Zdrowa szkoła. Programy grantowe i edukacyjne zdrowegowitrynawiejska.org.pl/data/programy zdrowego odzywiania092014.pdf · PORCJA - składa się z jednego produktu owocowego i jednego

Zdrowa szkoła. Programy grantowe i edukacyjne zdrowego

odżywiania dla szkół

Programy dożywiania

Podziel się posiłkiem

Koordynator/ grantodawca: Danone

Program Dożywiania Dzieci – Danone Podziel się Posiłkiem (dotychczasowa nazwa Program Grantowy

Danone „Masz pomysł? Podziel się Posiłkiem!”) to jeden z elementów programu społecznego Podziel

się Posiłkiem.

Program Dożywiania Dzieci wspiera organizacje, które funkcjonują na co dzień w społecznościach

lokalnych i w swoich działaniach skupiają się na walce z niedożywieniem. Dzięki realizowanym

pomysłom dzieci biorą udział w szeregu zajęć edukacyjnych z zakresu prawidłowego odżywiania,

dbania od dobre nawyki, zachęcane są do aktywnego spędzania wolnego czasu oraz rozwijania

swoich zainteresowań. Olbrzymią wartością projektów jest to, iż odpowiadają one na bezpośrednie

potrzeby danej miejscowości i jej mieszkańców.

W ramach Programu Dożywiania Dzieci – Danone Podziel się Posiłkiem firma Danone przyznaje

dotacje w wysokości do 7 000 zł. Środki przyznawane są na realizację autorskich inicjatyw, dzięki

którym dzieci otrzymują posiłki oraz wzbogacają swoją wiedzę.

Kto może otrzymać grant?

O dotacje w ramach Programu Dożywiania Dzieci – Danone Podziel się Posiłkiem mogą ubiegać się:

organizacje pozarządowe (np. stowarzyszenia, fundacje);

grupy nieformalne (np. rady rodziców, grupy młodzieżowe, szkolne kluby wolontariatu);

ośrodki kultury;

biblioteki;

szkoły podstawowe;

gimnazja;

zespoły szkół.

W przypadku grup nieformalnych wymagane jest pozyskanie partnera w postaci zarejestrowanej

organizacji pozarządowej. Wnioskodawca do wniosku powinien dołączyć umowę o współpracy grupy

z daną organizacją. W umowie należy określić m.in. zakresy kompetencji i odpowiedzialności obu

stron.

Organizacja pozarządowa, która wystąpi jako partner będzie podpisywać umowę darowizny

i wraz z wnioskodawcą będzie odpowiedzialna za realizację projektu.

Instytucje ubiegające się o dotację muszą prowadzić działalność na terenie Polski.

Co należy zrobić, aby otrzymać dotację?

1. Opracuj projekt

projekt powinien łączyć dożywianie dzieci z edukacją z zakresu zdrowego żywienia;

działania prowadzone w projekcie muszą przyczynić się do wydania jak największej liczby

posiłków dla dzieci;

projekt zgłoszony do programu grantowego musi być realizowany w okresie wskazanym

przez organizatora;

realizacja projektu nie musi trwać przez cały wskazany okres, nie jest jednak możliwe

przedłużenie realizacji projektu;

projekt nie może promować agresji i dyskryminować mniejszości etnicznych, rasowych,

religijnych i innych;

działania w ramach projektu realizowane przez organizacje pozarządowe muszą być

zgodne z działalnością pożytku publicznego, w przypadku grup nieformalnych organizacja

partnerska musi prowadzić działalność zgodną z działalnością pożytku publicznego

zgodnie z ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (dz. u. nr 96 poz.

873). organizacja może zgłosić do programu jeden projekt.

Uwaga:

konieczne wniesienie wkładu własnego w wysokości 10% wnioskowanego dofinansowania;

minimum 75% wnioskowanej kwoty musi zostać przeznaczone na zakup artykułów

spożywczych, posiłków.

2. Przygotuj i złóż wniosek

Podstawą do ubiegania się o dofinansowanie w ramach Programu Dożywiania Dzieci – Danone

Podziel się Posiłkiem jest wypełnienie wniosku elektronicznego, który znajduję się na stronie:

www.wniosek.podzielsieposilkiem.pl (aktywny od dnia rozpoczęcia składnia wniosków w danej

edycji).

Kontakt:

[email protected]

www.podzielsieposilkiem.pl

Program dożywiania „Zdrowo jeść, by rosnąć w siłę”

Grantodawca: Fundacja Tesco Dzieciom

Grupa docelowa: podopieczni świetlic i ognisk środowiskowych

Program zakłada:

dofinansowanie zakupu żywności dla potrzebujących dzieci,

edukację dzieci i młodzieży w zakresie zdrowego żywienia i poszerzenie umiejętności

związanych z higieną, estetyką i przygotowaniem posiłków.

Pomoc dzieciom i młodzieży udzielana jest poprzez Placówki (świetlice, ogniska).

Rekrutacja Placówek do uczestnictwa w programie prowadzona jest przez Fundację Tesco Dzieciom.

Każda z Placówek biorących udział w programie otrzymuje od Fundacji dotację celową na

przeprowadzenie programu wśród swoich Podopiecznych. Program prowadzony jest w Placówkach

na podstawie planu realizacji, stworzonego przez Placówkę a zaakceptowanego przez Fundację.

W ramach przyznanej dotacji każda z Placówek zobowiązana jest do:

objęcia programem dożywiania określonej liczby podopiecznych;

wydania każdemu ze swoich podopiecznych około 20 posiłków w każdym miesiącu;

angażowania podopiecznych placówki w przygotowanie posiłków poprzez: aktywny udział

w planowaniu jadłospisu, aktywny udział w zakupach, aktywny udział w przygotowaniach

posiłków;

prowadzenia przez pracownika placówki zajęć o tematyce zdrowego, racjonalnego

odżywiania dla podopiecznych (Fundacja Tesco Dzieciom w ramach partnerstwa z Fundacją

Uniwersytet Dzieci przygotowała zestaw scenariuszy, nawiązujących swoją tematyką do idei

programu).

Placówki biorące udział w Programie dożywiania zobowiązane są do stałego raportowania swoich

działań. Raporty dotyczą zarówno kwestii finansowych, jak i merytorycznych prowadzenia programu.

Uwaga:

Środki na realizacje programu pozyskiwane są głównie w ramach zbiórki publicznej, prowadzonej

w sklepach Tesco na terenie całego kraju. Tak więc to, jak wielu dzieciom Fundacja udzieli pomocy

z zakresu dożywiania, zależy od hojności i solidarności klientów sieci sklepów Tesco z

potrzebującymi.

Kontakt:

Fundacja Tesco Dzieciom

ul. Kapelanka 56

30-347 Kraków

tel.: (12) 255 22 00

e-mail: [email protected]

http://fundacjatesco.pl/program-dozywiania-druga-edycja.php

Owoce i warzywa w szkole

Koordynator krajowy: Agencja Rynku Rolnego

Program „Owoce i warzywa w szkole” jest kontynuacją programu „Owoce w szkole” realizowanego

w latach szkolnych 2009/2010 – 2013/2014.

Cel programu

Celem programu „Owoce i warzywa w szkole” jest trwała zmiana nawyków żywieniowych dzieci

poprzez zwiększenie udziału owoców i warzyw w ich codziennej diecie oraz propagowanie zdrowego

odżywiania poprzez działania towarzyszące o charakterze edukacyjnym realizowane w szkołach

podstawowych.

Grupa docelowa: dzieci uczęszczające regularnie do szkół podstawowych, tj. realizujące obowiązek

rocznego przygotowania przedszkolnego oraz dzieci klas I-III.

Stawka pomocy

Zryczałtowana stawka pomocy dla jednej porcji owocowo - warzywnej wynosi 1,60 PLN.

PORCJA - składa się z jednego produktu owocowego i jednego produktu warzywnego, które

jednorazowo otrzymuje dziecko uczestniczące w programie „Owoce i warzywa w szkole”.

Liczba porcji udostępnianych dzieciom w semestrze

Dzieci otrzymują owoce i warzywa, co najmniej 2 razy w tygodniu (nie więcej niż 3 razy) przez 10

wybranych tygodni w semestrze, w łącznej liczbie określonej przez Agencję Rynku Rolnego

i opublikowanej na stronie internetowej www.arr.gov.pl.

Asortyment produktów

W każdym semestrze dziecko otrzymuje porcje owocowo-warzywne, w skład których wchodzą

następujące produkty: jabłka, gruszki, truskawki, marchewkę, słodką paprykę, rzodkiewki, pomidory

koktajlowe, borówki amerykańskie, kalarepę oraz soki owocowe i warzywno-owocowe.

Owoce i warzywa udostępniane dzieciom w ramach programu muszą:

spełniać wymagania jakościowe i zdrowotne określone w przepisach Unii Europejskiej

i przepisach krajowych,

być gotowe do bezpośredniego spożycia, tj. świeże, czyste, wystarczająco rozwinięte

i odpowiednio dojrzałe, zdrowe.

Soki udostępniane dzieciom muszą posiadać atest poświadczający, że produkt nie zawiera dodatku

cukru, substancji słodzących, tłuszczu i soli.

Za jakość owoców i warzyw dostarczanych do szkół podstawowych odpowiedzialny jest zatwierdzony

dostawca lub zatwierdzona szkoła, które samodzielnie przygotowuje i udostępnia owoce i warzywa

dzieciom.

W przypadku dostaw produktów niespełniających wymagań jakościowych produkty te nie powinny

być przyjęte przez szkołę.

Działania towarzyszące (edukacyjno-informacyjne)

Szkoły podstawowe uczestniczące w programie zobowiązane są zapewnienia zrealizowania przez

szkołę działań kształtujących zdrowe nawyki żywieniowe uczniów oraz wzbogacających wiedzę

o pochodzeniu produktów rolnych. W ramach ww. działań dyrektorzy szkół realizują w każdym

semestrze roku szkolnego co najmniej dwa z poniższych działań:

organizowanie konkursów i festynów tematycznych z zakresu zdrowego odżywiania,

organizowanie wycieczek do gospodarstw rolnych, gospodarstw ogrodniczych lub zakładów

przetwórstwa owoców i warzyw,

organizowanie warsztatów kulinarnych, z uwzględnieniem przekazywania wiedzy o zdrowym

odżywianiu,

zakładanie i prowadzenie ogródków szkolnych,

wspólne spożywanie drugiego śniadania, połączone z degustacją owoców i warzyw i ich

przetworów oraz upowszechnianiem wśród uczniów wiedzy z zakresu zdrowego odżywiania,

stosowanie innych sposobów upowszechniania informacji o korzyściach płynących ze

spożywania owoców i warzyw i ich przetworów, a także o pochodzeniu i uprawie owoców

i warzyw, poprzez organizowanie wystaw, przygotowywanie prezentacji lub wydawanie gazetek.

Działania towarzyszące o charakterze edukacyjnym realizowane powinny być m.in. przy współudziale

i zaangażowaniu nauczycieli oraz rodziców dzieci uczestniczących w programie.

Szczegółowe zasady przystępowania szkół i dostawców do programu dostępne są tutaj.

Kontakt:

Agencja Rynku Rolnego

00-400 Warszawa ul. Nowy Świat 6/12

www.arr.gov.pl

Telefoniczny Punkt Informacyjny: (22) 661-72-72

Rządowy program dożywiania

Rządowy program dożywiania dzieci "Pomoc państwa w zakresie dożywania" funkcjonuje w Polsce od

2006 r. Obecnie realizowany jest w oparciu o wieloletni program wspierania finansowego gmin w

zakresie dożywiania „Pomoc państwa w zakresie dożywiania” na lata 2014–2020 (na podstawie

Uchwały Nr 221 Rady Ministrów z 10 grudnia 2013 r.).

Obecnie jest nim objętych około 2 mln osób, w tym dzieci do siódmego roku życia, uczniowie

i rodziny w trudnej sytuacji materialnej.

Cele:

wsparcie gmin w wypełnianiu zadań własnych o charakterze obowiązkowym

w zakresie dożywiania dzieci oraz zapewnienia posiłku osobom jego pozbawionym, ze

szczególnym uwzględnieniem osób z terenów objętych wysokim poziomem bezrobocia i ze

środowisk wiejskich;

długofalowe działanie w zakresie poprawy stanu zdrowia dzieci i młodzieży poprzez

ograniczanie zjawiska niedożywienia;

upowszechnianie zdrowego stylu żywienia;

poprawa poziomu życia osób i rodzin o niskich dochodach;

rozwój w gminach bazy żywieniowej, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb dzieci

i młodzieży.

Formy pomocy

Program przewiduje otrzymanie przez osoby uprawnione pomocy w formie:

• posiłku,

• świadczenia pieniężnego w postaci zasiłku celowego na zakup posiłku lub żywności,

• świadczenia rzeczowego w postaci produktów żywnościowych.

Powyższa pomoc przyznawana jest do 150% kryterium dochodowego, określonego w art. 8 ust. 1 pkt

1 i 2 ustawy o pomocy społecznej.

Rada gminy może podjąć uchwałę o podwyższeniu kryterium dochodowego.

Ponadto w ramach Programu realizowane mogą być działania dotyczące w szczególności tworzenia

nowych lub doposażenia istniejących punktów przygotowywania lub wydawania posiłków

oraz dowozu posiłków.

Osoby uprawnione do korzystania ze wsparcia

Ze środków przekazanych gminom w ramach Programu udziela się wsparcia w szczególności:

• dzieciom do czasu podjęcia nauki w szkole podstawowej,

• uczniom do czasu ukończenia szkoły ponadgimnazjalnej,

• osobom i rodzinom znajdującym się w sytuacjach wymienionych w art. 7 ustawy z dnia 12 marca

2004 r. o pomocy społecznej (w szczególności osobom samotnym, w podeszłym wieku, chorym

lub niepełnosprawnym).

Gmina realizuje Program przy pomocy ośrodka pomocy społecznej, w jednostkach organizacyjnych

gminy, placówkach i instytucjach, które posiadają bazę żywieniową lub odpowiednie warunki do

wydawania produktów żywnościowych (np. w stołówkach szkolnych).

Aby dostać dotację z budżetu państwa, gmina musi zapewnić 40 proc. środków na realizację

programu. W wyjątkowych przypadkach udział gminy może być obniżony do 20 proc.

Szczegółowe informacje na temat realizacji programu są udostępniane m.in. w ośrodkach pomocy

społecznej.

Program „Szklanka Mleka”

Koordynator krajowy: Agencja Rynku Rolnego

Grupa docelowa: uczniowie szkół podstawowych.

W ramach programu dzieci i uczniowie spożywają mleko białe i mleko smakowe o różnej zawartości

tłuszczu, twarożki, sery i jogurty.

Celem programu „Szklanka mleka” jest kształtowanie wśród dzieci i młodzieży dobrych nawyków

żywieniowych poprzez promowanie spożycia mleka i przetworów mlecznych.

Program „Szklanka Mleka” jest finansowany z trzech źródeł:

dopłata unijna obejmuje dostarczanie mleka i jego przetworów do wszystkich rodzajów

uprawnionych placówek oświatowych,

Warunki udzielania dopłat do spożycia mleka i przetworów mlecznych w placówkach oświatowych

dopłata krajowa obejmuje dostarczanie mleka i jego przetworów do szkół podstawowych,

Warunki udzielania dopłaty krajowej do spożycia mleka i przetworów mlecznych w szkołach

podstawowych

dofinansowanie z Funduszu Promocji Mleka obejmuje dostarczanie mleka i jego przetworów

do przedszkoli i gimnazjów.

Tryb udzielania dofinansowania z Funduszu Promocji Mleka do spożycia mleka i przetworów

mlecznych w przedszkolach i gimnazjach

Szczegółowe informacje dotyczące wysokości dopłat dostępne tutaj.

Od początku realizacji programu „Szklanka Mleka” dzieci uczęszczające do szkół i przedszkoli spożyły

ponad 1 miliard szklanek mleka.

Agencja Rynku Rolnego

Oddziały terenowe

www.arr.gov.pl

Programy edukacyjne

Szkoła promująca zdrowie

Koordynator: Ośrodek Rozwoju Edukacji w Warszawie

Grupa docelowa: uczniowie wszystkich typów szkół.

Program Szkoła Promująca Zdrowie (SzPZ) realizowany jest w Polsce od 1991 r. Popularyzację idei

SzPZ rozpoczęto od trzyletniego projektu pilotażowego (1992-1995) pn.: „Szkoła Promująca

Zdrowie”, zainicjowanego przez WHO/EURO. Program ten rozwijany był w Polsce w ramach

Europejskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie (ESSzPZ), utworzonej w 1992 r., od 1 stycznia 2008 r.

w Europejskiej Sieci Szkół dla Zdrowia w Europie - SHE, w wyniku porozumienia WHO/EURO, Rady

Europy i Komisji Europejskiej. Polska została członkiem tej sieci w grupie pierwszych ośmiu krajów.

Szkoła przystępująca do programu tworzy warunki i podejmuje działania, które sprzyjają: dobremu

samopoczuciu społeczności szkolnej oraz podejmowaniu przez jej członków działań na rzecz zdrowia

własnego i innych ludzi oraz tworzenia zdrowego środowiska. W praktyce są ta m.in. programy

zdrowego żywienia.

Szkoły promujące zdrowie mogą ubiegać się o Krajowy Certyfikat Szkoły Promującej Zdrowie.

Bank dobrych praktyk znajdziesz tutaj.

Opisy dobrych praktyk dostępne także na stronach internetowych kuratoriów oświaty.

Uwaga: w każdym województwie został powołany Wojewódzki Koordynator Szkół Promujących

Zdrowie (dane we właściwych terytorialnie kuratoriach oświaty).

Kontakt:

Ośrodek Rozwoju Edukacji

Zespół ds. Promocji Zdrowia w Szkole

ul. Polna 46 A

Warszawa

tel.: 825 44 51 w. 132; 570 83 32

www.ore.edu.pl

Sklepiki szkolne. Zdrowa reaktywacja

Grantodawca/ koordynator krajowy: Fundacja Banku Ochrony Środowiska

Uczestnicy: uczniowie i nauczyciele

Projekt grantowy edukacji prozdrowotnej dot. sklepików szkolnych pn. „Sklepiki szkolne – zdrowa

reaktywacja” realizowany jest w formie międzyszkolnej rywalizacji.

Udział w konkursie polega na przygotowaniu i przeprowadzeniu przez szkoły projektów promocji

zasad zdrowego odżywiania oraz projektów przebudowy sklepików szkolnych w taki sposób, aby

zapewniały one dostęp do zdrowych przekąsek i pełnowartościowych produktów. Wszystkie

nadesłane materiały zostaną ocenione. Za najlepsze projekty Komisja Konkursowa przyzna wsparcie

finansowe w postaci grantów.

Projekt szkolny realizowany jest przez dedykowaną w tym celu platformę umożliwiającą komunikację

z uczestnikami (moduł umożliwiający zamieszczanie projektów konkursowych, ocenianie ich,

zadawanie pytań, publikację newsów, itp.), zawierającą wiedzę na temat niezbędnych elementów

organizacji konkursu (regulamin, terminarz, nagrody, itp.) oraz wiedzę dotyczącą merytorycznego

zakresu konkursu (artykuły specjalistów, publikacje tematyczne, linki do stron pogłębiających wiedzę,

itp.).

Uwaga: rejestracja szkół w konkursie w roku szkolnym 2014/2015 do 15 października 2014 r.

Kontakt

Fundacja Banku Ochrony Środowiska

al. Solidarności 104

01-016 Warszawa

tel. (22) 532 71 98, (22) 532 71 94 w godz. od 10.00 do 14.00

fax (22) 532 71 92

e-mail: [email protected]

http://sklepiki.fundacjabos.pl/2014/index.php?m=mi

ZDROWO JEM, WIĘCEJ WIEM

Grantodawca/ koordynator krajowy: Fundacja Banku Ochrony Środowiska

Uczestnicy: uczniowie klas I-III szkół podstawowych

Cel: wykształcenie u dzieci postaw prozdrowotnych poprzez uczenie zasad zdrowego odżywiania

oraz przekazywanie wiedzy na temat produktów służących zdrowiu i produktów dla zdrowia

szkodliwych .

Struktura projektu

Cały projekt jest podzielony na trzy sezony – jesienny, zimowy i wiosenny. Każdy z tych etapów

zbudowany jest wokół tematu przewodniego i stanowi logiczną całość oraz jest oparty na podobnej

strukturze, której stałymi elementami są: zajęcia lekcyjne, konkursy, promocja zdobytej

wiedzy i Forum dla Rodziców .

Do wszystkich lekcji opracowano szczegółowe scenariusze i potrzebne na zajęcia pomoce

dydaktyczne – plansze, modele, prezentacje i in. – większość do pobrania ze strony projektu, tak aby

w jak największym stopniu ułatwić nauczycielom realizację projektu.

Konkursy są tematycznie powiązane z zajęciami lekcyjnymi i ich celem jest m.in. utrwalenie

wiadomości, pogłębianie zainteresowania uczniów zdrowym odżywianiem i stylem życia oraz

rozwijanie kreatywności.

Forum dla Rodziców to spotkania z rodzicami lub opiekunami, które odbędą się w trakcie

wywiadówek.

W jaki sposób przystąpić do projektu?

Na głównej stronie projektu znajduje się formularz rejestracyjny, który należy wypełnić, a następnie

wydrukować. Wersja wydrukowana powinna zostać podpisana przez dyrektora szkoły. Następnie

podpisany dokument należy zeskanować, a skan zarejestrować w systemie projektu.

Ważne terminy

Projekt rozpoczyna się we wrześniu 2014 roku, a zakończy się we wrześniu 2015 roku.

Rejestracja do etapu jesiennego trwa do 3 października 2014 roku. Zespoły zgłoszone do jednego

etapu nie muszą się zgłaszać do kolejnych etapów.

Kontakt

BIURO ORGANIZACYJNE PROJEKTU

tel. (22) 532 71 94

fax. (22) 532 71 92

e-mail: [email protected]

Czynne: od poniedziałku do piątku od 9:30 do 15:00

Organizator:

Fundacja Banku Ochrony Środowiska

al. Solidarności 104

01-016 Warszawa

Koordynator: Maria Jakubowska

e-mail: [email protected]

http://zdrowojem.fundacjabos.pl/index.php?m=ho

Program "Śniadaniowa klasa"

Realizator/ koordynator: Zakłady Tłuszczowe „Bielmar” Sp. z o.o.

Program „Śniadaniowa Klasa” – uczymy zasad prawidłowego odżywiania to ogólnopolska akcja

edukacyjna, która jest kontynuacją działań edukacyjnych z 2010 roku.

Celem programu jest promowanie zasad zdrowego odżywiania, ze szczególnym uwzględnieniem

śniadania (w tym drugiego śniadania), jako podstawowego posiłku w ciągu dnia.

Akcja dodatkowo ma na celu edukację uczniów i ich rodziców, jak odpowiednio zbilansować

produkty, by drugie śniadanie było zdrowe i pożywne.

Program składa się z 3 elementów dedykowanych różnym grupom docelowym:

działania edukacyjne skierowane do szkół podstawowych (bezpłatne wykłady dot.

prawidłowego odżywiania w szkołach warsztaty kulinarne dla najmłodszych w wybranych

centrach kultury);

działania edukacyjne skierowane do rodziców (cykl warsztatów dot. zdrowego odżywiania

w wybranych centrach kultury);

działania edukacyjne skierowane do klubów sportowych: „Śniadaniowa Drużyna” – program

edukacyjno-sportowy, który polega przeprowadzeniu bezpłatnych wykładów dot.

prawidłowego odżywiania.

W ubiegłych latach akcja „Śniadaniowa Klasa” zdobyła dużą popularność dzięki organizowanym

konkursom. Spotkały się one z dużym zainteresowaniem ze strony nauczycieli, uczniów oraz mediów.

W dwóch ogólnopolskich konkursach „Śniadaniowa Klasa” wzięło udział łącznie ponad 640 szkół, czyli

ok. 12 000 uczniów.

Zgłoszenia do programu poprzez wypełnienie formularza elektronicznego, który jest dostępny na

stronie internetowej organizatora.

Kontakt Zakłady Tłuszczowe „Bielmar” Sp. z o.o. ul. Sempołowskiej 63 43-300 Bielsko-Biała Tel. 33 8198200 (centrala) e-mail: [email protected] http://www.sniadaniowaklasa.pl/kontakt/ Kontakt dla szkół : Sylwia Woźniak Planet PR Tel. 666 300 057 e-mail: [email protected]

Tekst opracowany na podstawie materiałów udostępnionych na stronach internetowych programów,

wskazanych w tekście - zgodnie z danymi z dnia 30 sierpnia 2014 r.

Opracowanie: Iwona Raszeja-Ossowska