Zivot umjetnosti, 35, 1983; izdavac: Institut za povijest …...Zivot umjetnosti, 35, 1983; izdavac: Institut za povijest umjetnosti Author Institut za povijest umjetnosti Subject

35

julije knifer

Ja n ižepo tp i san i n i s a m našao n i k a k a v j a č i raz log da se V a m a ne o b r a t i m d i r ek tno i t o :

1. Iz raz loga š to s m a t r a m da j e g o r n j a insti tuci­j a j e d i n a p o z v a n a r ješavati p i tan ja i p r o b l e m e tu­đih egzis tenci ja , i t o :

p o d a) u sp je šn ih egzis tenci ja

p o d b ) neusp ješn ih egz is tenc i ja

S e b e u b r a j a m m e đ u egzis tenc i je p o d a) i t o :

Iz raz loga š to s am j o š uv i j ek živ i š to h o d a m u svako d o b a dana i n o ć i bez ve l ik ih p o t e š k o ć a uli­c a m a grada u k o j e m egzist ira i d je lu je g o r n j a insti­tuci ja .

M e đ u t i m , p o s t o j i j e d a n p r o b l e m (č i s to egzis tenci­jalni p r o b l e m ) ko j i p reds tav l ja m u k u i t j e s k o b u n ižepo tp i sanog . Taj p r o b l e m se sas to j i u razl ic i iz­m e đ u dana i noć i . Rad i j a s n o ć e i r azuml j ivos t i na­p o m i n j e m da se dan (bez n o ć i ) d i je l i u dva di je la . T o jes t prv i d io dana n ižepotp isan i p r o ž i v l j a v a u i z v j e s n o m l e t a r g i č n o m snu a drugi d i o dana u aler­g i č n o m po lusnu . I o d toga se o tp r i l ike sas to j i dan n i žepo tp i s anog . N o d o l a s k o m n o ć i s i tuaci ja se mi­jen ja . Nižepo tp i san i se b u d i iz p o l u s n a i p o č i n j e s v j e s n o m p l o v i d b o m k roz n o ć . Za to b u đ e n j e niže­po tp i san i se zahval ju je g o r n j o j ins t i tuci j i , to jes t A k a d e m i j i znanos t i i umje tnos t i u Z a g r e b u .

K a d a s m o v e ć k o d zahval j ivanja , o d m a h n a p o m i ­n j e m da s am u o p ć e za sve sv ima zahvalan . U o p ć e , č i t av m o j ž ivo t se o d v i j a u duhu zahvalnos t i , j e d n e o p ć e n i t e i p r inc ip i j e lne zahvalnos t i , t o više š to ni­žepo tp i san i nepres t ano živi p o d z n a k o m tuđe m i l o ­sti.

P u t e m mi los t i j e d o š a o na svijet i ž ivi o d tuđe mi­losti , na roč i t o tuđe d u h o v n e mi los t i .

Mi los t i zahvalnos t , t o su dva t eme l jna e lementa , t ako reć i k rvna e lementa u p r o c e d u r i ž iv l jen ja ni­žepo tp i s anog . Os jeća j zahvalnos t i u o s t a l o m inspi­r i rao j e i o v u m o l b u .

Da s rce n i žepo tp i s anog ni je i s p u n j e n o z a h v a l n o š ć u p r e m a s v e m u a n a r o č i t o p r e m a g o r e z a m o l j e n o j in­s t i tuci j i , o s j e ć a l o b i se o s j e t n o p o m a n j k a n j e pra­v o g m o r a l a i e t ike.

Ali zahva l ju juć i v e ć i s a m o j č in jen ic i š to j e d i v n o os jeća t i zahva lnos t u s rcu , to j e s t zahva l ju juć i svi-

molba jugoslavenskoj akademiji znanosti i umjetnosti u zagrebu

36

m a i s v a k o m e , n ižepotp isan i p o d s v o j o m mora l ­n o m o d g o v o r n o š ć u iz javl juje da j e n a s t u p o m n o ć i s p r e m a n učini t i sve, j e r n o ć d o n o s i b u đ e n j e i svi­jes t , a to n i je d o s t o j n o p r a v o g č o v j e k a . Č o v j e k u se smi j e dozvo l i t i najviše le targični po lusan .

I, e to , z b o g toga svog p o r o k a , to j e s t š to se u o p ć e b u d i m , o s j e ć a m dužnos t upozo r i t i g o r e z a m o l j e n u ins t i tuc i ju k a o na jpozvan i ju za gušen je sv ih vrsta svijest i , na p o t r e b u kra jnje realnost i u oc j en j i van ju sadašnje d u h o v e s i tuaci je n i žepo tp i s anog .

I nadal je , to j e s t u p r v o m redu, o s j e ć a m se k r iv im š to m e s i s tem samopos luž ivan j a (self-service) više u z b u đ u j e n e g o , r e c i m o , eksper imen ta lne eksplozi ­j e a t o m s k i h b o m b i ( t j . nuk lea rne eksp loz i j e ) .

Pi tanje i važnos t s amopos luž ivan j a o d vi talne j e važnos t i za unutrašnju ravnotežu n i žepo tp i sanog , pa si z b o g toga n ižepotp isan i u z i m a s l o b o d u da o t o m p r e d m e t u obavi jes t i g o r e n a v e d e n u inst i tuci ju u p o s e b n o m p r i l o g u n a k n a d n o p o s l a n o m na uvid . N o pr i j e pre laženja na p rave raz loge k o j i su in­spirirali na h rab ros t n i žepo tp i s anog u o b r a ć a n j u d i r e k t n o m m o l b o m na g o r e n a v e d e n u inst i tuci ju, m o l i m g o r e n a v e d e n u inst i tuci ju , t o jes t Jugosla­v e n s k u a k a d e m i j u znanost i i umje tnos t i u Zagre­b u da j a v n o prog las i p u t e m radi ja i š t ampe k a k o j e svaka mržn ja m e đ u l j ud ima i n a r o d i m a izlišna. M o l i m da se na t o m e inzistira, j e r n ižepo tp i san i o s j e ć a p o t r e b u za m i r o m .

K a d a s m o v e ć k o d mira , n ižepo tp i san i n a p o m i n j e da d o l a s k o m n o ć i m i r a nestaje . P r e m a t o m e t reba ukinut i n o ć . N o ć ni je za spavanje , n o ć t reba uki­nuti . Z b o g t o g a t reba dane prož iv l java t i spavajući , t o jes t spavati radeć i i spava juć i radit i . Z a sve o v e d r a g o c j e n e n a p o m e n e n ižepo tp i san i i m a zahva­liti inspi raci j i nas ta lo j p o s t o j a n j e m g o r e n a v e d e n e ins t i tuci je .

Z b o g v i ta lnog p r o b l e m a k o j i nasta je p o s t o j a n j e m razl ike i z m e đ u dana i n o ć i , t o j e s t sna, p o l u s n a i buđen ja , n ižepotp isan i m o l i (pr i je svega zahval ju je) a o n d a j o š j e d a n p u t m o l i i j o š j e d a n p u t zahval ju je š to m o ž e p red lož i t i s l i j edeće :

1. P red l ažem da se Jugos lavensko j akademi j i zna­nos t i i umje tnos t i pruži m o g u ć n o s t za p r e u z i m a n j e c j e l o k u p n e d u h o v n e i f iz ičke vlast i n a d s v i m du­h o v n i m i f i z i čk im s u d b i n a m a l judi i ž ivo t in ja — p o s e b n o s p o m i n j e m ž ivo t in je z b o g n j i h o v o g huma­n o g o d n o s a p r e m a l jud ima .

2. R a d i lakšeg s p r o v o đ e n j a u ž ivo t g o r e n a v e d e n e akc i j e i p r euz iman ja tuđih sudbina , t reba:

a) pozva t i sve m u š k a r c e i žene i z m e đ u p rve i zad­n je g o d i n e ž ivo ta da g o r e n a v e d e n o j inst i tuci j i p o ­dastru m o l b u za v raćan je identi teta.

b ) Osnova t i sabi rne l o g o r e za p r i j e m dezident i te-t iziranih sudbina .

N a p o m e n a : m o l b e su obavezne .

F o r m a m o l b e j e o d r e đ e n a za to da b i se i t im pu­t em j o š j e d n o m mani fes t i rao pravi o s j e ć a j zahval­nost i i mi los t i . Os jeća j straha j o š j e o s t ao s a m o u r o m a n i m a . U l j u d s k i m dušama j o š j e d i n o egzist ira os jeća j d u b o k e zahvalnos t i i o s j eća j ve l ič ine i du­b ine tuđe mi los t i .

N a p o m e n a : p o d b ) sabirni l ogo r i , t o zvuč i ružno , ali u bit i p l e m e n i t o . Pitanje sabirnih l o g o r a j e jed­n o s t a v n o . U m j e s t o identi teta, l j u d i m a se pruža m o ­g u ć n o s t l agane i e fektne r a z o n o d e . Bi rana je la i p ića , i zbo r l j u b a v n o g par tnera p o inst inktu. Razne druš tvene igre . Z a j e d n i č k o p o s j e ć i v a n j e m u z e j a i galeri ja. M a s o v n o upražn javanje re l ig iozn ih os jeća ­ja . Diskus i je o b u d u ć n o s t i , n a r o č i t o b l i s t avo j budu­ćnos t i . L j u b a v na p rv i p o g l e d . F iz ički rad kao na­grada. O g r a n i č e n o spavanje . Upražn javan je umjet­n ičk ih inst inkata. Izleti u i n o z e m s t v o . Člans tvo u p j e v a č k i m druš tv ima i b i b l i o t e k a m a . J e d n o m go­dišnje v o ž n j a t r amva jem. Pos je t r o đ a c i m a i obra­tno ni je obavezan . I td. Pi tanje smr t i se ne r ješava j e r l judi b e z ident i te ta ne umi ru , j e r n e m a j u raz­l o g a umirat i . J e d n o m ili više pu ta g o d i š n j e o d r ž a v a se vel ika p r o s l a v a Dana zahvalnos t i i mi los t i . Taj dan se smat ra d a n o m o d m o r a . T o g a dana b i m o ž ­da t reba lo dozvo l j ava t i i umi ran je . N o to j e s tvar za d iskus i ju . T o g a dana se p i še J u g o s l a v e n s k o j aka­demi j i znanos t i i u m j e t n o s t i i p o t v r đ u j e se vlastit i os j eća j zahvalnos t i . Jedna o d g lavn ih dužnos t i de-z ident i f ic i ranih o s o b a j e p i san je m o l b i . Jed ino do ­zvo l j ena d u h o v n a terapi ja j e p i san je m o l b i , š to se p rog l a šava z n a n o š ć u i z b o g toga n i žepo tp i s an i v e ć sada m o l i da b i m o g a o Jugos l avensko j akademi j i znanos t i i u m j e t n o s t i u Z a g r e b u o d s a d a p o nekol i ­k o puta d n e v n o upuć iva t i m o l b e .

N a p r i m j e r u j u t r o : Ja n ižepo tp i san i m o l i m da se s m i j e m zahvali t i na č in jenic i da s am se danas p r o ­b u d i o .

I l i : Ovaj čas se n ižepo tp i san i s je t io da j e sv ima zahva lan n a s v e m u .

I l i : J e d n o s t a v n o hva la !

j u l i j e k n i f e r

c r tež , 1960.

37

t e š k o ć a p r o c e s dezident i te t i f ikaci je zaos tane za to­k o m o p ć e g razvo ja , ž ivo ta i s k u p o ć e . K a o d i rek tnu i n e p o s r e d n u m j e r u p r e d l a ž e m u k i n u ć e i z a b r a n u real iziranja p ro j ek t i r an ih m o l b i zahvalnos t i . Pred­lažem r e v o l u c i j u u r e t r o a k t i v n o m smis lu ili b o l j e reć i r e v o l u c i j u uz iman ja p o m o ć u sile v las t i tog p r a v a na dezident i te t i f ikaci ju . U o s t a l o m , p r e d l a ž e m da se uk ine svaka m o g u ć n o s t odaš i l j an ja m o l b i sv ih vr­s ta o d s t rane p o j e d i n a c a . P red l ažem o b r n u t i s l i jed m o l b i : T o jes t da Jugos lavenska a k a d e m i j a znano­sti i umje tnos t i poša l j e m o l b u sv im zainteresirani­ma , a p r i j e svega n i ž e p o t p i s a n o m u k o j o j s p u n o zahvalnos t i m o l i zainteresirane, a p o s e b n o n ižepot -p i sanog , da b i pos ta l i č l anov i , u n a j m a n j u r u k u do­pisni č l anov i te c i j en jene ins t i tuci je . U o s t a l o m , o d sada b i s a m o inst i tuci je imale p rava pravi t i m o l b e . Nižepo tp i san i p red laže da b i m u se svi p u t e m raz­l iči t ih m o l b i zahvali l i š to ih u s r eću j e s v o j i m p o s t o ­j a n j e m . T o j e n a r o č i t o o b a v e z n o za ins t i tuc i je ad­minis t ra t ivnih , upravnih , in te lektualn ih i d u h o v n i h prof i l a . Dal je , da m u se l judi o b a v e z n o p i s m e n o za­hva l ju ju na l j u b a z n o m p o z d r a v u . Dal je , da r e c i m o u k inu, a p o m o g u ć n o s t i i u kazal i š t ima, n a r o č i t o na o p e r n i m p reds t avama , s lužbenic i d o t i č n i h usta­n o v a , j a v n o , n e p o s r e d n o p o s l i j e p reds tave , ali oba ­vezno , p r o č i t a j u imena pr i su tn ih i d a i m se zahvale na pos j e tu . R e d o v n i m p o s j e t i o c i m a t r e b a o b a v e ­z n o klesati i m e n a na s p o m e n - p l o č a m a r e d o v n i h p o ­sjet i laca. Dal je , da n o v i n e donaša ju iz dana u dan p o i m e n i č n i p o p i s t j . imena l judi k o j i j o š ž ive , a ne on ih k o j i su umr l i . K a d a n e t k o neš to n e g d j e kupi , p r o d a v a o n i c a b i t rebala p i s m e n o zahval i t i k u p c u na u č i n j e n o m . M e đ u t i m , u k o l i k o ni to n i j e m o ­guće , o n d a neka os tane sve k a k o j e u o č e k i v a n j u n o ć i i z m e đ u 4. i 5. ve l j ače 1962. M o j p a s o š v r i j ed i d o 14. ve l j ače 1962.

N ižepo tp i san i

D a bi se o d m a h p r i š l o t e k u ć i m zadac ima , o d m a h u o v o j m o l b i p r e d l a ž e m s l i jedeći tekst za m o l b u k o j o m se m o l i o d u z i m a n j e identi teta. N a p r imje r : Ja n ižepo tp i san i , zadnj i pu t zakonsk i u vlasniš tvu s v o j e g a ja , m o l i m gorn j i nas lov , to jes t Jugosla­vensku a k a d e m i j u znanost i i umje tnos t i u Z a g r e b u da p r i m i m o j u m o l b u k o j u iz d u b o k e zahvalnos t i p r e d a j e m u svrhu o s l o b a đ a n j a o d s v o g identi teta . V r a ć a m v a m sve uz p u n u zahvalnost . Z b o g lakšeg raspo lagan ja s m o j o m b i v š o m l i čnošću , t o j e s t tada v e ć bez l i čnos t i , n a p o m i n j e m d a su m i iz b ivšeg ž ivo ta ostale neke sk lonos t i . Pr i je svega m o l i m da m e se ne vidi , i za svako tuđe opažan je s p r e m a n s a m pr imi t i egzempla rnu kaznu. U o p ć e v e ć una­p r i j e d se j a v l j a m k a o p r i m j e r za kažnjavanje . Zah­va lnos t j e m o j a o s o b i n a . U p r i j a šn j em ž ivo tu b i o s am sk roman . M o j i m rod i t e l j ima za t o zahval i te a m e n e kaznite. Plaš l j ivo s am v o l i o žene. T o n j ima zahvali te a m e n e kazni te . Plaš l j ivo s am se o d a v a o b ludu . U t o m s luča ju t reba žene kažnjavat i , a m e n i bit i zahvalan, ne z n a m zap ravo zaš to , ali t ako m i kazuje m o j bivši instinkt. P o v r e m e n o s a m se oda ­v a o p o r o k u a l k o h o l a i p i j ančevan ja . T i m e s a m d o ­v o l j n o kažnjen, i s p u n o ć u zahvalnos t i u l o g o r u za dezident i te t iz i rane držat i p redavan ja u s l avu in­tegrac i je a lkoho l a i b luda . Još j e d n o m hvala na s v e m u . Vaš n ižepotp isan i .

U k o l i k o o v a m o j a m o l b a za organiz i ran je deziđen* t i tet if iciranje u p u ć e n a na adresu Jugos lavenske a-k a d e m i j e znanos t i i umje tnos t i ne b i naišla na p o ­v o l j a n p r i j e m gg. a k a d e m i k a (u š to ne v j e ru j em, j e r j e na t emel ju u s m e n i h p r e g o v o r a pos t ignu t na­čelni (Sporazum), j a n ižepotp i san i i m a m s l i jedeći p r i j e d l o g :

R a d i b o l j e g s p o r a z u m i j e v a n j a p r e d l a ž e m da se na­n o v o u v e d u feudalni o d n o s i . M i s l i m da se na liniji t akv ih o d n o s a m o g u izazvati v e o m a s rdačni o d n o s i i p u n o r azumi jevan je i z m e đ u inst i tuci je k a o š to j e Jugos lavenska akademi j a znanos t i i umje tnos t i u Zagrebu , s j e d n e strane, i os ta l ih d u h o v n i h i in­te lektualnih i p o l u d u h o v n i h i po lu in te lek tua ln ih us t anova i radnika , s d ruge strane, a s p e c i j a l n o na liniji spo razumi j evan j a i z m e đ u o s o b a s i den t i t e tom i o s o b a k o j e su na t eme l ju m o l b e o s l o b o đ e n e s v o g identi teta. U t o m slučaju, feudalni o d n o s i znači l i b i dal jnj i d o p r i n o s human izac i j i današn je neuralgi-čne s i tuac i je m e đ u l jud ima . N i j e p r o g r e s uv i j ek ići s a m o napr i j ed i n i je uv i j ek p r o g r e s ić i s a m o napri­j e d i n i je s a m o p r o g r e s ić i uv i j ek napr i j ed . P rogres j e i ići p r o g r e s i v n o natrag. T r e b a b e z da l jn jega dez-avangardizira t i ova j današnj i svi je t . S t o g a pre­d l a ž e m feuda lne o d n o s e na j e d n o m v i šem, a-k a d e m s k o m n i v o u t j . b r u t a l n o m n i v o u . T o j e al­ternativa u s luča ju da z b o g adminis t ra t ivn ih p o ­