพนท(รอยละ67.35)โดยทภมลำาเนาเดมของประชาชนในหมบานนางแลในนสวนใหญรอยละ 67.06 เกดภายในหมบาน ประชาชนในพนทสวนใหญไมมความตองการยายถนฐาน(รอยละ89.24)แตประชาชนทตองการยายถนฐานมเพยงรอยละ9.56
การประกอบอาชพหลกของครวเรอนสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม โดยมอาชพเสรม คออาชพรบจางอสระ ในสวนของปญหาการวางงานของประชาชนบานนางแลใน พบวามปญหาการวางงานประมาณรอยละ 27.82 โดยทสาเหตของการวางงานของสมาชกในครวเรอนบานนางแลในสวนใหญมสาเหตมาจากสาเหตอนๆ เปนหลกทไมใชสาเหตจากปญหาทดนทำากน แตทงนปญหาทดนทำากนกยงเปนสาเหตทสำาคญโดยแยกเปนสาเหตจากการมททำากนนอยประมาณรอยละ28.33และไมมทดนทำากนประมาณรอยละ23.33 นอกจากน จากผลการศกษา พบวารายไดของแตละครวเรอนสวนใหญอยระหวาง 0-150,000 บาทคดเปนรอยละ72.06แตมหนสนถงรอยละ44.84 โดยแหลงของหนสนของครวเรอนสวนใหญคอ ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ ประมาณรอยละ 34.15 จำานวนทดนสำาหรบเพอการอยอาศยและการทำากนของประชาชนบานนางแลในพบวาการถอครองทดนของประชาชนตอครวเรอนโดยเฉลยอยท6.6ไรตอครวเรอนลกษณะการใชประโยชนทดนนนมตงแตใชในการเกษตรกรรมและปศสตว ไดแก ทำานา ทำาไร ทำาสวนผลไม
CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 167
ปลกผก เลยงสตว ปลกไมใชสอย ตลอดจนการใชเปนทอยอาศย สทธการถอครองทดนของประชาชนบานนางแลในทแจงวาตนเองเปนเจาของนนมเอกสารสทธมเพยงแครอยละ 50.13 เทานน โดยททดนทไมมเอกสารสทธนนมสงถงรอยละ49.87
ความรและความเขาใจเรองการใชประโยชนทดนของประชาชนสวนใหญมความเขาใจวาการเพาะปลกพชของตนเองนนมความเหมาะสมกบพนททเพาะปลก (รอยละ 73.51) โดยทปญหาการใชทดนนน พบวาประชาชนในพนทมปญหาจากการใชทดนสง โดยทปญหาทพบสวนใหญ ไดแก ปญหาการขาดแคลนแหลงนำาปญหาพนททำากนไมเพยงพอปญหาทตองใชสารเคมปยและยาปราบศตรพชเปนจำานวนมากและปญหามทดนทำากนเปนของตนเองแตไมมเอกสารสทธ ตามลำาดบ ในสวนของความถของการยายแปลงปลกพชของประชาชนในหมบานในรอบ 5 ป ทผานมาพบวาสวนใหญแลวไมมการยายแปลงปลก (รอยละ95.07)แตกยงมบางครวเรอนทมการยายแปลงปลกพชในรอบ5ปทผานมา
2. การกำาหนดพนททเหมาะสมในการใชประโยชนทดนในพนทบานนางแลใน จากขอมลของสถานพฒนาทดนเชยงราย (2554) และขอมลจากการสำารวจการใชประโยชนทดน
ณวนท 26มถนายนพ.ศ.2559 (ภาพท 2)พบวาพนทบานนางแลในตำาบลนางแลอำาเภอเมอง จงหวดเชยงรายมการใชประโยชนทดนบรเวณพนทสงเพอทำาเกษตรกรรมไดแกขาวขาวโพดชาลนจกลวยและหวาย แตพชเศรษฐกจทสำาคญทปลกในบานนางแลใน คอ ขาว และขาวโพด อยางไรกตาม ถาประชาชนบานนางแลในมการใชทดนผดประเภท เชน ทำาเกษตรกรรมในพนทปาสงวนแหงชาตหรอในพนททมความลาดชนมากกวารอยละ30สงผลใหประชาชนในพนทไดรบผลตอบแทนทไมคมคาและมความเสยงตอการเกดพบตภยทางธรรมชาต เชน การเกดแผนดนถลม ดงนน ปจจยสงแวดลอมทางกายภาพทมอทธพลตอการวางแผนการใชทดนทางเกษตรในพนทสงซงไดปรบปรงตามแนวทางในการประเมนความเหมาะสมของทดนเพอการเกษตรของกรมพฒนาทดน(2535)และFoodandAgriculturalOrganizationoftheUnitedNations (1976) และปจจยทมผลตอการเกดแผนดนถลม ไดแก ความลาดชน ปรมาณนำาฝน ชดดน(การระบายนำาของดน)และพนทการใชประโยชนทดนและสงปกคลมดน
ภาพท 2 ขอมลจากการสำารวจการใชประโยชนทดนณวนท26มถนายนพ.ศ.2559
CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 168
นอกจากน จากการใชชนขอมลพนทการใชประโยชนทดนและสงปกคลมดน และความเหมาะสมของปจจยสงแวดลอมทางกายภาพในการปลกขาว พบวาพนทเหมาะสมปานกลางในการปลกขาวซงกระจายอยบรเวณเชงเขาทมความลาดชนนอยกวารอยละ 30 สวนขาวโพดไมมพนทเหมาะสมในการเพาะปลก(ภาพท3)
3. เขตอนรกษสงแวดลอมในพนทบานนางแลใน พนทเขตอนรกษสงแวดลอมเปนพนททไมควรปลกพช เนองจากพนททมความลาดชนมากกวา
รอยละ30ซงทำาใหเกดการชะลางพงทลายของดนไดงายและลกษณะทางกายภาพของดนไมเหมาะสมตอการเพาะปลกพชทกชนดเนองจากชดดนของบานนางแลในเปนชดดนท62ซงประกอบดวยหนพนโผลทไมควรนำามาใชประโยชนทางการเกษตรเนองจากมปญหาหลายประการทสงผลกระทบตอระบบนเวศแตควรสงวนไวเปนปาตามธรรมชาตเพอรกษาแหลงตนนำาลำาธาร(กรมสงเสรมการเกษตร,2559)(ภาพท4)
ภาพท 3 พนทเหมาะสมในการปลกขาว(สเขยวออน)
CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 169
สรป อภปรายผล
จากผลการศกษาพบวาวถชวตของประชาชนในพนทคอนขางเปนวถดงเดม โดยทภมลำาเนาเดมของประชาชนในหมบานนางแลในนสวนใหญ (รอยละ 67.06) เกดภายในหมบานซงแสดงใหเหนวาสวนใหญไดอาศยในหมบานมานานแลว ระยะเวลาของประชาชนทอาศยอยในหมบานนางแลในโดยเฉลยประมาณ40 ป จากการศกษาพบวาประชาชนในพนทสวนใหญไมมความตองการยายถนฐาน แตคนทตองการยายถนฐานมเพยงรอยละ 9.56 เทานน จากการสอบถามคนกลมนสวนใหญแลวเปนประชาชนทอาศยอยในเขตพนทปาสงวนและไมมเอกสารสทธดงนนจงเปนเหตจงใจททำาใหมความตองการยายถนฐาน
การประกอบอาชพหลกของครวเรอนสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรมโดยมอาชพเสรมคออาชพรบจางอสระ เนองดวยพนทสวนใหญของหมบานนางแลในเปนภเขาสลบซบซอน ทำาใหพนทราบทสามารถประกอบการเกษตรแบบอนลดลงทำาใหพนทสวนใหญจงถกใชไปในการปลกขาวโพดเลยงสตวในการปลกพชดงกลาวมพนททเกยวของกบพนทปาอนรกษและมความเสยงในการบกรกพนทปาอนรกษเพมขนในสวนของปญหาการวางงานของประชาชนบานนางแลในจากการศกษาพบวามปญหาการวางงานประมาณรอยละ27.82โดยทสาเหตของการวางงานของสมาชกในครวเรอนบานนางแลในสวนใหญมสาเหตมาจากสาเหตอนๆ เปนหลกทไมใชสาเหตจากปญหาทดนทำากนแตทงนปญหาทดนทำากนกยงเปนสาเหตทสำาคญจากสาเหตดงกลาวทำาใหมความเสยงในการบกรกพนทปาอนรกษในพนทเพมขน นอกจากน ผลการศกษา พบวาแหลงของหนสนของครวเรอนสวนใหญ คอ ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ (รอยละ 34.15) ซงสมพนธกบอาชพหลกของประชาชนในพนทประชาชนมหนสนทคอนขางสงอนเนองมาจากการประกอบอาชพทำาการเกษตรทประสบปญหาผลผลตตำาทำาใหรายไดไมพอรายจาย
ภาพท 4แผนทเขตอนรกษสงแวดลอมและพนททเหมาะสมในการทำาเกษตรกรรมของพนทบานนางแลใน
CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 170
ลกษณะการถอครองทดนของประชาชนบานนางแลในพบวาทดนทำากนทแจงวาตนเองเปนเจาของนนตงอยในเขตพนทปารอยละ51.63และอยนอกเขตพนทปารอยละ48.37ซงถอวามการใชพนทจากปาในปรมาณทสงมากและเปนทนาสงเกตวาลกษณะการใชทดนสำาหรบเปนทอยอาศยนนตงอยในเขตปาถงรอยละ21.80สวนทดนทำากนทแจงวาเปนทดนจากการเชาตงอยในเขตพนทปาและอยนอกเขตพนทปาในปรมาณทเทากน(รอยละ50)จากขอมลดงกลาวลกษณะการใชประโยชนทดนของหมบานนางแลในจดวาเปนพนททตองเฝาระวงเปนอยางยง เนองจากมโอกาสสงทจะมการใชประโยชนทดนทไมเหมาะสม และมการบกรกพนทปาเพมขนสทธการถอครองทดนของประชาชนบานนางแลในทแจงวาตนเองเปนเจาของนนมเอกสารสทธมเพยงแครอยละ 50.13 เทานน โดยททดนทไมมเอกสารสทธนนมสงถงรอยละ 49.87 โอกาสทจะเกดปญหาตางๆเกยวกบสทธการครอบครองทดนในอนาคตนนเปนไปไดสงมากดงนนจงตองมการเรงแกปญหาอยางเรงดวนนอกจากนจากการสอบถามเรองความพอเพยงของทดนทำากนพบวาประชาชนมความพอเพยงในทดนทำากนประมาณรอยละ 58.45 ถงแมประชาชนสวนใหญในพนทจะมทดนในการประกอบอาชพพอเพยงตอความตองการแตประชาชนทมทดนทำากนทไมพอเพยงกยงคงอยในอตราทสงใกลเคยงกบประชาชนทมทดนทำากนทเพยงพอ การทมทดนทำากนไมพอเพยงนน เปนการเพมโอกาสและความเสยงในการบกรกพนทปาอนรกษจากลกษณะภมประเทศบางสวนของหมบานนางแลในทตงอยในเขตอนรกษทำาใหมความออนไหว และเสยงตอการบกรกพนทปาในพนทเพมขนได
ความรและความเขาใจเรองการใชประโยชนทดนของประชาชนบานนางแลในสวนใหญมความเขาใจวาการเพาะปลกพชของตนเองนนมความเหมาะสมกบพนททเพาะปลก(รอยละ73.51)โดยทปญหาการใชทดนนนพบวาประชาชนในพนทมปญหาจากการใชทดนสง โดยทปญหาทพบสวนใหญ ไดแก ปญหาการขาดแคลนแหลงนำาปญหาพนททำากนไมเพยงพอปญหาทตองใชสารเคมปยและยาปราบศตรพชเปนจำานวนมากและปญหามทดนทำากนเปนของตนเองแตไมมเอกสารสทธตามลำาดบจากปญหาการใชทดนจะเหนไดวาปญหาหลกคอการขาดแคลนแหลงนำาในการเกษตรซงเปนทนาสนใจวาพนทหมบานนางแลในตงอยในพนทตนนำาและมพนทบางสวนตงอยในเขตปาอนรกษแตกลบมปญหาการขาดแคลนแหลงนำาในการทำาการเกษตรทไมเพยงพอตอความตองการ แสดงใหเหนวาการบรหารจดการนำาทไมเหมาะสมทำาใหเกดปญหา หรออาจจะเกดปญหาทแหลงตนนำานอกจากนปญหาการใชปยเคมและยาปราบศตรพชเปนจำานวนมากอาจสงผลกระทบตอระบบนเวศอาจจะปะปนลงไปในลำาหวยและลำาธารตางๆไดโดยงายและสารบางชนดกอาจเปนอนตรายตอสงมชวตตางๆทอาศยอยในนำาซงจะไหลลงมาสพนทตำาและลงสแมนำาในทสดทำาใหเกดปญหาตามมาอกมากนอกจากนปญหาพนททำากนไมเพยงพอและปญหามทดนทำากนเปนของตนเองแตไมมเอกสารสทธนนอาจสงผลกระทบตอปาอนรกษไดโดยอาจมการบกรกพนทปาเพมมากขน ในสวนของความถของการยายแปลงปลกพชของประชาชนในหมบานในรอบ5ปทผานมาพบวาสวนใหญแลวไมมการยายแปลงปลก(รอยละ95.07)แตกยงมบางครวเรอนทมการยายแปลงปลกพชในรอบ5ปทผานมาสาเหตหลกททำาใหครวเรอนมการยายแปลงปลกพชคอ ลกษณะของดนทเสอมโทรมและการมวชพชในแปลงปลกมากผลจากการสอบถามเกยวกบลกษณะของการทำาไรเลอนลอย (หมนเวยน) พบวามการทำาไรเลอนลอยในปรมาณทคอนขางนอย (ประมาณรอยละ4.23)และมการทำาไรหมนเวยนในรอบทมากกวา7ป(รอยละ37.5)แตอยางไรกตามมบางครวเรอนทมการหมนเวยนการทำาไรในรอบ1-2ป(รอยละ25)นอกจากนในรอบปทผานมาจากการสมภาษณพบวามการยายแปลงปลกพชถงรอยละ25ของครวเรอนทมการทำาไรเลอนลอยซงการไดรบคำาแนะนำาเรองการใชประโยชนทดนจากเจาหนาททเกยวของของประชาชนบานนางแลในนน พบวาสวนใหญไมเคยไดรบการแนะนำาเรองการใชประโยชนทดนจากเจาหนาททเกยวของ (รอยละ 90.18) ทำาใหประชาชนขาดการไดรบการแนะนำา
CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 171
ในเรองดงกลาวซงอาจเปนสาเหตหนงททำาใหมการใชประโยชนทดนในรปแบบทไมเหมาะสมและเสยงตอการบกรกพนทปา
ถงแมวาพนทในเขตปาสงวนแหงชาตปาดอยนางแลปาดอยยาวและปาดอยพระบาทไมเหมาะสมตอการปลกพชทกชนดเนองจากความลาดชนมากกวารอยละ30การระบายนำาดปานกลางและมปรมาณนำาฝนมากกวา 1,200 มลลเมตรตอป (กองสำารวจและจำาแนกดน, 2543; กรมสงเสรมการเกษตร, 2559; กรมอตนยมวทยา, 2559) อยางไรกตาม จากการใชปรบใชหนวยพนทจากความลาดชนมากกวารอยละ 30เปนความลาดชนนอยกวารอยละ 30 ทำาใหพนททมความลาดชนนอยกวารอยละ 30 มความเหมาะสมปานกลางในการปลกขาว แตตองใชประโยชนทดนเชงอนรกษเพอชวยบำารงดนและปองกนการเกดแผนดนถลมตามแนวทางของกรมพฒนาทดน(2550)ดงน
1)ปลกไมพมตระกลถวเพอบำารงดน เชน กระถน และถวมะแฮะผสมกน ในอตราสวน 1:1 โดยปลกเปนแถวค(แถบ)หางกน50เซนตเมตรและแตละแถบหางกน8-10เมตร
2)ปลกหญาแฝกแถวเดยว (ระยะหางระหวางตน 5-10 เซนตเมตร) โดยรอบพนทการเกษตร และตามแนวคนดน
3)ปลกพชแบบผสมผสานโดยพนทวางระหวางแถบอนรกษปลกพชไร พชผก ไมดอก และไมผลตามความเหมาะสมอยางมระบบ เชน ปลกพชไร หรอพชผกสลบหมนเวยนกบพชตระกลถว (เชน ถวเขยวถวดำาและถวลายเปนตน)
4)ทำาคนดนขวางความลาดชนขวางความลาดชนของพนทหรอทำาขนบนไดดนโดยการตดดนดานบนของความลาดชนแลวนำามาถมพนทดานลางตดตอกนเปนลกษณะขนบนไดกวาง1-3เมตร
5)ทำาครบนำารอบเขาโดยการตดดนดานบนของความลาดชนแลวนำามาถมพนทดานลางใหเปนครบนำารอบเขากวาง1.5-2เมตรและแตละคหางกน6-10เมตร
เขตอนรกษสงแวดลอมในพนทบานนางแลใน คอ บรเวณพนททมความลาดชนมากกวารอยละ 30ซงถาเปดหนาดนเพอทำาเกษตรกรรมทำาใหเกดการชะลางพงทลายสงมาก(กองสำารวจและจำาแนกดน,2543)และชดดนในเขตอนรกษสงแวดลอมเปนชดดนท 62 ทไมควรนำามาใชประโยชนทางการเกษตร เนองจากมปญหาหลายประการทสงผลกระทบตอระบบนเวศ แตควรสงวนไวเปนปาตามธรรมชาตเพอรกษาแหลงตนนำาลำาธาร(กรมสงเสรมการเกษตร,2559)
จากการศกษาสามารถสรปปญหาและอปสรรคทเกยวของกบการใชประโยชนทดนของบานนางแลในคอปญหาสภาพการถอครองทดนปญหาขาดความรในการประกอบอาชพเกษตรกรรมปญหาดนเสอมคณภาพและปญหาแหลงนำาในการทำาการเกษตรประชาชนบานนางแลในสวนใหญมความตองการเอกสารสทธในทดนทำากนและตองการใหมเจาหนาทของรฐหรอเอกชนสงเสรมใหความรในการทำาการเกษตรในรปแบบตางๆเชนวธการปลกพชแบบผสมผสานและวธการปลกไมพมตระกลถวเพอบำารงดนเปนตนสำาหรบพนทบานนางแลในทตงอยในบรเวณเขตปาสงวนแหงชาตนน เปนพนททเหมาะสมตอการปลกขาวเทานน พนททเหมาะสมสวนใหญอยบรเวณเชงเขาซงมความลาดชนนอยกวารอยละ30อยางไรกตามพนทปลกขาวตองบำารงรกษาดนเพอปองกนการพงทลายของหนาดนและปองกนการเกดแผนดนถลม
CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 172
ขอเสนอแนะ
1. ควรมการศกษาดานภาษาทองถนทประชาชนใชใหเขาใจเพอสรางความคนเคยและไววางใจในการใหขอมลทแทจรงของประชาชน
2. ควรมการประเมนดานเศรษฐกจ เชน การคำานวณหาอตราสวนผลตอบแทนตอตนทน เพอชวยใหผลการวเคราะหความเหมาะสมของทดนในการปลกขาวมความชดเจนมากขน
3. ควรตรวจสอบความสอดคลองของผลผลตขาวในแตละระดบความเหมาะสมกบผลผลตระดบตำาบลทไดจากสำารวจของกรมสงเสรมการเกษตรเพอประเมนความถกตองของการใหผลผลตในการปลกขาว
เอกสารอางอง
กรมปาไม.(2558).เนอทปาไมของประเทศไทย ป พ.ศ. 2516–2557.สบคนเมอ22กรกฎาคม2558.จากhttp://forestinfo.forest.go.th/55/Content.aspx?id=72
กรมพฒนาทดน. (2535).คมอการประเมนคณภาพทดนสำาหรบพชเศรษฐกจ. กรงเทพฯ: กรมพฒนาทดนกระทรวงเกษตรและสหกรณ.
กรมพฒนาทดน. (2550). เอกสารเพอการถายทอดเทคโนโลย ชดความรและเทคโนโลยการพฒนาทดน: การปรบปรงดนทมสภาพการชะลางพงทลาย.กรงเทพฯ:กรมพฒนาทดนกระทรวงเกษตรและสหกรณ.(แผนพบ)
กรมสงเสรมการเกษตร.(2559).ผลการตรวจสอบขอมลชดดน (Soil Series).สบคนเมอ23กรกฎาคม2559.จากhttp://www.soil.doae.go.th/upload/iblock/c6e/c6ee6c01af5e3a81a5d117a1e656852.pdf
กรมอตนยมวทยา. (2559). สถตปรมาณฝน ณ สถานอตนยมวทยา จงหวดเชยงราย พ.ศ. 2549-2558.กรงเทพฯ:กรมอตนยมวทยากระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร.
กองสำารวจและจำาแนกดน.(2543).ลกษณะและคณสมบตทสำาคญของ 62 กลมชดดน.กรงเทพฯ:กองสำารวจและจำาแนกดนกรมพฒนาทดนกระทรวงเกษตรและสหกรณ.
เกษมศรมานมนต.(2549).ศกยภาพการเกดแผนดนถลมจากการใชประโยชนทดนบรเวณลมนำาลำาพระเพลงตอนบน อำาเภอวงนำาเขยว จงหวดนครราชสมา.(วทยาศาสตรมหาบณฑต).มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.กรงเทพมหานคร.
เทศบาลตำาบลนางแล.(2556).แผนพฒนาสามป เทศบาลตำาบลนางแล (พ.ศ. 2557-2559).เชยงราย:เทศบาลตำาบลนางแล.
บญชบ บงทอง. (2544).การวเคราะหพนทเสยงตอการเกดภยพบตแผนดนถลมในจงหวดจนทบร. (วทยาศาสตรมหาบณฑต).มหาวทยาลยรามคำาแหง.กรงเทพมหานคร.
สถานพฒนาทดนเชยงราย. (2554). ชนขอมลแบบจำาลองระดบความสงของภมประเทศเชงเลข (Digital Elevation Model; DEM) ชนขอมลชดดน และชนขอมลพนทการใชประโยชนทดน. เชยงราย:สถานพฒนาทดนเชยงราย.
CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 173
CRRU CRRU สถาพร มนตประภสสร. (2542).การประยกตเทคโนโลยสารสนเทศภมศาสตรเพอการวางแผนการใชทดนสำาหรบการเกษตรบางชนดในอำาเภอปากชอง จงหวดนครราชสมา. (วทยาศาสตรมหาบณฑต).จฬาลงกรณมหาวทยาลย.กรงเทพมหานคร.FoodandAgriculturalOrganizationoftheUnitedNations(FAO).(1976).Monthly Bulletin
of Agricultural and Economics and Statistics.25(4).Mialhe,F.,Gunnell,Y.,Ignacio,J.A.F.,Delbart,N.,Ogania,J.L.andHenry,S.(2015).
MonitoringLand-usechangebycombiningparticipatoryland-usemapswithstandardremotesensing techniques: Showcase from a remote forest catchment onMindanao, Philippines.International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation,36:69-82.
Robbins,P.(2003).Beyondgroundtruth:GISandtheenvironmentalknowledgeofherders,professionalforesters,andothertraditionalcommunities.Human Ecology,31(2):233-253.
CRRU วารสารการวจยกาสะลองคำ 174
Related Documents
