-
ZESTAW 1 1. Rzsistki u byda.(tritrichomonadozy)
Tritrichomonas foetus (Trichominas vaginalis wystpuje u ludzi)
Wystpuje kosmopolitycznie Zaraenie przez krycie inseminacja nie
(znacznie zmniejszya zachorowania u byda w Polsce, teraz
spotykane sporadycznie)
Morfologia Trofozoit jest owalnego, rzadziej
wrzecionowatego ksztatu dugoci 1225 m i szerokoci 511 m
Owalne jdro zlokalizowane w przedzie ciaa
Przed jdrem znajduje si blefaroplast. Z ciaek podstawowych
pooonych w
pobliu blefaroplastu wychodz 4 wici, z ktrych 3 s skierowane ku
przodowi, a jedna, tzw. sterowa, biegnie ku tyowi wzdu krawdzi bony
falujcej i koczy si wolno w tyle poza ciaem komrki.
Namnaaj si przez podzia poduny, nie tworz przetrwalnikw.
Zaraenie Krowa Gbokie, bona luzowa macicy, przejciowo pochwa
Zaraona od buhaja nosiciela Zaczerwienienie, obrzk sromu, luzowo
ropny wypyw,
potem guzkowe zapalenie pochwy Po okoo miesicu moe nastpi
samowyleczenie lub
przedostaje si do macicy, Jaowo, ronienia, ropomacicze Jak si
zacieli to nie donosi (16 tyg ronienia!) Krowa wyleczona jest jaowa
ze wzgldu na cienk bon
luzow
-
Buhaj Kilka, kilkanacie dni po zaraeniu rozwija si stan
zapalny
b. luzowej worka napletkowego i odzi, obrzk puzdra, luzowo-ropny
wysik, wybroczyny, guzki, pcherzyki, naderki, bl przy wysuwaniu
prcia,
Po 3 tyg objaww stan przechodzi w przewleky, bezobjawowy,
Inwazja nie siga gboko rdo zaraenia
rdem zarazy jest chory buhaj, u ktrego przewleka inwazja
przebiega zwykle bezobjawowo. Zaraanie odbywa si wycznie przez akt
krycia lub drog sztucznego unasieniania nasieniem zanieczyszczonym
rzsistkiem. Poza organizmem szybko gin.
Diagnostyka Test luzowy (Polega na zlepieniu rzsistkw pod
wpywem
przeciwcia odpornociowych obecnych w luzie pochwowym krw
zaraonych rzsistkiem. Wykonanie: Na szkieko z wgbieniem naley nanie
badany luz i doda kropl hodowli rzsistka. Wynik dodatni:Pod
mikroskopem stwierdza si skupienia (zlepienia) si pierwotniakw)
Rzsistki w luzie, wypuczynach z worka napletkowego, Podoa
specjalistyczne, Barwienie Giemsa, Pomiertnie w odku u podw i
zmiany bon luzowych
Leczenie Leczenie: Metronidazol, dimetronidazol, pukanie.
2. Capillaria u misoernych Capillaria aerophila Morfologia
Samce 15-25mm, samice 25-32 mm Podobne do wosogwek, ale nie ma a
tak mocnego podziau
na wsz i grubsz cz ciaa
-
Wystpowanie kosmopolityczny. ywiciel ostateczny lis, pies lub
kot. ywiciel poredni ddownica. Umiejscowienie puca, oskrzela,
tchawica. Cykl
W jajach wydalonych z kaem wyksztaca si larwa. Po zjedzeniu jaj
przez ddownice rozwijaj si larwy inwazyjne. Zjedzenie ddownicy
przez zwierz misoerne uwalnia larwy. Larwy naczyniami krwiononymi i
chonnymi dostaj si do puc. Po odbyciu dalszych dwch linek dojrzewaj
pciowo.
Jaja odkaszlnito i poknite, wydalane na zewntrz z kalem lub jak
psisko kaszle.
Chorobotwrczo Okres prepatentny 25-29 dni. Kaszel, duszno,
niedotlenienie, wycieki, wypywy,
powikania. Capillaria plica Morfologia
Samiec 13-30, samica 30-60mm. Cienki, wosowaty, jaja szarawe,
beczukowate
Wystpowanie kosmopolityczny. ywiciel ostateczny lis, pies lub
kot. ywiciel poredni ddownica. Umiejscowienie pcherz moczowy.
Cykl
Jaja wydalone z moczem, w nich wyksztaca si larwa L1. Po
zjedzeniu przez ddownice larwy osadzaj si w jej tkankach.
Po zjedzeniu wychodz do wiata odka- linka (L2), w wietle jelita
do L3, migruj do nerek, liniej (L4)
Moczowodami do pcherza, tu dojrzewaj pciowo. Objawy po 2
miesicach. Rzadko wystpuj zaburzenia w
oddawaniu moczu, krew w moczu.
3. Tasiemce u ryb znajdujce si w jelicie cienkim.
-
Caryophyllaeus laticeps (godzicznik); choroba: kariofiloza!!
Morfologia:
0,5-1 cm. Tasiemiec niszy, Tasiemiec nieczonowany (wyglda jak
forma larwalna), Gwka bez narzdw czepnych, z pobrudon powierzchni,
Przedni koniec ciaa podobno przypomina godzika Jajnik w ksztacie
litery H lub motyla, w tylnej czci ciaa.
Wystpowanie Europa. ywiciel poredni skposzczety (rureczniki).
ywiciel ostateczny ryby karpiowate. Umiejscowienie jelito cienkie.
Cykl:
W skposzczetach po pokniciu onkosfery rozwija si procerkoid,
Zjadane przez ryby i w nich rozwija si ostateczna forma,
rozwojem odpowiadajce larwom II stadium plerocerkoidowi u innych
tasiemcw niszych ( nie ma drugiego ywiciela poredniego!!!).
Objawy: wychudzenie ryb, podranienie jelita, perforacja jelita
przy
duych inwazjach ze niciem, zapobieganie to niszczenie
skposzczetw przez spuszczanie stawu i wapnowanie jego dna.
4. Wosogwka u wi Trichuris suis Morfologia
Samce i samice 3-5cm Przednia wosowata, tylna rozszerzona, w
cieszej czci
gardziel, Pojedynczy ukad pciowy Tylny koniec ciaa samca
zwinity
-
Wystpowanie kosmopolityczne. ywiciel winia i dzik.
Umiejscowienie jelito grube. Cykl
Geohelminty - rozwj bez ywiciela poredniego W wydalonych jajach
rozwija si larwa II stadium, Po dostaniu si inwazyjnych jaj do
jelita cienkiego wykluwa
si larwa II stadium, Larwa wnika do gruczow b. luzowej kocowego
odcinka j.
biodrowego, lepego i okrnicy, Tam podczas fazy histotropowej
przechodz 3 linki, Wydostaj si do wiata jelita i osigaj dojrzao
pciow.
Chorobotwrczo Prepatentny 6 7 tygodni.
Objawy: Mae inwazje bezobjawowo, Bardziej intensywne u modych
wywouj biegunk z krwi,
brak apetytu, zatrzymanie rozwoju, niedokrwisto, osabienie
prowadzce do mierci.
Larwy w b. luzowej mog powodowa zapalenie nieytowe, Dojrzae s
hematofagami (odywiaj si krwi) s bardziej
patogenne ni larwy. ZESTAW 2 1. Kokcydioza jelit cienkich drobiu
(gatunki, ktre najbardziej
patogenne, w jakich odc.jelit ktre) Gatunki ktre wywouj
Eimeria necatrix (schizogonia 3x) Eimeria maxima (3x) Eimeria
acevulina (4x) Eimeria mivati (4x)
Te w cienkich. Eimeria brunetti w jelicie prostym i steku,
Eimeria tenella w nabonku lepego
Najbardziej patogenne E. tenella i E. necatrix biegunka z krwi,
miertelno 50 -100%, szczeglnie u ptakw 3-5 tyg.
-
Oglnie o kokcydiach: Kosmopolityczne, problem w hodowli kur
rodowisko wilgotne bez soca lubi Zaley te od warunkw i higieny u
kurek Kokcydia si szybko mno, Formy odporne na warunki rodowiska
zewntrznego
Cykl rozwojowy: Schizogonia
Zwierzak zaraa si oocytami ktre maj 4 spory, w kadej po 2
sporozoity
Sporozoity uwalniane po zjedzeniu, maj kompleks apikalny >
wnikaj do enterocyta
Powstaj schizonty Tam si dziel, rozpad komrki, uwalniaj si
merozoity ->
wnikaj do innych komrek, kolejna schizogonia Gamogonia
Jeli poza enterocytem wytwarza si posta nieatakujca kolejnych
enterocytw, to jest to gametocyt, przechodza gametogoni wytwarzaj
si makrogametocyty i makrogametocyty. Z tego mikro i makrogamety.
Mikro wchodzi w makro tworzc oocyst, wydalan do rodowiska
Sporogonia W rodku oocysty w rodowisku tworz si bezpciowo 4
sporoblasty, ktre si otoczkuj dajc sporocysty, w kadej
sporocycie wyksztacaj si dwa sporozoity. Uff.
Chorobotwrczo kokcydii: Uszkadzaj mechanicznie, upoledzaj funkcj
jelita
(ograniczenie adsorpcji skadnikw pokarmowych, osabienie aktywno
enzymw, zmiana przepuszczalnoci b. luzowej)
Dziaanie toksyczne Zwalczanie kokcydiozy Obecnie w zwalczaniu
kokcydiozy (zarwno w leczeniu i
zapobieganiu) stosuje si zwizki chemiczne dziaajce
kokcydiostatycznie tzn hamujce rozwj kokcydiw gwnie w fazie rozwoju
bezpciowego.
Wymagania dla lekw przeciw kokcydiozowych o 1. Szerokie spektrum
dziaania (na wiele gatunkw
kokcydii).
-
o 2. Maa toksyczno umoliwiajca dugotrwae stosowanie
o 3. Dziaanie na pniejsze fazy rozwoju bezpciowego (poczwszy od
II schizogoni)
o 4. Nie wytwarzanie lekoopornoci kokcydiw Zwalczanie Wybierajc
lek naley uwzgldni czynniki:
o 1. wiek leczonych ptakw o 2. wykorzystanie produkcyjne ptakw.
o 3. sposb podawania preparatu (z karm, wod). o 4. okres karencji.
o 5. dziaanie profilaktyczne czy lecznicze preparatu
Zwalczanie kokcydiozy kur Sulfochloropirazyna Sulfadimetoksyna z
hydroksydimetylopirydyn Sulfochinoksalina lub sulfachinoksalina z
amprolium Amprolium lub amproplium z etopabatem, amprolium z
sulfachinoksalin Toltrazuril
Zapobieganie - Chemioprofilaktyka Polega na podawaniu z karm
kokcydiostatykw, przez cay
okres chowu lub w okresach szczeglnego zagroenia uwzgldniajc
okres karencji preparatw.
Najczciej stosowanymi kokcydiostatykami s: amprolium, amprolium
z etopabatem. monenzyna, narazyna, robenidyna, salinomycyna,
sulfachinoksalina z amprolium.
o Program cigy podawanie jednego, okrelonego kokcydiostatyku
przez cay okres chowu z zachowaniem okresu karencji.
o Program wahadowy polega na stosowaniu w paszach dwch rnych
kokcydiostatykw. Pierwszy na pocztku okresu chowu. Drugi na kocu.
Uwzgldniajc okres karencji.
o Program rotacyjny polega na zmianie kokcydiostatyku w danej
hodowli co kwarta, lub 2-3 cykle produkcyjne, a nawet co 2-3
lata.
Celem jest opnienie powstawania szczepw lekoopornych.
Zapobieganie, immunoprofilaktyka
-
Coccivac, lmmucox, Poracox np Parqcox-5, Livacox , Nobilis Cox
ATM, Eimeriavax, Viracox 500
2. Wszoy i wszawica u Bo (gatunki, rozmiar, cykl oglnie,
rnice
midzy wszoami i wszami, co jest bardziej ucilwe dla Bo)
WSZOY
Bovicola bovis bydo Bovicola ovis owce Bovicola caprae u kzek
Wystpowanie pasoyty o szerokim zasigu geograficznym. W
Polsce do pospolite u byda. Morfologia
Samce 1,2-1,4 mm, samice ok. 1,5 mm U wszow gowa zawsze szersza
od tuowia, bezskrzyde, Ciao spaszczone grzbieto-brzusznie, aparat
gbowy typu
gryzcego, 3 pary odny z pazurkiem, czuki zbudowane z 3
czonw.
Umiejscowienie U Bo na gowie szyi, grzbiecie i u nasady ogona (
u Ov w
wenie u nasady wosw szyi i tuowia, u Cap na grzbiecie). Cykl
Samica skada ok. 100 jaj na nasad wosw Po upywie 6-8 dni wylgaj
si larwy, trzykrotnie liniej
(przeobraenie niezupene), dojrzao pciowa po 2-5 tyg Wszoy
odywiaj si naskrkiem, martwymi wosami i
wydzielin gruczow skry, Nie s krwiopijne.
Wszoowica rozprzestrzenia si przez: o Zaraanie przez bezporedni
kontakt, a u owiec take za
porednictwem narzdzi uywanych do strzyy. o Wprowadzenie
opadnitego wszoami zwierzcia do stada
przyczynia si do rozprzestrzenienia inwazji. o W zaniedbanych,
ciemnych i wilgotnych oborach oraz
owczarniach wszoowica wystpuje czciej. Obraz kliniczny wszoowicy
przeuwaczy Nieznaczna inwazja przebiega niepostrzeenie.
-
Masowe wystpowanie pasoytw powoduje niepokj i wyrany wid skry,
co zmusza zwierzta do ocierania si o otaczajce przedmioty.
Cigle dranienie skry przez pasoyty oraz mechaniczne urazy
przyczyniaj si do powstawania procesw zapalnych skry jej zgrubienia
i lokalnych wyysie.
U owiec inwazja wszow powoduje spilnienie, a nawet wypadanie
weny
Odrnienie wszow od wszy Dla wszow charakterystyczna jest dua
gowa, znacznie szersza od
tuowia. Zwalcza si to to iwermektyn, albo mona Ipowet, Puralyl
Zapobiegamy jednoczesna dezynfekcj, dbaniem o czysto,
szybkim eliminowaniem, dobrym jedzonkiem
WSZY Bydo
Haematopinus eurysternus Linognathus vituli Solenoptes
capillatus
Owce Linognathus ovillus Linognathus pedalis
Kozy Linognathus stenopsis
Morfologia Samce od 1,6 do 3,3 mm, samice 2-4,5mm Gowa wyduona,
wsza od tuowia Czuki 5 czonowe, narzdy gbowe typu kujco-sscego
Odwok wyduony, owalny, 3 pary odny z pazurkiem.
Umiejscowienie U krw wszy usadawiaj si na: karku, grzbiecie i u
nasady
ogona. (Linognathus pedalis pasoytuje na dolnych partiach
koczyn)
Cykl Rozwj ich jest prosty Z jaj (gnidy) przylepionych do wosw,
wylgaj si po 7-12
dniach larwy, rnice si od osobnikw dorosych gwnie mniejszymi
wymiarami.
-
W cigu dalszych 2-3 tygodni larwy liniej dwu- lub trzykrotnie i
osigaj dojrzao.
Osobniki dojrzale oraz postacie larwalne odywiaj krwi! Obraz
kliniczny wszawicy przeuwaczy
Nieznaczna inwazja przebiega zwykle bezobjawowo. Intensywna
wszawica powoduje niepokj zwierzt i znaczny
wid powodowany nakuwaniem skry przez wszy, a przede wszystkim
dranicym dziaaniem ich liny wprowadzonej do ranek.
Zwierzta ocieraj si o napotkane przedmioty, ogryzaj i drapi
swdzce miejsca, co moe by przyczyn mechanicznych urazw.
Zapalenie skry, wyysienia z strupw, spilnienie weny obserwuje si
czciej w przebiegu wszawicy ni wszoowicy.
U jagnit inwazja znacznego stopnia powodowa moe niedokrwisto,
oglne wyniszczenie, a nawet zejcia miertelne.
3. Cykl i morfologia I.ricinus ( rozmiar, budowa oglnie, cykl ,
co
przenosz [aciskie nazwy bakterii!], take przykady kleszczy
jedno i dwuywicielowych)
Morfologia
Samiec do 2,5 mm, samica do 5mm (po nassaniu do11 mm)
Po nassaniu wyglda jak nasionko rcznika
Samiec cay pokryty chityn, samiczka tylko czciowo, maa
pytka u podstawy ryjka (samce nie pija albo opijaj samice)
Ciao niesegmentowane, dorose maj 4 pary odny, ryjek dugi,
wyranie wyodrbniony.
ywiciele psy, koty, bydo i konie.
Umiejscowienie na powierzchni skry, szczeglnie w miejscach
gdzie jest ona cienka (okolice podbrzusza, przyrodkowej
powierzchni ud, wymienia, gowy, maowin usznych, szyi)
-
Cykl
Samice po kopulacji i nassaniu si krwi opuszczaj ywiciela i
po
4-27 dniach na rolinach skadaj zlepione wydzielin jaja,
Po ok. 30 dniach z jaj wylegaj si 6-none larwy, wdruj one na
wierzchoki traw i krzeww, skd atakuj mae zwierzta,
po nassaniu si krwi, larwy odpadaj na ziemi i w cigu 3-4 tyg
przeksztacaj si w 8-none nimfy (podobne do dorosych, ale
nie maj otworu pciowego),
nimfy atakuj wiksze zwierzta (np. zajce) i ss krew prze 4-7
dni,
opuszczaj ywiciela, przez 8-12 tyg pozostaj w stanie
spoczynku, nastpnie liniej i przeksztacaj si w dorose
kleszcze,
samice po osigniciu dojrzaoci, ale przed zoeniem jaj opadaj
kolejnych ywicieli i karmi si krwi, natomiast dojrzae samce
nie zawsze pobieraj pokarm,
jest to kleszcz trjywicielowy,
dugo cyklu uzaleniona jest te od temperatury, wilgotnoci i
zdobycia pokarmu, cykl moe trwa 1,5 5 lat.
Rola epidemiologiczna i epizotiologiczna:
Wirusy o Wirus kleszczowego zapalenia mzgu podtypu
zachodniego, Bakterie
o Borrelia burgdorferi, o Riketsje gorczki Q (Coxiella
burnetii), o Paeczki durowe (Salmonella enteritidis), o Paeczki
tularemii (Francisiella tularensis), o Paeczki listeriozy (Listeria
monocytogenes),
-
o Woskowiec rycy (Erysiopelothrix rhusiopathiae), o Paeczki
brucelozy (Brucella melitensis).
Pierwotniaki o Babesia canis i B. capreoli wywoujce babeszjoz
u
psw, o Babesia divergens i wywoujce hemoglobinuri
europejsk byda, o Babusia ovis.
Kleszcz dwuywicielowy Hyaloma marginatum (kleszcz wdrowny) 4.
Chelyetiella u kota (rozmiar, cykl oglnie, objawy, jakie rasy
kotw
podatne)
Cheyletiella blakei
Morfologia
Samiec 350-400um, samica 450-580um (rednio 400 -600 um)
Wystpowanie kosmopolityczne
ywiciel koty ( wicej zrae u kotw rasowych 25%, koty
himalajskie i perskie do 50%).
Umiejscowienie skra gownie na grzbiecie i gowie.
Cykl
Rozwj na jednym ywicielu,
Samica skada jaja przytwierdzajc je do wosa oplatajc
kokonem z wkien,
Wylgaj si larwy, potem stadium protonimfy i deutonimfy
osigaj stadium dojrzae (mona powiedzie nimfa I i II
stadium),
Cykl trwa ok. 2 tygodnie.
Obraz kliniczny
Silny wid skry,
Zwierzta drapi si i wylizuj tak silnie, e sier na caym ciele
bywa mokra.
-
U wszystkich kotw obserwuje si na gowie szyi i wzdu
krgosupa pojedyncze strupy, sier pokrywa drobny upie!
ZESTAW 3
1. Wgrzyca byda (cysticercosis bovum) Wywoana przez Cysticerkus
bovis, form larwaln Taenia saginata
(tasiemiec).
Morfologia
Pcherzyk o wymiarach 7-9x4-6mm, z wpuklonym do wntrza
skoleksem nieuzbrojonego tasiemca z 4 przyssawkami.
Wystpowanie kosmopolityczny.
ywiciel poredni bydo.
ywiciel ostateczny czowiek (dorosy pasoytuje w jelicie
cienkim).
Umiejscowienie - w tkance cznej mini poprzecznie prkowanych,
(minie uchwy, misie sercowy (u cielt), minie przeyku, minie jzyka,
minie midzyebrowe.
Cykl Czony Taenia saginata wydalane s z kaem czowieka do
rodowiska, jaja mog by rozsiewane w trakcie czynnego ich
wypezania z odbytu,
Zaraane byda nastpuje przez zjadanie jaj, z ktrych uwalniaj si
onkosfery i wnikaj do naczy ylnych lub chonnych przewodu
pokarmowego zwierzt,
Krwiobiegiem wdruj one po caym organizmie i osiadaj si w tkance
cznej mini poprzecznie prkowanych,
Po okoo 4 miesicach rozwijaj si w inwazyjne wgry. DROGI ZARAENIA
BYDA CYSTICERKOZ
o Per os. o Istnieje rwnie moliwo inwazji rdmacicznej. o Czowiek
zaraa si, zjadajc surowe, niedosmaone lub
niedogotowane miso wolowe zawierajce wgry. o Taenia saginata
dojrzewa w jelicie cienkim czowieka w cigu
2-3 miesicy.
-
Obraz kliniczny Cysticerkoza byda przebiega zwykle bezobjawowo.
Jedynie u modych cielt w przypadku bardzo intensywnej
inwazji, obserwowa mona podwyszenie temperatury, przyspieszenie
oddechw i ttna oraz biegunk.
Niekiedy (w przypadkach znacznej inwazji minia sercowego) mog
wystpi - zaburzenia w akcji serca, a take przypadki mierci.
AP W przypadkach obumarcia wgrw, obserwuje si rnej
wielkoci ogniska martwicowe (od ebka szpilki do ziarna grochu)
otoczone grub cznotkankow otoczk, wewntrz ktrej znajduj si
ltozielonkawa serowata masa, ulegajca z czasem zwapnieniu
2. Kokcydioza jelita prostego i steku kur Eimeria brunetti,
(dalej trzeba chyba gada z poprzedniego zestawu
co tam si wie)
3. Pchy- gatunki, inwazja, znaczenie epi Morfologia oglnie
Spaszczone bocznie, owalne, bezskrzyde, dugo 2-3 mm,
Narzdy gbowe kujco-ssce,
Ctenidia grzebienie na policzkach, ich liczba i ukad , jest
charakterystyczna dla gatunku pchy,
Szczecinki pokrywajce ciao,
Doskonale rozwinite koczyny,
Odporne na gd,
Cykl i ycie oglnie
Cay rozwj poza ywicielem,
Cykl z przeobraeniem zupenym,
-
Samica skada jaja po nassaniu si krwi waciwego ywiciela. Z
jaj po 4-10 dni wylgaj si larwy robakowate, beznogie, typ
aparatu gbowego gryzcy, odywiajce si materi organiczn i
kaem dojrzaych pche. Liniej dwukrotnie, larwy III stadium
otaczaj si oprzdem tworzc kokon, w ktrym si
przepoczwarzaj. Z poczwarki owad dorosy.
Czsto zmieniaj ywicieli znaczenie epidemiologiczne,
Znane nam gatunki:
Pulex irritans pcha ludzka, moe by u psw, kotw, lisw,
o Pod okiem szczecinka oczna, brak grzebieni, Ctenocephalides
canis pcha psia, moe by u kotw, szczurw,
myszy,
o Gowa okrga, o Pierwszy zb grzebienia jest 2x krtszy od
drugiego,
Ctenocephalides felis pcha kocia, moe by u psw, szczurw,
ludzi,
o Gowa wyduona, o Pierwszy zb grzebienia nieznacznie krtszy od
drugiego,
Xenopsylla cheopis pcha szczurza
o Nad okiem szczecinka oczna, brak grzebieni, Inwazjo logia:
Wywouj reakcje alergiczne, pcha psia powoduje APZS
(alergiczne pchle zapalenie skry), przenosz grone choroby
Duma
(Pcha szczurza pasoytuje na szczurach, ale w przypadku braku
tych
ywicieli szczury gin zaraone dum, przenosi si na inne zwierzta
i
ludzi. Przekazywanie paeczki dumy nastpuje podczas cofania
si
-
uprzednio wessanej krwi zakaonej Yersinia pestis zjawisko to
nosi
nazw regurgitacji. Szczeglnie grone s pchy, u ktrych w
przewodzie
pokarmowym powstaje tzw. blok bakteryjny (zaczopowanie
przedodka
bakteriami dumy))
Tularemia (Francisiella tularensis)
Dur brzuszny (Rickettsia typhi)
Gorczka Gr Skalistych (Rickatsia rickettsi)
Diphylidium caninum
(tasiemiec, larwy zaraaj si zjadajc jaja aparat typu
gryzcego!)
4. Balantidioza wi Balantidium coli, szparkarz okrnicy,
orzsek,
Morfologia
W postaci trofozoidu i cysty,
Trofozoity owalne, ok 30-150 um, posiadaj rzski, s
ruchliwe, aparat jdrowy makro i mikronukleus,
Cysty okrge, 50-60 um, postaci przetrwalnikowe,
Wystpowanie kosmopolityczny.
ywiciel winia, czowiek.
Umiejscowienie okrnica.
Cykl
Namnaa si przez podzia poprzeczny w wietle jelita,
W trakcie pasau przez przewd tworzy si cysta, ktra jest
wydalana z kaem do rodowiska zewntrznego,
Zaraenie przez zjedzenie cyst ze rodowiska.
Chorobotwrczo
Wrzodziejce zapalenie jelit grubych,
-
Biegunki u prosit szczeglnie w okresie odsadzenia i zmianie
karmy, do zarae dochodzi,
Nie jest bardzo patogenny. ZESTAW 4 1. Trychomonozy gsi i
kaczek. Trichomonoza ptakw. Trichomonas gallinae(trichomonoza gobi)
Wystpowanie kosmopolityczne. W Polsce pospolite. ywiciel gobie,
indyki, rzadziej kury i inne kurowate oraz
ptaki dzikie. Umiejscowienie bona staowa jamy dzioba, przeyku i
wola,
takie okolica steku (u modych gobi) oraz narzdy wewntrzne.
Cykl
Namnaa si bezpciowo przez podzia. Inwazjologia
Trichomonoza gobi jest typow inwazj gniazdow, na ktre zapadaj
mode ptaki
Zaraenie nastpuje bezporednio od rodzicw - nosicieli rzsistka, w
czasie karmienia mleczkiem z wola.
Rzsistki bytujce na bonach luzowych jamy dzioba, przeyku i wola
powoduj stany zapalne prowadzce do powstania guzkowatych to
zabarwionych ognisk martwiczych. Wytrcanie si wknikowych nalotw moe
obejmowa bon luzow przeyku, wola, a niekiedy nawet tchawic.
Tetratrichomonas gallinarum (tetratrichomonoza kur i indykw)
Morfologia
Ksztatu owalnego, dugoci 7-15 um. Cztery wolne wici s skierowane
ku przodowi, pita wi
biegnie ku tyowi. Wystpowanie kosmopolityczne. W Polsce
stwierdzane. ywiciel indyki, kury. Umiejscowienie jelito lepe, take
wtroba. Cykl
Namnaa sic bezpciowo przez podzia. Inwazjologia
Zaraenie nastpuje drog pokarmow. Obraz kliniczny i zmiany
patologiczne
-
Pierwszym objawem jest biegunka (odchody jasno-te,
pieniste).
Rzsistki powoduj stany zapalne nieytowe lub
dyfteroidalno-wrzodziejce bony luzowej jelit lepych.
W wtrobach stwierdza si ogniska martwicze. Tetratrichomonas
anseris et anatis (tetratrichomonoza gsi i kaczek) Morfologia
Ksztatu owalnego, dugoci 6-9 um. Cztery wolne wici s skierowane
ku przodowi. Bona falujca na caej dugoci komrki. Wi sterowa,
wystaje poza komrk.
Wystpowanie kosmopolityczne , w Polsce stwierdzane. ywiciel
Tetratrichomonas anseris g, Tetratrichomonas
anatis kaczka. Umiejscowienie jelito lepe. Cykl
Namnaa si bezpciowo przez podzia. Inwazjologia
Zaraenie nastpuje drog per os, a take drog pciow podczas
kopulacji.
Zmiany AP Rzsistki powoduj stany zapalne bony luzowej jelit
lepych, prowadzce do zgrubienia, owrzodze i ognisk
martwicowych.
2. Owsica krlikw. Passalurus ambiguus
ywiciel krliki, zajce. Umiejscowienie jelito grube. Cykl:
Zakaone zwierzta wydajaj jaja, ktre zanieczyszczaj rodowisko, po
pokniciu staj si inwazyjne i przechodz rozwj oraz linienie w
jelitach.
Po kilku dniach larwy osigaj stadium dojrzae, s gotowe do
rozmnaania i wydalania jaj, ktre skadane s w fadach odbytu.
Objawy kliniczne:
-
Ze strony przewodu pokarmowego biegunki, zaparcia, brak apetytu,
wzdcia, posmutnienie, mniejsza aktywno, wid i wygryzanie sierci w
okolicy odbytu.
Ka pokryty luzem. Mao intensywna inwazja bezobjawowo.
3. Supkowce Eq. v Strongyloza koni (Strongylosis equorum)
Przyczyn strongylozy koni s supkowce due. Strongylus equinus,
Strongylus edentatus, Strongylus vulgaris.
Strongylus equinus
Morfologia
Na dnie torebki gbowej 4 stokowate zby. Samiec dugoci 2,5-3,5
cm, samica dugoci
3,6-4,8 cm. ywiciel ostateczny ko, osio, mul, zebra.
Umiejscowienie jelito grube. Cykl:
Z jaj wydalanych wraz z kaem, wylgaj si rabditoidalne larwy
L1,
Liniej dwukrotnie i osigaj w optymalnych warunkach po 4-6 dniach
stadium inwazyjne (s to larwy (L3),
Inwazyjne larwy po pokniciu przez ywiciela trac w jelicie
cienkim pochewk, przedostaj si do jelita lepego i okrnicy, wnikaj
do bony podluzowej, a nawet pod bon surowicz, gdzie tworz guzki, w
ktrych po 11 dniach liniej i przeksztacaj si w L4,
Cz tych larw po opuszczeniu guzkw odbywa przez kilka miesicy
wdrwki w cianie jelita lepego, co moe powodowa uszkodzenia splotw
nerwowych i zaburzenia perystaltyki,
Wikszo larw opuszcza guzki przebija cian jelita i dostaje si do
jamy brzusznej,
-
Pewna ich cz wnika do wtroby, gdzie przebywa okoo 6 tygodni, po
czym opuszcza wtrob, wdruje do trzustki i tu linieje, osigajc
stadium LV. Larwy LV rozpoczynaj powrotn wdrwk z trzustki do jelita
lepego i okrnicy, po osigniciu, ktrych dojrzewaj pciowo.
Okres prepatentny wynosi 8,5-9 miesicy. Zmiany AP:
W bonie luzowej jelita lepego stwierdza si rnie nasilone stany
zapalne, ogniska martwicy, owrzodzenia i obecno licznych guzkw
zawierajcych larwy nicieni.
W wietle jelit grubych obecne s zwykle dojrzale pasoyty.
W bonie luzowej, podluzowej, a take pod bon surowicz jelita
lepego, guzki pasoytnicze zawierajce larwy IV stadium.
Stwierdza si naloty wknikowe na wtrobie i trzustce oraz
wybroczyny.
Strongylus edentatus Morfologia
Torebka gbowa pozbawiona zbw. Samiec dugoci 2,2-2,6 cm,
samica
dugoci 3,2-4,3 cm. Cykl:
Larwy inwazyjne L3 po dwch linieniach w rodowisku przebijaj cian
jelita cienkiego i grubego, dostaj si pod otrzewn trzewn, a std
wdruj midzy listkami krezki pod otrzewn cienn jamy brzusznej,
Podczas przechodzenia przez cian jelita cz larw natrafi moe na
naczynia krwionone ukadu wrotnego i z krwi zawdrowa do wtroby.
Larwy te odbywaj w wtrobie cz swego rozwoju tj. po dotarciu do
wtroby przebywaj w niej 2 miesice, przechodz linienie i
przeksztacaj si w larwy IV stadium, dopiero potem migruj przez
wizada wtroby pod cienny listek otrzewnej.
Lokalizujc si pod otrzewn cienn, powoduj powstawanie guzkw, w
ktrych przebywajc wiele tygodni odbywajc ostatni link.
-
Nastpnie, jako larwy V stadium rozpoczynaj powrotn wdrwk (by moe
t sam drog w odwrotnym kierunku) do wiata jelita grubego, gdzie
osigaj dojrzao pciow.
Okres prepatentny do 11,5 m-ca. Zmiany AP:
Podotrzewnowe i podsurowicze wylewy krwi oraz rnego typu stany
zapalne otrzewnej.
Pod otrzewn trzewn i cienn stwierdza si guzki zawierajce larwy
LIV.
W pniejszej fazie inwazji obecno na bonach surowiczych jelit
grubych guzkw zawierajcych larwy LV.
Strongylus vulgaris Morfologia
Na dnie torebki gbowej znajduj si 2 patowate zby. Samiec dugoci
1,4-1,6 cm, samica dugoci 2,0-2,1 cm.
Cykl: Po uwolnieniu si w jelicie cienkim z pochewki
wylinkowej przedostaj si do jelita lepego i okrnicy, okoo 6-7
dnia wnikaj przez bon luzow do ttniczek jelitowych i jako larwy IV
stadium wdruj po wewntrznej cianie naczy do aorty.
Dranienie bony wewntrznej naczy przez wdrujce larwy powoduje jej
stan zapalny i powstawanie zakrzepw przyciennych, szczeglnie
licznych w ttnicy krezkowej przedniej.
Rozszerzajcy si na ciany naczy stan zapalny oraz postpujce
procesy zwyrodnieniowe bony miniowej naczynia, przyczyniaj si do
powstawania ttniakw.
Pozostajce w zakrzepach larwy liniej najwczeniej po 3 miesicach
i jako larwy V stadium, po uwolnieniu si z zakrzepw, zanoszone s z
prdem krwi powtrnie do naczy jelita grubego, skd wnikaj do ciany
jelita, gdzie tworz guzki.
Do wiata jelita wydostaj si w rnym czasie i dojrzewaj pciowo.
Wikszo larw wraca do jelita i koczy swj rozwj zwykle w miesicach
zimowych.
Okres prepatentny wynosi okoo 6,5 miesica.
-
Zmiany AP: Przekrwienie bony luzowej i surowiczej jelit grubych,
a
niekiedy obecno w bonie podluzowej rnej wielkoci serowaciejcych
guzkw pasoytniczych.
W ttnicy krezkowej przedniej oraz jej odgazieniach obserwowa
mona niekiedy obecno ttniakw zawierajcych zakrzepy, a w maych
ttnicach obecno zatorw.
v Obraz kliniczny:
Dojrzae supkowce, przytwierdzaj si za pomoc duych torebek
gbowych do bony luzowej jelit grubych, powoduj powstawanie ognisk
zapalnych, ktre ulega mog procesom martwicowym, co w efekcie
prowadzi do owrzodze bony luzowej.
Bdc hematofagami, wywouj niedokrwisto potgowan hemolitycznym
dziaaniem wydzieliny ich gruczow gardzielowych.
Produkty przemiany materii nicieni, ktrym przypisuje si dziaanie
toksyczne. Chorobotwrcze dziaanie postaci larwalnych, niekiedy
bardzo niebezpieczne, wynika z ich wdrwek podczas rozwoju i dotyczy
rnych narzdw wewntrznych.
Zmniejszenie apetytu, chudnicie, niedokrwisto, zaburzenia ze
strony przewodu pokarmowego w postaci biegunek na przemian z
zaparciami oraz mniej lub bardziej nasilone ble morzyskowe.
Przewaajca inwazja Strongylus vulgaris o Larwy powodowa mog
powstawanie w ttnicach
krezkowych zakrzepw, ttniakw i zatorw bdcych przyczyna zawaw
ciany jelit wywouje tzw. morzyska zakrzepowo-zatorowe (objawy
gwatownych blw morzyskowych, zaburze perystaltyki jelit, wzd jelit
grubych oraz sabncego ttna, prowadz do mierci). Przypadkom,
przewlekajcym si z reguy towarzyszy biegunka.
Przewaajca inwazja S. equinus o Wywouje stany zapalne wtroby i
trzustki, brak
charakterystycznych objaww.
-
o Zwykle wystpuj ble morzyskowe, utrata apetytu, wzrostu
temperatury ciaa i postpujce wychudzenie.
Przewaajca inwazja S. edentatus o Powodowa moe w ostrych
przypadkach objawy
zapalenia otrzewnej z podwyszeniem ciepoty ciaa i
przyspieszeniem ttna. W przypadkach przewlekajcych si pojawiaj si
objawy niedokrwistoci, osabienia, niekiedy biegunka i ble
morzyskowe.
4. Rozwj owadw
Wystpuje rozwj zoony z: Przeobraeniem niezupenym:
o W pierwszym przypadku larwa jest do podobna do osobnika
dorosego zarwno pod wzgldem budowy, jak i trybu ycia, po kilku
linieniach przeksztaca si w posta dojrza.
Przeobraeniem zupenym: o Jajo -> larwa -> poczwarka ->
posta dojrzaa
W wiecie owadw istnieje rozwj organizmu z niezapodnionego jaja
(partenogeneza).
ZESTAW 5
1. Syngamoza ptakw Syngamus trachea
Morfologia:
Wystpuj parami, poczone na ksztat litery Y,
Samica do 3 cm, samiec do 0,5 cm
Wystpowanie kosmopolityczne.
ywiciel kury, baanty, kuropatwy, wrony.
Umiejscowienie tchawica.
Cykl
Zaraenie nastpuje per os,
-
Z przewodu pokarmowego larwy wdruj drog krwionon przez wtrob do
puc (u indyczt stwierdza si take czynn wdrwk przez jam ciaa do
puc)
W pucach liniej dwukrotnie, po czym osiedlaj si ostatecznie w
tchawicy.
Okres prepatentny wynosi 16-20 dni Mog by ywiciele parateniczni
(ddownica, limak)
Geohelmint
Obraz kliniczny Odywia si krwi, uszkadza bon luzow tchawicy
w
miejscu przyczepu Obecno nicieni powoduje zwenie wiata tchawicy,
ktre
w przypadku intensywnego zaraenia moe by tak znaczne, e
doprowadza do uduszenia
Szczeglnie wraliwe s ptaki mode w wieku do miesica Pocztkowo u
chorych ptakw stwierdza si osowienie,
nastroszenie pir, niech do ruchu i osabienie apetytu Wkrtce
obserwuje si charakterystyczne ziewanie, tj.
wyciganie szyi i szerokie otwieranie dzioba Charakterystyczne
jest rwnie utrudnione oddychanie,
wiszczcy kaszel, potrzsanie gow jakby w celu pozbycia si
pasoytw
W jamie dzioba moe pojawi si krwisty luz mier nastpuje w wyniku
oglnego wyniszczenia lub
uduszenia, a u modych ptakw moe by znaczna atwo si przenosi
przez ptaki dziko yjce
Rozpoznawanie
Do przyyciowego rozpoznania syngamozy zaleca si u
ptakw modych przewietlenie tchawicy mocnym wiatem.
Metoda ta umoliwia wykrycie nicieni widocznych w postaci
smugowatych tworw
Zaleca si badanie kau lub wydzieliny dzioba na obecno
charakterystycznych jaj
-
Najpewniejsze rozpoznanie opiera si na badaniach sekcyjnych
i stwierdzenie w tchawicy obecnoci krwistoczerwonych
nicieni (nie potraktowa ich jako skrzepy krwi)
Zapobieganie
W okolicach, gdzie syngamoza wystpuje naley dokona:
o Oddzielenia wybiegw dla poszczeglnych gatunkw ptakw
o Krycie siatk wybiegw (w celu izolacji od ptakw wolno yjcych) i
utrzymywanie wybiegw w stanie suchym (co
zapobiega wystpowaniu ywicieli paretenicznych)
o Izolowanie pisklt w pomieszczeniach lub na osiatkowanych
wybiegach przez pierwszych 6-8 tygodni (w
celu uzyskania przez ptaki pewnego stopnia odpornoci).
2. Protostrongyloza u owiec i kz Protostrongylus rufescens,
Muellerius capillaris, Cystocaulus
nigrescens, Neostrongylus linearis Morfologia
samiec 2,5-4,5cm, samica do 6,5cm,
larwy I stadium bardzo ruchliwe.
Wystpowanie kosmopolityczny.
ywiciel poredni limaki ldowe i wodno-ldowe.
ywiciel ostateczny mae przezuwacze.
Umiejscowienie rednie i mae oskrzeliki.
Cykl
Larwy (I stadium) tych nicieni wykluwaj si w drogach oddechowych
ywicieli ostatecznych.
-
Po wykrztuszeniu i pokniciu wydalane s z kalem, gdzie po
napotkaniu ywicieli porednich zostaj przez nich poknite lub te
wnikaj czynnie przez powoki zewntrzne do limakw,
U limakw larwy odbywaj dwie linki i osigaj stadium inwazyjne
(L3) po okoo 12-35 dniach.
Owce ulegaj inwazji po zjedzeniu zaraanych limakw, rzadziej
natomiast przez zjadanie inwazyjnych larw po wydostaniu si ich ze
limaka.
Z przewodu pokarmowego zwierzt larwy przez cian jelit cienkich
dostaj si do wzw chonnych krezkowych, gdzie odbywaj trzecie
linienie (L4), po czym wraz z chonk, a nastpnie krwi dostaj si do
puc
W pucach liniej po raz czwarty (L5) i dojrzewaj pciowo. Okres
prepatentny waha si w granicach od 35 do 60 dni.
Objawy
Jak si rozmno dorose to wpezaj pod opucn tworzc
guzki robacze bronchopneumonia vermicularis nodularis.
Wyciek z nozdrzy, dusznoci, zapalenia.
Moe te by u dzikich.
3. Tasiemce u gryzoni Hymenolepis nana -> hymenolepioza
(tasiemiec karowaty)
Morfologia:
Dugo ok. 6 cm,
Na skoleksie 4 przyssawki i pojedynczy wieniec hakw,
ywiciel ostateczny mysz, szczur, czowiek.
ywiciel poredni stawonogi (larwy mcznika i pche) lub
rozwj bez ywiciela poredniego.
Umiejscowienie jelito cienkie.
Cykl
-
Jaja uwalniaj si w jelicie ywiciela przez oderwanie si i
pkanie ostatnich czonw,
Onkosfera w kosmkach jelitowych przeksztaca si w nastpne
stadium cysticerkoid,
Nastpnie cysticerkoid wydostaje si z rozpadajcego kosmka
do wiata jelita,
Cysta otaczajca skoleks odpada i uwalnia skoleks, ten
przytwierdza si do b. luzowej jelita, rozwija si w form
doros,
Jest to rozmnaanie z pominiciem ywiciela poredniego
(autoendoinwazja).
Okres prepatentny 3 tygodnie.
Objawy
Mechanicznie uszkadzaj b. luzow jelita cienkiego,
powodujc zaburzenia trawienia i wchaniania,
Ich metabolity dziaaj toksycznie,
Biegunki, rzadko z krwi.
Hymenolepis diminuta hymenolepioza (tasiemiec szczurzy);
Morfologia:
10-60 mm, podobny do H. Nana,
ywiciel poredni pcha szczurza,
ywiciel ostateczny myszy i szczury,
Umiejscowienie j. cienkie;
Hymenolepis microstoma hymenolepioza (tasiemiec mysi);
4. Toksoplazmoza Toxoplasma gondii
-
Morfologia
Trofozoidy ksztatu sierpowatego jak czstka pomaraczy,
wielkoci 2-7 x 2-4 um,
Wystpuj w postaci: trofozoitu, cysty, pseudocysty i oocysty,
Trofozoidy w zalenoci od stadium rozwoju i lokalizacji,
zwane s tachyzoitami, bradyzoitami, sporozoitami,
Kompleks apikalny na biegunie, dziki niemu wnika do
komrki,
Pseudocysty w komrkach ywiciela, najczciej makrofagi,
monocyty, neutrofile, zawieraj liczne trofozoity na jednym
biegunie komrki. Pseudocystami si nie zakaa s trawione.
Cysty w wielu narzdach (mzg, serce, minie), kuliste lub
owalne, 100-200um, zawieraj bradyzoity,
Oocysty powstaj u kotw w wyniku procesu pciowego, po 2
sporocysty, w niej po 4 sporozoity.
Wystpowanie kosmopolityczny.
ywiciel ostateczny kot i inne kotowate.
ywiciel poredni ssaki, ptaki, gady i ryby.
Umiejscowienie Fe nabonek jelita cienkiego, u ywicieli
porednich komrki ukadu fagocytarnego, komrki narzdw
miszowych, OUN, minie, leukocyty.
Cykl
Schizogonia ywiciel poredni (wewntrz komrek
trofozoidy),
Sporogonia ywiciel ostateczny (oocyty ze sporozoitami na
zewntrz),
-
ywiciel poredni:
o Po poknici sporocysty inwazyjnej przez ywiciela poredniego
nastpuje uwolnienie sporozoitw, ktre
wnikaj do komrek, szczeglnie U,
o Rozmnaaj si bezpciowo, o W narzdach tworz si pseudocysty
wypenione
tachyzoitami, nieimmunizujce,
o Po pewnym czasie formy wegetatywne pobudzaj ukad
immunologiczny, tworz si cysty prawdziwe,
aktywne immunologicznie,
o Cysty pozostaj w ywicielu porednim przez cae ycie, szczeglnie
licznie w miniach, OUN i
siatkwce,
o W cystach pasoyt powoli si namnaa, ywiciel ostateczny:
o Zjadajc miso lub trzewia zawierajce cysty kot zaraa si
toksoplazmoz jelitow,
o Najbardziej wraliwe s mode koty i one sieja najwicej
oocyt,
Chorobotwrczo:
U zwierzt zwykle bezobjawowo,
Czasami zaburzenia w rozrodzie
Posta ostra u modych kotw, posta przewleka u kotw
starszych,
U czowieka:
o Stabilny poziom przeciwcia = kiedy by kontakt = cia
bezpieczna,
-
o Nagy wzrost przeciwcia = zaraenie w czasie ciy = przejcie na
dziecko 30% w zalenoci od trymestru
I 10-20%, zwykle ronienia
II 30%, wodogowie, zwapnienia, padaczka,
mier
III 30-40%, dziecko pozornie zdrowe, objawy
mzgowe 3-12 miesicy po urodzeniu.
Posta oczna po latach zmiany w siatkwce i
tczwce, zwykle jedno oko
o Po jednym ronieniu zazwyczaj sie donosi ci, o rda zaraenia
ludzi:
Poywienie (warzywa, owoce, woda) i rce
zanieczyszczone oocytami z kau kota,
Przekazanie tachyzoitw od matki do podu
poprzez oysko,
Transfuzje krwi, preparaty krwiopochodne,
transplantacje narzadw.
ZESTAW 6
1. Sarkocystoza u przeuwaczy Przeuwacze s ywicielami
porednimi:
Bydo:
Sarcocystis bovicanis (s. S. cruzi)
Sarcocystis bovifelis (s. S. hirsuta)
Sarcocystis bovihominis (s. S.hominis)
Owce:
Sarcocystis ovicanis (s. S. tenella)
-
Sarcocystis ovifelis (s. S. gigantella)
Kozy: Sarcocystis capricanis Sarcocystis hircicanis Sarcocystis
hircifelis
Wystpowanie kosmopolityczne. ywiciel poredni odpowiedni
przeuwacz. ywiciel ostateczny pies lub kot. Umiejscowienie minie.
Cykl:
Oocyty lub sporocysty ze rodowiska zjadane s przez ywicieli
porednich, w przewodzie pokarmowym uwalniaj si sporozoity, ktre z
krwi i chonk dostaj si do wtroby, gdzie namnaaj si,
Przedostaj si do nerek, ledziony, jelit, serca i znowu si
namnaaj,
Przenikaj do mini, namnaaj si tworzc cysty (cewy Mieschera,
widoczne goym okiem),
Zwierzta misoerne i czowiek zaraaj si przez zjedzenie misa
przeuwaczy z cewami Mieschera,
Uwolnione z cyst odbywaj w jelitach cienkich rozwj pciowy
gamogoni,
Powstaj oocyty, ktre po sporulacji w jelicie wydalane s na
zewntrz.
Cewy w miniach mog ulec wapnieniu. Objawy:
Zwykle bezobjawowo, ale masowe zaraenie moe
prowadzi nawet do mierci, ble miniowe, trudnoci w
poruszaniu si i oddychaniu, niedowady i wychudzenie.
2. Metastrongylus u wi pucniaki Metastrongylus elongatus
Morfologia
Samiec do 2,5 cm, samica do 5cm.
-
Wystpowanie kosmopolityczny.
ywiciel poredni ddownice.
ywiciel ostateczny winia, dzik.
Umiejscowienie oskrzela i oskrzeliki.
Cykl
Jaja skadane w oskrzelach, poykane i wydalane z kaem, maj
wyksztacon larw,
Jaja s zjadane przez ddownic, dwukrotnie liniej, osigaj
stadium inwazyjne L3,
winie zaraaj si zjadajc ddownice z inwazyjnymi
larwami,
Z jelita larwy przechodz naczyniami chonnymi do wzw
chonnych krezkowych, tam odbywaj dwie linki, powstaje
larwa L5 i krwioobiegiem trafia do puc,
Po osiedleniu si w oskrzelach i oskrzelikach dojrzewaj
pciowo.
Chorobotwrczo
Przenosz wirusy influenz i pomr,
W trakcie wdrwek larw i przebijaniu si przez pcherzyki
pucne mog powstawa ogniska zapalne z wybroczynami,
Po osiedleniu si w pucach stwierdza si nieytowe zapalenie
b. luzowej oskrzeli, ogniska rozedmy,
Przy intensywnej inwazji kaszel, utrudniony i przyspieszony
oddech, brak apetytu, apatia.
3. Schistosomatoza u zwierzt i ludzi v Schistosoma bovis.
-
Morfologia:
Rozdzielnopciowe, pasoytujce w naczyniach krwiononych,
Samiec 9-22 mm, ma rynienk pciow po stronie brzusznej, w
ktrej umieszczona jest dusza samica do 28 mm,
Jaja maja na jednym biegunie kolec.
Wystpowanie Afryka, Azja, Daleki Wschd, rejon Morza
rdziemnego.
ywiciel poredni limaki.
ywiciel ostateczny bydo, owce, kozy.
Umiejscowienie ya wrotna, yy kreskowe, zawsze wystpuj
parami.
Cykl:
Samice skadaj jaja w naczyniach ylnych.
Przedostaj si one dziki kolcom oraz litycznym substancjom
(zawartym wewntrz jaja) rozluniajcym tkanki, przez cian
naczy i jelit do wiata przewodu pokarmowego, a std do
rodowiska zewntrznego.
W rodowisku wodnym z jaj wylgaj si miracidia, z ktrych
po wnikniciu do limakw - ywicieli porednich rozwijaj
si (poprzez sporocysty macierzyste i potomne) w formy
inwazyjne - furkocerkarie, zaopatrzone w rozwidlony ogonek
i gruczoy penetracyjne (brak redii!!!).
Inwazja nastpuje per cutis w trakcie pojenia lub przebywania
zwierzt w wodzie.
Po wnikniciu do ukadu krwiononego mode przywry
rozpoczynaj wdrwk do miejsca swej lokalizacji.
Okres prepatentny 48 dni.
-
Objawy:
Dziaanie chorobotwrcze pasoytw sprowadza si do pobierania
krwi i dziaania toksycznego na organizm ywiciela (produkty
przemiany materii przywr).
Mechaniczne uszkodzenie naczy przez same pasoyty jest
niewielkie, silne natomiast uszkodzenia cian naczy i jelit
powstaj
na skutek przebijania si jaj do wiata jelit.
Objawy kliniczne: znacznego stopnia niedokrwisto,
przyspieszenie
oddechw, wychudzenie, utrat apetytu, wodnisty ka, niekiedy z
domieszk krwi, oraz oglne osabienie, marsko wtroby,
zakrzepic w odgazieniach yy wrotnej, (powodowan obecnoci
martwych przywr) zogw jaj zatykajcych wiato naczy.
v Schistosoma haematobium (przywra ylna)
Morfologia
Samiec 15 mm, samica 20 mm.
ywiciel poredni limak.
ywiciel ostateczny czowiek.
Umiejscowienie naczynia ylne w okolicy miednicy, sploty
ylne pcherza moczowego.
Fazy kliniczne inwazji:
wid skry przenikanie furkocerkarii.
Faza toksyczno-alergiczna wdrwka i
dojrzewanie przywr (10 tygodni).
Faza narzdowa bytowanie pasoytw w
naczyniach ylnych miednicy mniejszej i
skadanie przez nie jaj.
v Schistosoma mansoni (przywra ylna Mansona)
-
Morfologia
Samiec 1 mm, samica 1,6 mm.
ywiciel poredni limak.
ywiciel ostateczny czowiek.
Umiejscowienie naczynia ylne jelita grubego.
v Schistosoma japonicum (przywra ylna japoska)
Morfologia
Samiec 25 mm, samica 30 mm.
ywiciel poredni limak.
ywiciel ostateczny czowiek, pies, kot, bydo, owce, koza.
Umiejscowienie naczynia ylne jelita cienkiego.
Wywouje najcisz posta schistosomozy, poniewa czsto ma
przypadkowe umiejscowienie, moe przybiera kilka postaci:
o Jelitow, o Wtrobow, o Mzgow.
4. Wszoy i wszawica u misoernych. v Mallophagea - wszoy
Trichodectes canis
Morfologia
Dugo 1,7 -2 mm
Gowa szersza od tuowia, 3-czonowe czuki, aparat
gbowy typu gryzcego.
Wystpowanie kosmopolityczny.
ywiciel pies, lis, kot.
Umiejscowienie wosy gwnie gowy i szyi.
-
Cykl:
Samica przykleja jaja do podstawy wosa, po kilku dniach
wylegaj si larwy,
3 razy liniej i dojrzewaj,
Przeobraenie niezupene, cykl trwa 3 5 tygodni.
Felicola subrostrata
Morfologia
Samiec 1,2 mm, samica 1,4 mm.
ywiciel - kot
!!! U psw mog by wszoy i wszy, u kotw tylko wszoy !!!
v Anoplura - wszy
Linognathus setosus (wesz psia)
Morfologia
Dugo ok. 1,6 mm.
Wska gowa, 5-czonowe czuki, narzd gbowy typu
kujco-sscego, odywiaj si krwi.
Wystpowanie kosmopolityczny.
ywiciel pies, lis.
Umiejscowienie skra szyi, klatki piersiowej, grzbietu,
okolice
ogona.
Cykl:
Samica przykleja jaja (gnidy do wosw), wykluwaj si
larwy,
3x liniej i przeksztacaj si w postacie dorose,
Przeobraenie niezupene, cykl trwa ok. 3 tygodnie.
ZESTAW 7
1. Giardoza, wiciowiec Giardia lamblia (Lamblia
intestinalis).
-
Morfologia
Wystpuje w formie trofozoitu i cysty.
Trofozoit dwubocznie symetryczny, gruszkowaty 9-21 m,
4 pary wici.
Po stronie brzusznej krek czepny umoliwia
przyczepianie do enterocytw.
Rozmnaanie przez podzia poduny.
Cysta owalna, z widocznymi 4 jdrami.
Wystpowanie kosmopolityczna.
ywiciele czowiek, psy, koty, naczelne.
Umiejscowienie jelito cienkie, niekiedy przewody ciowe,
zwaszcza u dzieci.
Cykl:
Zaraeni cystami per os wraz z pokarmem lub wod,
W dwunastnicy nastpuje ekscystacja dwch trofozoidw,
ktre przysysaj si krkami czepnymi do bony luzowej
jelita,
Dziel si podunie i okresowo ulegaj incysyacji,
Cysty jako formy inwazyjne s wydalane z kaem do
rodowiska zewntrznego.
Postacie kliniczne choroby:
Posta ostra nudnoci, wymioty, biegunka.
Posta przewleka brak apetytu, ble nadbrzusza,
odbijanie, zgaga, nudnoci, ble gowy, stany
podgorczkowe. Utrzymujce si zaraenie prowadzi do
zmniejszenia masy ciaa, zaniku mini pasa barkowego i
-
miednicowego. - U okoo 50% zarae przebiega z
niedokwanoci soku odkowego, zaburzeniami
trawienia tuszczu, wglowodanw i upoledzonym
wchanianiem witamin (A,B12).
2. Haemonchus u Ov Haemonchus contortus. Morfologia
Samiec 14 22 mm, samica 17 34 mm.
Wystpowanie kosmopolityczne.
ywiciel owca, koza, bydo, renifery, jelenie kozice, ubry i
inne dzikie przeuwacze.
Umiejscowienie trawieniec, przedni odcinek jelita cienkiego.
Cykl:
Zaraanie nastpuje na pastwiskach droga alimentarna,
W przewodzie pokarmowym zwierzt larwy lokalizuje si
w trawiecu lub jelicie cienkim, gdzie odbywaj dalsze
dwie linki i osigaj dojrzao pciow,
Larwy rodzaju Ostertagia wnikaj w gruczoy bony
luzowej trawieca i tworz guzki (faza histotropowa).
Okres prepatentny 3 tygodnie.
Charakterystyczne fenomeny!:
o Zahamowanie rozwoju larw (ang inhbition phenomenon)
wstrzymanie rozwoju w organizmie
ywiciela, tzw. larwy drzemice).
o Nagy wzrost wydalanie jaj na wiosn (ang. spring rise - skok
wiosenny), skorelowanego ze znacznym
wzrostem iloci larwalnych i dojrzaych postaci
pasoytw.
-
o Spontanicznego wyleczenia (ang. self cure samowyleczenie).
rda zaraenia:
Gwnym rdem inwazji nicieni z rodziny
Trichostrongylidae s pastwiska, na ktrych pasce si
starsze zwierzta rozsiewaj jaja tych pasoytw,
Wydalanie jaj z kalem nastpuje w cigu caego roku, ale
liczba wydalanych jaj waha si w zalenoci od pory roku
(a nawet dnia).
Nagromadzenie inwazyjnych larw na pastwiskach zaley
od liczby zwierzt i stopnia wilgotnoci pastwisk.
Objawy:
Guzki w bonie luzowej trawieca, wzrost pH (do 5,8-6,8),
osabienie aktywnoci enzymw, upoledzenia trawienia.
Dojrzae nicienie mechanicznie uszkadzaj bon luzow.
Zaburzenia czynnoci przewodu pokarmowego, anemia, a
nawet wodnisto krwi (hydraemia), wychudzenie,
charactwo, wypadanie weny.
3. Trematodozy ptakw. Echinostoma revolutum Dugo 9 22 mm, wok
otworu gbowego misisty konierzyk.
i. ywiciel ostateczny kaczki, gsi, kurowate. W Polsce
stwierdzana u kur, indykw, kaczek.
ii. Umiejscowienie jelita lepe i prostnica. Echinoparyphium
recervatum
ywiciel ostateczny kury, kaczki , dzikie ptaki wodne. W Polsce
stwierdzana u kur i dzikich kaczek.
Umiejscowienie jelito cienkie. Hypodereum conoideum
-
ywiciel ostateczny kaczki, gsi i kurowate. W Polsce wystpuje u
kur i dzikich kaczek.
Umiejscowienie - jelito cienkie.
C Rozwj przywr z rodziny Echinostomatidae ywiciel I poredni
sodkowodne limaki. ywiciel II poredni sodkowodne limaki, aby,
kijanki. Miracidium wnika do limaka, Rozwijaj si sporocysty, redie
i cerkarie, Po wnikniciu do drugiego ywiciela poredniego rozwijaj
si
metacerkarie, Ptaki zaraaj si zjadajc metacerkarie w
ywicielach.
Notocotylus attenuatus Przywry mae, dugoci 2 5 mm. ywiciel
poredni sodkowodne limaki. ywiciel ostateczny kurowate, kaczki,
gsi, dzikie ptaki
wodne. Umiejscowienie jelita lepe, prostnica. Cykl:
Miracidium wnika do limaka, Rozwijaj si sporocysty, redie i
cerkarie, Cerkarie opuszczaj limaka i incystuj si na jego
skorupce, rolinach wodnych lub w wodzie. Psilotrema oligoon
Przywry bardzo mae, dugoci 1 mm. ywiciel poredni sodkowodne
limaki. ywiciel ostateczny kaczki, gsi, dzikie ptaki wodne. W
Polsce stwierdzana u gsi. Umiejscowienie jelito cienkie.
Cykl:
Cerkarie otorbiaj si na rolinach wodnych. Apatemon gracilis i
Cotylurus cornutus
Przywry mae, dugoci 1 3 mm. ywiciel I poredni sodkowodne limaki.
ywiciel II poredni sodkowodne limaki, pijawki. ywiciel ostateczny
kaczki, rzadziej gsi i niekiedy gobie.
Oba gatunki w Polsce u dzikich kaczek. Umiejscowienie jelito
cienkie
Obraz kliniczny inwazji
-
Trematodoza jelitowa ma zwykle charakter enzootii przebiegajcej
w przypadkach intensywniejszej inwazji z duymi stratami, szczeglnie
ptakw modych.
W tych przypadkach stwierdz, si utrat apetytu, biegunk (niekiedy
ka ma domieszk krwi), wychudzenie, niedokrwisto zahamowanie
rozwoju.
Zapalenie nieytowe bony luzowej jelit, stan zapalny krwotoczny,
dyfteroidalno-wrzodziejacy.
Typhlocoelium cymbium Przywry dugoci 6 11 mm. ywiciel poredni
sodkowodne limaki. ywiciel ostateczny kaczki domowe i dzikie.
Umiejscowienie tchawica i oskrzela. Pasoytujc w drogach oddechowych
wywouj objawy
dusznoci, a nawet zejcia miertelne na skutek uduszenia
Collyriclum faba
Przywry ksztatu krka, dugoci 5,5 mm. ywiciel I poredni
sodkowodne limaki. ywiciel II poredni owady (np. waki). ywiciel
ostateczny kury, indyki. Umiejscowienie pasoytuj parami w cystach
powstaych w
tkance podskrnej brzuch. Intensywna inwazja prowadzi moe do
mierci wrd
objaww postpujcego wyniszczenia. Trichobilcharzia schidati
Przywry rozdzielnopciowe, Samiec dugoci ok. 4 mm, samica ok. 2
mm, pasoytuj
parami. ywiciel poredni limak. ywiciel ostateczny kaczki i
dzikie ptaki wodne. Umiejscowienie w yach krezkowych i yle wrotnej.
Cerkarie opuszczaj limaka i czynnie wnikaj do ptakw
przez skr. S uwaane za mao chorobotwrcze.
4. Taenia multiceps, Multiceps serialis; syn. Taenia serialis
Tasiemiec, dugo 70 cm. ywiciel poredni zajc, krlik, wiewrki,
nutria, inne
gryzonie. ywiciel ostateczny pies, wilk, lis, szakal, kojot i
inne dzikie,
misoerne, wyjtkowo czowiek.
-
Umiejscowienie jelito cienkie. Cykl:
W miniach ywicieli porednich (w tkance cznej mini) rozwija si w
cigu okoo 5 miesicy larwa - Coenurus serialis.
Ma ona ksztat pcherza wielkoci orzecha woskiego, do wntrza (lub
na zewntrz) ktrego pczkuj pcherze wtrne.
ZESTAW 8 1. Trypanosoma u Ho i Bo
Trypanosomy u Ho Zestaw 10 pytanie 3
Trypanosomy u Bo Nagana przyczyn choroby byda i maych
przeuwaczy w rwnikowej Afryce, okrelanej mianem nagana, s 3
gatunki widrowcw:
Trypanosoma brucei, Trypanosoma congolense, Trypanosoma
vivax,
Morfologia widrowcw byda Trypanosoma brucei, jest form
pleomorficzn ma
postacie: wyduone, krtkie krpe i postacie porednie. Trypanosoma
vivax jest form monomorficz ma krtk
wi i terminalnie usytuowany kinetoplast Trypanosoma congolense
jest form monomorficzn i
posiada brzenie, (marginalnie) usytuowany kinetoplast.
NAGANA
widrowce pasoytujce u przeuwaczy i wywoujce zesp objaww
chorobowych znanych pod nazw nagana, stanowi powany problem
inwazjologiczny na caej szerokoci Afryki rwnikowej.
Wystpujce w Europie u przeuwaczy gatunki widrowcw wydaj si by
niechorobotwrcze.
A - Trypanosoma brucei posta krtka, krpa B - Trypanosoma brucei
posta
duga, smuka
-
Obraz kliniczny Okres inkubacji w przypadku naturalnej inwazji
waha si
w granicach 414 dni. Dla byda chorobotwrcze s gwnie T.
congolense i T.
vivat, (T. brucei wywouje zwykle poronn posta nagany).
Obraz kliniczny rnych trypanosomoz zwierzcych jest podobny i
sprowadza si do:
o Obrzku wzw chonnych i powikszenia ledziony z hiperplazj komrek
i hipergamaglobulinemi,
o Anemii, o Zmian zwyrodnieniowych komrek i naciekw
zapalnych zlokalizowanych w rnych narzdach (minie szkieletowe,
misie sercowy, OUN).
Ostry przebieg choroby wystpuje zwykle u byda bardziej wraliwego
(importowanego).
Prowadzi do mierci w cigu 720 dni od wystpienia pierwszych
objaww choroby, wyraajcych si nieregularnymi skokami temperatury
(do 41 C), szybkim wychudzeniem i gwatownie postpujc
niedokrwistoci.
Przewleka posta nagany wystpuje najczciej u byda miejscowego,
przebiega zwykle wrd objaww nieregularnie wzrastajcej temperatury,
stopniowo postpujcej niedokrwistoci i wychudzenia.
Poza tym u zaraonych zwierzt obserwuje si niekiedy, obrzki,
wycieki z nozdrzy, oczu oraz nieznaczne trudnoci w poruszaniu
2. Tasiemczyce ryb. 1. Tasiemce u ryb znajdujce si w jelicie
cienkim. Caryophyllaeus laticeps (godzicznik); choroba:
kariofiloza!! Morfologia:
0,5-1 cm. Tasiemiec niszy, Tasiemiec nieczonowany (wyglda jak
forma larwalna), Gwka bez narzdw czepnych, z pobrudon powierzchni,
Przedni koniec ciaa podobno przypomina godzika Jajnik w ksztacie
litery H lub motyla, w tylnej czci ciaa.
-
Wystpowanie Europa. ywiciel poredni skposzczety (rureczniki).
ywiciel ostateczny ryby karpiowate. Umiejscowienie jelito cienkie.
Cykl:
W skposzczetach po pokniciu onkosfery rozwija si procerkoid,
Zjadane przez ryby i w nich rozwija si ostateczna forma,
rozwojem odpowiadajce larwom II stadium plerocerkoidowi u innych
tasiemcw niszych ( nie ma drugiego ywiciela poredniego!!!).
Objawy: wychudzenie ryb, podranienie jelita, perforacja jelita
przy
duych inwazjach ze niciem, zapobieganie to niszczenie
skposzczetw przez spuszczanie stawu i wapnowanie jego dna.
3. Metastrongylus u Su. Metastrongylus elongatus
Morfologia
Samiec do 2,5 cm, samica do 5cm.
Wystpowanie kosmopolityczny.
ywiciel poredni ddownice.
ywiciel ostateczny winia, dzik.
Umiejscowienie oskrzela i oskrzeliki.
Cykl
Jaja skadane w oskrzelach, poykane i wydalane z kaem, maj
wyksztacon larw,
Jaja s zjadane przez ddownic, dwukrotnie liniej, osigaj
stadium inwazyjne L3,
winie zaraaj si zjadajc ddownice z inwazyjnymi
larwami,
-
Z jelita larwy przechodz naczyniami chonnymi do wzw
chonnych krezkowych, tam odbywaj dwie linki, powstaje
larwa L5 i krwioobiegiem trafia do puc,
Po osiedleniu si w oskrzelach i oskrzelikach dojrzewaj
pciowo.
Chorobotwrczo
Przenosz wirusy influenz i pomr,
W trakcie wdrwek larw i przebijaniu si przez pcherzyki
pucne mog powstawa ogniska zapalne z wybroczynami,
Po osiedleniu si w pucach stwierdza si nieytowe zapalenie
b. luzowej oskrzeli, ogniska rozedmy,
Przy intensywnej inwazji kaszel, utrudniony i przyspieszony
oddech, brak apetytu, apatia.
4. Gzawica nosowa-gardowa u Eq. Rhinoestrus purpureus (giez
koski)
Morfologia Owad wielkoci 8-11 mm, skpo owosionym, barwy
rudawo purpurowej. Wyronite larwy, dugoci do 17,5 mm, s
zwykle
ukowato wygite w stron brzuszn. Po stronie brzusznej, wszystkie
segmenty uzbrojone s
kolcami. Wystpowanie w klimacie cieplejszym, np. poudniowej
Europie, pnocnej Afryce. Stwierdzany rwnie w Polsce. ywiciel ko,
mu, przypadkowo czowiek. Umiejscowienie w bdniku koci sitowej, w
gardle, zatoce
klinowej, jamach nosowych. Cykl:
Dojrzale owady wystpuj przez cae lato. yworodne samice w czasie
lotw skadaj do 40 larw
jednorazowo do nozdrzy koni, a niekiedy take do worka
-
spojwkowego. W cigu kilkunastu dni jedna samica jest zdolna zoy
800 larw.
Larwy I stadium wdruj gwnie do koci sitowej, gdzie w cigu kilku
(do 10) miesicy rosn i dojrzewaj.
Nastpnej wiosny i w cigu lata larwy stadium wydostaj si czynnie
ulegaj przepoczwarzeniu po okoo 4-5 tyg.
Obraz kliniczny Obecno larw gza powoduje stany zapalne
niekiedy
nawet krwotoczno-ropne, bony luzowej w miejscu ich
lokalizacji.
Objawy zapalenia nieytowego grnych drg oddechowych pojawiaj si
zwykle wczesn wiosn i zaczynaj si utrudnianym oddychaniem na skutek
obrzku bony luzowej nosa i garda.
Z nozdrzy pojawia si wypyw luzowy lub luzowe-ropny, niekiedy z
domieszk krwi. Czasami mog wystpowa krwotoki z nosa. Stwierdza si
rwnie obrzk wzw chonnych podszczkowych.
Obecno larw na bonie luzowej garda moe take by przyczyn
utrudnionego oddechu oraz kaszlu.
Niekiedy, w przypadkach rozszerzenia si procesw zapalnych na
opony mzgowe mog wystpowa rwnie objawy nerwowe.
W miejscu przyczepu larw stwierdza si kraterowate zagbienie z
ubytkami nabonka, przekrwienie i obrzk bony luzowej. Niekiedy w
miejscach uszkodze bony luzowej stwierdza si ropny stan
zapalny.
ZESTAW 10
1. Tasiemce owiec i byda Moniezia expansa
Dugo 4-10 m, Skoleks nieuzbrojony, kulisty Jaja nieregularnie
kuliste, czsto trjktne zawieraj w rodku
aparat gruszkowaty (osonka ksztatu gruszki otaczajca
zarodek).
Moniezia benedeni
-
Dugo 0,4-4 m Skoleks nieuzbrojony, czworoktny, Jaja
nieregularnie kuliste zawieraj w rodku aparat
gruszkowaty (osonka ksztatu gruszki otaczajca zarodek).
Wystpowanie kosmopolityczne. ywiciel poredni mechowce (roztocza).
ywiciel ostateczny owce, kozy, bydo, bawoy, dzikie
przeuwacze. Umiejscowienie jelito cienkie. Cykl:
W rodowisku zewntrznym mae roztocza mechowce wystpujce na
pastwiskach wyjadaj z jaj larw,
Uwolnione w przewodzie pokarmowym mechowcw onkosfery wdruj do
jamy ciaa i przeksztacaj si po okoo 100-300 dniach w stadium
inwazyjne cysticekoid.
ywiciele ostateczni zaraaj si zjadajc mechowce z karm.
Okres prepatentny 5-7 tygodni. Obraz kliniczny
Nie jest charakterystyczny. Jagnita s bardziej wraliwe na inwazj
tasiemcw ni
cielta. Wystpuj zaburzenia ze strony ukadu pokarmowego,
wyraajce si utrat apetytu i sab biegunk. Biegunka wystpuje na
przemian z zaparciami. Zaznaczaj si objawy niedokrwistoci.
U jagnit wena traci poysk, staje si sucha i amliwa, poza tym
trac one szybko na wadze, s osabione, odstaje od stada.
U chorych jagnit obserwowa mona objawy nerwowe takie, jak
zarzucanie, gowy na grzbiet oraz niezborne lub maneowe ruchy
Avitellina centripunctata Dugo ciaa 1 - 1,5 m, Rozwj tego
tasiemca jest dotychczas nieznany,
Stilesia globipunctata Dugo ciaa do 60 cm.
Stilesia vittata Dugo ciaa do 23 cm,
-
Rozwj tego gatunku tasiemca jest dotychczas nieznany.
Thysaniezia giardi
Dugo ciaa 2 4,5 m. Wymienione gatunki tasiemcw lokalizuj si w
jelicie
cienkim.
2. Dirofilarioza misoernych Dirofilaria immitis nicie z rodziny
Filariidae.
Morfologia Samiec dugoci 12-20 cm, samica dugoci 25-31cm,
yworodne larwy.
Wystpowanie USA, w Europie kraje w rejonie Morza rdziemnego o
ciepym klimacie.
ywiciel poredni komary (Aedes, Anopheles, Culex). ywiciel
ostateczny psy, lisy, wilki, koty, u ludzi
sporadycznie, ale nie osigaj dojrzaoci. Umiejscowienie prawa
komora serca, ttnica pucna. Cykl:
Larwy, tzw. mikrofilarie, poykane wraz z krwi przez ywicieli
porednich - komary z rodzajw Aedes, Culex, Anopheles,
Z jelita owada mikrofilarie przenikaj do cewek Malpighiego,
gdzie osigaj w cigu 11-14 dni stadium inwazyjne (III), nastpnie
wracaj przez jam ciaa owada do wargi dolnej.
Zaraanie zwierzt nastpuje w trakcie ssania krwi, kiedy to
inwazyjne larwy wydostaj si z wargi dolnej na skr zwierzcia i do
krwiobiegu.
Objawy U chorych zwierzt stwierdza si objawy dusznoci,
osowienia i szybkiego mczenia si. Dua ilo nicieni oraz tworzce
si wok nich zakrzepy
powoduj zaburzenia w kreniu, ktrego konsekwencja s obrzki,
wodobrzusze, stany zapalne i powikszenie wtroby, a take zapalenia
nerek.
W miar trwania choroby obserwuje si utrat apetytu, wychudzenie,
a niekiedy take objawy nerwowe.
Rozpoznanie
-
Badanie rozmazw krwi lub te wieej kropli zmieszanej z wod.
Hemoliza erytrocytw uatwia stwierdzenie ywych poruszajcych si
wykowato larw.
3. Trypanosomy ludzi (pierwotniaki) Trypanosoma cruzi
Morfologia Wywouje chorob Chagasa. Stadia cyklu yciowego
trypomastigota, epimastigota,
amastigota, sferomastigota; cyklomorfoza, posta metacykliczna,
pseudocysty.
Wystpowanie Ameryka Poudniowa. ywiciel poredni pluskwa caujca.
ywiciel ostateczny czowiek. Cykl:
W postaci trypomastigota trypanosoma wystpuje w osoczu krwi
czowieka, natomiast w postaci amastigota wystpuje w komrkach ukadu
siateczkowo-rdbonkowego.
Przenosicielem s pluskwiaki - to poprzez ka tych pasoytw
zawierajcy posta trypomastigota zaraa si czowiek wcierajc go przez
spojwk, uszkodzon skr bd bon luzow jamy ustnej.
Namnaanie w ukadzie siateczkowo-rdbonkowym, te we wknach minia
sercowego.
Postaci choroby:
Oponowo-mzgowa. Nadnerczowa. Sercowa u dzieci. Tarczycowa.
Objawy Powikszenie wzw chonnych, gwnie
karkowych (objaw Winterbottona), Powikszenie wtroby i ledziony,
Wystpuj 1-4 dniowe napady gorczki, Wysiki okoostawowe, Swdzce plamy
i wysypki skrne,
-
Opuchnicie okolic oczu, Gdy pasoyt dostanie si do pynu
mzgowo-
rdzeniowego wystpuj nastpujce objawy: Zaburzenia neurologiczne i
ruchowe, Ble gowy, Drenie jzyka, Drenie mini twarzy i koczyn,
Szybkie zmiany nastroju, Omamy, Zaburzenia mowy, W kocowym stadium
choroby wystpuje apatia i
przeduajce si stany piczki koczce si mierci.
Trypanosoma gambiense Morfologia
Wywouje piczk afrykask. Pasoytuje w jelitach bezkrgowcw, krwi
krgowcw. Jego ciao jest wyduone wyposaone w jedn wi. Rozmnaa si
poprzez podzia poduny; porusza si
ruchem wkrcajcym uywajc do tego charakterystycznej bony
falujcej.
Stadia cyklu yciowego trypomastigota, epimastigota;
cyklomorfoza, posta metacykliczna.
Wystpowanie Afyka, tereny mokre, wilgotne. ywiciel poredni
Glossina palpalis (mucha tse-tse). ywiciel ostateczny czowiek.
Cykl:
By doszo do rozwoju widrowcw konieczni s dwaj ywiciele. Krgowiec
w organizmie, ktrego dochodzi do rozmnaania poprzez podzia poduny,
oraz bezkrgowiec.
widrowiec przenoszony jest z czowieka chorego lub innych chorych
ssakw na czowieka zdrowego przez much tse-tse.
W pierszym etapie mucha tse-tse zaraa si od czlowieka postaci
trypomastigota. Nastpnie w jej organizmie, a precyzyjniej w
jelitach i gruczoach linowych, dochodzi do dalszego rozmnaania
pasoyta poprzez podzia poduny i rwnoczesn niepen cyklomorfoz.
Pasoyt
-
osiga posta epimastigota, ktry nastpnie wdruje przez przeyk i
gardziel muchy do jej gruczow linowych, gdzie nastpnie przeksztaca
si w formy inwazyjne trypomastigota.
Posta ta dostaje si do ludzkiego organizmu podczas ukucia muchy
tse-tse. Na pocztku trypanosomy wystpuj w osoczu krwi, pniej atakuj
chonk (limf) oraz pyn mzgowo-rdzeniowy.
Objawy zaraenia widrowcem gambijskim: Pobudliwo, Gorczka,
Powikszenie wzw, W drugim stadium choroby wystpuj zaburzenia
psychiczne oraz okresy pobudzenia na zmian z okresami piczki i
apatii.
Trypanosoma rhodiesiense Morfologia
Wywouje piczk afrykask ostr. Wystpowanie Afyka, tereny suche.
ywiciel poredni Glossina morsitans (mucha tse-tse). ywiciel
ostateczny czowiek.
4. Dermanyssus gallinae Dermanyssus gallinae ptaszyniec, drcz
kurzy
Morfologia Drobne roztocze, dugo ciaa samica 0,75-0,80 mm,
samiec- 0,60-0,65 mm, Wystpowanie kosmopolityczny. ywiciel
kurowate, gobie, atakuje ssaki i ludzi. Umiejscowienie okresowo na
skrze gowy i pod skrzydami. Cykl:
Bytuje czsto w bardzo duej liczbie w kurnikach i gobnikach,
gdzie ukrywa si w szparach podg, cian, belek, grzd dla ptakw,
gniazd i w zoach nawozu.
Jajo -> larwa (6-nona) ->protonimfa -> deutonimfa ->
posta dorosa (samiec lub samica).
Objawy Ptaszyniec jest bezwzgldnym, zewntrznym, czasowym,
gniazdowo-norowym pasoytem.
-
Odywia si gwnie krwi ptakw, atakuje zwykle masowo.
ywicieli atakuj nimfy i dorose roztocza. Larwy nie pobieraj
pokarmu.
W przypadkach braku ywicieli ptaszyce mog godowa do kilku
miesicy.
Znaczenie medyczne Ptaszyniec jest rezerwuarem i przenosicielem
wirusow i
wielu drobnoustrojw chorobotwrczych dla ptakw: o Zapalenia mzgu
SL Louis, o Wirusw wschodniego i zachodniego
koskiego zapalenia mzgu, o Wirusw rosyjskiego
wiosenno-letniego
kleszczowego zapalenia mzgu, o Wirus choroby Newcastle, o
Riketsji gorczki Q (Coxiella burnetii).
ZESTAW 11 1. Giardia duodenalis.
Morfologia
Wystpuje w formie trofozoitu i cysty.
Trofozoit dwubocznie symetryczny, gruszkowaty 9-21 m,
4 pary wici.
Po stronie brzusznej krek czepny umoliwia
przyczepianie do enterocytw.
Rozmnaanie przez podzia poduny.
Cysta owalna, z widocznymi 4 jdrami.
Wystpowanie kosmopolityczna.
ywiciele czowiek, psy, koty, naczelne.
Umiejscowienie jelito cienkie, niekiedy przewody ciowe,
zwaszcza u dzieci.
Cykl:
Zaraeni cystami per os wraz z pokarmem lub wod,
-
W dwunastnicy nastpuje ekscystacja dwch trofozoidw,
ktre przysysaj si krkami czepnymi do bony luzowej
jelita,
Dziel si podunie i okresowo ulegaj incysyacji,
Cysty jako formy inwazyjne s wydalane z kaem do
rodowiska zewntrznego.
Postacie kliniczne choroby:
Posta ostra nudnoci, wymioty, biegunka.
Posta przewleka brak apetytu, ble nadbrzusza,
odbijanie, zgaga, nudnoci, ble gowy, stany
podgorczkowe. Utrzymujce si zaraenie prowadzi do
zmniejszenia masy ciaa, zaniku mini pasa barkowego i
miednicowego. - U okoo 50% zarae przebiega z
niedokwanoci soku odkowego, zaburzeniami
trawienia tuszczu, wglowodanw i upoledzonym
wchanianiem witamin (A,B12).
2. Clonorchis sinesis.
Morfologia Ksztat wyduony, smuky, Dugo 10-5 mm.
Wystpowanie Azja, Japonia, Daleki Wschd. ywiciel I poredni
limak. ywiciel II poredni ryby (karpie, okonie). ywiciel ostateczny
czowiek, kot, pies. Umiejscowienie przewody ciowe. Cykl:
W chwili wydalenia miracydium jest uksztatowane w jaju,
Jaja zostaj zjedzone przez limaka, z odka miracydium aktywnie
przechodzi do jamy ciaa i
-
przeksztaca si w sporocyst, po miesicu pojawiaj si redie,
Redie przenikaj do wtrobo trzustki i po 4-6 tygodniach
wyksztacaj si cerkarie (wolno yjce),
Wnikaj aktywnie przez skr ryby i osiedlaj w miniach, po 6
tygodniach przeksztacaj si w metacerkari forma inwazyjna,
W ywicielu ostatecznym, przechodz z jelita do przewodw
ciowych.
Objawy kliniczne: Przy maej inwazji bezobjawowo, Przy
intensywnej inwazji rozszerzenie przewodw
ciowych, rozrost nabonka, brodawczaki, gruczolaki, stany zapalne
wtroby,
Objawy to bl, powikszenie wtroby i taczka. 3. Glistnice ptakw.
Ascaridia galli - glista kurza (nicie)
Morfologia Samica dugo 6-12 cm, samiec 5-7,5 cm,
Wystpowanie kosmopolityczne. ywiciel kury, poza tym indyki,
perliczki, baanty, Umiejscowienie jelito cienkie. Cykl:
Larwa pierwsz link odbywa w jaju, zaraenie nastpuje przez
zjedzenie inwazyjnych jaj,
W odku ywiciela larwy wydostaj si z jaj, wdruj do dwunastnicy w
wietle, ktrej odbywaj w cigu 3-4 dni drug link i jako larwy III
stadium wnikaj w bon luzow jelita,
Trzecia i czwarta linka w dwunastnicy. Obraz kliniczny:
Ptaki maj zmniejszony apetyt, s osowiae, wystpuje niedokrwisto i
biegunka.
Ptaki chudn, gorzej si rozwijaj i wykazuj wyrane zmniejszenie
przyrostw wagowych.
Do czsto pojawia si mog objawy ze strony orodkowego ukadu
nerwowego niedowad ng.
-
miertelno kurczt w wieku do 1 miesica moe by znaczna.
U ptakw starszych przebieg glistnicy jest zwyke przewleky, a u
niosek obserwuje si zmniejszon nieno.
Zmiany AP: W zalenoci od intensywnoci inwazji stwierdza si
rnego stopnia stany zapalne (od nieytowego do krwotocznego) bony
luzowej jelita cienkiego.
Czasami stwierdzi mona obecno glist w jajowodzie (a nawet w
jaju), do ktrego zawdroway przez stek.
4. Wszy i wszoy u Eq. v Wszawica koni (anoplurosis) Wesz koska
Haematopinus asinii Morfologia
Samiec dugoci do 2,6 mm, samica do 3,6 mm. Gowa jest wsza od
tuowia. Narzdy gbowe typu kuico-sscego.
ywiciel ko, osio i mu. Umiejscowienie na gowie u nasady maowin
usznych, okolicy
poduchwowej, na szyi, kbie, wzdu caego grzbietu do nasady
ogona.
Cykl: Rozwj pasoytw jest prosty. Z jaj (gnid) przyklejonych do
wosw wylgaj, si po 10-
11 dniach larwy. Liniej 2-3-krotnie w cigu 11-14 dni i osigaj
dojrzao. Zaraanie nastpuje zwykle przez bezporedni kontakt.
Nasilaniu si wszawicy sprzyjaj ze warunki higieniczne i
ze ywienie. v Wszoowica koni, czyli malofagoza
(mallophagosis)
Werneckiella equi Morfologia
Samiec dugoci 1,6 mm, samica 1,8-2,0 mm. Owady pozbawione
skrzyde, barwy tej. Gowa szersza od tuowia. Narzdy gbowe typu
gryzcego.
ywiciel ko, osio i mu.
-
Umiejscowienie u koni wszoy usadawiaj si na skrze szyi i
kbu.
Cykl: Samice przyklejaj jaja do podstawy wosw. Po upywie
5-8 dni wylgaj si larwy. Larwy liniej trzykrotnie i osigaj
dojrzao pciow
(przeobraenie niezupene). Okres caego rozwoju trwa 3-4
tygodnie.
Obraz kliniczny Wszoy powoduj niepokj zwierzt i wid, nasilajcy
si w miar wzrostu intensywnoci inwazji. Konie ogryzaj swdzce
miejsca oraz ocieraj je o napotykane przedmioty. Dranienie skry
przez pasoyty oraz cige urazy mechaniczne prowadzi do zapalenia
skry jej zgrubienia, tworzenia si strupw i lokalnych wyysie.
ZESTAW 12
1. Histomonas meleagridis.
Histomonas meleagridis, pierwotniak. Morfologia
Owalny lub okrgy, 8-20 m, 1 lub 4 wici. W tkankach
pezakowaty, bez wici, krtkie nibynki;
Wystpowanie kosmopolityczny. ywiciel - gwnie indyki, rzadziej
kury, perliczki, pawic,
baanty, kuropatwy i przepirki. Umiejscowienie jelita lepe i
wtroba. Cykl:
Rozmnaa si przez podwjny podzia. Nie tworzy cyst. Zaraanie ptakw
nastpuje gwnie przez jaja nicieni
Heterakis gallinarum (pasoyta jelit lepych wielu gatunkw ptakw
domowych i dzikich), w ktrych znajduj sic omawiane pierwotniaki.
Inwazja moe nastpi przez zanieczyszczon pierwotniakami karm.
Pierwotniaki po dostaniu si do jelita nicienia przenikaj do jego
jamy ciaa i ukadu rozrodczego, w ktrym si namnaaj, a nastpnie
wnikaj do formujcych si jaj nicienia.
Obraz kliniczny
-
Powoduje zapalenie jelit lepych i wtroby z dyfteroidalnym
nalotem, ktry nawarstwiajc si tworzy serowate, suche, to zabarwione
masy, wypeniajce cakowicie, wiato jelita lepego.
Przebieg ostry u modych indyczt. Ptaki trac apetyt, staj si
osowiae, s mao ruchliwe,
osabione, stoj z opuszczon gow, skrzydami i ogonem.
Biegunka z charakterystycznymi zielonkawo-otymi (koloru siarki)
odchodami.
Do czsto grzebie i korale zmieniaj barw, staj si blade lub
ciemnosine, a nawet prawie czarne (w wyniku sinicy na skutek
zaburze w kreniu) i std te wywodzi si nazwa choroby -czarna gwka"
(ang. blackhead).
2. Dictiocaulus Ru. Dictyocaulus viviparus (nicie)
Morfologia Nicienie do dugie, nitkowate, Samiec dugoci 30-55 mm,
samica dugoci 60-80 mm.
Wystpowanie kosmopolityczne. ywiciel bydo, ubr oraz inne dzikie
przeuwacze, np.
sarny, jelenie, daniele, osie. Umiejscowienie tchawica,
oskrzela. Cykl:
Jaja skadane przez samice w tchawicy i oskrzelach zawieraj
larwy, ktre mog opuszcza skorupk jajow jeszcze w drogach
oddechowych i by wydalane podczas kaszlu na zewntrz,
Liniej one dwukrotnie i jako larwy III stadium (okryte dwiema
wylinkami) s inwazyjne,
Zwierzta zaraaj si przez poknicie inwazyjnych larw wraz z traw
lub wod,
W jelicie cienkim ywiciela larwy przenikaj przez cian jelita do
wzw chonnych krezkowych (trzecia linka) (L4),
Larwy L4 wdruj naczyniami chonnymi a nastpnie ylnymi do prawego
serca i maym krwiobiegiem przedostaj si do puc
-
Po przebiciu cian naczy wosowatych docieraa one do pcherzykw
pucnych skd migruj do oskrzeli, czwarte linienie (LV) i osigaj
dojrzao pciow.
Okres prepatentny od 21 do 28 dni. Dictyocaulus filaria
Morfologia Samiec dugoci 20-80 mm, samica 30-112 mm.
ywiciel gwnie owce, kozy poza tym muflony, daniele, jelenie,
sarny.
Umiejscowienie tchawica i oskrzela. Cykl jak wyej. Objawy
Kaszel, duszno, wypyw z nosa, W tym okresie wystpuj krtkie i
rzadkie napady
suchego kaszlu, ktry w miar pogbiania si procesu chorobowego
staje si czstszy i wilgotny,
Prawie rwnoczenie z wystpieniem dusznoci pojawia si jedno- lub
obustronny wyciek luzowy z nosa, w miar trwania procesu chorobowego
przechodzi w luzowo-ropny, a nastpnie ropny,
Poza tymi obserwuje si u chorych zwierzt utrat apetytu,
nastroszenie sierci, osowienie, odstawanie od stada, polegiwanie i
biegunka.
Szczepienia przeciwko dictiokaulozie Zaleca si czynne
uodparnianie przez podawanie
szczepionki zawierajcej inaktywowane, inwazyjne larwy D.
viviparus,
Powinny by one przeprowadzone dwukrotne.
3. Hydatigera taeniaeformis ( Taenia crassicollis) u Fe.
Hydatigera taeniaeformis(tasiemiec)
Morfologia:
Dugo 15-60 cm, walcowaty ryjek na skoleksie, dwa
rzdy hakw, 4 przyssawki.
Wystpowanie kosmopolityczny.
ywiciel poredni gryzonie, gwnie myszy i szczury.
ywiciel ostateczny kot.
-
Umiejscowienie jelito cienkie.
Cykl:
Jaja lub czony z kaem s zjadane przez gryzonia, w
jamie brzusznej lub wtrobie onkosfera przeksztaca si
w wgier Strobilocercus fasciolaris umiejscawia si
u ywiciela poredniego w wtrobie, w pcherzykowatej
cycie.
Larwa ma dugo od 3 do 30 cm, czonowana z
wpuklon gwk na przednim, zwonym kocu ciaa,
tylny koniec ciaa jest pcherzykowato rozszerzony.
Objawy kliniczne
Biegunka, zaparcia, wychudzenie, zahamowanie wzrostu.
4. Gzawice odkowo-jelitowe Eq gesterofiloza. Przyczyn tego
schorzenia jest 6 gatunkw gzw z rodzaju
Gasterophilus, a mianowicie: Gosterophilus intestinalis- giez
jelitowy; G. nasali s- giez dwunastnicy; G. haemorrhoidalis - giez
odbytnicy; G. pecorum - giez kolcogowy; G. inermis - giez
prostnicy; G. nigricornis - giez czarnorogi.
Gastrophilus intestinalis Morfologia
Owady do due (12-15 mm) tawo-brunatno-czarno zabarwione.
Narzdy gbowe uwstecznione. W odku larwy III stadium dugoci 20
mm, uzbrojone
na brzegach do duymi kolcami. Wystpowanie kosmopolityczne.
ywiciel ko, osio, mu. Umiejscowienie odek (larwa L3). Cykl:
-
Dojrzae gzy wystpuj w peni lata. Samice po zapodnieniu atakuj
konie i skadaj 900-
1500 jaj, przylepiajc je do wosw przednich koczyn, w okolicy
barkw i na bokach ciaa.
W cigu 1-2 tygodni rozwija si w jaju larwa I stadium. W momencie
ogryzania przez konia swdzcych miejsc
(na skutek dranienia przez larwy) nastpuje masowe wylganie si
larw, ktre po dostaniu si do jamy ustnej konia wnikaj w bon luzow
jzyka, gdzie pozostaj przez 21-28 dni, odbywaj pierwsz link.
Przeksztacaj si w larw II stadium.
Larwy opuszczaj bon luzow jzyka zostaj poykane i umiejscawiaj si
w odku (na bonie luzowej czci wpustowej), gdzie przebywaj okoo 9-10
miesicy, rosn i po kolejnej lince osigaj III stadium larwalne.
Dojrzae larwy III stadium opuszczaj ywiciela wraz z kaem w kocu
wiosny lub na pocztku lata, przeksztacaj si w poczwark.
Okres poczwarki trwa, w zalenoci od warunkw klimatycznych, od 3
do 7 tygodni.
Gasterophilus nasalis Morfologia
Dugo do 13 mm, w zasadzie jest czarno zabarwiony. ywiciel ko i
osio. Umiejscowienie dwunastnica, rzadko odek (L3) Cykl:
Samice skadaj okoo 500 jaj, przyklejajc je na wosach okolicy
midzyuchwowej.
Po 18-24 dniach, wylgaj si larwy I stadium, ktre wdruj po wosach
i skrze do jamy ustnej konia, umiejscawiaj si na dzisach oraz
podniebieniu i tu osigaj II stadium larwalne.
Po przekniciu lokalizuj si w dwunastnicy, gdzie pasoytuj i
przeksztacaj si w larw III stadium, w rodowisku przeksztacaj si w
poczwark.
Gasferophilus haemorrhoidalis Morfologia
redniej wielkoci (9-11 mm), o barwie ciemnobrzowej. ywiciel
ko.
-
Umiejscowienie gwnie odek. Cykl:
Przed opuszczeniem ywiciela umiejscawia si na pewien okres w
prostnicy.
Samice tego gatunku gza skadaj na wosach warg okoo 200 jaj.
Larwy po wylgniciu przedostaj si na bon luzow jamy ustnej, a
nastpnie do odka, w rodowisku przeksztacaj si w poczwark.
Gasterophilus pecorum Morfologia
Do due (13-16 mm), o jasnobrzowym tuowiu i czarnym odwoku.
ywiciel ko, osio, przypadkowo bydo i czowiek. Umiejscowienie
gwnie odek, rzadko dwunastnica. Cykl:
Przed opuszczeniem ywiciela umiejscawia si na kilka dni w
prostnicy.
Samice skadaj po kilka jaj poza ywicielem na liciach traw.
W jajach wyksztacaj si larwy, ktre zachowuj ywotno bardzo
dugo.
Konie ulegaj zaraaniu podczas zjadania trawy lub siana z jajami
tego gatunku gza.
Larwy w jamie ustnej, po opuszczeniu skorupek jajowych,
lokalizuj si u nasady jzyka, rozwijaj si do II stadium, a nastpnie
po przekniciu pasoytuj w dwunastnicy, jako larwy III stadium.
Gasterophilus inermis Morfologia
redniej wielkoci 9-11 mm. ywiciel ko. Umiejscowienie prostnica.
Cykl:
Gatunek ten, zwany take gzem policzkowym, wystpuje przede
wszystkim w rejonie Morza rdziemnego.
Samice skadaj jaja na policzkach konia. Larwy I stadium wnikaj w
skr i wdruj w niej do
kta ust, a nastpnie do bony luzowej jamy ustnej, gdzie osigaj II
stadium larwalne.
-
Po dostaniu si do przewodu pokarmowego umiejscawiaj si w
prostnicy L3.
Gasterophilus nigricornis Morfologia
redniej wielkoci 10-11 mm, zasadniczo czarnej barwy. Wystpowanie
poudnie Europy. ywiciel ko, osio i zebra. Umiejscowienie
dwunastnica. Cykl:
Samice skadaj jaja na wosach okolicy szczk i u nasady nosa.
Larwy I stadium wykluwaj si z jaja, wdruj czynnie do jamy
ustnej, wnikaj w bon luzowa policzkw, gdzie liniej.
Larwy II stadium umiejscawiaj si gboko w bonie luzowej
dwunastnicy, powodujc tworzenie si guzkw,
Larwy III stadium opuszczaj ywiciela wiosn. Obraz kliniczny
gasterofilozy.
Po umiejscowieniu si w bonie luzowej jamy ustnej wywouj stan
zapalny.
Obecno larw III stadium w odku przyczynia si do powstawania
kraterowatych uszkodze bony luzowej, naderek i owrzodze.
Umiejscowienie si wikszej liczby larw w gruczoowej i
odwiernikowej czci odka upoledza czynno wydzielnicz i zakca
przesuwanie si treci pokarmowej, co prowadzi moe do rozszerzenia
odka.
W przebiegu tej inwazji w okresie jesienno-zimowym, dominuj
objawy ze strony przewodu pokarmowego, wyraajce si: utrat apetytu,
zaburzeniami w trawieniu i postpujcym wychudzeniem, objawami
morzyskowymi i niedokrwistoci.
W okresie wiosennym mona stwierdzi larwy gza podczas badania per
rectum, W momencie defekacji konia spostrzec je mona w kale lub na
bonie luzowej prostnicy.
ZESTAW 13
-
1. Opistorchis felineus. Opisthorchis felineus (przywra
kocia)
Morfologia Dugo 7-12 mm.
Wystpowanie Europa, Azja (wystpuje ogniskowo, gwnie w okolicach
jezior i rzek z rybami).
ywiciel I poredni limaki sodkowodne. ywiciel II poredni ryby
(karpie, pocie, liny, leszcze). ywiciel ostateczny kot, pies, wilk,
winia i inne ryboerne
ssaki. Umiejscowienie u ostatecznych przewody ciowe trzustki
lub wtroby, u ryb w miniach. Cykl:
Jaja po dostaniu si do wody s zjadane przez limaka, w przewodzie
pokarmowym wykluwa si miracydium, przebija si do jamy ciaa i
przeksztaca w sporocyst,
W sporocycie wyksztacaj si redie, ktre przemieszczaj si do
trzustkowtroby,
W rediach powstaj cerkarie, Po opuszczeniu limaka cerkarie pywaj
w wodzie
poszukujc ryb, u nich przedostaj si przez skr do mini i
przeksztacaj w metacerkarie stadium inwazyjne,
U ywiciela ostatecznego w przewodzie pokarmowym uwalniaj si mode
przywry i wdruj do przewodw ciowych lub trzustki, pod prd ci.
Okres prepatentny 3-4 tygodnie. Obraz kliniczny:
Silniejsza inwazja O. felineus u kotw prowadzi do wychudzenia,
zaburze ze strony przewodu pokarmowego, niedokrwistoci, taczki,
obrzkw, a nawet wodobrzusza Przy omacywaniu jamy brzusznej
stwierdza si niekiedy powikszenie wtroby.
Stwierdza si oznaki taczki i powikszenie wtroby oraz
rozszerzenie przewodw ciowych, prowadzce miejscami do powstawania
torbieli wielkoci orzecha woskiego (wypenionych przywrami).
2. Eurytrema pancreaticum (przywra trzustki).
-
Eurytrema pancreaticum Morfologia
Dugo 1-1,5 cm, podobna do motyliczki. Wystpowanie tropikalny
Daleki Wschd, Brazylia. ywiciel I poredni limaki ldowe. ywiciel II
poredni koniki polne. ywiciel ostateczny bydo, owce, kozy, bawoy.
Umiejscowienie przewody trzustki, jelito cienkie. Cykl:
Jaja z kaem limak przewd pokarmowy miracidium trzustkowtroba
sporocysty macierzyste sporocysty potomne cerkarie wydalenie konik
polny metacerkarie zjedzenie przypadkowe.
Objawy kliniczne: Silna inwazja wywouje sporadycznie chorob
syndrom
wyniszczenia, Brak jest specyficznych objaww, lecz wyranie
stwierdza
si utrat wagi, Silna inwazja moe prowadzi do pogrubienia
przewodw
trzustki i ich wknienia, Przywry mog by rwnie w tkance
parynchymalnej
trzustki. Stan ten prowadzi do przewlekego rdmiszowego zapalenia
trzustki.
3. Leishmaniozy u Ho.
v Leiszmanioza skrna: Leishmania tropica
Forma miejska na Bliskim Wschodzie. Niewielkie zmiany skrne,
suche, pojedyncze w postaci
nacieku komrkowego, rzadko wrzodziejcego, cofajce si samoistnie
po kilku miesicach, pozostawiajce niewielk blizn.
Leishmania major Forma wiejska na rodkowym wschodzie, w Chinach,
Indiach,
Afryce, Ameryce rodkowej i Poudniowej. Zmiany skrne liczne,
sczce, dajce owrzodzenia o
uniesionym brzegu.
-
Zmiany goj si po duszym czasie, tworzc, zapadnit, nieregularn
blizn.
Leishmania Mexiana W Ameryce rodkowej i Poudniowej. Liczne
zmiany nawracajce (chiclero ulcer).
v Leiszmanioza luzwkowo-skrna: Leishmania brasiliensis
Zmiany naciekajce i wrzodziejce skry, bony luzowej, chrzstek
nosa lub podniebienia twardego, prowadzce do destrukcji tkanek i
oszpecenia twarzy.
Zmiany te ustpuj samoistnie. Z trudem s leczone paromomycyn i
amfoterycyn B.
v Leiszmanioza trzewna (Kala-azar): Leishmania donowani
U modziey i osb dorosych w Afryce, Iranie, Indiach, Chinach.
Leishmania infantum U dzieci w Afryce Pnocnej, Europie
Poudniowej.
Leishmania chagasi w Ameryce rodkowej i Poudniowej. Cykl:
Samice moskitw pobieraj w trakcie ssania krwi znajdujce si w
leukocytach postacie amastigota,
W przewodzie pokarmowym owada przechodz w posta
promastigota,
Pierwotniaki namnaaj si przez podzia i staja si inwazyjne,
Wprowadzone do organizmu ssaka trac wi i przechodz w kulista
form amastigota i staj si pasoytami wewntrzkomrkowymi.
W miejscu ukucia przez przenosiciela zmianki (moskit) z rodzaju
Plebotomus powstaje may, guzkowaty naciek tzw. leiszmanioma, w
ktrym pasoyt moe ulec likwidacji.
W przypadku osabionej odpornoci dochodzi do uoglnienia
zaraenia.
Okres wylgania waha si od 2 tygodni do 18 miesicy. Uoglnionemu
zaraeniu towarzyszy hepatosplenomegalia,
nieregularna gorczka (czsto z dwoma szczytami w cigu dnia i poty
przy pocztkowo do dobrym stanie oglnym chorego).
-
Powoli rozwija si odczyn ukadu siateczkowo-rbonkowego na szybko
mnocego si pasoyta prowadzcy do powikszenia ledziony, wtroby, wzw
chonnych.
Rozwija si niedokrwisto normochromiczna i normocytarna oraz
leukopenia, eozynofilia jest maa
Nieleczona leiszmanioza trzewna jest miertelna w cigu kilku
tygodni lub lat.
4. Chrysops silacea (lepak)
v Chrysops silacea Morfologia
Owady redniej wielkoci, 10-14 mm dugoci, ciemno zabarwione.
Narzdy gbowe (tnco-lice) przystosowana s do pobierania krwi i
poykania pokarmw pynnych.
Samce odywiaj si sokami rolinnymi. Larwy yj w wodzie i s do
ruchliwe.
Wystpowanie poudniowa Europa, pnocna Afryka, Azja. ywiciel
ssaki. Cykl:
Samice lepakw skadaj jaja na rolinach, kamieniach, korzeniach i
glebie, gwnie w miejscach wilgotnych. Wylgajce si z jaj larwy
dostaj si do wody lub wilgotnej gleby.
W czasie rozwoju wystpuje 7-9 stadiw larwalnych. Postacie
larwalne lepaka zasiedlaj pytkie zbiorniki
wodne. S robakowate i ruchliwe. Postacie larwalne ywi si
mikroorganizmami i szcztkami rolin.
Dorose larwy przemieszczaj si do miejsc suchych, w ktrych
nastpuje przepoczwarzenie. Poczwarki nie wytwarzaj kokonu.
Samice lepakw mog si karmi krwi krgowcw w tym cz