Patricia Willemse Deskundige Infectiepreventie Zoönosen &
Feb 23, 2016
Patricia WillemseDeskundige Infectiepreventie
Zoönosen &
Inleiding
Bacteriën, virussen, schimmels, protozoa en wormen zijn de veroorzakers van infectieuze ziekten.
Een deel van deze ziekteverwekkers komt bij dieren voor en kan ook mensen besmetten.
Dat zijn de zoönosen.
Er zijn wereldwijd meer dan 850 verschillende zoönosen bekend, waarvan er 100 in NL voorkomen.
Zoönosen = ziek door dier
•Mensen naar mensen
•Dieren naar dieren
•Dieren naar mensen
Overdracht infectieziekten
Kinderen hebben een grotere kans een zoönose op te lopen, omdatZe vatbaarder zijnIntensiever contact hebben
met de dieren
Omdat jonge kinderen gevoeliger zijn voor uitdroging kan het ziektebeloop ernstiger zijn.
Zoönosen
De meeste ziekten bij dieren zijn niet besmettelijk voor de mens.
In Nederland heersen relatief weinig ziekten die je van dieren kunt krijgen.
In Zuid-Europese en andere verre landen komen zoönosen vaker voor.
Algemeen
Besmetting
Direct, via contact van de mens met het dier. Of door het eten van een besmet dierlijk product (zoals melk, vlees en eieren).
Indirect, doordat de ziektekiemen die het dier uitscheidt (vaak in de ontlasting), een tijdje overleven in de omgeving, waarna ze bij de mens terecht komen.
Indirect, via een vector (een diertje dat als transport-middel voor de ziekteverwekker fungeert; muggen, vliegen of teken bijvoorbeeld).
Overdracht
Transmissie Toxoplasma gondii
VoedselWandelen en recreatieDe zandbakZwemmen(Kinder)boerderijHuisdierenReizen
Besmettingsroutes
Zoönosen verdwijnen uit ons land.Maar er kunnen nieuwe ziekten bijkomen.
De oorzaken daarvan zijn:Mensen reizen steeds meerOnze voedingsgewoonten zijn veranderdHet klimaat verandert
Steeds meer zoönosen?
Uitbraak Salmonella in zalm 2012Q-koorts uitbraak 2008-2009VogelgriepMRSA bij varkens, vleeskalveren en
vleeskuikens
Zoönosen in het nieuws
‘t Heikantje
In de wei lopen 2 ezels moeder en dochter• 3 geitjes moeder en 2 dochters• 3 schaapjes• 2 hangbuikzwijnen• 5 kippen
Bewoners van ‘t Heikantje
Cavia’s een grote familie 2 konijntjes
En de kippen leggen hier hun eieren
In het stalletje
Om de dierenweide
We voornamelijk vrouwtjes dieren hebben, deze zijn rustiger in de omgang
De vrouwtjes dieren minder ruikenBella in februari 1 jaar wordt, de naam is
verzonnen door 2 kindjes van ‘t HeikantjeVarkens een neusring hebben voor het
wroetenSchapen 1x per jaar geschoren wordenKindjes oud brood mee mogen nemen om aan
de dieren te gevenDe hoeven van de ezel af en toe gekapt
worden
Wist u dat?
Risico-inventarisatie
Preventieve maatregelen door ‘t Heikantje
We eten fruit en brengen de schillen naar de dieren
Overalletjes en laarzen aan bij bezoek aan dierenweide
Risico-inventarisatie
Kinderen nemen geen speelgoed, knuffels of spenen mee naar de dierverblijven
Kinderen eten en drinken niet bij de dieren
Kinderen komen alleen onder toezicht in de dierenweide
We leren de kinderen:• Dieren rustig benaderen• Niet schreeuwen bij de diertjes• Dieren aan de voorkant benaderen
Dierenverblijf wordt wekelijks schoongemaakt
Dieren komen niet in de speelweideVoor de mest wordt een aparte kruiwagen
gebruiktLooppaden worden vrijgehouden van mestMestopslag is apart van de dierenweide en
ligt niet op de looproute van de kinderenIn de mesthoop wordt niet gespeeld
Dierenweide
Er is een protocol aanwezig wat te doen als een kind gebeten is
Wond schoonspoelen, verbindenOverleg met huisarts of meteen door naar het
ziekenhuisOuders op de hoogte brengenAchterwacht inschakelenYvonne en Miriam zijn in het bezit van BHV &
kinder-EHBO diploma
Auw…
Deze worden gescheiden van de gezonde dieren
Kinderen komen niet bij zieke dierenKinderen komen niet in de hokken van deze
dieren
Zieke/kalverende of lammerende dieren
We bellen de RendacDe dierenarts wordt op de hoogte gesteld en
komt langs om het dier te bekijkenDe verhuurder legt de ezel op een pallet aan
de kant van de wegHet kadaver wordt afgedekt met een zeil en
opgehaaldKinderen komen niet in aanraking met het
dode dier
Op ‘t Heikantje wordt aandacht besteed over dit onderwerp op een manier die bij de leeftijd past van de kinderen
Wat als Bella dood gaat?
Beschrijving van de dierenBeschrijving ziektes de dieren kunnen krijgen
en de daarbij behorende besmettingswegenControle van de dierenarts wordt hier
bijgehoudenEventuele ziekten van de dieren worden hier
genoteerd
Logboek
Laarzen vegenOverallen in de wasmand (worden gewassen
op 60 gr)Laarzen uitEn handen wassen na het aaien en voederen
van de dieren
Voor we weer naar de groep gaan
Bij bezoek aan huisarts: geef aan dat uw kind naar agrarische opvang gaat en dat uw kind in aanraking komt met dieren
Laat uw kind het vaccinatie programma volgen
Ouders:
Vaccineren en ontwormen de dieren volgens voorschrift
De dierenarts komt 2x per jaar op locatie controle 1 x in de 3 maanden mengmonster Als we vragen hebben mogen we altijd bellen
Dierenarts
Preventieve maatregelen:
Laat uw kind vaccineren (bv tetanus in DKTP-prik)
Aparte laarsjes en overallen die buiten gedragen worden.
Niet eten tussen de dieren.
Preventieve maatregelen
Feiten & fabels
Het dier kan drager zijn zonder zelf ziek te zijn, terwijl de ziektekiem bij de mens wel ziekteverschijnselen kan geven
Een zoönose kan worden overgedragen bij het eten van een broodje met filet americain
Als u ziek bent, en u denkt dat het op de één of andere manier door contact met dieren gekomen is, dan is het heel nuttig om uw arts daarvan op de hoogte te stellen.
Feiten
Je kunt beter niet te vaak je handen wassen, we zijn tegenwoordig toch al zo schoon en daardoor lopen we meer risico op infectieziekten. Je moet kleine kinderen ook juist lekker vies laten worden, dan bouwen ze meer weerstand op!
Hondenspeeksel is heel schoon, je moet een wondje af laten likken door je hond!
Ik heb al jaren katten, dan heb ik allang een keer toxoplasmose gehad en loop dus geen enkel risico tijdens de zwangerschap!
Fabels
Preventieve maatregelen
Door het aaien van een huisdier kan iemand schimmelinfecties (ringworm) krijgen.
Honden en katten: spoelwormen.Katten: kattenkrabziekte. Vogels: papegaaienziekte. Vrijwel alle dieren, zelfs schildpadden:
Salmonella.
Zoönosen en huisdieren
Laat het huisdier vaccineren, ontworm regelmatig en bestrijd vlooien, luizen en teken.
Laat een dier niet in het gezicht likken.Laat geen huisdieren in de keuken en slaapkamer.In geval een krab of een beet: maak de wond
goed schoon en ontsmet die. Neem contact op met de huisarts als u twijfelt over de ernst van de wond of als u ziek wordt.
Geef dieren schoon water en goede voeding.
Preventieve maatregelen:
De boerderijdieren kunnen ziektes bij zich dragen die soms wel en soms niet zichtbaar zijn.
Vooral huidaandoeningen bij het dier en ook bij de mens (zoals ringworm)
Ook diarreeveroorzakers komen veel voor bij dieren.
Zoönosen & boerderijdieren?
Dragen van rubberlaarzen en een overall.Na bezoek aan de dieren goed de handen
wassen.Eet niet tussen de dieren. Was de handen vóór het eten.Eet geen voedsel dat op de grond is gevallen.Drink geen verse, rauwe melk.Kom niet bij zieke dieren of dieren die hun jong
krijgen.
Preventieve maatregelen:
Ook voedsel kan besmet zijn met allerlei soorten ziekteverwekkers.
Vaak afkomstig van andere, zieke mensen. Maar ook ziekteverwekkers van dieren. Ook dat zijn zoönosen.
Voedselinfecties en zoönosen
Voorbeelden:Listeria in rauwmelkse kazenSalmonella / campylobacter in kippenvlees /
eierenESBL in vlees
Voedselinfecties en Zoönosen
De zandbak is een beruchte plek omdat die voor honden en katten erg aantrekkelijk is om in te poepen.
Ziekteverwekkers:Eitjes van de spoelworm Een Toxoplasma gondii infectie kan zo via
kattenpoep bij de mens terecht komen. Salmonella typhimurium.
Zoonosen en spelen in de zandbak
Handen wassen na spelen in de zandbak.Niet eten onder het spelen.Zandbak afdekken indien mogelijk.Dieren regelmatig ontwormen.
Preventieve maatregelen:
Een aantal zoönosen onder
de loep
Ringworm
Meest voorkomende zoönoseGeen worm, geen mijt, maar een
schimmel
Overdracht van dier naar mens, mens naar mens,mens naar dier, maar ook via omgeving (paardendekens,
zadels, etc.)
Ringworm
Ringworm – ziekteverschijnselen bij mens
Handen wassen na contact met dierGeïnfecteerde dieren isoleren van
gezondeMaterialen niet delen met meerdere
dierenMensen en dieren direct behandelen
Ringworm - preventie
-koorts
Wat is Q-koorts?Ziekte voor het eerst vastgesteld bij
slachthuispersoneel in Queensland, Australië
Q = query = vraagteken
De bacterie die Q-koorts veroorzaakt was namelijk jarenlang onbekend
Coxiella burnetti
Overdracht
• Dier dier:– Teken– Verblijf in besmette omgeving (mest, stro, etc)
• Dier mens (zoönose):– Inademing van met bacterie besmette stof– Eten van rauwmelkse geitenkaasproducten >
gering risico• Mens mens:– Niet – Mogelijk via placenta / vruchtwater
OverdrachtDieren zijn zelf niet ziekwel meer vroeggeboortenen dode jongen
Vruchtwater en placentavan besmette dierenbevatten grote hoeveelheden bacteriën
OverdrachtBacterie kan ook in melkmest en urine zitten(potstallen!)
In de lucht gebracht dooropen deuren en ramenvan de stallen / uitrijden van de mest
OverdrachtMensen die in de omgeving recreëren ademen
de lucht in - Cirkels van 5 km
Het ziektebeeld
Incubatietijd: • 2-3 weken, oplopend tot 6 wekenSymptomen:• > 50% Symptoomloos• ± 30% Griepachtige verschijnselen:
koorts, heftige hoofdpijn, hoesten, spierpijn, alg. malaise
• ± 20% Gecompliceerd beloop: longontsteking
Onderzoek & behandelingOnderzoek:Bloedonderzoek
Behandeling:UitziekenAntibiotica
Chronische Q-koorts
• Zeldzame vorm 1-3%• Jarenlange vermoeidheid• Benauwdheid, koorts, transpireren en
vermageren• Ontsteking aan de hartkleppen (endocarditis)
Behandeling:• jarenlang antibiotica
Preventieve maatregelenDrink alleen gepasteuriseerde geiten-, schapen-
of koeienmelk en eet gepasteuriseerde geitenkazen
Handhygiëne na contact met dierenNeem geen mest onder de schoenen mee naar
huisDraag overal en laarzen bij contact met dieren en
laatdeze op het bedrijf
Was deze kleding niet meteigen kleding
Vermijd directcontact met hooi/stro,mest, vruchtwater en moederkoek
Ziekte van Lyme
http://www.rivm.nl/Bibliotheek/Algemeen_Actueel/Multimedia/Infectieziekten/RIVM_Teken_en_Lyme_video/Download/Video_Teken_en_Lyme
Ziekte van Lyme - video
Bacterie = Borrelia burgdorferiOm besmet te raken moet men
1. Gebeten worden door een teek2. Moet de teek besmet zijn
Teek zuigt bloed van geïnfecteerde dierenTeek laat los en zuigt later bloed op bij mensenNa 24-48 uur kan de bacterie vanuit de maag en
speekselklieren van de teek naar de mens toegaan Een teek moet dus >24 uur vastzitten!
Lyme Borreliose
1e verschijnselen zichtbaar na 3-90 dagen
Rode, ronde plek, in het midden lichter van kleur rode kring!
Later griepachtige verschijnselen (algehele malaise, vermoeidheid, spierpijn, koorts)
Ziekteverschijnselen bij mensen
Ken de risico’s! Gebruik evt. DEETLange broeken, mouwen, sokken over de
broekspijpen kan het risico verminderen.Controleer uw huid na een wandeling door de natuurInspecteer vooral warme plekjes zoals oksels, liezen
en bilspleetVerwijder de teek met een tekentangHoudt het wondje in de gaten en raadpleeg uw
huisarts als er een rode kring ontstaatRaadpleeg ook de huisarts als de teek > 24 uur zit
Preventie
Vragen