Заштита на Сопственичките Права

1

Заштита на Сопственичките Права и

Законот за Премер, Катастар и Запишување на

Правата на Сопственост

Република Македонија

Финален Извештај до

Државниот Завод за Геодетски Работи

на Република Македонија

Јохн Њ. Бруце, Консултант

30 Февруари, 2007 година

2

СОДРЖИНА:

Извршно Резиме

1. Вовед

2. За Студијата

3. Развој на Систем за Катастар и Запишување на Права на

Сопственост

4. Економски концепт на Заштитата на Сопственичките Права

5. Незаштитеност на сопственичките права во Македонија.

6. Опции за заштита на запишаните права на сопственост.

6.1 Приоритет на прво-запишаниот трансфер. 6.2 Негативна заштита: Запишување заради пренос на правото

на сопственост. 6.3 Позитивна Заштита: Неоспорност на запишаните права.

6.4 Надомест: Кој плаќа? 6.5 Правата од Катастарот на Недвижностите пред Судовите.

7. Други проблеми кои влијаат врз заштитата на сопственичките

права во Катастарот на Недвижности. 7.1 Востановување на Катастар на Недвижности како постапка на

конверзија 7.2 Управни жалби до Катастарот на Недвижности.

7.3 Координација помеѓу Катастарот на Недвижности и Судовите. 7.4 Поправка на Грешки и Пропусти.

7.5 Улога на Нотарите при трансфер на земјиште.

7.6 Запишување на сопственоста заради хипотекарни потреби.

8. Заклучоци, Предлози и Препораки

Извори

Анекс А. Листа на задачи на Консултантот од делокругот на работа Анекс Б. Распоред на мисии/посети на Консултантот и Контакти .

Анекс В. Прашалник за Раководителите на подрачните одделенија за

премер и катастар. Анекс Г. Одбрани Закони за Надомест од други земји.

Анекс Д. Закон за Премер, Катастар и Запишување на Права на Сопственост

3

Извршно Резиме

Заштита на сопственичките права значи дека носителите на правата на земјиштето се сигурни во своите права, сигурни дека ќе можат да ја

задржат контролата над своето земјиште. Тие знаат дека ќе можат да инвестираат и исто така да го уживаат бенефитот од своите инвестиции.

Тие можат да склучуваат трансакции од мал ризик, и ќе бидат сигурни дека продавачот може да пренесе сигурно право на сопственост при што

за купувачот ќе постои минимален или незначителен ризик. Ваквата доверба во сопственичките права ја зголемува иницијативата за

инвестирање во земјиште при што се придонесува кон економскиот развој.

Македонскиот закон за премер, катастар и запишување на правата на

недвижностите (понатаму ЗПКРН) има огромна улога при утврдувањето на заштита на сопствениките права и различните нивоа на ризик при

трансакции на земјиште. Некои коментатори потенцираат дека македонскиот закон не ја врши својата функција онолку колку што би

можел. Овој извештај се обидува да осознае до кој степен законот за КН обезбедува заштита на земјишните права, кој се проблемите и

пропустите, со цел да може да се предложат начини за нивна поправка.

Македонскиот правен систем обезбедува постоење на категоријата целосна приватна сопственост на земјиште, како и спектар на изведени

права, при што оваа студија не најде никакви индикации дека субстанцата на сопственичките права во Македонија е проблематична по

однос на нивната заштита. Сепак, заштитата на сопственичките права бара а) запишувањето на земјиштето и трансакциите на земјиште да

обезбедуваат сигурни записи на права на земјиште и да ги штитат оние

кој ги стекнуваат земјишните права од ризик и да постои соодветен систем која ќе може да ги решава спорните барања по однос на земјиште

и права на недвижности.

Какви докази постојат за несигурност на сопственичките права на

земјиште? Прво, прегледот на информациите од Второстепената Комисија за работи од областа на катастарот покажува дека бројот на

предмети кои пристигнуваат до комисијата не е голем, како пропорција

на вкупната количина на работа на комисијата, но сепак голем број од тие предмети завршуваат со поправки. Овој факт треба да се гледа со

доза на загриженост и би било логично да се реализира тренинг за теренскиот персонал на ДЗГР. Дополнително, значителен проблем во

4

решавањето на тие предмети или проблеми е развојот. Се препорачува

на ДЗГР да ја ревитализира Второстепената Комисија за работи од областа на катастарот со посоодветен кадар, така што и двете страни ќе

можат да ги исполнат зададените задачи на поефикасен начин и да се искористи предноста на значителното искуство кое постои со цел да се

подобрат теренските операции.

Второ, забележително е дека при брзањето да се комплетира катастарот

на недвижности низ целата Република, недоволно внимание и кадар се

посветени на поединечното запишување на последователни трансфери вклучени во одржувањето на Катастарот. Ова може да ги охрабри

незапишаните трансфери и на крај да ја поткопа довербата која постои во Катастарот. Се предлага ДЗГР да посвети повеќе кадар и време на

запишување на трансакциите.

Трето, неодамнешната ревизија на предмети во судовите не најдоа

издржливи правни проблеми кај предметите кои се однесуваат на

правата на недвижности, но постои индикација дека помеѓу другите проблеми, постои недостаток на одговорност од страна на ДЗГР при

одговарање на барањата од судовите за информации или документации. Се предлага ДЗГР да спроведе анализа и да изнајде решение за тоа како

да одговара побрзо и поефективно на барањата на судовите за информации и техничка асистенција во решавање на предмети.

Кога одредбите од Законот за ПКРН се споредуваат со оние од другите

земји во однос на заштитата која законот им ја пружа на носителите на правата и на оние кои го пренесуваат запишаното право на земјиште,

може да се заклучи дека законот е во основа сигурен, но сепак постојат одредени пропусти кои треба да се разјаснат и да се поправат.

1. Бришење: Кај одредбите од Законот за Премер и Законот за

Сопственост и Други Стварни Права кои се наречени одредби на бришење, може да се заклучи дека тие се недоволно јасни и се

препорачува истите да се поправат. Ако соодветно се прочитаат одредбите за бришење ќе се забележи дека истите се однесуваат

само на три-годишниот период во кој правата на сопственост во рамките на КН не се финални, и бидејќи се однесуваат само на

првото запишување, тие се целосно конзистентни со одредбите за поднесување на жалби во судските системи во другите држави.

Сепак, треба да биде јасно наведено дека правото на бришење за време на три-годишниот период од самото запишувањето, може да

се примени само на првите запишувавања во рамките на КН, и тоа кај систематското и поединечното запишување, при што тужбата за

бришење не треба да биде насочена кон стекнувач во добра верба

5

во тој три-годишен период.

2. Гарантирање на сопственоста (опсег): Законот за Премер и Катастар јасно покажува дека државата стои позади информациите

во КН (гарантира за нив), но не кажува точно која информација е загарантирана. Се препорачува да се променат одредбите од

Законот за Катастар и Законот за Сопственост со цел јасно да се ограничи гаранцијата, при што ќе се гарантира само правото,

идентитетот на парцелата и идентитетот на носителот на правото, а

гаранцијата да не ги опфаќа другите материјали од КН. Постојат и други клучни исклучоци во одредени правни овластувања за

самата гаранција кои треба да се разгледаат и можеби да се вклучат во македонскиот закон. Исто така и прашањето за

окупацијата во однос на гаранцијата на запишаните права треба да биде точно појаснета.

3. Гарантирање на сопственоста (надомест): Законот за Премер и

Катастар јасно кажува дека државата стои зад информациите во КН, но не кажува како лицата кои претрпеле штета поради доверба

во КН ќе бидат надоместени. Опциите за справување со таквите ризици се јавен осигурителен фонд и приватно осигурување на

сопственоста. Последната опција е премногу скапа, и наместо тоа се препорачува да се создаде фонд за надоместување на штета. За

да се создаде таквиот фонд, самиот закон ќе треба да се смени, при што треба да се изврши реалокација на процент од

надоместоците кои се наплаќаат за катастарски услуги, со цел фондот да се полни. Ќе биде потребна и дополнителна буџетска

помош од страна на Владата за да може фондот да се полни до оној момент додека истиот не е доволно полн за да може да ги покрива

идни обештетувања.

4. Управни жалби во случаи на конверзија: Правата кои се запишани во постариот Земјишен Катастар се конвертираат во Катастар на

Недвижности без јавно излагање. Оваа постапка создава и одредени ризици и се препорачува да се промени одредена

регулатива со цел да се дозволи поднесување на управни жалби по однос на конверзија до Второстепената комисија, и тоа во

временски рок од една година, имајќи во обзир дека не постои

јавно излагање.

5. Улога на судовите: Законот за премер не ја прикажува јасно

улогата на судовите во постапките на запишување. Постојат примери од други земји каде е направена значителна штета во

системите за запишување на сопственост и тоа од страна на

6

судовите, затоа што истите не и придаваат голема важност на

довербата во катастарот. Се препорачува да се промени Законот за Премер и да вклучува а) основи врз кои запишаното право може да

биде оспорено во судска постапка; б) кои докази можат да бидат прифатливи од страна на судовите во такви предмети и која е

тежината која и се придава на запишаната сопственост, и в) природата на правниот лек кој треба да биде обезбеден од страна

на судот во случај на таков предмет.

6. Поправка на грешки и пропусти од страна на вработените во КН: Се препорачува ДЗГР да подготви регулатива за поправка на

грешки и пропусти. Оваа регулатива треба да го ограничи бројот на персонал кој ќе биде овластен да врши поправки на грешки и

пропусти и исто така регулативата треба да обезбеди поправките да се вршат од страна на овластените лица само во случаи кога не

постои материјален интерес од самата промена и во случај само кога сите страни се сложуваат со промената. Во спротивно,

евентуалниот проблем ќе биде предмет на разгледување на судовите.

7. Улога на јавните нотари: Се препорачува системот на јавните

нотари кои моментално функционира да се задржи и зајакне дополнително поради неговиот значаен придонес за доверливоста

на информаците во КН, како и да се промени Законот за Премер за да им се овозможи на лиценцираните нотари да имаат он-лајн

компјутерски пристап во системот на КН, само заради добивање на информации/податоци.

8. Барање за поединечно запишување: Законот за КН до неодамна

пропишуваше дека во случај на засновање на хипотека, долгорочен закуп или концесија во катастарски општини каде што

КН не е воспоставен, задолжително е вршење на претходно поединечно запишување на права. Ова се покажа како нереално,

затоа што просториите за обезбедување на брзо поединечно излагање не беа обезбедени. Како резултат на тоа, оваа одредба

од законот беше избришана со амандмани на Законот во 2005 година. Откако ќе се воспостави целосен КН на целата земја, би

било соодветно да се вклучи поинаква одредба во членот. Се

препорачува во овој Член да се вметне барање, во кое ќе стои дека во било која катастарска општина каде е установен КН,

хипотека, долгорочен закуп или концесија смее да се заснова само врз основа на запишано право и тој факт соодветно да се

прибележи кон тоа право.

7

9. Судска поддршка на КН: Судовите треба да се консултираат со КН

и да се осигураат дека решенијата кои влијаат на запишувањата се спроведени, притоа сериозно сфаќајќи дека неуспехот истите да се

спроведат може да влијае на интегритетот на КН. Се препорачува Законот за КН, Законот за Сопственост или Законот за Парнична

Постапка, иако се најсоодветни, да се изменат за да се постави позитивна обврска, судот по сопствена иницијатива да се

консултира со КН за предмети кои се однесуваат на земјиште и да ги пренесуваат одлуките кои влијаат на правата на недвижностите

директно до релевантните оделенија за премер и катастар.

10. Потребни Правилници: Правилниците во рамките на Законот за КН се многу мали и недетални, и се препорачува да се подготват

многу посодржајни и опширни правилници. Врз основа на законската рамка во другите земји, некои од областите кои би ја

оправдале подготовката на приоритетни Правилници се:

поединечно запишување, поправка на грешки и операции за запишување во КН.

Како заклучок, може да се каже дека правните основи на Законот за КН

се одлични. Сепак, постои потреба да се елиминираат одредени недоследности, да се појаснат импликациите на некои најсуштински

одредби на Законот и да се реализираат ветувањата кои произлегуваат од одредбите за заштита на сопственоста. Не треба да им се препушта на

судовите сами да ја одредуваат причината за таквите импликации. Во други земји, праксата покажува дека судовите кои не се запознати со

основата и целта на запишувањето на сопственоста имаат донесено одлуки кои сериозно ја поткопале заштитата на запишаните права. Не

треба да се дозволи да постои таков ризик во Македонија. ДЗГР би

требало да ја консултира Законодавно-Правната Комисија во рамките на Парламентот за соодветниот начин преку кој може да се иницира

развојот на таквите правни реформи.

1. Вовед:

Целта на оваа консултантска услуга, како што е наведено во листа на

задачи на Консултантот (Анекс А), е да се ревидира заштитата на правото на сопственост во Катастарот на Недвижности (КН) и да се дадат

препораки за било какви промени кои би биле потребни и соодветни за зголемување на таквата заштита. Овој извештај се базира на

8

информациите добиени за време на посетите од страна на Консултантот

во Македонија (02-05 Април и 27 Јуни - 08 Јули 2006). Распоредот на овие посети е приложен во Анекс Б. Консултантот се сретна со

претставници и персоналот на Единицата за Управување со Проектот (ЕУП) и Државниот Завод за Геодетски работи (ДЗГР) на Р. Македонија;

претставници на неколку одделенија за премер и катастар; правници, нотари и агенти за недвижности. Консултантот имаше можност да посети

неколку одделенија за премер и катастар, и тоа во Скопје, Гостивар, Тетово и Куманово. Консултантот обезбеди релевантна документација и

истата ја селектираше заради превод1.

Консултантот достави Првичен Извештај до ДЗГР, веднаш по неговата прва посета, кој беше изменет и одобрен по доставата на одредени

коментари. Исто така, беше доставена нацрт анализа за моменталната правна позиција на заштитата на запишаните права и сигурноста на

трансакциите на таквите права во рамките на Катастарот на Недвижности. Вториот документ служеше како основа за дискусии на

одредени теми за време на втората посета од страна на Консултантот. Исто така, беше подготвена Поњер Поинт презентација за потребите на

втората посета, која содржеше одреден број на опции за подобрување на заштитата, но парламентарните избори во Македонија ги

оневозможија состаноците на кои оваа презентација требаше да се

презентира. Моментално, се подготвува ревидирана верзија од таа Поњер поинт презентација кој треба да биде презентирана за време на

третата и последна посета на Консултантот.

Консултантот би сакал да и се заблагодари на Сандра Томовска од ЕУП

за подготовките кои овозможија овие релативно кратки посети да бидат продуктивни: исто така, консултантот би сакал да се заблагодари и на

Националниот Координатор - Проф. Арсен Јаневски од Правниот

Факултет на Универзитетот “Св. Кирил и Методиј” за неговиот голем допринос при изработката на овој Извештај, како и на Сандра Томовска

од ЕУП и Татјана Зороска Камиловска од Правниот Факултет за овозможениот превод и толкување. Наведените лица, заедно со други

учесници од ДЗГР доставија соодветни коментари на Првичниот Извештај. Било какви последователни грешки претставуваат одговорност

на самиот Автор на текстот.

2. За Студијата

1 Za potrebite na konsultantot be{e prevedena studijata na Profesor Janevski “Condition and

Registration Systems for Real Estate and Property Rights in Republic of Macedonia”.

9

Оваа студија беше иницирана од страна на Владата на Р.Македонија во

рамките на Проектот за Катастар на Недвижности и Регистрација финансиран од страна на Светска Банка. Делумно, студијата беше

иницирана од одреден број на коментари за несигурноста на запишаните права која претставува пречка за инвестирање во Македонија.

Некомплетноста на Катастарот на Недвижности, во смисла дека само половина земја е покриена од КН, со сигурност претставува најголем

предизвик во создавањето на заштита на сопственичките права за македонските граѓани. Владата на Р.Македонија забрзано работи на

разрешување на овој проблем. Но исто така, се поставуваат и прашања по однос на законската или правната основа на Катастарот на

Недвижности. Рицхард Схепард, во еден свој Извештај за Банката кој датира од 2004 година, наведува дека законските или правните основи

на Катастарот на Недвижности се слаби. Тој заклучува дека ДЗГР во овој процес, ја става технологијата во преден план, додека создавањето на

една солидна и законска основа за запишување на сопственичките права

во втор план. Силно се препорачува најпрво да се постави здрава законска/правна основа за потоа да може технологијата да се адаптира

според потребите на законот. Запишувањето на сопственичките права претставува правен концепт и сметам дека техничките решенија нема да

ги решат проблемите кои се појавуваат поради законската/правната двосмисленост. Оваа студија е насочена кон правната основа на

заштитата на сопственичките права во рамките на Катастарот на Недвижностите, истражувајќи дали постојат законски празнини или

недостаток од јасна дефинираност, кои создаваат несигурност и недостаток на доверба во пазарите на недвижности. Старите системи на

катастар (пописните и земјишните катастри) очигледно е дека имаат недостаток на документација за сопственичките права и трансакциите,

како што е наведено во нивните описи подоле, но нивната конверзија во КН ќе ги поправи најзначајните неправилности на тие системи.

Прашањето кое треба да се постави е дали постои причина за

несигурност по однос на правата на сопственост и трансакциите во области каде што е имплементиран КН, а ако е така, да и се предложат

можни решенија на Владата.

Извештајот почнува со краток историјат за развојот на македонскиот

систем за катастар и запишување на правата на сопственост. Потоа се поставува прашањето: на што всушност се мисли кога економистите

зборуваат за заштита на сопственичките права. Дополнително, овој

извештај го разработува и прашањето: кои индикатори вообичаено се користат за да се открие незаштитеноста на сопственичките права. Како

што и самиот Опис на Работни Задачи (ТОР) наведува, постои мала количина на податоци за степенот на незаштитеност, а при тоа и мала

количина на анализирани предмети, така што големината на проблемот

10

не може лесно да се утврди. Се направи обид да се соберат достапните

информации и да се надополнат до еден одреден степен. Извештајот продолжува со анализа на законските одредби во рамките на КН и

сродната легислатива која врз основа на дискусите за време на првичната посета на консултантот, се смета за релевантна по однос на

заштитата на сопственичките права.

После оваа анализа, разгледани се повеќе опции кои треба да ја

зајакнат заштитата на сопственичките права. Правата може да ги

гарантира државата, како што е пример во системите кои вршат “запишување на правото на сопственост” во Европа и другите напредни

системи во светот. За да се направи овој чекор без непотребниот финансиски ризик, државата мора да обезбеди висок степен на доверба,

која граѓаните би требало да ја имаат во системот за катастар и сопственички права. Овој чекор може да има и финансиски импликации,

поради што напредните системи не обезбедуваат таква гаранција, но сепак се користат други пристапи, како што е купување на приватно

осигурување на правото на сопственост. Меѓународната пракса покажува голем спектар на опции за решавање на овие проблеми. Една

од целите на оваа студија е да се прикажат и искористат таквите пристапи за решавање на било каква несигурност на сопственичките

права во Македонија. Дадени се препораки за административни мерки кои би можеле да се преземат, а исто така и препораки за промени на

законот кои се потребни. Сепак, Извештајот не налага конкретни и

специфични измени на амандмани или измени на законот; бидејќи за таков чекор е прерано, затоа што не се остварени поопширни дискусии

од страна на македонската заедница за земјишна политика и правната заедница за опциите кои се предложени. Најчесто и многу подобро е да

се дадат само предлози за одредби и тоа како примери од другите земји, и консултантот достави неколку примери во последниот анекс од овој

Извештај.

Консултантот се надева дека овој Извештај може да биде искористен како упатство за потребите на оние лица кои не се од Македонија, и кои

мора да го разберат Законот за премер, катастар и запишување на правата на недвижностите. Од тие причини, Авторот, заради олеснување

на читателот внесе анекс со целиот текст од Законот за Премер.

3. Развој на Системот за Катастар и Запишување на Правата на

Недвижности.

Македонија, во изминатите декади вршеше периодично ажурирање на

11

својот систем за запишување на правата на недвижности, и тие напори

се интензивираа со нагласок на приватната сопственост на земјиштето и развојот на пазарите на земјиште. Неодамна, Владата на Р.Македонија го

усвои и прифати моделот на “една агенција” за катастар на земјиште и запишување. Заводот за Геодетски Работи долго време беше одговорен

за катастарските работи во Македонија, додека одговорноста за запишување на правата на недвижностите беше пренесена на Заводот

од неодамна2. Ова претставува посебно импресивна реформа, затоа што

истата ја иницираат голем број на експерти, но сепак ваквата реформа

целосно се реализира и остварува само во мал број на земји во транзиција.

Постојниот Закон за Премер, Катастар и Запишување на Правата на

Недвижностите, првично усвоен во 1986 и изменет во 1991, 2005 и 2006 година, ги вклучува функциите потребни за еден сигурен систем за

катастар и запишување на права. Владата на Р.Македонија побара и доби подршка од страна на Светска Банка за финансирање на

програмата за подобрување на катастарот и системот за запишување, вклучувајќи го и формулирањето на посебни политики за земјиште и

недвижности кои се потребни за да се комплетира Катастарот на Недвижности и за да се осигура целосното функционирање на пазарите

на земјиште и недвижности. Владата ги категоризираше овие прашања

како најприоритетни, и тоа поради заложбата за интеграција на Македонија во Европската Унија, која ќе бара постоење на систем на

земјишни права и систем за запишување на правата кој нуди заштитата на сопственичките права, како и фер и ефикасни пазари на

недвижности.

Како резултат на напорите да се подобри катастарот на земјиште и

системот за запишување на правата на недвижностите, како и

постепената имплеменетација на нови системи, денеска постојат три различни системи кои функционираат на територијата на Македонија.

Овие системи обезбедуваат различни нивоа на заштита на сопственичките права и сигурност при трансакциите на земјиште.

Пописниот катастар и катастарот на земјиште се системи кои

2 Osnovan e vo 1947 godina kako Geodetski Zavod na Republika Makedonija, so odluka na Vladata na R.Makedonija, i deneska go nosi nazivot DZGR i e krajniot rezultat na

brojnite reorganizacii. Se do 1967 godina, Geodetskiot Zavod opstojuva{e kako

nezavisna institucija, dodeka na nivo na op{tini, bea osnovani podra~ni oddelenija

kako na primer vo Skopje. Vo 1977 godina, poradi restruktuirawe na Republi~kiot

geodetski zavod, bea osnovani Zavod za geodetski i fotogrametriski raboti i Republi~ki

geodetski zavod, no vo 1989 godina, ovie dve institucii stanaa povtorno edna nezavisna

institucija nare~ena Republi~ki Geodetski Zavod. Vo 2002 godina, Repuli~kiot geodetski

zavod be{e preimenuvan vo Dr`aven zavod za geodetski raboti.

12

функционираат паралелно веќе некое време, од кои вториот е

помодерен систем, но сепак со важни ограничувања при запишувањето на сопственичките права.

Катастарот на Недвижности, воведен 1986 година претставува значајно подобрување на двата претходни системи и истиот со текот на времето

ќе стане единствен систем за запишување на земјиште во Македонија до крајот на оваа декада.

Основите на трите системи се прикажани подоле:

Катастар на Земјиште

Катастарот на земјиште се заснова на Законот за Катастар на Земјиште од 1976 година. Тој беше воспоставен преку означување на границите

од страна на корисниците на недвижностите, проследен со точен и

прецизен премер, користејќи геодетски премер или авионско снимање. Парцелите и нивните сопственици се прикажани во катастарот и тие се

поврзани со единствен идентификациски број на парцелата. Катастарот дава податоци за зградите и други објекти на земјата, но се прикажува

само нивната вкупна површина а не и етажната сопственост. На овој начин, овој катастар дава податоци за корисниците како можни носители

на сопственоста во зградите, но сепак правото на сопственост не е запишана. Исто така, овој вид на катастар не дава информации за

хипотеки и други товари, кои пак се заведени во интабулационите книги во судовите.

Пописен Катастар:

Пописниот Катастар беше првично воспоставен во 1950-те години заради фискални цели, иако со тек на времето овој катастар превзеде и други

функции. Тука се вклучува премер на големи блокови на земјиште во кои постојат голем број на парцели. За секој блок се подготвува

Поседовен лист, но не вклучува катастарски информации за индивидуални парцели во рамките на тој блок. Пописните листови кои

се наведени ја покажуваат површината на земјиштето, но овие површини не секогаш се точни затоа што истите се запишани според

тврдењата на нивните сопственици, и се запишани без претходна проверка. Дополнително, оние луѓе кои тврделе дека површината е во

нивна сопственост, не биле должни да покажат било какви дополнителни

правни документи. Системот не дава информации за згради, ниту пак за хипотеки или други товари, кои би биле регистрирани на било кое друго

место.

13

Катастар на Недвижности

Катастарот на Недвижности (КН) беше воведен со Законот за Премер, Катастар и Запишување на Правата на Недвижностите од 1986 (изменет

во 1991, 2005 и 2006), кој обезбедува нова законска рамка која постепено се имплементира. КН вклучува катастарски премер на

индивидуални парцели (кои недостасуваат во Пописниот Катастар) како и информации за згради и етажна сопственост (кои недостасуваат во

Катастарот на Земјиште). Катастарот на Недвижности е јавна книга.

Покрај основните права, во КН се запишуваат примарни права, хипотеки и други товари кои биле претходно заведени во интабулационите книги

во судовите. Овој систем ќе ги замени Пописниот катастар и Катастарот на земјиште до крајот на 2009 година, на територии каде што тие сеуште

постојат. Амандманите на Законот од 2005 година воведоа одредби кои го намалуваат, поедноставуваат и забрзуваат процесот на систематско

запишување; воведени се два нови модела на запишување (поединечно и конверзија) и создадени се некои можности за реализација на

одредени теренски операции од страна на приватен сектор. Овие промени би требало да допринесат кон побрзо воспоставување на

Катастар на Недвижности на целата територија на Р.Македонија.

Овие три системи обезбедуваат различни нивоа на заштитата на сопственичките права и сигурност на трансакциите со земјиште.

Системот на Катастар на Недвижности и запишување (КН) е понапреден, и истиот е главната тема на оваа студија, преку што ќе се утврди идната

заштитата и сигурност на граѓаните и инвеститорите. Старите системи се сеуште релевантни за потребите на оваа студија, но сепак квалитетот на

информациите, врз кои до сега се потпираше новиот систем, наведува дека постојат импликации кои можат да влијаат на нивоата на заштитата

на сопственичките права во КН.

4. Економскиот концепт за заштитата на сопственичките права.

Заштитата на сопственичките права е клучниот концепт кој го користат економистите во размислувањата за тоа до кој степен системот на

сопственички права и нивното администрирање овозможува соодветни иницијативи за инвестирање. За да може да се каже дека еден корисник

на земјиште поседува заштитени сопственички права, значи дека сопственикот треба да биде сигурен во своите права на земјиштето, и

притоа значи дека истите тие права нема да бидат предмет на евентуален законски/правен ризик. Тоа лице треба да биде сигурно дека

може да го задржи правото или контролата над тоа земјиште во подолг период, со слобода или можност да го управува земјиштето и да ги

14

ужива бенефициите од неговите инвестиции3. Или како што е наведено

во публикација на ФАО по однос на терминологијата на сопственичките права : заштитата на правото на сопственост е поврзано со степенот на

признавање и гарантирање на правата на недвижност.....несигурност на сопственоста постои кога корисниците на урбано или рурално земјиште

сметаат дека нивните права се загрозени....4

Пазарните економии зависат од приватните сопственици на земјиште, затоа што оваа категорија е најпродуктивната инвестиција. Нивните

законски системи ги создаваат и ги штитат сопственичките права на земјиштето, делумно за да ги охрабрат овие приватни сопственици да

инвестираат во своето земјиште. Економистите утврдиле дека правата кои се загарантирани на долг период, обезбедуваат иницијатива за

големи инвестиции, за кои е потребно повеќе години истите да бидат повратени, додека правата загарантирани на краток рок не го

постигнуваат овој резултат. Исто така, откриено е дека слабо загарантираните или условно загарантираните сопственички права ги

обесхрабруваат инвестициите и исто така може да го охрабрат неинвестирањето. Трансферите на недвижности понекогаш сносат ризик,

и тоа: дали лицето кое продава има јасни/неоспорни права кои би му ги пренел на стекнувачот, па според тоа заштитата на сопственичките

права бара овие ризици да бидат отстранети.

Разните истражувања и меѓународната пракса укажуваат на фактот дека заштитата на сопственичките права е функција на три фактори:

a) Природата на правата: комплетноста во управувањето на тие

права, нивниот недостаток на условност и нивното времетраење.

Во една пазарна економија, корисникот на земјиштето мора да има слобода да носи управни одлуки, да одлучува по однос на инвестиции,

да реагира на пазарните сигнали; тој не смее да работи во сенката на бројните и можни слаби услови кои би постоеле врз неговата

сопственост, непостојана примена на регулативи и бирократското носење на одлуки, кои би резултирале евентуално во губење на

неговото земјиште; и тој мора да го има земјиштето на подолг период, со цел да профитира од своите инвестиции. Ова се начелата кои се предмет

3 Nekoi ekonomisti ja vklu~uvaat mo`nosta za proda`ba i zalo`uvawe na zemjata kako del od bezbednosta na sopstveni~kite prava, no sepak ova e neodamne{no nadopolnenie na

ovoj termin, i e kontroverzen. Drugi ekonomisti naveduvaat deka mo`nosta da se prodava

zemji{te ja zgolemuva mo`nosta za gubewe na zemji{teto, taka da, ne e nesoodvetno da

se vklu~uva sposobnosta na pazarot kako element vo bezbednosta na sopstveni~kite

prava. Sepak, ako zemjata mo`e da se prodava, i ako postoi bezbednost na

sopstveni~kite prava, toga{ samiot transfer preku koj se steknal so zemji{teto, ne

smee da go izlo`uva sopstvenikot na rizik. 4 Gerard Ciparisse (ed) 2003. Multilingual Thesaurus on Land Tenure (Rome:FAO) p.76

15

на законот за недвижности: приватната сопственост ги исполнува овие

критериуми, но исто така, овие критериуми ги исполнуваат и некои многу долгорочни права на користење.

Македонскиот правен систем овозможува целосна приватна сопственост на земјиште како и спектар на изведени права, и оваа студија не наиде

на индикации дека суштината на сопственичките права во Македонија е проблематична по однос на заштитата на сопственичките права.

b) Едноставноста со која правата на недвижност може да се докажат,

во случај ако бидат оспорени.

Сопственикот на земјиште мора да биде во можност да докаже дека тој се здобил и го поседува правото на земјиштето. Ова претставува

функција на ефикасност и точност на системот за запишување на правата на земјиште. Системите за запишување на правата постојат со

цел да им помогнат на сопствениците да ги докажат своите права како и да се здобијат со соодветни информации за тие права, кои би ги

прикажале пред владата и пред другите страни, вклучувајќи ги и тие страни кои се обидуваат да го оспорат било кое право на земјиштето.

Катастарот на недвижности е добро организиран и функционален систем

и ги исполнува сите основни потреби. Оригиналниот дизајн на овој

систем е солиден и е предмет на редовено ревидирање и ажурирање преку амандмани на законот.

в) Нивото на правна заштита овозможена од страна на државата по однос на тие права.

Заштитата содржи два елемента:

1 Државата, во рамките на својот закон, мора да обезбеди

доволно силна заштита на веќе запишаните права и приоритети кои би одлучувале во случај на истовремено доставени

(спорни) барања за запишување на земјиште, како и ефективни правни лекови за решавање на тие спорови.

Ова е основен постулат на заштитата на сопственичките права;

одредбите од законот кои се однесуваат на запишување и кои подразбираат гаранција, бришење и надомест, се основа при

утврдувањето дали воопшто постои и дали е овозможена заштита на сопственичките права.

2 Државата мора да обезбеди пристаплива и ефтина машинерија

16

која ќе ги решава спорните барања за недвижности и таа

државна машинерија треба да биде во состојба соодветно да ги спроведува донесените одлуки.

Ова е елементот “владеење на правото” или еден од елементите во заштитата на сопственичките права кое традиционално претставува

изворот кој се користи од страна на судовите. Исто така, ова е елементот кој се користи при решавање на спорови во управна постапка

при запишување на трансакции. Ваквите решавања на спорови мора да

бидат фер, ефикасни и транспарентни, затоа што во спротивно носителите на правата на сопственост ќе почуствуваат дополнителна

несигурност при решавањето на тие спорови.

Како што ќе се види од продолжението на текстот, оваа студија бележи

дека се потребни подобрувања и во двете целни области и тоа во најкраток можен рок. По однос на втората точка, овој извештај се

фокусира кон решавање на управните спорови во рамките на КН, но

исто така наведува и некои проблеми поврзани со процесирањето на земјишните спорови во националниот судски систем, посебно во

случаите каде судскиот систем се судира со КН.

Компонентите кои ја сочинуваат заштитата на сопственичките права

како и интеракциите кои се вклучени, се илустрирани во табелата

подоле. Табелата не наведува дека само овие фактори се битни, туку само наведува дека тие фактори се важни при утврдување на заштитата

на сопственичките права и користа од таа заштитата5.

5 Za diskusii po odnos na ekonomskite na~ela koi gi prika`uvaat gri`ite na specijalistite za razvoj na za{titata na sopstveni~kite prava, vidi Deininger, Klaus.2003.

Land Policies for Growth and Poverty Reduction. (Washington DC: World Bank and Oxford University Press).

17

18

Слика 1 Заштита на сопственичките права: Детерминанти и Очекувани резултати

R

EZ

UL

TA

TI

C

EL

I

VLADEEWE NA

PRAVOTO

DOLGORO^NI

NASLEDNI

SOPSTVENI^KI

PRAVA

REGISTRACIJA

ILI DRUGI

DOKAZI ZA

SOPSTVENOST

SLOBODA NA

MENAXMENT

ZA{TITA OD

EKSPROPRIJA

CIJA

EFIKASNO

SUDSTVO/DRU

G NA^IN NA

ZA{TITA NA

PRAVATA

SOPSVENI^KI

PRAVA/SLOBOD

NI ZA

TRANSAKCII I

ZALO@UVAWE

BEZBEDNOST

NA

SOPSTVENI^KIT

E PRAVA

ZALO@UVAW

E NA ZEMJI{TE

DOSTAPNOST

DO KREDITI

INVESTICII

PRODUKTIVNOST/

PROFIT

SOCIJALNA

SIGURNOST

19

5. Незаштитеност на сопственичките права во Македонија.

Описот на работни задачи (ТОР) за оваа студија бара развој на “цврсти податоци” кои би резултирале со докази за несигурност на

сопственичките права. При изнаоѓање на такви информации, истражувачите се соочија со временски ограничувања кои го условуваат

собирањето на оригинални податоци и најчесто истражувањето се фокусираше кон документирани докази за земјишни спорови кои

потенцијално прикажуваат информации за причината за небезбедност и

ја потенцираат потребата од реформи. Постоеше надеж дека евентуално ќе се најдат податоци за земјишни спорови во Министерството за

Правда, кои би се искористиле во анализата за заштитата на сопственичките права, но таквите статистички податоци не можеа да се

најдат ниту во судовите. Исто така, постоеше надеж дека ќе може да се соберат податоци од записите на заостанатите или нерешени предмети

во второстепената комисија за решавање на жалби по решенија донесени од страна на надлежните лица во Катастарот. ДЗГР сметаше

дека ова е неизводливо, но сепак постоеше можност да се добијат некои поопширни индикации или информации од самите дискусиите со

членовите на комисијата, кои беа повеќе квантитативни отколку квалитативни. Исто така, беше дистрибуиран Прашалник до

раководителите на подрачните одделенија за премер и катастар. На крај, потребните податоци се обезбедија од студијата на предмети

реализирана во судовите во Македонија. Истата е наречена Проект за

Проценка на Предмети.

Наодите се наведени во продолжение на текстот. Иако оваа студија не

прикажува голем систематски преглед на наведените теми и прашања, и тоа поради природата на информациите кои се достапни, сепак од нив

може да се утврди дека се разработуваат битни прашања и теми кои се важни за заштитата на сопственичките права.

5.1 Информации од второ-степената комисија.

Постои комисија од втор степен која е наведена во Законот за премер,

катастар и запишување на права на недвижности, во член 71, кој наведува дека постои можност да се поднесе жалба на решение во

процесот на катастарски премер и запишување, до комисијата за решавање на управни работи во втор степен од областа на премерот,

катастарот и запишувањето на правата на недвижностите. Комисијата не е форум за решавање на спорови за земјиште, туку преставува тело кое

треба да утврди дали постапките на ДЗГР и одговорните лица во таа институција (кои претставуваат примарен орган), се во согласност со

20

правилата на Катастарот на Недвижности.

На барањето да се наведат кои категории на предмети се најчести, членовите на Второстепена Комисијата наведоа дека според важноста

постојат спорни прашања за сопственоста, површината и границите. Спорни прашања кои се однесуваат на запишување на сопственоста се

вообичаено поврзани со приоритетите при запишувањето на спорни (истовремени) трансакции, додека одреден број на предмети се

однесуваат на запишување на сопственост при приватизација на

државно земјиште. Исто така, постојат спорни прашања по однос на третманот на со-сопствеништво во постапката на запишување како и

запишувањето на повеќекратни хипотеки, кои беа наведени како проблематична област. Споровите кои се однесуваат на површината на

земјиштето, го рефлектираат фактот дека старите поседовни листови од Катастар на земјиште ја прикажуваат површината само приближно. И

покрај фактот што премерот покажува дека спорната површина е реално помала, носителот бара да се запише оригиналната површина. Кога ова

барање ќе биде одбиено, странките поднесуваат жалба. Комисијата ги враќа овие предмети назад во подрачното одделение, со референца и

инструкции до надлежната служба да се повика на член 15 од Законот за премер/Правилници кој што дозволува одредена флексибилност при

утврдување на површината препишана од пописниот лист и која треба да биде заверена во КН под одредени услови, дури и кога површината

не соодејствува со резултатите од премерот6.

Не е возможно да се донесат било какви цврсти заклучоци за точната природа на правните несигурности со кој се соочуваат странките кои го

користат овој систем, но сепак следните три точки беа најзабележителни:

1) бројот на предмети кои се упатуваат до комисијата очигледно не е

голем, што укажува на фактот дека оваа постапка е добра. 2) Предметите кои доаѓаат во комисијата резултираат во значаен број

на исправки, што ја нагласува потребата за дополнителен тренинг на теренскиот персонал на ДЗГР.

3) На повидок е зголемување на бројот на нерешени предмети и овој факт ветува дека состојбата ќе се влоши, при што се бара

6 ^len 15 : Ako povr{inata na katastarskata parcela sodr`ana vo postoe~kiot katastarski zapisi, odnosno ako pravnite osnovi se razlikuvaat od zapisite od premerot i ovaa

razlika e poradi razli~nata tehnologija za premer ili poradi proizvodstvoto na

katastarski karti, ili pak ako pravniot osnov se bazira na podatoci od katastarski

zapisi za koj nema premer, i ako vo dopolnenie nema nikakvi `albi od strana na

sopstvenicite na sosednite parceli, povr{inata sodr`ana vo popisniot list }e bide

zapi{ana.

21

превземање на итни мерки за зајакнување на оваа комисија. Овие

точки се подетално разработени во оддел 7.2 подоле.

5.2 Информации добиени од Прашалникот кој беше

дистрибуиран до Раководителите на подрачните одделенија за премер и катастар.

Во текот на оваа студија, беше дистрибуиран краток прашалник до

раководителите на подрачните одделенија за премер и катастар. Тие се приложени заедно со овој извештај како Анекс В. Одговори на

прашалникот беа доставени од страна на 10 раководители7. Овие

одговори потврдуваат дека споровите за површина се најчести, и тоа во

урбаните и руралните категории на земјиште. Исто така, оваа состојба е присутна и во општини каде што се врши конверзија на земјиштето од

Катастарот на Земјиште, кој што содржи многу поточен премер на

индивидуални објекти. Иако постојат проблеми и со земјиштето и со зградите, проблемите поврзани со земјиштето доминираат. Некои

специфични теми кои беа дискутирани вклучуваат: потреба од дополнителен персонал за поединечно запишување и запишување во

одржување, некомплетна дигитализација на геодетските планови, потешкотии предизивикани од непостојни области прикажани од

премерот и документи за денационализација на урбано земјиште (со препорака до Министерството за финансии кое треба да воспостави

структура на надомест со кои ќе им се овозможи на граѓаните да доплатат за вишокот на површина); недостаток на документацијата за

правото на сопственост и потребата од полиберални стандарди за докажување на сопствеништвото; неуспехот на граѓаните да се појават

во текот на постапката за јавно излагање; имотни листови кои не го наведуваат носителот на правото; погрешно запишани сопственици по

извршеното авионско снимање и недостаток на правни документи за

потврда на сопственичкото право; потреба од подетални правилници и упатства; потреба од закон или правилници за геодетските активности;

спорост од страна на судската власт, како и низок степен на информираност кај јавноста за останатите структури на системот.

Најголем дел од наведените потешкотии се од техничка природа, но

сепак консултантот смета (индикациите беа потврдени од прашалниците и од посетата на терен) дека теренските постапки кои се реализираат со

цел да се постигне национална покриеност од страна на КН до утврдениот датум - 2009 година, претставуваат огромен предизвик а

исто така очигледно е дека персоналот на терен се соочува со некои

7 Strumica, Tetovo, Kavadarci, Vinica, Kratovo, Kru{evo, Kumanovo, Ki~evo, Probi{tip i Skopje

22

проблеми кои постојат во системот. Ако постои одреден проблем, истиот

заслужува да добие соодветно внимание. За време на посетите на теренските канцеларии, консултантот неколку пати беше информиран за

проблемите во системот (истиот проблем е забележан и во многу други земји): При забрзаната реализација на постапката за комплетирање на

КН, не се посветува доволно внимание ниту пак има доволно персонал во постапката на поединечното запишување на последователни

трансфери и во излагање во одржување. Ова е критично прашање затоа што ако системот не успее да обезбеди поединечно запишување во

дадениот рок, тоа ќе ги охрабри луѓето да се справуваат со своето земјиште надвор од системот на КН односно на неформален начин.

Првите 5 години откако земјиштето во еден локалитет ќе биде запишан во КН, се најважниот период во градење на доверба во системот и

создавање на култура на запишување, при што, доброволното запишување на трансфери треба да биде сфатено како потреба и во

интерес на јавноста. Се смета дека потребно е да се алоцираат

соодветни ресурси и број на одговорни лица за да ја водат оваа постапка.

5.3 Спорови за земјиште во судовите: податоци од Проектот за Проценка на Предмети

Во 2005 година, Проектот за проценка на предмети8 ревидираше вкупно

99 судски предмети од кои 33 предмети се однесуваат на права на кредиторот, сопственички права и спроведување на договор.

Проблемите кои се утврдени се категоризираат како правни проблеми, процедурални проблеми, проблеми предизвикани од непознавање на

постапката, институционални проблеми, политички проблеми и др. Предметите за сопственост вклучуваат предмети кои се однесуваат и на

подвижни и недвижни сопствености.

Сите предмети кои се проучени, покажаа дека содржат процедурални проблеми. Јасно е дека и овде, како и во многу други земји не е лесно да

се дојде до брзо и ефикасно решавање на споровите од страна на

судовите. Ова влијаеше на предметите за сопственост на ист начин како што влијаеше и на другите видови на предмети. Студијата откри дека од

99-те предмети, проблеми по однос на релевантниот закон постојат и

8 Proektot za Procenka na Predmeti, realiziran kako del od studijata na Svetska Banka. 2005. Podobruvawe na Biznis Klimata vo Makedonija: A Legal and Judical Enforcement Assessment

(Washington DC: The World Bank)

23

влијаат во само 16 предмети, каде што проблемот е предизвикан од

комплексноста во спроведувањето на правата на кредиторот9. Не се

откриени правни проблеми во предметите за правата на сопственост.

Што се однесува до предметите поврзани со непознавањето на постапката, постојат 6 предмети за право на сопственост и два предмети

за правата на кредиторот. Што се однесува до политичките проблеми (политичко влијание), истото беше откриено во 8 предмети од кои 4

предмети за правата на сопственост и 4 предмети за права на кредиторот.

Што се однесува до институционалните проблеми, истите беа

идентификувани во 19 предмети, вклучувајќи 9 предмети за правата на сопственост и 5 предмети за правата на кредиторот. ДЗГР беше

критикуван: “Државниот завод за геодетски работи не овозможува

информации или документи кои се бараат од страна на судовите или истите не ги доставува навремено или во бараниот рок. Овој проблем е

очигледно сериозен, затоа што во сите случаи каде што постои ваков пример, биле предизвикани одлагања во постапката на предметот”.

Поради фактот што брзото решавање на спорови претставува важна

компонента за заштитата на правото на сопственост, овој проблем заслужува посебно внимание заедно со одреден број на други прашања

поврзани со односот помеѓу судовите и КН, за кои се зборува во оддел 7.3 подоле.

6. Опции за заштита на запишаните права на сопственост

Системите за запишување на правата на сопственост се создадени за да

овозможат доказ за правата, а исто така да овозможат и правна основа за утврдување на приоритет кај барањата кои биле доставени во исто

време. Правните одредби за решавање на истовремено доставените барања се во дел овозможени од Законот за сопственост и други стварни

права, но исто така и Законот за премер, катастар и запишување на правата на недвижности ќе има слични и важни одредби по однос на ова

прашање. Ова е наведено затоа што КН се претпоставува дека треба да

биде точна рефлексија на правата на сопственост или систем на

9 Po odnos na pravata na kreditorot, istata studija naide na nedovolno postoe~ki

zakonski odredbi , poradi {to e potrebno sproveduvawe na dve postapki pred sudot za da

se sprovedat pravata na kreditorot, i toa prvata e gra|anska postapka za

vospostavuvawe na pravoto dodeka vtorata e izvr{na postapka za sproveduvawe na

pravata.

24

информации за трансакциите на земјиште во кои може да се верува. Ова

драматично го намалува ризикот кој постои при трансакциите на сопственост и дополнително го олеснува функционирањето на пазарот

на земјиште. Во еден систем каде што се врши запишување на сопственичките права, им се дава висок приоритет на точноста на

информациите запишани во КН, и на истите права им се дава приоритет и заштита.

На пример, ако лицето А сака да купи земјиште од лицето Б и при тоа

дознае дека лицето Б е запишано во КН како сопственик на земјиштето, тогаш лицето А би требало да го купи земјиштето и да го запише на свое

име. Во овој случај, во иднина лицето А не би требало да се плаши од можноста друго лице да побара сопственост на купеното земјиште.

Заштитата на запишаните права создава сигурност на правото на сопственост. Во некои правни системи, државата оди до тој степен што

ја гарантира заштитата на тоа право и истото право го прави неоспорно. Во таков случај, ако постои лице В кое што го оспорува правото на

лицето А, таквото барање нема да го поништи запишаното право на сопственост на лицето А, па дури и во случај барањето на лицето В да

има релативно добра основа. Сепак, лицето В може да добие соодветен надомест за загубата на правото. Другите земји обезбедуваат повеќе или

помалку заштитата. Прашањето во овој случај е каде да се постави балансот.

Генерално, постојат три вида на системи за запишување на сопственост. Првиот е едноставен систем на запишување наречен таписки систем на

запишување. Таквите системи служат само за да се обзнанат информациите и истите не содржат правни сопствености. Ваквите

системи се потпираат на истражувања за носителите на сопственоста, со

цел да се обезбеди гаранција за валидноста на правото на сопственост и тоа преку системи на приватно пренесување, додека заштитата на

правото на сопственост е осигурано преку приватно осигурување на правото на сопственоста. Вториот систем е систем каде што правниот

приоритет им се доделува на запишаните тапии, при што запишувањето е задолжителна постапка за да можат трансферите да добијат титулар -

сопственик и покрај тоа што овој систем не ја гарантира валидноста на запишаната тапија. Најголем дел од авторите го сметаат овој систем како

подобрена форма на тапиското запишување. Некои од овие системи се многу добро развиени само затоа што државата ја превзема

одговорноста да изврши проверка на сите претходни носители/титулари на сопственоста, пред да го изврши следното запишување (подобро

отколку оваа работа да им се препушти на приватни истражувања за

25

претходните носители на сопственост). Во случај ако државата не

гарантира за правото запишано во КН, тогаш државата во најмала рака треба да ја сноси одговорноста за проверка на валидноста на правото на

сопственост. Некои од овие подобрени системи за тапијско запишување обезбедуваат толку висок степен на заштита (Јужна Африка на пример)

што некои автори го споредуваат овој систем со третиот систем на запишување а тоа е системот на запишување на правото на сопственост.

Главна одлика на системот за запишување на правото на сопственост е фактот што запишаното право е законски заштитено и истото не може да

биде оспорено. Законската заштита најчесто произлегува од експлицитни гаранции кои ги дава државата.

Иако постојат голем и различен број на системи во Европа10, УНЕЦЕ -

Работната Комисија за Администрација на Земјиштето ги препорачува

оние елементи кои се поврзани со системите на запишување на правото на сопственост, притоа прифаќајќи го фактот дека и најразвиените

национални системи напорно работат за да обезбедат заштитата на

правото на сопственост11. Слично на ова, Светска Банка финансира само

системи за запишување на право на сопственост, вклучувајќи ја конверзијата од таписки системи во системите за запишување на

правото на сопственост12.

Ова се само предлози, и никој не предлага дека секоја земја треба да прифати еден ист систем; различните системи се втемелени во различни

земји во Европа и преку прилагодување на еден вид во друг, големите системи функционираат доволно добро со цел да ги задоволат основните

цели. Она по што се разликуваат системите е нивната релативна

ефикасност и во овој случај изгледа дека запишувањето на правото на сопственост е во предност. Втора многу битна разлика е прашањето за

тоа кој плаќа за заштитата на правото на сопственост. Во системите каде што се врши заверка, купецот на земјиштето плаќа за заштитата на

правото преку купување на осигурување на правото, додека во систем

10

Zaradi revidirawe na istoriskiot razvoj na razli~ni sistemi vo Evropa, vidi Van der

Molen. Paul, i Tommy Osterberg, 1999. “Land Tenure and Land Administration for Social and Economic Development in

(Western) Europe”. Dokumentot e prezentiran na UN-FIG Konferencijata za Land Tenure and Cadastral

Infrastructures for Sustainable Development, Melburn, Avstralija, 24-27 Oktomvri 1999 godina 11

UN Economic Commission for Europe, Land Administration Guidelines with Special Reference to Countries in Transition.

ECE/HBP/96. New York and Geneva, UNECE 1996; UN Economic Commission for Europe, Working Party on Land

Administration. 2001. Izve{taj od Rabotilnicata za: Security Mechanisms in the Creation of Real Property

Markets: Protecting Rights. HVP/WP.7/2001/1. Geneva: UNECE, 2001; UNECE, Land Administration in the UNECE Region;

Development Trends and Main Principles. ECE/HBP 140/2005. New York and Geneva: UNECE, 2005. 12

Bruce, John W. 2006. “Reform of Land Law in the Context of World Bank Lending”, at pp. 11-66 of John W. Bruce et al.

2006, Land Law Reform; Achieving Development Policy Objectives, World Bank Law, Justice and Development Series

(Washington DC: World Bank).

26

на запишување на правото на сопственост, државата го обезбедува ова

право како јавно добро13.

Законот за премер, катастар и запишување на правата на

недвижностите14, како имплементиран Закон во Република Македонија е

делумно систем за запишување на право на сопственост и содржи одреден број на одредби кои поставуваат приоритети меѓу спорните

барањата (доставени во исто време) и овозможува заштита на запишаните права. Истите се често поврзани со одредбите на Законот за

Сопственост и други стварни права15. Основните пристапи кон правно

заштитените запишани права се:

1. Давање на приоритет на прво запишаниот трансфер во случај

кога постојат трансфери реализирани во исто време; 2. Инсистирање дека запишувањето е потребно за да се

комплетира трансферот на правото на сопственост; 3. Имајќи во обзир дека КН е правно неспорен, се смета дека

лицата кои што се запишани како носители на правото имаат “неоспорно” право;

4. Државата гарантира за правата на оние кои се запишани во

КН, и врши надомест на лицата кои претрпеле штета поради верба во Катастарот. Најголем број на системи кои вршат

запишување на правото на сопственост користат дел од овие методи, но не и сите методи, и тие се комбинират на

различни начини во различни системи. На кој начин овие пристапи функционираат во Законот за премер, катастар и

запишуавање на правата на недвижностите и дали овие одредби овозможуваат доволно заштита на запишаните

права? Во овој дел од студијата се разгледани одредбите на македонскиот закон, при што се врши споредба на заштитата

на правото на сопственост со заштитата овозможена од

13

Kjellson, Bengt. 2002. “What do Americans Pay for Not Having a Public LIS?” Dokument podgotven za FIG XXII

International Conference, Washington, DC, April 19-26, 2002. 14

Zakon za Premer, Katastar i Zapi{uvawe na Pravata na Nedvi`nostite, (Slu`ben Vesnik na RM br.27/1986 i 17/1991 i Slu`ben Vesnik na R.M br.84/2005), i nadopolnet so vtor

amandman od 2005 godina: Zakon za Izmena i Dopolnuvawe na Zakonot za Premer, Katastar

i Zapi{uvawe na Pravata na Nedvi`nostite, Dek 14 2005 Slu`ben Vesnik, br. 109/2005. Vo

Aneks G e dostaven oficijalen prevod na Zakonot na angliski jazik. Pravilnicite koi se

navedeni se: Pravilnik za Na~inot na Zapi{uvawe na Pravata na Nedvi`nosti i postapkata

na Javno Izlagawe, 2006, kako zamena za Pravilnikot za na~inot i postapkata za javno

izlagawe na podatoci za prava na nedvi`nosti i na~inot na zapi{uvawe na pravata na

nedvi`nosti, Slu`ben vesnik, br. 5/88 i 42/95. 15

Zakon za Sopstvenost i Drugi Stvarni Prava.

27

законите на други европски системи16.

6.1 Давање на приоритет на прво-запишаниот трансфер

Понекогаш се појавуваат и неконзистентни трансфери каде што

продавачот ја продава истата сопственост на двајца различни луѓе. Законот за Сопственост и други стварни права одредува приоритети во

случај на повеќе-кратни трансфери и тоа по однос на запишување. Во член 152, прикажано е дека во случај кога одреден број на лица

склучиле договор со сопственикот за стекнување на сопствеништво на една иста недвижност, првото лице кое со “добра верба” бара

запишување, ќе стане сопственик, се разбира ако другите предуслови за сопствеништво се исполенети (на пример: валиден договор заверен на

нотар според законот). Во овој случај, приоритетот не се утврдува

според датумот на трансакцијата туку според датумот на поднесување на барање за запишување. Член 93 од Законот за премер покажува дека во

случај кога постои повеќе од едно барање за запишување на право на една иста недвижност, она барање кое ќе биде доставено прво ќе биде и

запишано. Ако првото барање за запишување е одбиено од правни причини, законот наведува дека другите барања ќе бидат процесирани

според тоа кое барање стигнало прво. Г-динот Шепард во својот извештај од 2003 година, забележува дека овие одредби од законот

покажуваат дека одделенијата на ДЗГР мора да внесуваат печат со датум и да назначуваат бројки на сите барања за документи во периодот на

достава, со цел многу лесно да се утврди кое барање е приоритетно/прво; Консултантот беше информиран дека горенаведените

мерки и навистина се вршат од страна на ДЗГР.

Сепак, постои и исклучок од правилото “добра верба” овозможена со

член 152 од Законот за Сопственост и други стварни права. Законот наведува: ако лицето А, кое поднело барање за запишување на

земјиште и кое може да докаже дека лицето Б, кое патем прво поднело барање за запишување, не постапило во “добра верба”, тогаш лицето А

може да побара бришење на запишаната сопственост и запишување на сопственоста во негово име. Оваа одредба се докажува на тој начин што

недостатокот на “добра верба” се појавува оној момент кога оригинално запишаниот стекнувач склучил договор за купопродажба на земјиште, но

истиот знаел дека недвижноста претходно била соодветно оттуѓена на

16

UN Economic Commission for Europe, 2005. Inventory of Land Administration Systems in Europe and North America.

Fourth Edition. UNECE Working Party on Land Administration. London: His Majesty’s Land Registry

28

друго лице. Таквото барање за бришење може да биде доставено во

период од 3 години од денот на самото запишување.

Од голема важност е да се забележи дека лицето кое врши трансфер со помал приоритет и кое очигледно нема да го добие земјиштето, има

право на надомест. Член 152 од Законот за Сопственост и други стварни права наведува дека “односот на лицето кое го отуѓува земјиштето со

лицата со кои склучува правни обврски, кои патем не стекнале сопствеништво на недвижноста, се регулира согласно одредбите на

Законот за облигациони односи”. Договорната облигација сеуште постои и може да претставува основа за тужба за оштета или прекршување на

договорот. Разликата која што се прави во повеќето правни системи е во дефинирањето на договорот: дали договорот е валиден како облигација,

иако самиот договор не е реализиран односно не е извршен трансфер на земјиштето.

Законот за Сопственост и други стварни права овозможува два

дополнителни исклучоци (во надополнение на задолжението за добра верба) кон општото правило, каде што е наведено дека право на

сопственост се стекнува со самото поднесување на барањето за запишување и во моментот кога се поднесува барање за запишување.

Мора да се прави разлика во случај кога правото на недвижност се

стекнува со одлука на судот или друг државен орган. Во тој случај Член 154 предвидува дека сопственоста се стекнува во моментот на

правосилноста на одлуките. Очигледната опасност која тука се јавува е дека лицето кое изгубило во судскиот спор, пред да стигне

известувањето по службена должност до Катастарот, може да изврши трансфер и да стане стекнувач во добра верба. Член 155 во овој случај,

предвидува и пропишува заштита за стекнувачот во добра верба. Но одредбата воопшто не е задоволителна; што ако лицето кое ги оспорува

запишаните права на сопственост сфати дека земјиштето кое го стекнал со судска одлука го загубил. Дали има право да поднесе тужба за

надомест и доколку одговорот е позитивен, против кого може да се поднесе тужбата? (против лице кое не го продава земјиштето во добра

верба, судот? ) Се чини дека тука се остава простор за конфузија и разочарување, кое доведува до намалување на вербата во КН. Се

предлага да се наметне позитивна законска обврска каде судовите ќе го

замолат администраторот на Катастарот да го одложи запишувањето на било која трансакција, се до решавање на предметот и потоа да го

информираат Администраторот за новото решение .

Втор исклучок претставува наследувањето, каде правото на сопственост

се стекнува во моментот на отварање на тестаментот за имотот од

29

умрениот. Согласно член 152 од Законот за сопственост и други стварни

права, по утврдување на правосилноста на решението за наследување, наследникот има право да побара запишување на правото на

сопственост на недвижноста. Ова не претставува никаква закана за заштитата на сопственичките права, бидејќи не постои можност од

појава на спорно запишување на трансфер од страна на умрениот!

Исто така постојат соодветни исклучоци, кои се слични на одредбите за

првенствено запишување како во таписките системи и системите за

запишување права на сопственост низ целиот свет. Само неколку

јуриздикции од европските земји ги немаат (Шкотска, Малта17 и

Луксембург). Скоро сите катастри во Европа како клучно го наведуваат времето на поднесување на барањето наспроти комплетирањето на

запишувањето и истите најчесто содржат исклучок за запишување кое не се врши во добра верба. Во таписките системи, ова е главниот начин

на кој се гарантира правна заштита на запишаните права и во системите во кои се применува нуди голем поттик за запишување на

трансакциите. Таписките системи во Европа, како на пр. во Франција, Португалија и Италија водат “дневни книги” или “регистри за внесување

податоци” (Романија) каде трансакциите се запишуваат последователно според времето на доставување на барањето, со цел да се одреди

приоритетот на запишување. Во Словачка, каде постои компјутеризиран

систем, воведен е посебен “печат” во базата на податоци, така што барањето кое е доставено во одредено време не може да биде ставено

да чека после барање кое пристигнало покасно. Во некои други земји, како што е Литванија, документот само се архивира.

Во други земји постојат покомплексни законски одредби. На пример, во

Англија и Велс, можниот стекнувач може да побара да се изврши официјално пребарување пред да поднесе барање до катастарот и да

изврши трансфер на правото на сопственост. Барањето за официјално пребарување му дава на подносителот на молбата предност(првенство)

од 30 дена и било кое друго барање за пребарување или запишување мора да се одложи по запишувањето на првично поднесеното барање

кое е заштитено со пребарувањето (или по истекувањето на првенствениот/приоритетниот временски период).

Во други земји, одредбите предвидуваат регистрацијата на Договори да

се изврши пред конечното запишување на тапиите. Во Холандија,

17

Treba da se naglasi deka Malta momentalno e vo postapka da ja implementira

odredbata, koja soodvetstvuva so odredbite vo Anglija i Vels, koi se spomenati vo

istiov paragraf.

30

Законот предвидува запишувањето на договорите за купопродажба да се

врши на доброволна основа, која постапка претходи на нотарскиот акт за извршениот трансфер и ова постапка овозможува предност од шест

месеци. Во Норвешка, Договор за продажба на имотот може да се запише пред тапијата, што за одреден период ќе го блокира

запишувањето на тапијата, кое не е во согласност со договорните обврски.

ДЗГР би можел да ги разгледа овие алтернативи во некој иден период,

кога ќе се врши генерална ревизија на Законот за Премер и Катастар и Запишување Права на Недвижности, но сепак фундаментите на Законот

се задоволителни и не постои итна потреба од носење измени на Законот во овој момент.

6.2 Негативна Заштита: Запишување заради трансфер на правото

на сопственост

Системите за вршење на приватен трансфер и јавно запишување, како што на пример постојат во јурисдикциите на некои земји во САД не

бараат преносот на недвижноста да се запише за истите да бидат ефективни. Во рамките на овие системи, договорот или тапијата со кое

се врши трансфер на земјиштето, кое се изработува откога ќе се комплетираат сите формалности (потписи, сведоци), се смета дека

претставува доволен доказ за да се изврши трансфер на земјиштето.

Најголем дел од таписките системи во Европа18, се со “подобрен”

спектар и понекогаш пропишуваат т.н “негативна заштита” на запишаните тапии, со која се предвидува дека со самото запишување на

тапијата се врши конечен трансфер на правото на сопственоста. Трансакциите сами по себе се недоволни, во случај ако не се изврши

запишување на трансферот на правото на сопственост. Во еден ваков

систем, може со сигурност да се тврди дека доколку лицето не е запишано во катастарот, тогаш не е извршен трансфер на правото на

сопственост; незапишаните трансакции се неконструктивни/непожелни, па оттаму се јавува терминот “негативна” заштита.

Таписките регистри/катастри во латинската традиција, како на пример,

во Франција, Италија и Белгија цврсто се потпираат на ваквиот тип на заштита. Таписките катастри во Холандија, каде се спроведуваа темелни

реформи во 1992 година, дава софистицирана верзија на ваквиот тип на

18

Popisot na Sistemite za zapi{uvawe na zemji{te od 2005 godina, predviduva deka okolu 80% od zemjite vo koe se sprovel, prioritet im se dava na zapi{anite otkolku na

nezapi{anite transakcii.

31

систем19. Од особена важност е да се разбере дека иако таписките

системи примарно се потпираат на ваквиот тип на негативна заштита, регистрите за запишување на права на сопственост исто така ја

применуваат. Европските закони за запишување на права на сопственост во Германија, Австрија, Албанија и Велика Британија предвидуваат

конститутивен ефект од запишувањето со негативната заштита, но исто така, потоа гарантираат и позитивна заштита (види 6.3 подолу)

Законот за Премер (ЗПКРН) ја предвидува оваа “негативна заштита”.

Член 9 од ЗПКРН пропишува дека правата на недвижностите се стекнуваат, пренесуваат, ограничуваат и престануваат со запишувањето

во катастарот на недвижностите, ако со Закон не е одредено поинаку. Законот за сопственост и други стварни права, во една ваква иста

насока во Член 148 предвидува дека различните начини со кои се

стекнуваат правата имаат правно дејство на запишувањето и понатаму наведува дека правното дејство на запишувањето настанува од моментот

кога барањето или исправата за запишување е примена во органот што ја води јавната книга. Според Член 149 од овој Закон, ако не се

исполнети сите претпоставки што се бараат за запишување во јавната книга на правата на недвижностите, стекнувањето на правото ќе се

предбележи. Ако предбележувањето дополнително се оправда, се смета дека “правото на сопственост е стекнато во моментот кога било

поднесено барањето за запишување на правото во јавната книга”.

Основните одредби од македонските закони се изработени согласно

меѓународната пракса и истите заслужуваат и понатаму да се

применуваат20.

6.3 Позитивна Заштита: Неоспорност на запишаните права

(заштита од страна на државата)

Некои системи за запишување на земјиште, особено оние кои се познати како “системи за запишување права на сопственост”, поконкретно оние

кои постојат во Англија/Австралија, не само што бараат да се изврши запишување на трансферот на правото на сопственост, како што е

19 Ploeger, Henrik, Aart van Velten i Jaap Zevenbergen. 2005. Real Property Law and Procedure in the European Union; Report

for the Netherlands: OTB Research Institute. Delft University of Technology. 20

Za sprotivno mislewe, vidi Stephen Butler, Administrative Barriers to Investment in Macedonia: Access to Land

and Construction Permits. Izve{taj do International Finance Corporation (Skopje IFC, 2004) na strana 19-20: “Na kraj treba da se razgleda opcijata za nadopolnuvawe na Zakonot so amandman, so koj }e

se pojasni deka zapi{uvaweto vo KN e samo poradi celi na publicitet (zna~i, ne se

utvrduva pravoto) dodeka pravniot naslov se steknuva na osnova na privatni pravni

akti”

32

случајот со таписките системи кои се разгледуваа во 6.2, туку го прават

запишаното право на сопственост неоспорно (кое не може да се оспори од други лица). Законски се предвидува дека се што е прикажано во

катастарот ја претставува фактичката правна состојба на која може да и се верува. Запишувањето на правото на сопственост не само што ја

предвидува негативната заштита на “конститутивното” запишување на тапиите, туку и позитивната заштита. Било кое лице кое врши проверка

во катастарот знае дека само она што не е запишано во катастарот не може да му наштети (согласно конститутивното запишување на тапии), и

дека може да има верба во запишаните состојби во катастарот. Со неколку исклучоци, кои покасно ќе бидат дискутирани, запишувањето на

правото на сопственост ги отстранува евентуалните грешки од правото на сопственост, кои постоеле пред да се изврши запишувањето и истото

го прави неспорно.

Овој пристап често се применува во Европа. Во некои случаи, ова се јавува во форма на заштита која ја гарантира државата; во други

случаи, негативната заштита е надополнета при што државата презема одговорност за вршење проверка на претходните носители на

сопствености пред да изврши запишување на земјиштето. Симпсон смета дека запишувањето на правото на сопственост постои во Велика

Британија (Англија, Велс и Шкотска), Германија, Австрија Унгарија, Алсаце- Ллорреин, Швајцарија, Полска, Чешка и Словачка и во голем

дел во републиките од поранешна Југославија21. Овие европски системи

во голем дел се засноваат на германскиот модел; запишувањето на правата на сопственост беше усвоено преку Прусија во 1872 година, кое

потоа се прошири на целата територија на Германија во 1900 година. Системите во Англија, Велс и Шкотска потекнуваат од влијателниот

Австралиски Торенсов Систем, првично воведен во Нов Јужен Велс во 1858 година, кој потоа продолжи да се применува на целата територија

на Австралија, па оттаму се пренесе во Англија, од каде се произлезени различни варијанти кои денес се применуваат во областите на

Британскиот Комонвелт.

ЗПКРН сосем јасно пропишува дека лице кое врши промет на недвижности со земјиште запишано во КН може да има верба во

податоците во катастарот. Член 11 потенцира дека “Податоците во

21

Ovaa lista e od S.Simpson, Land Law and Registration (Cambridge: Cambridge University Press 1976), Komparativen zakon za zapi{uvawe na zemji{te na strana 77. Takvata podelbata na

zemjite pretstavuva delikatna postapka zatoa {to ovie sistemi ne postojat kako ~isti

sistemi, dodeka drugi avtori mo`e da izvr{at poinakva podelba spored druga

kategorizacija. Va`no e da ne se fokusira vnimanieto kon ovie klasifikacii, tuku kon

identifikacija na pravnite pristapi koi ovozmo`uvaat za{tita na zapi{anite prava vo

sekoj slu~aj.

33

катастарот на недвижностите се сметаат за точни и лицата што се

потпираат на запишаните состојби не можат да имаат штетни последици во односите во кои овие податоци се користат”. Законот за сопственост и

други стварни права, на сличен начин го пропишува истото во Член 150, при што се наведува дека право на заштита имаат само лицата кои во

добра верба се потпирале на запишаната состојба во катастарот/јавната книга. Принципот добра верба, како што се наведува и во самиот член,

бара од стекнувачот кој во добра верба се потпирал на запишаното во катастарот/јавната книга, не само да не знаел за било каков проблем во

моментот на запишување, туку исто така тој/таа “да немал доволно причини да се посомнева во таквите околностите” дека стварта му

припаѓа на отуѓувачот. Но, понатаму се наведува дека недостигот од добра верба, не може да му се префрли некому само поради тоа што “не

ја испитувал состојбата надвор од запишаното во јавната книга”. Притоа, од лицето кое размислува да изврши трансакција не се бара да

ја посети парцелата за да изврши проверка/инспекција. Од разговорите

кои ги водев надвор од ДЗГР, ми причини големо задоволство да осознаам дека банкарскиот сектор ја сфатил значајноста на оваа

заштита, како за самиот банкарски сектор така и за други лица инволвирани во прометот со земјиште.

Како овој факт е поврзан со заштитата во другите системи? Симпсон смета дека во суштина, посакуваниот ефект од Законот за земјиште во

Англија и Комонвелтот е постигнат, бидејќи самиот Закон предвидува

правото на сопственост на запишаниот сопственик да биде како што е запишано во самиот катастар и дека против запишаниот сопственик во

добра верба не смее да се спроведе никакво барање кое е

неконзистентно со катастар 22. Кенискиот Акт за Запишување на

Земјиштето често се цитира како едноставен, но адекватен пример за основните правила: ако недолжно лице претрпи штета поради грешка во

запишувањето (која не се однесува на првото запишување) истото има право на надомест, додека стекнувачот во добра верба не смее да се

вознемирува23. Ваквиот тип на заштита постои во многу системи за

запишување на правата на сопственост и кај нив во слична форма се

бара дејство во добра верба за да се примени заштитата. Македонските правни одредби се изработени согласно меѓународната пракса.

Но, сепак има доста значајни прашња кои треба да се истражат по однос

на степенот до кој може да се искористи заштитата. Македонските закони, покрај барањето за добра верба, не наведуваат до кој степен

може да се употреби заштитата и можеби би било добро да се размисли 22

Simpson, str. 176 23

Simpson, str. 187

34

дали некои од исклучоците кои се применуваат насекаде низ светот

може да се применат и во Македонија. Ова тема е доста систематично разработена во системи каде државата гарантира заштита,

предвидувајќи надомест за лицата кои ќе бидат оштетени заради верба во катастарот.

35

Прво, основното прашање е што всушност се гарантира. Ова прашање го

покренува Шепард24. Најголемиот дел од системите за запишување на

сопственоста ги гарантираат податоците во КН само за видот на правото,

парцелата која е идентификувана како предмет на правото и идентитетот на лицето кое е носител на тоа право. Тие не ги гарантираат

прецизно границите или површините на парцелите; важно е да се напомене дека англискиот катастар како и многуте катастри кои постојат

во Комонвелтот, цврсто се потпираат на катастарски парцели кои се дефинирани со “општи граници”, врз основа на физичките

карактеристики како што се грмушките или потоците, наспроти утврдувањето преку “фиксни граници”, поставени со геодетски премер,

кој е карактеристичен за континенталните држави. Кога лицето Џ купува парцела на земјиште, тоа добива она што го гледа и целото земјиште кое

било премерено во тој период, но доколку површината е погрешно пресметана, тогаш тоа лице едноставно нема среќа.

Во Македонија, КН ги прикажува границите и површините на парцелите

и зградите со нивните локации и димензии. Некои катастри прикажуваат класификации според намената. Дали лицето кое размислува да изврши

трансакција е информирано дека може да има потполна верба во податоците, без притоа да не постои никаков ризик? Ова е прагматично

прашање и се се сведува на фактот дали другите податоци во КН се

доволно точни за истите да се гарантираат. Текстот на Член 11 не содржи таква информација. Македонските правници и персоналот на

ДЗГР кои беа запрашани од Консултантот, сметаат дека Член 11 целосно ги гарантира сите “податоци” во катастарот на недвижности, без никакво

ограничување. Од македонските судови не беше цитирана никаква јуриспруденција за да се поддржи овој став, но се чини дека ова е

сосем нормално толкување на Член 11. Треба да се размисли во насока на намалување или ограничување на бројот на податоци за кои важи

заштитата.

Второ, постојат случаи каде заштитата не може да се примени; неколку исклучоци од општото правило. Најважните од нив се:

1. Прв упис (прво запишување): Некои од системите за запишување на правата на сопственост, најчесто оние кои се

засновани на Торенсовиот принцип, не даваат заштита за првите уписи, односно, за запишувањето со кое трансакцијата за прв пат

се внесува во КН. Во овие случаи, заштитата се јавува кога се

24

[epard, Ri~ard. 2004. Finalen Izve{taj, Dogovor so Me|unaroden Advokat za Zemji{te A-01, Proekt “Katastar na Nedvi`nosti i Registracija” (Skopje, Makedonija: Svetska Banka) str.11

36

врши трансфер на земјиште на стекнувач во добра верба.

Одложувањето, да се употреби заштитата во овие случаи, се јавува бидејќи првиот упис се извршил како резултат на конверзија од

постарите системи за запишување на земјишни права, кои очигледно се несовршени. Во ваков случај, можеби е најдобро да

постои привремено запишување, без да се постои заштита за одреден временски период, а заштитата да стапи на сила по

одреден временски период, можеби после десет (10) години, што е доволно долго да овозможи било кое занемарено барање да се

стави на разгледување и по истото да се поведе судска постапка.

2 Подарок и други трансакции за кои не се плаќа надомест: Вообичаено, Законите за запишување на сопственоста

обезбедуваат заштита само на лица кои платиле за земјиштето, а одбиваат истата да им ја овозможат на лица кои земјиштето го

добиле како подарок или на друг начин со плаќање надомест.25

Ова се јавува од причина што стекнувачот во овој случај нема

многу да загуби доколку неговото запишано право се поништи. Оваа причина не е доволно убедлива за Консултантот. Прашањето

што често се дискутира е дали за земјиштето кое се добива по пат на наследување треба да се плати надомест; властите немаат

консензус по ова прашање; некои од нив укажуваат дека

наследството се стекнува преку долги години грижа и внимание кон земјиштето, па според тоа и самиот надомест би бил

несоодветен.

3 Недостиг на добра верба: Заштитата за запишаните права им

пружа заштита само на лицата кои дејствуваат во добра верба. Таа не дава заштита на (пример на) запишан сопственик, кој кога го

купил земјиштето знаел дека постои некаков недостаток/нејасност

во правото на сопственост на претходниот сопственик и дека постоело друго лице кое имало појако право на земјиштето отколку

самиот сопственик.

4 Измама: Во случај да се открие дека запишаниот стекнувач на

земјиштето се здобил со истото по пат на измама, истиот нема да биде заштитен како запишан носител на правата од барања на

лице кое било измамено или од неговите/нејзините наследници. Се

разбира, заштитата би му се пружила на лице кое се јавува во својство на стекнувач во добра верба од лице кое запишаните

права на сопственост ги стекнало по пат на измама.

25 Angliskoto pravo, iako mo`ebi }e zvu~i ~udno, licata koi se zdobivaat so zemji{te

preku transfer, bez da platat bilo kakov nadomest, gi narekuva „volonteri”

37

5 Краткорочни права: Се смета дека одредени земјишни права се

доста краткорочни за да може за истите да се бара запишување, па затоа тие се валидни и без да се запишат. На пр. запишувањето на

краткотрајни закупи (во некои случаи, закупот се склучува на помалку од 5 години, а постојат и закупи склучени на една година

или за помал период) е дадено како алтернатива во многу земји, па тие, иако не се запишани во КН, може да се јават како товар на

запишаното право. Употребата/намената на земјиштето од страна на лица кои склучиле краткотрајни закупи би било очигледно за

лице кое врши увид во имотот пред истиот да го купи, додека коментаторите нагласуваат дека фактот што правото е запишано не

претставува изговор за потенцијалниот купувач да не изврши увид/инспекција на имотот/сопственоста. Целта е да постои

заштита против помалку очигледните ризици.

6 Права на државата по сила на Закон: Многу општи права кои и припаѓаат на Државата по однос на приватното земјиште постојат

по сила на Закон и истите ја вклучуваат правото на државата за вршење експропријација, правото на оданочување, јавно право на

премин/пат, правото да ја регулира намената/употребата на земјиштето и нејзината одговорност за враќање на земјиштето во

државна сопственост, доколку за истото не се јават наследници.

Правата, наведени во 5) и 6) кои влијаат на запишаните права иако истите не заведени во КН, најчесто се именуваат како

“спротивставени права”, бидејќи истите можат да го “анулираат” запишаното право. Во Законот за земјиштето, тие може да се

наведат во посебен член под истото име. Во Англија и Велс, оваа листа не е наведена само во Актот за Запишување на Земјиштето,

туку таа е испечатена на секој поседовен/имотен лист.

Трето, постојат и други “спротивставени права “ на земјиште, но не како последица од склучен Договор (како што беа горе-наведените два

случаи) туку по сила на Закон. Не постои правна основа т.е правни документи за запишување и не е потребно правото да се запише за да

има влијание на правото на сопственоста на запишаниот носител или на стекнувачот во добра верба. Најзначајно е стекнувањето права на

сопственост на земјиште по пат на окупација, при што владетелот по пат на мирна окупација во долг временски период може да изврши трансфер

на сопственоста на земјиштето од претходниот сопственик на владетелот/окупантот. Ова претставува навистина значаен, но

контроверзен механизам со цел правното гледиште да се усогласи со

38

практиката на контролирање на земјиштето.26 Се поставува прашањето

дали окупацијата треба да влијае на правата на запишаниот сопственик и/или стекнувачот во добра верба. Окупацијата не се запишува во КН,

па да се дозволи истата да има влијание на запишното право го прави катастарот уште повеќе недоверлив. Постојат значајно поделени

мислења по однос на запишувањето на правата во јурисдикцијата на прецедентното и граѓанското право, но истите нема потреба да се

ревидираат овде, бидејќи македонското право по однос на ова прашање е фундаментално различно.

Во Македонија, постојат одредби за згради кои се изградени на туѓо земјиште (Член 117-123 од Законот за Сопственост и Други Стварни

Права), како и општа одредба (Член 124, (став 2) од Законот за Сопственост и Други Стварни Права) за стекнување право на сопственост на земјиште по пат на „одржувачка” од страна на лице кое

постапува „совесно” во период од 10 години. Тука концептот „окупација”

не се јавува, па наместо тоа, искреноста на лицето (кое изјавува дека земјиштето вклучувајќи и незнаењето дека се наоѓа на туѓо земјиште)

најчесто се наградува. Во овие случаи, правото се стекнува без истото претходно да се запише во катастар. Што ако се јави стекнувач во добра

верба, кој земјиштето од владетелот/окупантот ќе го стекне откако правото на окупација доспеало, но за истото не е поднесена тужба за

барање на сопственост, заради што истото не е заведено во катастар? Дали запишувањето го штити стекнувачот во добра верба од

поднесената тужба? Одговорот би требало да гласи не, бидејќи стекнувачот, при купување на земјиштето, требало да преземе

вообичаени мерки и да изврши увид во земјиштето, а не само да се потпира на катастарот. Окупацијата треба да биде очигледна во најголем

дел од случаите. Но, одредбата од Член 150 од Законот за Сопственост и

други стварни права укажува на спротивното. Оваа одредба пружа заштита на стекнувачот во добра верба дури и во ситуација кога тој/таа „не ја испитал состојбата надвор од она што било запишано во јавната

книга”, укажувајќи на фактот дека од стекнувачот не се очекува да го испита/погледне земјиштето. Ова е конзистентно со меѓународната

26

Okupacija e mehanizam koj ima prakti~na vrednost, no spored odredeni komentatori toa e nepravi~no prevzemawe na pravata. Posledovatelno, vakvata sostojba ne ovozmo`uva

pravo na nadomest za sopstvenikot na koj mu bile odzemeni pravata. Drugi komentatori

smetaat deka sopstvenikot ne treba slepo da se potpira na svoite prava, i naveduvaat

deka negovata nebre`nost e pri~ina za odzemaweto na pravata. Okupacijata generalno ne

se odnesuva na dr`avno zemji{te, bidej}i dr`avata go {titi svoeto zemji{te na na~in

koj ne go {titi zemji{teto na privatnite sopstvenici. Konsultatot ne dojde do vakov

zaklu~ok po ova pra{awe vo Makedonskoto Pravo. Toj nemo`e{e da najde pravna odredba,

koja dr`avata ja izzema od okupacija na pravata, no isto taka ne mo`e{e da dobie

jasna potvrda od makedonskata pravna zaednica deka ova ne va`i.

39

практика во многу земји и овозможува дополнителна заштита на

стекнувачите во добра верба.

Позитивната заштита на правата во катастарот, со нивното прогласување

за неоспорни, претставува најсилната заштита за запишаните права; Член 11 е одлична и концизна изјава за основниот принцип на

заштитата. Но, КН не содржи други одредби кои се потребни за да се потенцира заштитата со која таа би добила кредибилитет и ефективност.

Се препорачува да се изврши измена на Член 11 од Законот за премер, катастар и запишување права на недвижности и Член 150 од Законот за

сопственост и други стварни права:

1. Да се прецизира степенот на валидност/употреба на заштитата и внимателно да се размисли за ограничувње на истота, само на

видот на правото, називот на парцелата и називот на носителот на правото;

2. Доколку претходново не се изврши, тогаш истото де факто ќе влијае на одредбите за надомест, како што ќе се дискутира во Дел

6.4 подолу. 3. Треба да се разгледаат некои клучни исклучоци од заштитата, кои

се вообичаени за други правни јурисдикции, како дополнение на барањето за добра верба; истите треба прецизно да се наведат во

изменетата легислатива. Особено треба да се појасни случајот на окупација.

Исто така постои потреба да се прецизира кој е надлежен да помогне,

доколку лицето кое се потпирало на јавната книга претрпело штетни последици. Кој треба да плати и од каде би се алоцирале средствата?

Доколку овие прашања не се одговорат, заштитата претставува само празно ветување. Ова претставува фундаментално прашање за тоа кој

плаќа за заштита на сопственоста и истото се разгледува во следниот дел на тема: Надомест.

6.4 Надомест: Кој плаќа?

Шепард во еден од неговите првични извештаи го покренува прашањето дали содржината во Член 11 е со намера да создаде

одговорност за државата, доколку заштитата не успее да ја изврши својата задача. Ова не претставува прашање на одговорност која

треба да ја превземе државата за грешки кои ги направиле нејзините службеници, туку строга одговорност која Државата треба да ја

преземе доколку лицето/а кое се потпирало/е на запишаните состојби/јавната книга претрпеле штетни последици. Сепак,

40

единствено што овој Член кажува е дека она лице кое ќе се потпира

на јавната книга нема да претрпи штетни последици. Членот не ги пропишува мерките кои треба да се преземат во ваков случај и не

наметнува било каква финансиска обврска на државата за обесштетување на лицето кое претрпело штетни последици.

Ова може да значи, на пр. дека запишаниот носител на правата во добра верба е секогаш во привилигирана положба и секогаш го

добива земјиштето. Но како што видовме погоре, ова не секогаш е

случај. Понекогаш, постојат случаи во кои лицето кое во добра верба се потпирало на јавната книга, претрпело штетни последици. На пр.

земете за пример случај каде запишувањето се врши без сопственикот да информира дека постои хипотека, па потоа

земјиштето се продава на стекнувач во добра верба. Понатаму, првиот сопственик не успева да го плати заемот и банката ја

реализира хипотеката. Банката во овој случај ги добива правата, бидејќи запишувањето стекнато по пат на измама, не е неоспорно.

Стекнувачот во добра верба има право да го тужи сопственикот за оштета, но во ваков случај мали се можностите тој да добие оштета.

За истиот ќе биде подобро доколку побара оштета од државата.

Кога се работи за особено “тешки случаи”, тогаш прашањето за надомест станува релевантно/актуелно. Македонските правници,

запрашени од Консултантот одговорија дека Член 11 се однесува на државна одговорност, иако не постои јуриспруденција од

македонските судови која би го потврдило ова толкување. Не е јасно дали за ваков тип на тужба би се досудило во корист на лицето кое ја

поднело тужбата.

Дали навистина е потребно државата да исплаќа надомест (да

врши обесштетување)? Бидејќи многу европски земји успеваат успешно да управуваат со имотните системи без да исплаќаат

надомест, тогаш следува дека не е потребно државата да плаќа надомест. На пример тоа не постои ниту во Германија, ниту пак во

други земји со ваква традиција на запишување на сопственички права, ниту пак е тоа случај во Франција и други земји кои ја следат

латинската традиција. Во земји каде нотарите играат значајна улога во запишување на земјиштето, нивното осигурување покрива дел од

ризиците при вршење на трансакциите. Од друга страна, ова има и други значајни предности, особено од аспект на верба во системот за

земјишна регистрација и им заштедува голем дел од трошоците на лицата кои се вклучени во трансакциите. Просечен човек недоволно

ги разбира суптилните видови заштита што Законот ги гарантира на

41

запишаните сопственици на правата, но тие би ја разбрале

симплифицираната изјава дека Државата ги заштитува правата на сопственост кои се заведени во КН и дека ќе изврши обесштетување

на лицата кои претрпеле штетни последици заради верба во јавната книга/ катастарот. Од лично искуство на Консултантот, речиси секаде,

вербата во заштитата на сопственоста и заштитата на земјишните трансакции е најголема во системите за запишување на правата на

сопственост, кои гарантираат обештетување од страна на државата во ваков тип на случаи.

Кој би бил изворот на средствата за обесштетување? Некои

земји обезбедуваат заштита без да имаат посебно алоцирани средства (фонд) за таа намена. Ова е случај и со Македонија. Во овие случаи,

се очекува дека владиниот буџет (“консолидациониот фонд”, како што се нарекува во земјите со традиција со прецедентно право) ќе го

сноси товарот во случај на покрената тужба за надомест. Голем број други земји имаат сличен став по однос на ова прашање. Малезија

има најсофистициран систем за запишување права на сопственост, но не врши обештетување. Во Шкотска, принципот на обештетување е

законски уреден, а обештетувањето се врши од државните приходи.

Ова прашање е подобро решено во земји кои имаат “фонд за осигурување” и административен процес за пристап до овие средства.

Првиот Торенсов Акт во Нов Јужен Велс од 1858 година пропишува постоње на “фонд за осигурување”, а ваков фонд во Англија датира

од далечната 1897 година. Овие системи имаат административни постапки за пристап до овие средства, па судска постапка се

покренува само во случај на тужба по управно Решение, со кое на лицето му се одбива барањето за обештетување. Ваков тип системи

постојат во Австралија и Велика Британија и од истите може да се добијат препораки. Системите не се финансираат од државните

приходи, туку од дел од приходите на катастарот кои се алоцирани за

таа потреба; вообичаено овој процент изнесува околу 3-5% годишно. Овој процент е сосема доволен, но Англискиот Акт обезбедува замена

за консолидациониот фонд, доколку се покаже дека алоцираните средства се недоволни. Моментално, голем број Влади размислуваат

за изработка на нацрт-амандмани на нивните закони за запишување, со цел да обезбедат формирање на вакви фондови. (Шри Ланка,

Казахстан и Украина).

Колку треба да изнесува надоместот? Генерално, стандардот за пресметување на надоместот е пазарната вредност на земјиштето кое

е загубено. Некои коментатори сметаат дека висината на надоместот треба да биде еквивалентна на цената која првично била платена за

42

земјиштето, но логиката по овој став не му е јасна на Консултантот,

па тој смета дека пазарната цена на земјиштето во периодот кога истото се изгубило претставува поразумна опција. Во овој случај

може да се јават олеснителни околности кои би влијаеле на цената, доколку Законот адекватно ги пропише. На пример, Актот за

Запишување на Земјиштето во Англија и Велс, донесен 2002 година, во вакви случаи пропишува: надоместот кој државата го исплаќа ќе

биде пропорционално намален според небрежноста предизвикана од оштетената страна што допринела истата да го загуби своето

земјиште.

Колку надоместот ќе го оптовари владиниот буџет? Износот може да биде значително голем, но во некои земји истиот е

навистина скромен во однос на приходот кој се добива од тарифата за запишување. Во Нов Јужен Велс, фондот за осигурување исплаќа

околу 1 милион долари годишно27. Во Англија, во 2001-02, Регистерот

на Земјиште исплати околу 2.5 милиони фунти. Ова дефинитивно се

големи суми, но во добро управуван систем на запишување, овој износ лесно се покрива со приходите кои ги генерира системот. На пр.

годишниот приход од давачките во Англискиот Регистер за Земјиште

за наведениот период изнесуваше 342 милиони фунти.28 Во 2001/02,

Регистрите во Шкотска исплатија надомест во износ кој е повисок од

86 илјади фунти, наспроти годишниот приход кој изнесува 50

милиони фунти.29

Алтернативна можност: приватно осигурување на сопственоста: Најзначајната алтернатива на државното осигурување

на сопственоста е приватното осигурување. Ова постои во многу

јурисдикции во Соединетите Американски Држави, каде тапискиот систем не гарантира заштита на запишаните тапии и значително се

проширил дури и во оние држави каде постои запишување на права на сопственост, но не постојат државни фондови за осигурување на

сопственоста. Износот, потребен за одредена трансакција е навистина скромен, па лицата кои го купуваат земјиштето, оваа цена ја плаќаат

во рамките на Договорот за купопродажба. Цената за заштитата на сопственоста ја сноси стекнувачот, а не државата. Иако поединечните

цени изнесуваат помалку од 1% од цената на имотот, големината на пазарот на земјиште укажува дека осигурителните компании

генерираат навистина големи приходи. Со оглед на фактот дека

27

Od li~nite mejlovi koi mi gi isprati Tony Burns, Ekspert za zapi{uvawe vo Avstralija i Nov Zeland, 3/27/03 28 Od li~nite mejlovi koi mi gi isprati John Mantrophe, od Registerot za Zemji{te vo Velika Britanija, 3/25/03 29 Od li~nite mejlovi koi mi gi isprati David Sharp, Registrite vo [kotska, 3/27/03

43

проверката на правата на сопственост се врши доста професионално

и бидејќи фирмите за осигурување на правата на сопственост (кои настојуваат да имаат ефективен монопол во локалните заедници)

одржуваат приватни катастарски записи, кои се многу подобри од записите во официјалните таписки регистри, сосема мал дел е

наменет на тужби за обештетување. Се разбира, осигурувањето не може комплетно да го покрие целото земјиште, туку само надоместот

за загубеното земјиште.

Осигурувањето на правата на сопственост претставува навистина профитабилен бизнис, така што американските компании како што се

Стењарт Титле од Тексас бараат можности за проширување на бизнисот во Европа, како што тоа скоро го направија во Бугарија.

Американските компании веќе купуваат осигурување за правата на сопственост од американските компании кои се занимаваат со

инвестиции со недвижности во Европа и за нив ова е доста рентабилно. Консултанот смета дека практиката со приватно

осигурување на правата на сопственост во најбрзо време ќе се прошири и во Европа, и тоа не само таму каде што постојат таписки

катастри, туку и таму каде има практика на запишување права на

сопственост, но не постои фонд за јавно/државно осигурување30.

Консултантот е согласен со ставовите на многу експерти во оваа

област дека јавното осигурување е многу поефикасно и дека заштитата на сопственоста е јавно добро која државата треба да го

гарантира на сите нејзини граѓани и затоа не препорачува приватно осигурување.

Се препорачува Владата да го измени Законот за Премер, катастар и запишување на правата на недвижности и Законот за Сопственост и

други стварни права за да може го исполни своето ветување за верба

во катастарот на земјиште, на начин што ќе обезбеди фонд за државно/јавно осигурување од кој ќе им исплаќа надомест на лицата

кои претрпеле оштета поради верба во катастарот и ќе им овозможи административен пристап до фондовите преку поднесување на жалби

до судовите по решенијата за одбивање на барања за обештетување. Законот за Премер, катастар и запишување на правата на

недвижности треба да се измени со цел да се создаде осигурителен фонд, при што треба да се изврши реалокација на процент од

надоместоците кои се наплаќаат за катастарски услуги, со цел фондот да се полни. Ќе биде потребна и дополнителна буџетска помош од

страна на Владата за да може фондот да се полни до оној момент

30

Arrunada, Benito. 2002. “Osiguruvawe na Pravata na Sopstvenost od aspekt na cenata za

transakcija i nejzinata uloga vo razli~ni pravni sistemi”. @enevski Izve{tai za Rizik i Osiguruvawe 27(4) (Oktomvri 2002): 582 -601

44

додека истиот е доволно полн за да може да ги покрива идни

обештетувања.

Анекс Г дава голем број на неодамна донесени законски одредби и

нацрт одредби за државните/јавни фондови31.

6.5 Права од Катастарот на Недвижности во постапка пред

Суд

Овде има доста релевантни одредби, а како прва е одредбата за

“бришење”, Член 151 од Законот за сопственост и други стварни права и Член 55 од Законот за Премер, катастар и запишување права

на недвижности, и други поопшти одредби во одредени закони каде постојат правни предизвици по однос на сопственичките права,

вклучувајќи и оние кои се споменати во Член 71 од ЗПКНР и

Членовите 156 и 157 од Законот за сопственост и други стварни права.

Прво, да дадеме осврт на одредбите за бришење. Законот за сопственост и други стварни права во Член 151, пропишува дека

стекнувачот во добра верба со самото запишување стекнува право на

сопственост на недвижноста како од сопственик, ако врз основа на запишаното во јавната книга за правата на недвижностите во добра

верба стекната од лице кое било запишано како сопственик на таа недвижност, иако не е, запишаното не било избришано поради

неправилности. Потоа, во последниот став се пропишува дека бришење на запишаната сопственост од став 1 на овој Член може да

се бара поради неточност на претходното запишување со тужба за бришење во рок од три години од денот на извршеното запишување.

Одредбата од Член 151 од Законот за Сопственост не е јасна од англискиот превод кој беше достапен, но Член 55 од ЗПКРН (кој

поради тоа што е од понов датум треба да има контрола ако се јави конфликт помеѓу двете одредби) иако има слична, има доста појасна

содржина:

“Секој што смета дека со запишувањето на правото на

недвижностите е повредено неговото право на недвижностите,

31

Ovie fondovi najrazli~no se narekuvaat: Osiguritelni fondovi, Fondovi za Nadomest, Garanciski Fondovi, Fondovi za Obes{tetuvawe. Vo Aneks G se vklu~eni 4 primeri od

pravni odredbi koi se nameneti za sozdavawe na vakvi fondovi. Tie gi propi{uvaat

gre{kite i {tetite za koi se ispla}a nadomest, kako i za na~inot na sodavawe na

fondovite i za barawata koi se podnesuvaat do fondovite. Fondovite mo`at da bidat so

razli~en stepen na kompleksnost: kako na primer,od dosta kompleksni vo Nov Ju`en

Vels, do mnogu poednostaveni kako {to se vo Kirgistan i Ukraina. Konsultantot nema

informacii za sostojbata na poslednive dve nacrt odredbi.

45

може со тужба кај редовниот суд да бара бришење на запишаните

права на недвижностите и враќање на запишаните права во поранешната состојба.

Тужбата од став 1 на овој Член може да се поднесе во рок од три години од денот на извршеното запишување.

По барање на заинтерсираното лице спорот може да се прибележи во Имотниот Лист “.

Исто така, има други сродни одредби кои се поврзани со Законот за премер, катастар и запишување права на недвижности, како што е на

пр. Член 152, од Законот за Сопственост, кој се однесува на повеќекратни трансакции и исто дава можност за бришење на

запишаната сопственост, ако се докаже дека прво-запишаната трансакција во моментот на склучување на правното дело не била

извршена во добра верба. Ова не е проблематично бидејќи правното дело не било склучено во добра верба.

Се чини дека одредбата од Член 55 му дозволува на лицето А кое не е

запишано како сопственик, да полага право на сопственост од пред запишувањето, наспроти лицето Б кое е запишан сопственик во добра

верба, при што лицето А може да си го поврати земјиштето. Оваа можност не е комплетно обесхрабрена како вид на алтернатива. Ова

всушност би значело, дека лице кое размислува да купи земјиште кое е запишано во КН, ќе може да се потпре на запишаната состојба во КН,

како што се наведува во Член 11 од ЗПКРН, во рок од три години од

запишувањето. Истото ќе важи и за банка која треба да даде заем за заложена парцела, која неодамна е запишана во КН. Всушност,

банкарите со кои разговарав сметаат дека заштитата пропишана во Член 11 која се користи за случаи на добра верба, трае во целиот период од

три години. Но Законот треба да биде попрецизен по однос на ова клучно прашање.

Член 55 спаѓа во Поглавје ИВ од Законот за премер, катастар и

запишување на права на недвижности и истиот би можел да се протолкува дека се употребува како за прво запишување (прв упис),

така и за последователно запишување на трансакциите. Дали би можело прашањето за несигурноста, кое како проблем е решено со изминување

на трите години од востановување на КН за запишано земјиште, повторно да се јави за три години, секогаш кога ќе се врши ново

запишување? Соодветно толкување би било дека тоа не би требало да се случи, но сепак ќе биде подобро Законот прецизно да го реши ова

прашање.

46

Во други земји постојат статути за запишување на правата на

сопственост, особено кога се работи за конверзија од постарите таписки системи (види Дел 7.1 подолу), кои пропишуваат период во кој

првичното запишување на правото на сопственост е “привремено” и за истото не нудат целосна правна заштита. Генерално, овие закони

овозможуваат привремените права на сопственост да прераснат во целосни/заштитени права на сопственост со текот на времето, доколку

во меѓувреме истите не се оспорат. Ова е сосема разбирливо со оглед на првиот упис кој се врши во КН; како за поединечното така и

систематското запишување. Трите години минуваат релативно брзо и тоа претставува доста разумна заштитна мерка во случаите на конверзија.

Сепак, фактот кој загрижува е можноста “тужбата за бришење” да се

протолкува дека важи и при запишување на последователни трансфери. Ова не би требало да биде случај во добро управуван систем за

запишување на правата на сопственост, бидејќи би довело до намалување на вербата во катастарот.

Се препорачува:

a) Да се изменат двата Закона, за да биде јасно дека правото за “бришење” во периодот од три години од запишувањето важи само

за првите уписи во КН, како за поединечното така и за систематскто запишување.

b) Јасно треба да се укаже дека тужба за бришење не смее да се

поднесува против стекнувач во добра верба, дури и во периодот од трите години. Наместо тоа, страната која претрпела штетни

последици и несоодветно го загубила правото на сопственост, треба целосно да биде обесштетена од страна на државата.

Одредбите за “бришење” се однесуваат само на периодот од три години,

за време на кој, правата на сопственост во КН се привремени (иако терминот “привремени” не се користи во Законот за ПКРН) и бидејќи

важат само за прва регистрација, се сосема конзистентни со одредбите за поднесување жалби до суд во системи за запишување на права на

сопственост во другите земји од светот.

Исто така, постојат и други одредби кои пропишуваат поширока палета

на права за оспорување на сопственоста пред суд; првата се наоѓа во

Законот за премер и катастар, а останатите две во Законот за сопственост и други стварни права. Дали истите претставуваат закана за

запишаните права во КН?

47

Првата одредба е одредбата од Член 71 од Законот за премер и

катастар, која откако пропишува можност за поднесување жалба до Комисијата за решавање управни работи во втор степен, гласи: “Секое

лице кое смета дека има појако право на недвижноста отколку лицето за кое е одлучено да биде запишано како носител на правата на

недвижностите, може со тужба против запишаниот носител на правата на недвижностите, своето право да го докаже во судска постапка”. Ова

право не е временски ограничено, како што е тужбата за бришење. Од каков вид е ова право? Сега е сосема јасно дека против донесеното

Решение на Комисијата, може да се поднесе управна жалба до Врховниот Суд. Дали оваа одредба всушност се занимава со ова

прашање? Бидејќи истата може да се протолкува дека се занимава со жалби покренети по Решенијата кои ги донела Комисијата, со оглед на

фактот што се наоѓа во Членот за комисиски решенија, иако самата одредба е подетално составена.

На сличен начин, Членовите 156 и 157 од Законот за сопственост и

други стварни права, пропишуваат право на сопственичка тужба за поврат на ствар. Ова се генерални одредби, чија намера била генерално

да се занимаваат со имотот, со поголем фокус на подвижниот имот, а воопшто не се споменуваат правата на недвижност, ниту запишаните

права на недвижност.

Дали овие членови кои се однесуваат на поднесување тужби за стварните права ја загрозуваат заштитата на сопственоста која ја

гарантира Законот за премер и катастар? Тие не би требало да ја загрозуваат, бидејќи тие на било каков начин не ја анулираат заштитата

која ја пропишува Член 11. Во најголем дел од системите за запишување на сопственоста, тужбите најчесто се поднесуваат против сопственикот

на правата. Всушност, прашањата што тука се поставуваат се однесуваат на:

a) Врз каква основа може да се поништи запишаното право на

сопственост? Како што веќе споменавме, во многу системи за запишување на правата на сопственост, постојат случаи каде не се

гарантира заштита, па исклучоците, како што се права стекнати по пат на измама, може да послужат како основа за поништување на

запишаното право на сопственост.

b) Каков тип докази треба да разгледува судот, за истиот да процени дека полагањето на права на сопственост од страна на друго лице

е неконзистентно со правата на запишаниот сопственик? Несигурноста, до степен до каде судовите имаат ингеренции за

нејзино решавање, најчесто резултирала со бессони ноќи на

48

персоналот кој се занимавал со запишувањето на права на

сопственост, и дури во некои, како што е случајот со Македонија, барале да се изнајде начин да се стопираат жалбите во судовите,

надлежни за решавање управни жалби од прв степен. Во голем број земји, ова не успеало, како што е случај и со Македонија. Но

во останатите земји, Законите за запишување права на сопственост, вложиле напори да го ограничат дискреционото право

на судовите со намалување на бројот на докази на кои судот може да се повика при одлучувачки моменти, со цел да се даде

приоритет на катастарот, во конзистентност со заштитата32.

в) Каков правен лек треба да даде судот, доколку таквото право се докаже? На сличен начин, законите за запишување на

сопственоста најчесто прецизираат дека во случај запишаните права, стекнати во добра верба и кои не се предмет на специфичен

исклучок од заштитата, да се оспорат, правниот лек мора да биде паричен надомест наместо земјиштето да му се врати на лицето кое

го оспорува правото на запишаниот сопственик.

Се препорачува Законот за премер, катастар и запишување права на недвижности да се измени, со цел да се прецизира: а) основата врз

која може да се поднесе тужба за оспорување на запишано право на

сопственост; б) видот на докази кои треба да се приложат до судот во таков случај и значајноста/тежината што треба да му се припише на

запишаното право на сопственост; и в) видот на правен лек кој треба да го пропише судот.

7. Други проблеми кои влијаат на заштитата на сопственоста во КН

Постојат некои проблеми кои не се однесуваат стриктно на правната заштита на запишаните права на сопственост, но сепак тие се

значително поврзани со нив. Иако вистинскиот фокус на оваа Студија е елаборирана во Дел 6, сепак треба да се споменат и овие прашања,

и по однос на истите се дадени одредени препораки.

7.1 Востановување на КН во постапка на конверзија

32

Kako {to prepora~uva [epard vo svojot Izve{taj: ne treba da se ograni~i mo`nosta za poveduvawe sudska postapka, no vidot na dokazi koj treba da mu se dostavi na

razgleduvawe na sudot treba da bide vnimatelno sostaven za da mo`e da gi {titi pravata

i katastarot.

49

“Јавното излагање” кое се спроведува во КН за внесување на

земјишните парцели во самиот систем е навистина рудиментирано. Процесот не е добро опишан во регулативите и не ги вклучува процесите

на партиципација, учество на соседите и градоначалниците, кои вообичаено се дел од процесите за запишување на права на сопственост

во земји со транзициони економии, кои примарно се занимаваат со приватизација на земјиштето. Во случајот со Македонија, секој

сопственик на имот се повикува поединечно и истиот има можност да ги

ревидира информациите, кои персоналот на ДЗГР ги внел во компјутер и по однос на истите да се изјасни дали ги прифаќа или не. Соседите не се

вклучени за време на овој процес и тие не се потпишуваат на документацијата.

Понатаму, во случај на конверзија на земјиште од Катастар на Земјиште во Катастар на Недвижности, во руралните области,

податоците од Катастарот на Земјиште, едноставно само се префрлаат во

Катастарот на Недвижности. Член 81ѓ од Законот за Премер и Катастар, гласи “за земјиштето надвор од населените места, во катастарските

општини за кои во примена е катастар на земјиште, установен врз основа на извршен премер, ќе се изврши конверзија на податоците од

катастар на земјиште во кататстар на недвижности”. За ова земјиште не е потребно да се изврши јавно излагање.

Поради неспроведување на јавното излагање при конверзија од

Катастар на Земјиште, се јавува можност за внесување неточни податоци во КН, кои би можеле да ја намалат вербата на јавноста во КН.

Дали ризикот од неточност би се зголемил до степен што заштитата која државата ја дава за КН би ја направила премногу ризична? Ова е тешко

да се одговори, но постојат одредени преседани кои треба да се погледнат. Во Судан и Замбија, таписките регистри без проблем беа

конвертирани во регистри за запишување права, но за нив државата не нуди заштита. Во Малезија постои административен процес за

конвертирање на тапискиот регистер во привремен регистер, кој со текот на времето станува комплетен. Симпсон пишува: “Решение за овој

проблем претставува воведувањето на привремен карактер на правото на сопственост; Регистерот нема одговорност да создаде совршено право

на сопственост (иако треба да стори се што е во негова можност за да го

постигне тоа), туку да му послужи на сопственикот, тој да го оспори она што не го прифаќа.” Во јурисдикцијата на прецедентното право,

привремените права на сопственост, доколку не се оспорат, се

конвертираат во апсолутни права на сопственост 33. 33

Simpson, 207-219

50

Сличен процес беше набљудуван во Германија по 1990 година, кога

новиот Граѓански Законик за прв пат овозможи уписот во соодветниот регистер да биде единствениот прифатлив доказ за правото на

сопственост на земјиште. Новите Регистри (земјишните книги - ландбуцхс) беа изработени со организирање на сите расположливи

податоци во новите регистри и со нивно излагање во рок од 12 месеци. Во Баварија беше потребно да поминат 10 години за да се конвертираат

вкупно 12 милиони парцели.

Се чини дека персоналот на ДЗГР не е многу загрижен за процесот на конверзија. Тие сметаат дека земјиштето кое се наоѓа во Катастарот на

Земјиште не е многу големо, па така можноста од појавата на потешкотии е намалена. Бидејќи тука не се врши јавно излагање, по

истото не може да се поднесе управна жалба, пропишана со Член 71 од Законот за премер и катастар, но затоа записите се јавни и било кое

лице кое не е задоволно од крајниот резултат, може да поднесе тужба за

бришење на сопственоста во рок од три години. На сличен начин, доколку се јавиле промени во сопственичките права по собирањето на

податоците во Катастарот на Земјиште, како што се на пример незапишани делби и наследства, лицата/граѓаните имаат пристап до

катастарот и доволно можности да бараат корекции на истите покасно. Неодлучноста која постои кај ДЗГР за спроведување на јавното излагање

е поврзано со цената и потребниот временски период.

Постојните одредби, какви што се, воопшто не се добри. Консултантот го разбира приоритетот на Владата за комплетирање на КН, и земајќи го

во предвид привремениот карактер на правата на сопственост (тригодишниот период, пропишан со Законот за премер и катастар, Член

55), станува дискутабилно дали е соодветно да се продолжи со процесот без да се врши јавно излагање. Консултантот смета дека потребно е да

се врши јавно излагање дури и во случај на конверзија. За жал, овој еднократен процес е веќе во тек, па речиси е невозможно да се смени

било што во оваа фаза. Исто така, несреќна околност е неможноста да се поднесе жалба до второстепената комисија. Ако се земат во предвид

судските трошоци и комплексноста на судските постапки, тогаш не е препорачливо да се има потполна верба во судските дејства или во

поправката на грешки, чија цел е да извршат поправка на

неправилностите во запишаните податоци.

Се препорачува да се изврши измена на регулативите, со цел да се

овозможи поднесок на управни жалби до Второстепената Комисија, согласно Член 71 и во случаите на конверзија. Поради непостоењето на

51

јавно излагање, временскиот период за нивно поднесување треба да се

продолжи на една година.

7.2 Жалби до Комисијата за решавање управни работи од втор степен

По жалбите, поднесени по Решенијата кои се донесуваат во

постапка на востановување на КН, одлучува посебна Комисија. Во Член 71 од Законот за премер, катастар и запишување права на недвижности,

Комисијата се именува како Комисија за решавање управни работи во втор степен, и веќе е спомената во Дел 2 и претходно во Дел 7, но сега

се разгледува поцелосно.

Ваквиот тип на второстепени комисии постојат по сила на Законот за

општо-управна постапка, 2005 година34. Член 2 од овој Закон ги

дефинира управните акти како “акти и дејствија, со кои што се решава за правата, обврските или правните интереси на странките во управната

постапка”, при што речиси и не се однесува на запишувањето. Член 71 од Законот за премер пропишува дека за време на катастарскиот премер

и запишувањето, против донесеното Решение може да се поднесе жалба до Комисијата за решавање управни работи од втор степен.

Првостепено, за состојбата одлучува персоналот на ДЗГР, која на терен носи првични одлуки за време на систематското запишување. Иако Член

71 не го дефинира временскиот рок за поднесување жалби против донесените Решенија до Второстепената Комисија, Законот за Општа

Управна Постапка, во Член 230 пропишува дека рокот за поднесување жалба е 15 (петнаесет) дена “од денот на доставување на решението”.

Комисијата е составена од 9 члена со која претседава Претседател, кој

мора да биде Министер. Претседател за време на посетата на Консултантот, беше Министерот за Труд и Социјална Политика. Од петте

члена во Комисијата, кои активно се посветени на својата работа во Комисијата, 4 се правници, додека 1 е геодет. Двајца од нив се дел од

персоналот од ДЗГР, додека 3 члена се дел од персоналот од подрачните одделенија за премер и катастар. Другите 5 члена се од други

институции.

34

Zakonot za Op{to-Upravna Postapka, 18 Maj, 2005. Objaven vo Slu`ben Vesnik 38/2005 na 26 Maj, 2005. komisijata za re{avawe upravni raboti od vtor stepen. Vtorostepenite

Komisii se propi{ani vo ^len 227-248. Iako Zakonot za Op{to-Upravna Postapka e nov,

Komisiite koi ja procesiraat upravnata tu`ba, se del od sistemot koj datira od pred 40

godini. Istite ~esto se kritikuvani, pa noviot Zakon od 2005 godina bi trebalo da ja popravi ovaa sostojba.

52

Членовите од подрачните одделенија на ДЗГР се Раководители на

подрачните одделенија за премер и катастар, кои патуваат до Скопје за да земат учество на состаноците. Комисијата се состанува секоја трета

недела, додека во меѓувреме членовите индивидуално ги ревидираат предметите. Жалбите ги процесира еден член, кој го разгледува

предметот, а потоа дава препораки, кои дополнително се дискутираат од страна на сите членови на Комисијата, што евентуално резултира со

издавање наредба/налог до подрачното одделение за решавање на предметот. Комисијата не врши сослушување по однос на доставените

докази, ниту пак комуницира со странките, туку работи само врз основа на записите. Таа единствено комуницира со подрачното одделение, како

тело кое Решението донесено од Комисијата го соопштува на засегнатите странки.

Годишно се поднесуваат околку 100 предмети, од кои најголем процент

се однесуваат на првични грешки кои се прават за време на јавното излагање. Голем дел од предметите се од Скопје и неговата околина,

што опфаќа околу 3/4 од вкупниот број предмети. Членовите на Комисијата сметаат дека ова изнесува околу 5% или помал процент од

видот на жалби кои би можеле да се примаат. Од 1.930 жалби, поднесени од Декември 2002 година, во моментов во постапка се околу

800 предмети. Овој застој постои поради што еден дел од членовите не работат активно. Голем број од предметите на кои работеше Комисијата

во Јуни, 2005 година датираат од Декември 2004 година; членовите на

Комисијата укажаа дека вообичаено време за решавање на еден предмет е 6 месеци од датумот на доставување на предметот. Консултантот беше

информиран дека предметите со хипотека одземаат поголем временски период, особено кај предмети кои имаат повеќе хипотеки. Комисијата ја

потенцира потребата за поголема јасност на Законот по ова прашање35.

Комисијата особено ја изрази својата загриженост по однос на

зголемувањето на бројот на поднесени жалби. Во 2003 година се поденсени вкупно 800 жалби, а само до половина на 2006 година се

поднесени 900 жалби.

Иако не беа приложени нумерички податоци, членовите на Комисијата укажаа дека најголем дел од предметите кои се поднесуваат до

Комисијата, се разрешуваат така што Комисијата дава препорака до подрачните одделенија за премер и катастар за дејствата што треба да

се преземат за нивно решавање. Ова беше препишано на големиот број на неискусен персонал, кој сега е ангажиран во рамките на кампањата

за комплетирање на КН низ целата држава. Ова оди во прилог на

35

Ova se javuva poradi postoeweto na nesoodvetni odredbi vo Zakonot koi se odnesuvaat na nadomest za u~estvo vo Komisijata, {to be{e sporeden so nadomestot koj se ispla}a

za u~estvo vo drugi Komisii, no Konsultantot ne e vo mo`nost da go potvrdi ovoj fakt.

53

процесот на ревизија, но тука се споменува една негативна околност;

понекогаш, ревидирањето и препораките за решавање на предметите од страна на Комисијата го дава Раководителот на подрачното одделение од

каде потекнува самиот предмет; ова е несоодветно заради очигледни причини.

Пред да се покрене судска постапка, странката поднесува жалба до Комисијата во рок од 15 дена. Странката не е обврзана да поднесе

жалба до Комисијата, туку наместо тоа, по истекување на петнаесеттиот

ден, како краен рок за поднесување жалби до Комисијата, може директно да покрене судска постапка. Понекогаш, одреден предмет

може истовремено да се јави во постапка пред основен суд покренат како приватен спор и како предмет во управна постапка. Во ваков

случај, од судот се бара да го одложи донесувањето на судското решение до донесување на Решението од Комисијата, и судот најчесто го

прифаќа ова барање. Ваквиот судски предмет се решава соодветно дури откако Комисијата ќе ги разреши административните пречки/проблеми.

Против Решението, донесено од страна на Комисија може да се покрене

жалба до Врховниот Суд. Став 3, Член 71 од Законот за премер, катастар и запишување права на недвижности прецизно го објаснува

правото на оспорување на запишаните права со судска постапка. Одредбата која беше додадена на Законот ПКРН во 2005 година, со која

управното решение на Комисијата беше прогласено за конечно и извршно, неодамна беше отфрлена од страна на Врховниот Суд, па

консеквентно, повторно се востанови правото на поднесување управна

жалба до Врховниот Суд36. Членовите на Комисијата, сметаат дека само

околу 10% од предметите за кои се поведува управен спор против Решението од второстепената комисија пред Врховниот Суд, се решаваат

во корист на поднесителот на жалбата. Во Јануари, 2007 ќе стапи на

сила новиот Закон за Управни Спорови, што ќе ја промени постапката на поднесување жалби, при што, жалбите пред да стигнат во Врховниот Суд

ќе бидат разгледувани од страна на Управен Суд.

36

^len 70 (2) od Zakonot za Premer, Katastar i Zapi{uvawe Prava na Nedvi`nosti

propi{uva donesuvawe Re{enija koe sodr`i: podatoci za nedvi`nostite, ozna~uavawe na

pravata na nedvi`nostite i na nositelite na tie prava; stvarni i li~ni slu`benosti,

tovari i ograni~uvawa; i nalog za zapi{uvawe na podatocite za nedvi`nostite i za

nositelite na pravata na nedvi`nostite. Spored Zakonot za Op{to Upravna Postapka,

protiv Re{enieto od ^len70 (2) mo`e da se podnese `alba do Komisijata za re{avawe

upravni raboti vo vtor stepen. Spored ^len 71(2)od ZPKRN, Re{enieto na Komisijata e

kone~no i izvr{noi protiv nego ne mo`e da se povede upraven spor. Posledniov del be{e

staven na razgleduvawe pred Vrhovniot Sud, koj odlu~i deka ovaa odredba go kr{i ^len

50 od Ustavot, koj garantira sudska za{tita na zakonitosta na poedine~nite akti na

dr`avnata uprava i izdade naredba so koja ja otpovikuva ovaa odredba. (Re{enie br.

232/2005 -0-1. objaveno na 03/22/2006). Drug amandman na ZPKRN, objaven vo Slu`ben

Vesnik 70/06 go menuva ^len 71 (2) za da ovozmo`i podnesuvawe upravni `albi do

sudovite po Re{enijata doneseni od Vtorostepenata Komisija.

54

Консултантот претходно спомена дека начинот на кој се процесираат

споровите или жалбите претставува значаен фактор за заштита на сопственоста. Доколку овие прашања/проблеми не се разрешат

успешно, истите може да доведат до потешкотии и да предизвикаат несигурност на сопственоста. Моментално, веќе постои значителен застој

при решавање на предметите, со сигурна индикација дека оваа состојба понатамошно ќе се влошува. Комисијата ќе биде покорисна во блиска

иднина, отколку што е сега. Членовите и персоналот знаат кои се

најчестите грешки кои се прават при систематското запишување, па може да се повикаат на истите при изработка на регулативи и програми

за обука за лицата кои работат на терен. На Комисијата и треба ревитализирање и повеќе ресурси, вклучувајќи и зголемување на

персоналот и подобрување на квалификациите при ангажирање на членови во комисијата.

Од голема помош е што Комисијата претставува дел од владината

машинерија за поднесување/процесуирање управни жалби, па така, реформите кои би требале да се спроведат не спаѓаат во надлежностите

на ДЗГР. Но сепак, се препорачува ДЗГР да ја ревитализира Комисијата со ангажирање на посоодветен персонал, со цел да овозможи ефикасно

извршување на работата, како и да се искористи искуството за подобрување на теренските функции.

7.3 Координација помеѓу КН и Судовите

Од 1986 година, КН ги реалоцира функциите за запишување, од

судството во надлежност на ДЗГР. Ова е навистина значајно подобрување по однос на функциите, но исто така наметнува

предизвици врз координацијата помеѓу судскиот систем и КН. Се

разбира, судовите сеуште одлучуваат по однос на имотните спорови или за други запишани права во КН, а исто така, жалбите против Решенијата

донесени во процесот на востановување КН, може да бидат поднесени до судовите. Судовите исто така ги процесираат наследствата и

традиционално водат интабулациони книги каде се запишуваат хипотеки и други товари. Со установување на КН во одредена област, хипотеките

и товарите за земјиштето треба да се запишуваат во КН. Неможноста да се воспостави успешна координација помеѓу судовите и регистрите во

моментот на транзиција би можело да доведе до проблеми и очигледно е дека тоа се случило тука. Во разговори со претставник на банкарскиот

сектор во Македонија, Консултантот беше информиран дека трансферот на хипотеки од интабулационите книги во КН не се врши веродостојно,

55

па така моментално во судовите постојат случаи на првозапишани

хипотеки, постари хипотеки запишани во интабулационите книги кои не се префрлени во КН кога истиот се востановил и хипотеки од понов

датум кои се запишани во КН. Потребно е Законот за Судови да донесе одредби за јасни записи, а она што моментално е потребно да се изврши

не е измена на Законот, туку поефективна супервизија од страна на Министерството за Правда во кординација со ДЗГР и внимателно вршење

на мониторинг на оваа постапка од страна на ДЗГР.

Член 14 од ЗПКРН гласи: “Државните органи, судовите, единиците на локалната само-управа, нотарите, извршителите и другите јавни служби,

правните и физичките лица и другите заинтересирани институции во исправите врз основа на кои се врши запишување на правата на

недвижностите, се должни да ги користат податоците од катстарот на недвижностите и по нивната правосилност да ги достават до Државниот

Завод за Геодетски Работи”. Ова не е јасен и убедлив текст. Потребно е да постојат јасни

законодавни барања, кои ќе ги натераат судовите да го консултираат КН кога се решава по имотен спор. Во случај една од странките да го

понуди записот од КН како доказ во неговата тужба, се разбира дека судот ќе го разгледа, но Консултантот беше информиран дека судот нема

по сопствена иницијатива да ги побара доказите од КН. Треба да постои законска рамка која ќе го обврзе судот да ги разгледува доказите од КН.

Доколку судовите не го направат тоа, странките ќе се во можност да

вршат измама. Службеникот (задолжен за администрирање на КН) треба да достави заверени копии за парцелата од КН директно до судот и се

разбира ова да го врши по службена должност кога тоа ќе биде побарано согласно Законот за Парнична Постапка, Член 3(3).

Второ, судот моментално нема позитивна законска обврска да го извести катастарот за завршницата од судската постапка која се покренала за

имотен спор. Во судовите треба да се воведе позитивна законска

обврска за известување на КН за завршницата од судската постапка.

Се препорачува, горе-наведените Закони да се изменат, за да се воведе

позитивна законска обврска на судовите за истите а) по своја сопствена иницијатива да ги разгледуваат доказите од КН за предметите со

земјиште б) своите одлуки да ги соопштуваат на катастарот за

недвижности.

Сепак, соработката претставува двонасочна комуникација, па другата

страна овде забележува колку ДЗГР е кооперативна по однос на доставување на потребни информации и помошта која ја пружа при

решавање на предмети. Член 509 од Законот за Парнична Постапка

56

пропишува можност судот да бара информации и експертиза од ДЗГР.

Консултантот слушна голем број поплаки дека застојот или неуспехот да се обезбеди ваквиот тип на експертиза врши застој во спроведување на

судските дејствија за земјиштето, па во Дел 5 од оваа Студија се споменува дека Проектот за Процена на Предметите и Студијата на

Светска Банка од 2005 година за подобрување на бизнис климата го

издвојуваат ова прашање како проблем37. Од особена помош е што

моментално, ДЗГР посветено работи на комплетирање на КН, но навременото доставување податоци до судовите во вакви случаи е од

особена важност и може да влијае на фактот дали судовите носат Решенија, конзистентни со ЗПКРН. Истите треба да имаат поприоритетен

статус од моменталниот.

Се препорачува ДЗГР да изврши процена како поефикасно и навремено да одговара на барањата од судовите за доставување на податоци и

техничка помош при решавање на предметите.

7.4 Поправка на грешки и пропусти

Член 84 од ЗПКРН пропишува дека во вршењето на работите и

одржувањето на премерот и катастарот на недвижности, Државниот Завод за Геодетски Работи ги елиминира сите утврдени технички грешки

и пропусти направени со снимањето на недвижностите. Сепак, тука не се дефинирани поимите “техничка грешка” или “пропуст”. Во други земји,

непостоењето на јасна дефиниција за овие термини довело до ситуација каде катастарските службеници направиле значајни промени кои

влијаеле на правата на странките, под изговор дека тие само вршеле

“поправка на грешки”. На пр. “техничка” геодетска грешка воопшто не е техничка грешка, ако сериозно влијае на правата на странките.

Непостоењето на дефиниција за поимот “техничка грешка” често се користела од страна на корумпираните службеници кои го користеле

Катастарот за корист на одредени и на штета на други лица, па за тоа оваа состојба мора строго да се контролира. Затоа, навистина е значајно

да се ревидира работата на персоналот од овој аспект и да се изработат јасни регулативи/правилници кои сосема јасно ќе ги дефинираат

термините “ техничка грешка” или “пропуст”.

Како со овој проблем се справуваат другите земји? Овој процес на

вршење корекција, вообичаено се именува како “поправка” на КН. Во

37

Svetska Banka, 2005. Podobruvawe na biznis-klimata vo Makedonija: Procena za sproveduvawe na pravnite i sudski dejstvija. (Va{ington: Svetska Banka)

57

статутите од понов датум, службеното лице кое го администрира КН,

смее по своја сопствена иницијатива да изврши поправка во КН на а) помалку значајни работи кои не влијаат значително на правата на други

лица и б) неспорни прашања, при што секоја засегната страна се согласува на воведената измена. Во случај да се работи за запишување,

кое настанало по грешка или заради измама, тогаш ова прашање веќе станува случај на управна или парнична постапка. Како со секој друг

предмет во системот на запишани права, треба да се води грижа дека нема да се врши поправка кај купувач во добра верба.

Се препорачува ДЗГР да подготви регулативи/правилници кои ќе се

однесуваат на поправката на грешки и пропусти.

7.5 Улогата на Нотарите во обезбедување на заштита на

сопственоста

Нивото на јавна верба во КН не зависи само од заштитата која им се пружа на запишаните права, туку и од квалитетот и точноста на

информациите кои се внесуваат во КН. Кој е најдобриот начин да се постигне оваа цел?

Член 85 од ЗПКРН ги обврзува носителите на правата на недвижности да

и ја пријават на Државниот Завод за Геодетски Работи секоја промена на правата на недвижностите во рок од 30 дена од денот на настанатата

промена. Најчесто, Законите за запишување на права на сопственост содржат слични одредби, но немаат доволно заштита. Наместо тоа,

поттикот за запишување на промената претставува можност да се добие правна заштита на запишаните права која ја гарантира Законот за ПКРН.

Сепак, на крај, најпозитивното влијание во внесувањето на точни правни информации во КН има Нотарскиот Систем во Македонија.

Нотарскиот Систем и улогата која ја игра ќе биде и понатаму значајна во

КН. Теоретски, системот за запишување права на сопственост може да функционира и без адвокати или нотари кои се задолжени за

процесирање на трансакциите. Едноставните трансакции се вршат во некои катастри за запишување права на сопственост, каде персоналот

во катастрите им помага на клиентите при нивното комплетирање. Ова претставува предност во запишувањето и често се лобирало овој

пристап да се усвои. Но во пракса, адвокатите и понатаму продолжуваат

да ги советуват клиентите по однос на запишувањето, и сеуште играат голема улога во создавањето на веродостојни, правни и полноважни

договори за трансфер на недвижности.

58

Консултантот смета дека истото важи и нотарите. Во Македонија,

нотарите, а не адвокатите се оние кои играат клучна улога во подготвување на Договори, идентификување на странките и заверување

на потписите. Оваа практика треба и понатаму да продолжи. Во посета на една нотарска канцеларија, Консултантот беше импресиониран од

професионализмот и внимателното администрирање/архивирање на записите. Доколку во иднина, системот за запишување биде доволно

спремен да ја превземе оваа задача, тогаш можеби ќе биде соодветно да се отстранат законските барања за нотаризација/солемнизација и да им

се дозволи на клиентите да одлучат дали да одат кај нотар или директно кај службеникот за администрирање на Катастарот. Консултантот се

сомнева дека дури и ова во иднина да постане ефективно, како што е случај со адвокатите во други системи, најголем дел од клиентите, кои

се вклучени во трансакциите со земјиште, ќе продолжат да ги користат услугите на нотарите.

Прашањето кое се поставува е дали нотарскиот систем и системот за

запишување се поврзани. Ова прашање е добро решено со моменталниот Закон, особено со Законот за Нотари, 1996 година и

Законот за изменување и дополнување на Законот за вршење

нотарските работи од 1998 година38. Член 44 (а) од Законот од 1998

година конкретно се занимава со нотаризирање на земјишните

трансакции, а Член 22 од Законот од 1998 законски ги обврзува нотарите да достават препис од нотарскиот акт за било која трансакција

со земјиште до подрачното одделение за премер и катастар39. Обврските

на нотарот се пропишани со Член 35 од Законот за Нотарски Работи од

1996 година, кој гласи: “Нотарот е должен да ја надомести штетата што му ја причинил на друг со незаконито вршење на нотарските работи” и

истиот наведува дека одговорноста на нотарите е еквивалентна со одговорноста која ја имаат државните службеници. Член 14 од Законот

од 1996 година ги обврзува Нотарите пред започнувањето со работа да се осигураат од одговорност за штета. Но, ќе биде поефикасно ако

нотарите се вклучат поцелосно во системот на КН. Основна потреба која ќе може да им ја исполни КН е потребата од податоци, кои им се

потребни за успешно извршење на работата. Како што Шепард предлага во неговиот Извештај од 2003 година, овој процес би можел многу да се

олесни доколку на нотарите им се обезбеди он-лине пристап до КН.

38

Slu`ben Vesnik br.59/96 i br. 25/98 39 So ^len 22 od Zakonot od 1998 godina, po stavot (1) od ^len 74 od Zakonot od 1996 se

dodava nov stav (2), koj glasi: “Notarot e dol`en prepis od potvrdenata isprava,

odnosno od notarskiot akt za pravni raboti vrz osnova na koi se steknuva, prestanuva

ili ograni~uva pravoto na sopstvenost ili drugo pravo vrz nedvi`nost, kako i za prava

za koi se vodat javni knigi da gi dostavi do nadle`en organ, odnosno institucija

soglasno so zakon”.

59

Се препорачува постојниот нотарски систем да се задржи и подобри,

поради значајниот придонес во обезбедувањто веродостојност на податоците за запишување на недвижности, како и да се изврши измена

на Законот за катастар на недвижности со цел на лиценцираните/овластените нотари да им овозможи он-лине пристап до

системот на КН, заради информативни потреби.

7.6 Запишување на сопственоста заради засновање на хипотеки

До неодамна, Член 81г од Законот ПКРН, пропишуваше, дека при

засновување на залог (хипотека), долгорочен закуп или концесија на недвижности во катастарски општини каде не е установен КН,

задолжително е претходно поединечно запишување на правата на недвижностите. Ова барање испадна дека е нереално, бидејќи немаше

простории каде требаше да се врши навремено поединечно излагање на правата. Како резултат на претходново, оваа одредба со амандманите на

Законот од 2005 година40, беше избришана. Штом КН се установи низ

целата земја, ќе биде соодветно да се вметне слична одредба во овој Член.

Се препорачува во овој Член да се вметне барање, во кое ќе стои дека засновувањето на залог (хипотека), долгорочен закуп или концесија на

недвижности во катастарски општини каде е установен КН, смее да се

врши само врз основа на запишано право и тоа соодветно да се прибележи кон тоа право.

8. Заклучоци и Препораки

Законот за ПКРН, Член 65 пропишува дека “Законодавно-правната

комисија на Собранието на Република Македонија се овластува да утврди пречистен текст на Законот за премер, катастар и запишување на

правата на недвижностите.”

Сметам дека сега е моментот да се изврши темелна ревизија на Законот,

кој често беше подложен на делумни измени, од неговата прва верзија во 1986. Како што претходно беше споменато во Извештајов,

фундаменталниот пристап за обезбедување заштита на сопственоста е солиден, што навистина е за почит, но се чини дека целосниот

потенцијал на Законот како Закон за запишување на правата не е постигнат. Во текстов подолу се наведени амандмани, кои се конкретно

наменети за разрешување на овој проблем.

40 Slu`ben Vesnik br.109/05, 14 Dekemvri, 2005 godina

60

Во продолжение, голем дел од клучните одредби се во општа форма, а

регулативите/правилниците кои требало да обезбедат дополнителни информации за нивна имплемнтација се уште не се усвоени, со еден

исклучок. За разлика од земјите чии правни работи по однос на запишувањето на права на сопственост се високо развиени и кои имаат

изработено детални и прецизни регулативи/правилници, (како на пример Камбоџа) во Македонија истите не постојат. Системите за

запишување на земјиште се системи каде правилниот систем на функционирање е навистина значаен, па во оваа насока, македонската

легислатива има потреба од понатамошно допрецизирање.

Понатаму, врската која постои помеѓу различните одредби, најчесто, не е доволно јасна. Ова особено се однесува на Законот за ПКРН и за

врската која постои помеѓу одредбите на Законот за премер, катастар и запишување права на недвижности и Законот за сопственост и други

стварни права. Последниов содржи значаен дел за запишувањето и во него се јавуваат минорни разлики во начинот на изразување на текстот

во споредба со ЗПКРН, од кои поголемиот дел иако многу не се разликуваат, сепак создаваат конфузија кај читателот.

Адвокат, кој би ги читал овие Закони, би требало да има една компактна

слика за работите кои тие ги пропишуваат, но ова бара добро толкување и големо искуство. Консултантот слушна различни толкувања за овие

Закони, дури и од лица кои работат подолго време во областа на КН, а се потруди и самиот да дојде до свои заклучоци. Се препорачува да се

даде подетално објаснување.

Се препорачува да се усвојат голем број појаснителни амандмани на Законот за ПКРН и Законот за сопственост и други стварни права или да

се усвои нов Закон за ПКНР.

Понатаму, се препорачува, во рамките на новиот Закон да се изработат подетални/подобри регулативи. Врз основа на регулативната рамка која

постои во други земји, дел од идентификуваните области, каде е потребна приоритетна изработка на регулативи се:

a. Поединечно запишување b. Поправка на грешки

v. Постапки за запишување

Подолу, Консултантот наведува приоритетни амандмани на Законот за

ПКРН, кои се однесуваат на голем број препораки кои веќе се дадени во овој Извештај:

61

Во Дел 6.3 се препорачува да се изврши измена на Член 11 од Законот

ПКРН и Член 150 од Законот за Сопственост. Валидноста на заштитата треба јасно да се прецизира, нагласувајќи дека истата се ограничува

само на правото, идентитетот на парцелата и идентитетот на носителот на правото, притоа исклучувајќи друг материјал кој постои во

катастарот. Кон барањето за добра верба, потребно е да се разгледаат некои клучни исклучоци од заштитата, а кои се вообичаени за

јурисдикциите во други земји и истите треба јасно да се наведат во

изменетата легислатива. Исто така, треба да се појасни стекнувањето на права на недвижност по пат на окупација/узурпација виза ви заштитата

на запишаните права.

Во Дел 6.4 се препорачува Владата да пристапи кон измена на Законот

за ПКРН и Законот за Сопственост и други стварни права, за да го реализира ветувањето за верба во катастарот, при што ќе создаде

државен фонд за осигурување, кој ќе врши обесштетување на лицата

кои претрпеле штетни последици заради вербата во катастарот, и ќе обезбеди админстративни процеси за пристап до фондот, по пат на

поднесување жалба до суд доколку е донесено Решение со кое се одбива исплаќањето на надомест.

Во Дел 6.5 се предлага да се извршат измени на Законотза ПКРН и

Законот за Сопственост :

a) За да се овозможи правото на “бришење”, во рок од трите години

по запишувањето, да важи единствено само за првиот упис во КН; како за поединечното така и за систематското запишување;

b) Да овозможи тужбата за бришење да не може да се користи против стекнувачи на запишани права на недвижности во добра верба, и

во случај истово да се јави, правниот лек треба да биде

обесштетување на лицето од страна на државата, согласно заштитата од Член 11 од ЗПКРН.

v) Да прецизира: а) основата врз која запишаното право може да се оспори во судска постапка б) каков вид докази би разгледувал

судот во таков случај и каква значајност би му се припишала на запишаното право на сопственост в) карактерот на правниот лек

кој треба да се примени во ваков случај.

Во Дел 7.1 се препорачува да се изврши измена на Законот за ПКРН, за да се овозможи поднесување управни жалби до Второстепената

Комисија, согласно Член 71 за овие случаи (конверзија). Со оглед дека не се врши јавно излагање, временскиот период за поднесување жалби

треба да се продолжи до 1 година од извршувањето на конверзијата.

62

Во Дел 7.2 се препорачува да се изврши ревитализација на Комисијата,

преку ангажирање на поквалификувани членови, со што би се постигнало успешно извршување на задачите и искористување на

постоечкото искуство за да се подобрат теренските функции.

Во Дел 7.3 се препорачува ЗПКРН, Законот за Сопственост или Законот за Парнична Постапка, соодветно, да се изменат со цел да им наметнат

позитивна законска обврска на судовите да го консултираат катастар на своја сопствена иницијатива кога се работи за имотни спорови и

директно да ги известуваат соодветните подрачни одделенија за премер и катастар за Решенијата кои имаат влијание на правата на недвижност.

Во продолжение на текстов, се препорачува ДЗГР да изврши процена за

изнаоѓање методи со кои поефективно и навремено ќе врши доставување на податоци до судовите и техничка помош при

разрешување на предметите.

Во Дел 7.4 се препорачува ДЗГР да изработи регулативи/правилници за поправка на грешки и пропусти.

Во Дел 7.5 се препорачува да се задржи и засили постојниот нотарски систем, поради неговиот значаен придонес за доверливоста на

податоците во катастар и да се изврши измена на ЗПКРН, со цел на

овластените/лиценцирани нотари да им се овозможи он-лине пристап до КН, заради добивање на податоци.

Штом КН се установи низ целата земја, се препорачува да се изврши измена на Член 81 и да се воведе барање дека засновањето на залог

(хипотека), долготраен закуп или концесија смее да се врши само за запишано право, кое соодветно е запишано во катастарот.

Како заклучок, правните фундаменти на ЗПКРН се навистина одлични.

Сепак, има потреба да се разгледаат и решат некои недоследности и да се појаснат импликациите од некои суштински одредби на Законот и да

се исполнат ветувањата кои се дадени за заштитата на сопственоста. Не треба да се остава на судовите да ги толкуваат импликациите кои

произлегуваат од одредбите. Во други земји, постојат случаи каде судовите кои не се запознати со основните принципи и целта на

запишување на правата на сопственост, носеле Решенија кои значајно ја

намалиле заштитата на запишаните права, што не смее да се случи во Македонија.

63

ДЗГР треба да ја задолжи Законодавно-правната комисија на Собранието

на Република Македонија да изнајде соодветен начин со кој ќе ја иницира изработката на овие законски реформи.

Библиографија

Арруñада, Бенито. 2002. “А Трансацтион-Цост Виењ оф Титле Инсуранце

анд итс Роле ин Дифферент Легал Сѕстемс”. Тхе Генева Паперс оф Риск

анд Инсуранце 27(4) (Оцтобер 2002): 582-601.

Бутлер, Степхен Б. 2004. Административе Барриерс то Инвестмент ин тхе Републиц оф Мацедониа: Аццесс то Ланд анд Цонструцтион Пермитс. А

Репорт то тхе Интернатионал Финанце Цорпоратион (Скопје: ИФЦ).

Бруце, Јохн Њ. 2006. “Реформ оф Ланд Лањ ин тхе Цонтеџт оф Њорлд

Банк Лендинг”, ат пп. 11-66 оф Јохн Њ. Бруце ет ал. 2006, Ланд Лањ Реформ; Ацхиевинг Девелопмент Полицѕ Објецтивес, ин тхе Њорлд

64

Банк’с Лањ, Јустице анд Девелопмент Сериес (Њасхингтон ДЦ: Њорлд

Банк).

Ципариссе, Герард (ед.) 2003. Мултилингуал Тхесаурус он Ланд Тенуре (Роме: ФАО).

Деинингер, Клаус. 2003. Ланд Полициес фор Гроњтх анд Повертѕ Редуцтион. (Њасхингтон ДЦ: Њорлд Банк анд Оџфорд Университѕ

Пресс).

Кјеллсон, Бенгт. 2002. “Њхат до Америцанс Паѕ фор Нот Хавинг а

Публиц ЛИС?” Папер препаред фор тхе ФИГ ЏЏИИ Интернатионал Цонференце, Њасхингтон, ДЦ, Април 19-26, 2002.

Перез, Јеронимо Мирон. 2002. “Цадастре ин Еуропе. Ацтионс то Импрове тхе Ситуатион оф тхе Цадастре амонг тхе Аццессион Цоунтриес.” Папер

препаред фор тхе Фирст Цонференце он Цадастре ин тхе Еуропеан

Унион.

Плоегер, Хенрик, Аарт ван Велтен анд Јаап Зевенберген. 2005. Реал

Пропертѕ Лањ анд Процедуре ин тхе Еуропеан Унион; Репорт фор тхе Нетхерландс. Делфт, Нетхерландс: ОТБ Ресеарцх Институте, Делфт

Университѕ оф Тецхнологѕ.

Схепард, Рицхард. 2004. Финал Репорт, Интернатионал Ланд Лањѕер

Цонтрацт А-01, Реал Естате Цадастре анд Регистратион Пројецт. (Скопје, Мацедониа: Тхе Њорлд Банк)

Симпсон, С. Роњтон. 1976. Ланд Лањ анд Регистратион (Цамбридге: Цамбридге Университѕ Пресс).

УН Ецономиц Цоммиссион фор Еуропе, 2005. Инвенторѕ оф Ланд Администратион Сѕстемс ин Еуропе анд Нортх Америца. Фоуртх Едитион. УНЕЦЕ Њоркинг Партѕ он Ланд Администратион. Лондон: Хис Мајестѕ’с

Ланд Регистрѕ.

УН Ецономиц Цоммиссион фор Еуропе, Ланд Администратион Гуиделинес њитх Специал Референце то Цоунтриес ин Транситион. ЕЦЕ/ХБП/96. Нењ

Ѕорк анд Генева, УНЕЦЕ 1996.

УН Ецономиц Цоммиссион фор Еуропе, Њоркинг Партѕ он Ланд

Администратион. Репорт он а Њорксхоп он Сецуритѕ Мецханисм ин тхе Цреатион оф Реал Пропертѕ Маркетс: Протецтинг Ригхтс.

ХВП/ЊП.7/2001/1. Генева: УНЕЦЕ 2001.

65

УН Ецономиц Цоммиссион фор Еуропе, Ланд Администратион ин тхе

УНЕЦЕ Регион; Девелопмент Трендс анд Маин Принциплес. ЕЦЕ/ХБП 140/2005. Нењ Ѕорк анд Генева: УНЕЦЕ, 2005.

Ван дер Молен, Паул, анд Томмѕ Öстерберг, 1999. “Ланд Тенуре анд Ланд

Администратион фор Социал анд Ецономиц Девелопмент ин (Њестерн) Еуропе”. Папер пресентед ат УН-ФИГ Цонференце он Ланд Тенуре анд

Цадастрал Инфраструцтурес фор Сустаинабле Девелопмент, Мелбоурне, Аустралиа, 24-27 Оцтобер 1999.

Њорлд Банк. 2005. Импровинг тхе Бусинесс Цлимате ин Мацедониа: А Легал анд Јудициал Енфорцемент Ассессмент. (Њасхингтон ДЦ: Тхе

Њорлд Банк).

АНЕКСИ

66

АНЕКС А. Листа на задачи на Консултантот од Описот на Работни Задачи

Опис на Работни Задачи

Студија “Заштита на запишани права”

Извадок:

Цел:

Целта на оваа студија е да се анализира моменталната состојба на заштитата на запишаните сопственички права; кои се причините на

антиципираната несигурност на запишаните права и колкав е степенот на несигурноста. Податоците од истражувањето ќе го идентификуваат

степенот на несигурноста на запишаните права во Регистерот, ќе дадат

појаснување за можноста на државата да ги “гарантира” запишаните права и да предложи механизми за измена на законодавството како и

постапки за подобрување на заштитата на сопственоста.

Методологија:

Конкретно, оваа Студија:

ќе го разгледа степенот на проблемот во Македонија. Дали иститот

е повеќе или помалку очигледен од останатите земји во транзиција од регионот? Собирањето податоци во хартиена форма е од

особена важност, заради ревидирање на предметите и записите;

ќе ги разгледа карактеристиките на проблемот. Дали е проблемот

поврзан само со правните основи на системот и прашањата за

загарантирана или непобитна сопственост или пак дали има пошироки импликации на проблемот со бесправно изградените

објекти и генерално со неразвиеноста и некомплетираноста на системот за катастар и запишување и неефикасностите кои

постојат во рамките на овој систем?

ќе идентификува алтернативни пристапи со цел да обезбеди

поголема правна заштита на запишаните сопственички права и

потенцијалните трошоци за имплементација во Македонија; ќе се повика на постоечките европски модели, како и неодамнешните

67

искуства и стратегии кои се користат во земјите со транзициони

економии.

ќе изврши проценка на политичките и културните капацитети за изнаоѓање алтернативни пристапи, особено по однос на ставовите

и мислењата на судската и правната заедница;

ќе изработи соодветни одредби кои понатаму ќе се вклучат во новиот Предлог-Закон за катастар и запишување на

сопственичките права и други дополнителни правила и постапки.

Очекувани резултати:

Од оваа студија ќе произлезат бројни резултати, вклучувајќи:

a) извештај за степенот на проблемот;

b) алтернативни методи за решавање на проблемот преку пристапот на трошок-добивка (цост-бенефит); и

v) препораки за законодавна и процедурална реформа со цел на

проблемот да му се пријде од гледна точка на имотниот сопственик, како и од гледна точка на системот на запишување.

68

АНЕКС Б. Распоред на посети на Консултантот и Контакти

Прва посета: 02-06 Април, 2006 година

Недела, 02 Април 2006 година

Пристигање на Консултантот

Состанок со:

Локалниот експерт Проф. Арсен Јаневски и Татјана Зоровска

Камиловска, преведувач

Понеделник, 3 Април, 2006 година

Состанок со: Сандра Томовска, ЕУП

Локалниот експерт Проф. Арсен Јаневски и Татјана Зоровска Камиловска, преведувач

Г-ѓа Татјана Ценова Митревска, Раководител на Проектот Г-ѓа Марта Телеграфчиска, Државен Советник за правни работи во

ДЗГР

Посета во Сектор за Премер и Кататстар, Скопје со Сандра Томовска, ЕУП

Локалниот експерт Проф. Арсен Јаневски и Татјана Зоровска Камиловска, преведувач

Вторник, 4 Април, 2006 година

Посета на подрачните одделенија за премер и катастар во Гостивар и Тетово и судот во Тетово со Сандра Томовска, ЕУП Локалниот експерт

Проф. Арсен Јаневски и Татјана Зоровска Камиловска, преведувач

Среда, 5 Април, 2006 година Состанок со:

Локалниот експерт Проф. Арсен Јаневски и Татјана Зоровска

Камиловска, преведувач Г-ѓа Татјана Ценова Митревска, Раководител на Проектот

Г-дин Јакуп Фетаи, Заменик Раководител на Проектот

Четврток, 6 Април, 2006 година

69

Заминување на Консултанот

Втора посета: 27 Јуни - 8 Јули, 2006 година Оваа посета се искомплицира поради парламентарните избори, па така

планираната презентација пред професиналните лица од различни области не се оддржа. Сепак, во неколку наврати Консултанот се сретна

со локалниот консултант, професор Арсен Јаневски, клучниот персонал од ДЗГР и г-дин Марк Маргуард, Консултант од Светска Банка за

проектот, да разговара за работата која е потребна да се изврши за изработка на Финалниот Извештај.

70

ПРАШАЛНИК ЗА ИСТРАЖУВАЊЕ НА ЗАШТИТАТА НА СОПСТВЕНИЧКИТЕ ПРАВА ВО РЕПУБЛИКА

МАКЕДОНИЈА

ОДДЕЛЕНИЕ ЗА ПРЕМЕР И КАТАСТАР

ИМЕ И ПРЕЗИМЕ НА РАКОВОДИТЕЛ

1. Дали востановувањето на Катастар на недвижности на териториите на општините кои се под ваша

надлежност вклучува земјиште на кое порано бил воспоставен:

пописен катастар катастар на земјиште двата типа

2. Дали востановувањето на катастар на недвижности на териториите на општините кои се под ваша

надлежност, вклучува:

градежно земјиште земјоделско земјиште двата типа

3. За време на процесот на востановувањето на катастар на недвижности на териториите на општините

кои се под ваша надлежност, со каков тип на жалби (за кои сметате дека се резултат на

трансформацијата во КН) се среќава(в)те најчесто? Ве молиме да ги рангирате со 1 (многу често), 2

(често), 3(ретко), и 4(многу ретко)

а) за градежно земјиште

меѓи површина сопственички права друго (ве молиме наведете други причини)

Дали најголемиот број жалби се по основ на:

земјиште објекти двете

б) за земјоделско земјиште

меѓи површина сопственички права друго (ве молиме наведете други причини)

Дали најголемиот број жалби се по основ на:

земјиште објекти двете

4. Кои тип на проблеми произлегуваат како резултат на трансформацијата од катастар на земјиште во

катастар на недвижности?

71

.

5. Кои тип на проблеми произлегуваат како резултат на трансформацијата од пописен катастар во

катастар на недвижности?

6. Кои од претходно наведените проблеми сметате дека се најсериозни и за кои од нив потребно е да се

преземат итни мерки со цел решавање на истите?

7. Дали некои од овие проблеми сметате дека претставуваат сериозна пречка за инвестиции? И доколку

сметате ве молиме да одговорите кои и зошто?

8. Дали сметате и што е потребно да се промени во Законот за премер, катастар и запишување на

правата на недвижностите, и какви промени во стручните работи треба да се извршат(на пример од

областа на геодезијата, катастарот и др.), за да се придонесе кон посигурни и заштитени сопственички

права како и поголема верба на јавноста во Катастарот?

72

АНЕКС Г. Извадоци од Закони за надомест од други земји

Најсуштинскиот амандман на Законот за Премер, Катастар и Регистрација на Недвижности (понатаму ПКРН), кој се препорачува во

овој Извештај, е создавањето фонд за осигурување. Овој фонд се

нарекува најразлично: фонд за осигурување, фонд за обештета, гаранциски фонд, фонд за исплата на надомест. Во продолжение на

текстот се дадени четири примери од законски одредби со кои се планира формирање на такви фондови. Законските одредби

пропишуваат за какви грешки и оштети фондовите треба да платат надомест, за создавањето на фондовите и за барањата поднесени до

фондовите. Тие варираат: од доста комплексни одредби во Нов Јужен Велс до многу поедноставни како што се во Киргистан и Украина.

Консултантот нема информации за моменталниот статус на овие два нацрт-верзии.

1. Одредби од Торенсовиот Фонд за Осигурување, Нов Јужен

Велс, Австралија 2. Извадок од Актот за запишување на земјиште - дел за

надомест (Шкотска, 1979) 3. Нацрт-правилник за фонд за осигурување во Киргистан

(изработен неодамна) 4. Нацрт-правилник за Фонд за исплата на надомест (изработен

неодамна)

1. Торенсов Фонд за осигурување, Нов Јужен Велс, Австралија

Дел 14 - Торенсов Фонд за Осигурување

Дел 1 - прелиминарен

128 Дефиниции

1) Во овој дел:

управни постапки се постапки покренати по основ на

жалба, наведена во Дел 131

73

надомест по основ на загуба е загуба или штета наведена

во дел 129 (1), која претставува поинаков вид на загуба или штета од оној наведен во дел 129(2)

надомест е надомест од Торенсовиот Фонд за Осигурување, на кое лицето има право, согласно дел 129

судска постапка е постапката која се наведува во дел 132

службено пребарување има исто значење со значењето

наведено во Дел 11А

професионален агент за осигурување е агент, систем или

фонд (без оглед дали е основан во рамките на било каков Акт или Закон) од кој може да се исплаќа надомест по поднесени

барања за исплата на надомест, поднесени од страна на лица

кои претрпеле загуба или оштета заради било каква измама, свесно или небрежно дејство или поради пропусти извршени

од страна на лице кое управува со работа во одредена професија, трговија или професионална окупација.

2) Во овој дел, одобреното одредување на правото на сопственост на домородно население, правото на сопственост на домородното

население како и сопственичките права и интереси на домородното

население има исто значење со значењето во Актот за правото на сопственост на домородното население 1993 од Комонвелтот.

Дел 2 - Надомест (генерално)

129 Околности во кои се врши исплата на надоместот

1. Било кое лице кое ќе претрпи загуба или штета по однос на било какво земјиште како резултат на активностите кои произлегуваат

од овој Акт, при што загубата или штетата произлегува од: a. Било какво дејствие или пропуст од страна на Генералниот

Регистратор при извршувањето на неговите/нејзините дејности или должности согласно овој Акт во врска со

земјиштето; или

b. Запишување (поинаку од делот наведен во 45Е) на друго лице како сопственик на земјиште или на било која друга

сопственост и права на земјиштето или v. било каква грешка, погрешен запис или пропуст во

Регистерот во врска со земјиштето, или g. земјиштето кое е под јурисдикција на овој Акт, или

74

д. лице, лишено од сопственоста на земјиштето или било каква

сопственост или право на сосптвеноста како резултат на измама

ѓ. Грешка или пропуст во официјални пребарувања во врска со земјиштето

има право на оштета од Торенсовиот Фонд за Осигурување

2. Надомест не се плаќа за било каква загуба или штета која

странката ја претрпела:

a. До степен до кој загубата или штетата претставува последица од било каков акт или пропуст од страна на тоа лице, или

b. До степен до кој загубата или оштетата: i. Претставува последица на било каква измама, свесно

или небрежно дејство од страна на било кој правник, овластен геодет или агент со недвижности, и

ii. Претставува предмет на надомест доколку надоместот го плаќа професионален агент за осигурување

в. до степен до кое лицето не успеало да ја намали загубата

или штетата, или г. до степен до кој загубата или штетата се компензација за

некоја друга корист на истото тоа лице, која настанала како резултат на слични околности при кои настанала и загубата,

или д. до степен до кој загубата или оштетата настанала поради

грешка или погрешна пресметка на земјиштето, или ѓ. До степен до кој загубата или оштетата настанала поради:

Повреда на довербата од страна на запишан сопственик (без оглед дали е директен, индиректен или практичен)

или Вклучување на истото земјиште во два или повеќе

гранта, или

е. до степен до кој загубата или оштетата настанала поради запишувањето или пропуст во запишувањето во регистерот

за одобрено одредување на правото на сопственост на домородното население или други работи повразани со

правото и интересите за сопственост на домородното

население, или ж. до степен до кој загубата или оштетата настанала во

услови на овој Акт кој пропишува дека против Генералниот Регистратор не може да се поднесе тужба, или

До степен до кој загубата или оштетата настанала заради грешка содржана во доставениот план, согласно

75

со Секција 3В, Дел 2 од Актот за Пренесување на

Правата 1919

3. Под-секција (2) (е) важи без оглед дали загубата или штетата е претрпена од страна на:

носител на домородното право на сопственост, или Лице кое било лишено од земјиштето, сопственоста или

правото на земјиште како резултат на одобреното одредување на право на сопственост на домородното

население, или Од страна на било кое друго лице

Но не важи за грешка направена од страна на Генералниот Регистратор при запишување на работата во Регистерот.

130 Министерот може да одобри еџ гратиа плаќања од

Тореновиот Фонд за Осигурување 1. Министерот може, и покрај секција 129 (2), по препорака на

генералниот регистратор, да даде директива дека надоместот ќе се исплати во било кои од условите наведени во суб-

секцијата, доколку, при сите околности на предметот, Министерот смета дека ќе биде праведно да се постапи

според наведеното.

2. Одлуката дали да се издаде или да не се даде инструкција/упатство во рамките на оваа секција останува во

апсолутна дискреција на Министерот 3. Без да се ограничува под-секција (2), во ниедна препорака,

Министерот не се задолжува да дава директиви/упатства во рамките на оваа секција

4. Во случај на судска постапка, одлуката на Министерот не смее да се доведе во прашање

Секција 3 - Управна постапка

131 Управна постапка за надомест на штета

1. Лице кое претпрело штета за кое може да бара надомест, може да поднесе барање за исплаќање надомест до

Генералниот Регистратор, во одобрен формулар

2. Овој тип на барање не може да се поднесе 6 години по истекот:

i. на датумот на кој дејството или пропустот, за кое треба да се исплати надомест, настанало или

76

ii. доколку загубата, настанала по датумот на кој се

извршило дејството или пропустот, датумот на кој настанала загубата, предмет на надоместот

3. Правилата може да дадат одредба за начинот на кој се поднесува или се процесуира барањето

4. Генералниот Регистратор може да го реши барањето со

понуда за спогодба или со одбивање на барањето

5. Дел 135 се однесува на спогодбата, или на било која понуда за спогодба по однос на поднесеното барање.

6. Барателот мора целосно да соработува со Генералниот Регистратор за да осигура дека Генералниот Регистратор има

доволно информации/податоци за да може да:

i. Изврши проценка за валидноста на барањето ii. Да изврши проценка на загубата која ја претрпел

барателот iii. Да даде детална понуда за надоместот

7. Особено, Барателот треба да го исполни било кое разумно барање од Генералниот Регистратор:

да достави детални информации или да достави детални

документи, или Да превземе специфични постапки за да го забрза

процесуирањето на барањето

8. При вршење на процена за разумноста на барањето,

Генералниот Регистратор треба да ги следи следните критериуми:

Потребниот временскиот период кој барателот треба да

го запази во поднесување на неговото барање Степенот до кој информциите/податоците, документите

или потребните постапки се релевантни за решавање на барањето

Степенот до кој веќе достапните информации/податоци до Генералниот Регастратор се доволни за да овозможат

барањето правилно да се реши

Степенот до кој соодветствувањето на барањето би наметнало непотребни потешкотии врз барателот

77

Степенот до кој било кои информации побарани во

барањето се предмет на професионална правна привилегија

Дали било која информација, документ или дејство е доволно наведена од страна на барателот

Времето на поднесување на барањето, имајќи го во предвид ефектот од истото на способноста на барателот

да започне судска постапка Друг вид критериуми кои се релевантни за прашањето

дали барањето е разумно

9. Заради целите на дел 132, барањето може да се одбие ако по истато не се реши:

a) Во рок од 12 месеци од датумот на поднесување на барањето, или

b) Ако на крајот од наведениот датум, барателот не успеал да даде информации/податоци за

исполнување на обврската наведена во поддел (6), во рок од 2 месеци откако ќе се достават

информциите/податоците.

10. Поддел 9 не наведува никакви пречки за барањето во овој дел да се реши во корист на барателот, по истекот на

дадениот временски период ограничен во тој поддел, доколку барателот не покренал судска постапка во дел 132.

11. Каматната стапка за неплатена пресуда од страна на Врховниот Суд, во согласност со Актот за работа на

Врховниот Суд 1970, може да се исплати со понуда за надомест кој е прифатена од страна на барателот во управна

постапка, доколку износот не се плати до крајот на 28от ден од датумот на кој одлуката била прифатена.

ДЕЛ 4 - Судска Постапка

132 Судска постапка за исплата на надомест

1. Судска постапка за исплата на надомест се поведува против

Генералниот Регистратор како номинално обвинета странка. 2. Судска постапка може да не се поведе:

i. Доколку управната постапка е веќе отпочната и е донесено решение во однос на надоместот, или

ii. По истекот од 12 месеци од датумот на кој управната постапка е решена во однос на надоместот,

78

освен со дозвола на судот или со согласност на Генералниот

Регистратор. 3. Судска постапка може да отпочне во било кое време во

периодот од 12 месеци, наведени во поддел (2) (б) и покрај било која одредба од Актот за Ограничување од 1969 година

кои укажуваат на спротивното. 4. Во било која судска постапка, Генералниот Регистратор не

подлежи на било какво штетно дејство или пропуст на било која странка во постапката, како што се:

i. склучување спогодба или понуда за склучување спогодба, или

ii. писмено откажување или ослободување или понуда за писмено откажување или ослободување

5. Доколку судските постапки се започнати по судската постапка која е разрешена со понуда за надомест и

надоместот, доделен од страна на судот, е помал од

надоместот кој е донесен во решението од управната постапка:

i. Трошоците на барателот во судската постапка не ги сноси Генералниот Регистратор, и

ii. Трошоците на Генералниот Регистратор ги сноси барателот, доколку судот не издаде поинаква наредба

Дел 5 - Разно

133 Замена на правата за барање надомест

1) Професионален агент за осигурување не може да биде заменет

со друго професионално лице поради правата на лицето да бара

надомест од Торенсовиот Фонд за Осигурување од истиот тој агент

2) Доколку управната или судската постапка се поведени по однос на надоместот кој го бара барателот, Генералниот Регистратор

се заменува со барателот во однос на правата и правните лекови на барателот за надоместот:

i. Против било кое лице против кое барателот повел

постапка во однос на надоместот ii. Против било кој релевантен професионален агент за

осигурување

79

3) Кога се работи за починато лице, надоместот може да се добие

од имотот на починатото лице, по пат на судска постапка која се повела против претставник на починатото лице

4) Генералниот Регистратор може да вклучи било кое лице во било каква судска постапка, доколку се смета дека барателот има

причина да поведе постапка против тоа лице во однос на надоместот

5) Овој дел има ефект и покрај одредбите од Правниот Акт за Професии 1987, или било кој друг акт, закон или договор

134 Торенсовиот Фонд за Осигурување

1) Во Специјалната депозитарна сметка е востановена посебна сметка наречена Торенсов Фонд за Осигурување

2) Седниве износи треба да се платат во Торенсовиот Фонд за Осигурување

i. Било каков износ за кој Министерот ќе даде директива да се плати од давачките кои се плаќаат до Генералниот

Регистратор за поднесување на било каква трансакција, предупредување или повлекување на предупредувањето

ii. Било какви износи кој Генералниот Регистратор ги добил во согласност или во врска со овој Дел;

iii. Било какви износи предложени од Благајникот за плаќања кои треба да се извршат во Фондот,

iv. Било какви износи предложени од Парламентот за

плаќања кои треба да се извршат во Фондот, v. Било какви износи кои се побарани од страна на овој или

било кој друг акт или закон кои треба да се внесат во овој Фонд

3. Следниве износи се предмет на исплата од Торенсовиот Фонд на Осигурување:

i. Било каков надомест кој може да се исплати во рамките

или во врска со овој Дел ii. Било каков износ со кој е потребно да се врати

авансното плаќање кое извршено од страна на Благајникот за плаќања кои треба да се извршат во

Фондот iii. Било какви трошоци и давачки кои ги сноси

Генералниот Регистратор во врска со било какво барање за надомест од Фондот, вклучувајќи и плаќања

за надомест во случај на спогодба за таков вид барање iv. Било какви трошоци и давачки кои ги сноси

Генералниот Регистратор при администрација на Фондот

80

v. Било кои други износи кои се бараат од овој или било

кој друг Акт или закон кои треба да се исплатат од Фондот

4. Давачките кои треба да се платат до Генералниот Регистратор за поднесување трансакција, предупредување или повлекување на

предупредувањето може да се пропишат за да вклучи износ кој треба да се плати во Торенсовиот Фонд за Осигурување.

5. Било каков недостаток/пропуст во Торенсовиот Фонд за

Осигурување треба да го надомести консолидациониот фонд, кој е наменски одвоен

6. Торенсовиот Фонд за Осигурување ќе му ги врати средствата на

консолидациониот фонд

135 Генералниот Регистратор може да склучува спогодби: 1. Генералниот Регистратор може да склучи спогодба за

исплаќање на надомест од Торенсовиот Фонд за Осигурување, без оглед дали е тоа во текот на судскиот

процес за барањето да стане правосилно или тоа е поинаку решено

2. Заради склучувањето на спогодба, Генералниот Регистратор може да учествува во постапката во својство на медијатор

или неутрален проценител 3. Ингеренциите на Генералниот Регистратор да склучува вакви

спогодби се предмет на следниве ограничувања: i. Спогодбата не смее да се склучи доколку Генералниот

регистратор не е задоволен: Дека барателот би или ќе може барањето да го

направи правосилно

Дека во други случаи, во сите околности, е разумно да се склучи спогодба

ii. Било каков износ кој треба да се исплати за склучување спогодба не смее да го надмине износот од

$100,000 (или било каков друг вид на износ како што пропишуваат правилата), освен ако Министерот го

одобрил износот за надоместот

4. При разрешување на ваков тип барање, Генералниот Регистратор:

i. Може да плати износ (кој во себе може да ги вклучи износите, уплатени за трошоци и камати) што

Генералниот Регистратор смета дека е разумен, и

81

ii. Може, наместо или во дополнение на плаќањето на

износот за надоместот да преземе други дејства.

5. од страна на барателот пред да се склучи самата спогодба.

6. Службеник или лице кое е вработено во одделението на

Регистарот нема овластување да склучува спогодби во името на Регистарот, освен ако тој или таа не е целосно

овластен да го прави тоа во согласност со дел 135М.

2. Извадок од Акот за запишување на земјиште - дел за надомест (Шкотска) 1979

Дел ИИ: НАДОМЕСТ НА ШТЕТА ЗА ЗАПИШАНИТЕ ПРАВА НА ЗЕМЈИШТЕТО

Надомест на штета

12. -(1) Предмет на одредбите од овој дел се лицата кои претрпиле штета/загуба како резултат на:

(а) Поправка од страна на Регистарот, извршена според дел 9 од овој Акт;

(б) Одбивање или пропуст на Регистарот да ја изврши горенаведената

поправка; (в) Загуба или уништување на било кои документи во време кога истите

се поднесени во Регистарот; (г) Грешка или пропуст во било кој документ за земјиштето или документ

за наплата или во било кои информации издадени од страна на Регистарот во писмена форма и пропишани според правилата од дел 27

од овој Акт. За евентуалните грешки или пропусти наведени погоре е утврдено право на надомест од страна на Регистарот.

(2) Согласно дел 14 од овој Акт, Регистарот може при запишување на

правата на земјиште да го исклучи, во целост или делумно, било кое право на надомест во рамките на овој дел, по однос на било што е

наведено или испуштено во документот за носителот.

(3) Нема да постои право на надомест на загуба во случаи кога: (а) загубата настанала како резултат на појакото право на сопственост

кое преовладало над барањето за сопственост во случај кога: (и) појакото право на сопственост е она во кое правото на

надомест е делумно исклучено во рамките на поддел (2) погоре и

82

(ии) таквиот исклучок се анулира, но само кај појакото право

на сопственост кое е зајакнато со окупација; (б) загубата настанала за правото на сопственост кое е намалено без

разлика дали е тоа направено според поддел 4 од дел 34, или подддел 5 од дел 36 од Актот за Банкрот 1985 (или според кое било од овие

пододели од оддел 615А и 615Б од Актот за Компании 1985), како непотребно оттуѓување или измама, или е намалено или изменето

поради одлука според оддел 6(2) согласно Актот за Развод 1976 (Шкотска) или според наредба согласно дел 29 од Управниот Акт за Брак

и Семејство (наредба за спогодба помеѓу брачни партнери или други усогласувања) или е лимитирано или изменето со наредба од дел 18(2)

(наредби кои се однесуваат на избегнување на трансакции) од Семејното Право (Шкотска) 1985.

(в) загубата настанала како последица од издавањето на дополнителни

одлуки според оддел 5(2) од Актот за Презумпција на Смрт 197, (ефектот на сопственичките права како резултат на декларацијата за презумпција

на смрт) (г) загубата настанала како резултат на било каква неточност при

исцртување на границите прикажани во имотниот лист, како неточност која не можела да се поправи преку гледање во картографската карта,

освен ако Регистарот јасно не искажал одговорност за точноста на таквото исцртување.

(д) ако загубата се појавува во случај на земјиште кое се протега до 2

или повеќе хектара од површината која не е внесена во имотниот лист како право на земјиштето во оддел 6 (1) (а) од овој Акт, како резултат

на неуспех на Регистарот да ја внесе таа површина во имотниот лист, или ако истиот успеал да ја внесе површината во имотниот лист, тогаш

загубата се јавува како резултат на било која неточност во спецификацијата за површината во имотниот лист.

(ѓ) ако загубата се однесува на правото на руди и минерали и во случај

кога имотниот лист за било кое право на земјиште кој ја вклучува површината на земјиштето, не дава информации дека правото на руди и

минерали е вклучено во тоа право на земјиштето.

(е) загуба настанува поради неможноста да се спроведе стварен товар или состојба внесена во регистарот, освен ако регистерот веднаш не

превземе одговорност за спроведливоста на товарот или состојбата;

(ж) загубата настанува поради грешка или пропуст при запишувањето на посилното право.

(з) загуба може да претрпи:

83

(и) корисник на кој му се доверува право за било која трансакција,

склучена помеѓу доверители или за било која сопственост за која гарантираат дека е неоспорива според оддел 2 од Актот на

Доверба 1961 (валидност на одредени трансакции од страна на доверители), или соодветно, дел 17 од Актот за Наследување

1964 (заштита на лица кои се стекнуваат со прав на сопственост), или

(ии) лице на кое му е пренесено одредено право од страна на доверители во претпоставена имплементација на доверителски

цели;

(ѕ) загубата настанува како резултат на грешка или пропуст во службена копија и истото резултира со било каков погрешен внес во Регистарот за

Запишувања и Излагања, и притоа влијае на запишаното право на земјиште на било кое лице, при што правото на тоа лице ниту е

запишано во регистерот ниту пак во друга форма му е познат на Регистерот.

(и) барателот е сопственик на главната ствар во службеноста, освен ако

барањето се однесува на валидноста на составот на таа службеност.

(ј) барателот е единствен, долгорочен кредитор или сопственик кој

склучил долгорочен закуп и барањето се однесува на било која

информација;

(и) содржана во феу њрит, договорот за годишна наемнина или

закупот соодветно, (ии) која е испуштена во имотниот лист во интерес на кредиторот

или сопственикот, (освен ако барањето се однесува на составот или износот на годишната

наемнина, или наемнината, па во тој случај на регистарот му се

доставуваат адекватни информации за да изврши запис во регистерот за формата или износот или пак се однесува на описот на земјиштето по

однос на која треба да се плати такса, годишна наемнина или рента

(к) ако барателот поради измама или небрежност или пропуст ја

предизвикал штетата; (л) барањето се однесува на сумата која треба да се исплати како

заштита за наследувањето;

(м) загубата настанала од поправка на регистарот како последица на издавањето на наредба соглсно дел 8 од Законската реформа (Разни

Одредби) (Шкотска) 1985 (4) Одбивањето или пропустот од страна на регистраторот да изврши

внесување во имотниот лист

84

(а) било каква поголема површина на имот или поголема наемнина

по однос на правото кое се запишува; (б) било кое право, за кое на терен се тврди дека е право на

недвижност според дел 6 од овој Акт, за кое тој нема обврска да постапува по него затоа што истото е неизвршно,

Нема само по себе да спречи барање за надомест за штета соглацно овој дел.

3. Киргистан: Нови нацрт правилници за Осигурителен фонд

12.07.00 Нацрт

Правилник за Осигурителен фонд

1. Општи Одредби

Осигурителниот фонд е основан во согласниост со член 36 од Законот за

Државно запишување на права на недвижности и согласно Правилникот за работата на Државната агенција за запишување на права на

недвижности, одобрени со Одлука на Владата на Република Киргистан од 12 Април 1999 Н213.

Средствата во осигурителниот фонд може да се користат само за цели и

согласно постапките наведени во Законот за Државно запишување на права на недвижности и согласно Правилникот за работата на

Државната агенција за запишување на права на недвижности, како и согласно постојната регулатива.

2. Генерирање на средства во Осигурителниот Фонд

Средствата во осигурителниот фонд се генерираат од само-финансирачки активности на регионалните одделенија за запишување

(Госрегистер - Република Киргистан).

Износот на одбитокот изнесува 10% од вкупната сума на бруто приходот.

85

Средствата во осигурителниот фонд се акумулираат на банкарска сметка

на Госрегитер - Република Киргистан.

На крајот од секој квартал, не покасно од петнаесетиот ден во месецот

кој следи, Госрегистер доставува извештај до Министерството за Финансии за состојбата на средствата во Осигурителниот Фонд.

3. Постапката за надоместување на трошоците кои настанале кај

физички и правни лица, предизвикани од регионалните одделенија за запишувања.

Државните одделенија за запишување ќе ги надоместат

трошоците/настанатата штета во случај: - Ако се издадени погрешни информации, кое се запишани во

документот за запишување или во било кој официјален документ издаден од страна на регионалните одделенија за запишување во

согласност со член 25 од Законот за државно запишување на правата на недвижностите.

- Недостатоци, грешки, намерни криминални дејствија или неизвршување на должностите од страна на лица од одделенијата

за запишување.

3.1 Постапка при барање за недомест на штета

Лицето кое претрпело штета како резултат на погрешно извршување или неизвршување на обврските од страна на персоналот на подрачните

одделенија за запишување, има право да поднесе барање за надомест на штета.

Подрачното одделение за запишување го разгледува барањето, при што истото го доставува до централниот одбор на Госрегистер. По

разгледување на барањето, Госрегистер носи соодветна одлука, при што

се одбива барањето или се надоместуваат штетите.

Во случај кога се донесува решение за надомест на штети, Госрегитер е

должен да изврши плаќање во рок од еден месец од денот кога е донесена одлуката.

Ако Барателот не се согласува со донесената одлука од страна на

Госрегистер (одбивање на барањето за надомест на штета, или оспорување на сумата која ја бара Барателот како надомест на штета)

лицето има право да поднесе тужба за надомест на штета до надлежните судови, во согласност со правната регулатива на Република Киргистан.

86

3.2 Дефиниција за износот на трошоци

Износот на трошоците кој е предмет на компензација се утврдува врз основа на извршена проценка од страна на независни проценители кое

се назначени со согласност на двете страни.

Износот на трошоците се дефинира врз основа на трошоците направени до моментот на поднесување на барањето за надомест на штета и врз

основа на извршената независна проценка.

Во согласност со член 34 од Законот за Државно запишување на права на недвижности, тужба за надомест на штета може да се поднесе во

период од три години од моментот кога настанала штета.

Вработените во одделенијата за запишување не се одговорни за било

какви недоследности, грешки или пропусти кои се направени ненамерно,

но тие се одговорни во случај ако истите се направени намерно со умисла за криминални дејствија согласно правната регулатива на

Република Киргистан.

Државната агенција за запишување не е одговорна за штети настанати

како резултат на :

-Невнимателност на барателот или во случај на дезинформирање (издавање на погрешна информација или неиздавање на информација)

како последица на себичност.

-Грешка или пропуст на нотарот.

-Грешки при премер за посебни намени или при мерење на фиксни

граници.

4. Надомест на штета претрпена од страна на Осигурителниот Фонд

Секое правно или физичко лице кое предизвикало штета како резултат на невнимание, измама или било кој друг вид на криминални дејствија

за кои Осигурителниот Фонд извршил надомест на трошоци, е должен да ги надомести истите трошоци во Осигурителниот Фонд.

По однос на претходниот став, Госрегистер има право да поведе судски

спор.

При недостаток на средства во Осигурителниот фонд за надомест на

штета, исплатите ќе се вршат постепено од сметката на Осигурителниот фонд.

87

4. Нов нацрт Правилник за Фонд за Надомест во

Украина.

Кабинет на Министрите на Украина

Правилник

Од___ ____ 2001____

Правилници за создавање на

Фонд за надомест на штета од страна на органите за запишување

на правата на недвижностите

За извршување на Законот за државно запишување на правата на недвижностите, кабинетот на Министрите на Украина донесува:

Правилници за создавање на фонд за надомест на штета од страна на

органите за запишување на правата на недвижностите

88

Потврдено

Со одлука на кабинетот на Министрите на Украина

Од ____ ____ ______2001 година

Правилници за фонд за надомест на штета од страна на органите

за запишување на правата на недвижностите

1. Фондот за надомест на штета од страна на органите за запишување

на правата на недвижности (во продолжение насловен како

Фондот) е воспоставен согласно Законот за државно запишување на права на недвижности на Украина, заради надомест на штети

предизвикани врз правни и физички лица, преку органите за запишување на правата на недвижностите.

2. Управувањето на средствата во фондот ќе се врши од страна на Агенцијата за запишување на правата на недвижностите (во

продолжение насловена како Агенцијата) согласно овие правилници.

3. Средствата на Фондот ќе бидат не-буџетски.

Заради чување на средствата во Фондот и заради вршење на трансакции, Агенцијата ќе отвори посебни сметки во Државниот Трезор

на Република Украина.

4. Средствата во фондот ќе се формираат како одбиток од три проценти од надоместокот за запишување кој се наплаќа од страна

на Агенцијата за запишување на товари, издавање на извадок од Државниот регистар на недвижности, бришење и дополнување на

записите во споменатиот регистар. 5. Средствата собрани од страна на Фондот ќе се користат исклучиво

за надомест на штети направени врз правни и физички лица настанати поради користење на податоци во добра верба за

запишување на недвижностите, имајки во обзир дека фактите за неавтентичноста на таквите податоци и штетите предизвикани

треба да се поткрепени со докази. 6. Веродостојноста на таквите штети и нивните износи ќе бидат

утврдени од страна на правните или судски органи.

89

7. Штетите ќе бидат надоместени со наредба на Претседавачот на

Агенцијата, врз основа на судска одлука во период од две недели од денот на достава, преку трансфер на сметката за исплата на

физичкото или правно лице или пак преку кеш исплата од благајната на Агенцијата.

8. Во случај ако средствата во Фондот се недоволни, штетите ќе им бидат надоместени од сметката на оделенијата за запишување на

правата на недвижностите. Доколку и тие средства се недоволни, надоместот ќе се изврши од сметката на државниот буџет.

9. Плаќањето на средствата од државниот буџет ќе се врши согласно постапката наведена во правната регулатива за надомест на штета

предизвикана врз лица поради погрешни постапки на истрага, првична истрага, од страна на канцеларијата на јавниот обвинител

и од страна на судските власти и Агенцијата. 10. Агенцијата ќе изработува месечни, квартални и годишни

сметководствени извештаи за сите трансакции на средствата во

Фондот и истите ќе се доставуваат до Министерството за Правда на Украина и до Државниот Трезор, според претходно утврдена

постапка. 11. Средствата во Фондот кои ќе останат неискористени во една

фискална година нема да смеат да се повлечат и истите ќе се префрлат во следната фискална година и ќе се искористат за

целите кои се наведени во овие Правилници. 12. Контролата врз соодветното користење на таквите средства

ќе се врши од страна на Министерството за Правда на Украина и Централното Оделение на Трезорот на Украина.

13. Дефиницијата за употребата на оваа одредба ќе биде овозможена од страна на Министерството за Правда на Украина.

90

РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ДРЖАВЕН ЗАВОД ЗА ГЕОДЕТСКИ РАБОТИ

ЗАКОН ЗА ПРЕМЕР,

КАТАСТАР И ЗАПИШУВАЊЕ НА ПРАВАТА НА НЕДВИЖНОСТИТЕ

(пречистен текст)

91

Скопје, Септември 2005 година

Глава И

ОСНОВНИ ОДРЕДБИ

Член 1

Премерот, катастарот и одржувањето на премерот и катастарот и

запишувањето на правата на недвижностите се вршат на начин и постапка пропишани со овој закон.

Член 2

Под недвижности, во смисла на овој закон, се сметаат: земјиште, згради, посебни делови од згради и други објекти изградени на

земјиштето.

Член 3

Со премерот на недвижностите (премер) се обезбедуваат податоци за хоризонтална претстава на недвижностите и за можните носители на правата на недвижностите на територијата на Република Македонија

(Републиката).

Катастарот на недвижностите е збир на податоци од премерот, катастарското класирање на земјиштето и на запишаните права на

недвижностите.

Премерот и катастарот на недвижностите ги опфаќа и промените на недвижностите и на правата на недвижностите што настануваат по

извршениот премер, односно по установувањето на катастарот на

92

недвижностите (одржување на премерот и катастарот на

недвижностите).

Член 4

Катастарот на недвижностите служи за запишување и заштита на правата на недвижностите.

Член 5

Работите на премерот, катастарот и одржувањето на премерот и катастарот и запишувањето на правата на

недвижностите се во надлежност на Државниот завод за геодетски работи.

Оперативни теренски геодетски работи од став 1 на овој член како јавни овластувања ги вршат трговци поединци - овластени геодети и трговски друштва за геодетски работи под

услови и на начин определени со овој закон.

Член 6

Бришен 1991 год.

Член 7

Премерот и катастарот на недвижностите се врши врз основа на

среднорочни и годишни програми. Среднорочните програми ги донесува Собранието на Република Македонија, а годишните Владата на

Република Македонија.

Среднорочните програми се донесуваат за период за кои се донесуваат среднорочните планови за општествено-економскиот развој на Републиката и ги содржат општините во кои ќе се врши премер и

обемот на потребните средства, како и други елементи од значење за вршење на премерот на недвижностите.

Член 8

Катастарот на недвижностите е јавна книга.

Увидот во податоците на катастарот на недвижностите е достапен на заинтересираните лица, доколку за одделни податоци со закон или со

друг пропис не е определено поинаку.

93

Член 9

Правата на недвижностите се стекнуваат, пренесуваат, ограничуваат и престануваат со запишувањето во катастарот на

недвижностите, ако со закон не е одредено поинаку.

Член 10

Запишувањето на правата на недвижностите во катастарот

на недвижностите е задолжително и се врши по службена должност или по барање на странката.

За запишување на правата на недвижностите во катастарот на недвижностите по барање на странка се плаќаат надоместоци,

а запишувањето по службена должност е ослободено од плаќање на надоместоци.

Висината на надоместоците од став 2 на овој член се утврдува со тарифник кој го донесува Директорот на Државниот

завод за геодетски работи. Согласност на тарифникот од став 3 на овој член дава

Владата на Република Македонија.

Запишувањето на правата на недвижностите во катастарот на

недвижностите е задолжително и се врши по службена должност или по

барање на странката.

За запишувањето на правата на недвижностите во катастарот на

недвижностите по барање на странката се плаќаат надоместоци, а

запишувањето по службена должност е ослободено од плаќање на

надоместоци. Висината на надоместоците од ставот 2 на овој член зависи од

бројот,обемот И видот на промените во катастарскиот операт И

катастарскиот план кои промени настануваат со бришење,додавање или менување на податоците.

Висината на надоместоците од ставот 2 на овој член се утврдува

со тарифник кој го донесува Владата на Република Македонија,на

предлог на државниот завод за геодетски работи.

Член 11

Податоците во катастарот на недвижностите се сметаат за точни и

лицата што се потпираат на запишаните состојби не можат да имаат штетни последици во односите во кои овие податоци се користат.

Член 13

94

Премерот, катастарот и запишувањето на правата на

недвижностите се вршат според одредбите на Законот за општата управна постапка, доколку со овој закон не е определено поинаку.

Член 14

Државните органи, судовите, единиците на локалната самоуправа,

нотарите, извршителите, и другите јавни служби, правните и физичките лица и другите заинтересирани институции во исправите врз основа на

кои се врши запишување на правата на недвижностите, се должни да ги користат податоците од катастарот на недвижностите и по нивната

правосилност да ги достават до Државниот завод за геодетски работи.

Глава ИИ

ПРЕМЕР

Член 15

Премерот опфаќа:

1) основни геодетски работи;

2) поставување мрежи на геодетски точки;

3) утврдување на катастарски единици;

4) снимање на недвижностите; и

5) изготвување оригинали на катастарски планови.

1. Основни геодетски работи

Член 16 Основните геодетски работи се состојат од поставување,

обновување и одржување на геодетските точки на тригонометриската мрежа од втор и трет основен ред.

Член 17

95

За секоја геодетска точка се определуваат координатите и

надморската височина (кота). Координатите се определуваат во рамнината на Гаус-Кригеровата

проекција, а котата се определува во однос на нултата морска рамнина.

2. Поставување мрежи на геодетски точки

Член 18 Основата на премерот ја сочинуваат мрежата за геодетските точки

од основните геодетски работи, геодетските точки на градските мрежи и реперите од нивелманската мрежа.

Член 19

Точките од членовите 16 и 18 на овој закон се стабилизираат со

посебни камени, бетонски и железни белези и знаци видливи на теренот и се обезбедени со подземен центар. Малите точки се стабилизираат со

цевки.

Член 20

Забрането е отстранување, уништување, расипување или засипување на белезите и на знаците на премерот од член 19 на овој

закон. Државниот завод за геодетски работи е должен да ги извести

писмено носителите на правата на надлежностите за видот и за положбата на белезите и на знаците на премерот, кои се поставени на

нивната недвижност. Носителите на правата на недвижностите на кои се наоѓаат

белезите и знаците на премерот се должни во рок од 30 дена од денот на дознавањето да го пријават секое отстранување, оштетување или

уништување на тие белези и знаци на Државниот завод за геодетски работи.

Член 21

Ако на недвижноста или во нејзина непосредна близина на која се наоѓаат белези и знаци на премерот се изведуваат градежни или други

работи со кои би се оштетиле белезите и знаците на премерот или би се намалила можноста за нивно користење, градителот на работите е

96

должен најмалку 30 дена пред почнувањето на работите да ја извести за

тоа Државниот завод за геодетски работи. Трошоците за новото поставување на белегот или знакот на

премерот ги сноси градителот. Член 22

Носителите на правата на недвижностите се должни да им дозволат пристап во недвижности на лицата што ги вршат работите на премерот,

како и да дозволат поставување на белезите и на знаците на премерот и вршење на други работи.

Ако при вршењето на премерот службеното лице нанесе штета, носителите на правата на недвижностите имаат право на надоместок за

сторената штета.

Член 23

Директорот на Државниот завод за геодетски работи ќе донесе

поблиски прописи за основните геодетски работи и за поставување на мрежите на геодетските точки.

3. Утврдување на катастарски единици

Член 24

Катастарските единици се: катастарска парцела, катастарска општина и катастарска околија.

Член 25

Катастарската парцела е ограничен дел од земјиште, кој му

припаѓа на ист носител на права на недвижностите. Секоја катастарска парцела е означена со број и со име на

катастарската општина на која и припаѓа. Положбата и обликот на катастарската парцела се прикажуваат на

плановите, а другите податоци во катастарскиот операт.

Член 26

Катастарската општина опфаќа, по правило, подрачје на едно

населено место. Државниот завод за геодетски работи може, ако за тоа постојат

причини, да формира една катастарска општина на подрачјето на две или повеќе населени места или за дел од населеното место.

97

Член 27

Границата на катастарската општина ја обновува и ја обележува посебна комисија што ја образува Државниот завод за геодетски

работи. Обновувањето и обележувањето на границите се врши со поставување на гранични белези и знаци на земјиштето, со опишување

на границите во записник за омеѓување, со изработка на скица за омеѓување.

Директорот на Државниот завод за геодетски работи. ќе донесе поблиски прописи за начинот на обновувањето и обележување

на границите на катастарските општини.

Член 28

Менувањето на границите на катастарските општини за кои е

извршен премер и изработен катастар на недвижностите може да го врши Владата на Република Македонија.

Член 29

Катастарската околија е катастарска единица за катастарско

класирање на земјиштето што ја сочинуваат територијално поврзани катастарски општини, кои имаат приближно исти природни и економски

услови за земјоделско, шумско и друго производство. Катастарските околии ги утврдува и менува Владата на Република

Македонија.

4. Снимање на недвижностите

Член 30

Државниот завод за геодетски работи е должен најмалку 45 дена пред започнувањето на работите на премерот да го извести

собранието на општината дека на определено подрачје ќе се врши снимање на недвижностите.

Носителите на правата на недвижностите се должни на подрачјето опфатено со снимањето на недвижностите на свој трошок да ги обележат

со видни и трајни белези и знаци границите на недвижностите на начин што го определува Државниот завод за геодетски работи. Спорната

површина се запишува во фотоскицата (детална скица) според постојната состојба на владение.

98

Државниот завод за геодетски работи презема мерки

носителите на правата на недвижностите правилно и во определен рок да ги обележат границите на недвижностите и врши контрола над

извршувањето на работите. Носителите на правата на недвижностите , кои во определениот

рок не извршат обележување со видни и трајни белези и знаци на границите на недвижностите ги сносат трошоците на дополнителното

премерување.

Член 31

Снимањето на недвижностите се врши со нумерички методи.

Член 32

Со снимањето на недвижностите се собираат податоци неопходни за хоризонтална претстава на земјиштето, објектите,

географските и други карактеристични називи, положбата, обликот, големината и начинот на искористување на земјиштето.

Со мерење и увид на зградите, посебните делови од згради и други објекти се собираат податоци за нивната намена, површина

и катност. При собирањето на податоците од став 1 и став 2 на овој

член се собираат и податоци за можните носители на правата на недвижностите.

Член 33

Податоците добиени со снимањето на недвижностите мораат да имаат содржини и соодветна точност за изготвување оригинали на

катастарските планови во определени размери и за катастарските операти.

Член 36

Директорот на Државниот завод за геодетски работи ќе донесе поблиски прописи за начинот на снимањето на недвижностите.

. 5. Изготвување оригинали на катастарските планови

99

Член 37

Врз основа на податоците добиени од снимањето на

недвижностите се изготвуваат оригиналите на катастарските планови.

Во оригиналите на катастарските планови се евидентираат и бесправно изградените објекти и се обележуваат со посебна

ознака. Оригиналите од катастарските планови се работат во еден

од следниве размери: 1:1000, 1:2500, 1:5000 по потреба и во 1:500.

Државниот завод за геодетски работи изготвува топографски и наменски карти во определени размери.

Член 38

Изготвувањето оригинали на катастарските планови треба

да биде такво што врз основа на нив да може секогаш повторно да се воспостават снимените точки и состојбата на земјиштето

каква што била при првобитното снимање, а во границите на точноста што ја обезбедува размерот на планот.

Содржината и размерот на оригиналите на катастарските планови и топографските карти ги определува Државниот завод

за геодетски работи. Директорот на Државниот завод за геодетски работи ќе

донесе поблиски прописи за начинот на изготвување на оригинали на катастарските планови и топографските карти.

Глава ИИИ

КАТАСТАРСКО КЛАСИРАЊЕ НА

100

ЗЕМЈИШТЕТО

Член 39

По извршениот прв премер,за катастарски општини или подрачја каде

што досега немало премер, се врши катастарско класирање на земјиштето.

Член 43

Катастарското класирање на земјиштето опфаќа утврдување на катастарски култури и класи за секоја катастарска парцела во една

катастарска општина, врз основа на природните и на економските услови за земјоделско, шумско и друго производство на постојната

култура на земјиштето. Под природни услови за земјоделско, шумско и друго

производство, во смисла на став 1 на овој член, се подразбираат педелошките својства на земјиштето, климата, положбата, изложеноста и

водниот режим, а под економски услови - развиеноста на патната мрежа и оддалеченоста од пазарот.

Член 44

Како катастарска култура се смета земјиштето на кое се определени начинот и можностите за негово искористување за

земјоделско, шумско и друго производство. Според катастарската култура, земјиштето се распоредува во плодно и

неплодно. Плодните земјишта се распоредуваат како:

- ниви, оризови ниви, градини, овоштарници, интензивни овоштарници, лозја, интензивни лозја, ливади, пасишта, шуми, трстици

и мочуришта. Изградените земјишта, деловите, камењарите и друго што не можат

да се користат за земјоделско, шумско и друго производство, се распоредуваат во неплодни земјишта.

Како изградено земјиште, во смисла на став 4 на овој член, се смета земјиштето на кое е изграден објект и земјиштето што му служи на

објектот за редовна употреба во согласност со Урбанистичкиот план, односно актот што го заменува тој план или според фактичката состојба

на подрачјата за кои не е донесен урбанистички план. Плодните земјишта според катастарската култура се распоредуваат

во 8 катастарски класи.

101

Член 45

Утврдувањето на катастарските култури и класи на земјиштето се врши врз основа на огледните земјишта на подрачјето на катастарската

околија утврдени според условите од член 43 на овој закон и тоа за секоја класа на катастарски култури на земјиштето, како и во рамките на

катастарските класи за секоја култура на земјиштето на подрачјето на катастарската околија.

Како огледни земјишта се сметаат одделните катастарски парцели врз основа на кои се определува просечен принос од земјоделско,

шумско и друго производство за определена класа земјиште. Основата на катастарското класирање на земјиштето со огледните

земјишта во катастарската околија ги утврдува Државниот завод за геодетски работи.

Член 46

За утврдување на катастарски култури и класи на земјиштето се определуваат огледни земјишта за секоја култура и класа во

катастарската опшина според веќе утврдените огледни земјишта во катастарската околија.

Член 47

Огледните земјишта во катастарската околија се истовремено и

огледни земјишта во катастарската општина во која се наоѓаат.

Член 48

Огледни земјишта во катастарската општина и утврдувањето на

катастарските култури и класи на земјиштето за секоја катастарска парцела во катстарската општина ги врши Државниот завод за

геодетски работи.

Член 49

Директорот на Државниот завод за геодетски работи ќе донесе

поблиски прописи за начинот на катастарското класирање на земјиштето.

102

Глава ИВ

ЗАПИШУВАЊЕ НА ПРАВАТА

1. Предмет на запишување

Член 50

Во катастарот на недвжностите се запишуваат следниве права:

- правото на сопственост; - стварните и личните службености;

- товари и ограничувања; и - други права за кои запишувањето е определено со закон.

Член 51

Товари и ограничувања, во смисла на овој закон се: реалните товари, правото на залог (хипотека) и личните ограничувања.

Член 52

При запишувањето на службеностите и на товари, содржината и

обемот на правата мора да се опишат и да се определат просторно. При запишувањето на правото на залог се запишува и паричниот

износ поради кој е востановено тоа право.

Член 53

Како носители на правата на недвижностите може да се запишат домашни и странки физички и правни лица, вклучувајќи ја и државата и

единиците на локалната самоуправа под услови и начин предвидени со овој и друг закон.

Член 54

Во катастарот на недвижностите се евидентираат и бесправно изградените објекти и делови од бесправно изградените објекти.

Имателот на бесправно изградениот објект со евидентирањето не стекнува право на сопственост.

103

Член 55

Секој што смета дека со запишувањето на правата на недвижностите е повредено неговото право на недвижностите, може со

тужба кај редовниот суд да бара бришење на запишаните права на недвижностите и враќање на запишаните права во поранешна состојба.

Тужбата од став 1 на овој член може да се поднесе во рок од три години од денот на извршеното запишување.

По барање на заинтересираното лице спорот може да се прибележи во имотниот лист.

Член 56

Директорот на Државниот завод за геодетски работи ќе донесе поблиски прописи за начинот на запишувањето на правата на

недвижностите.

2. Видови и основи на запишување

Член 57

Видови на запишување во катастарот на недвижностите се

укнижување и прибележување. Укнижувањето е запишување на правата на недвижностите на

определен носител на тие права. Прибележувањето е запишување на определени околности и факти

кои се од влијание на правата на недвижностите.

Член 58

Запишувањето во катастарот на недвижностите се врши врз основа

на : - исправи составени во законски пропишана форма;

- правосилни судски одлуки; и - закон или одлука на државен орган.

По исклучок од став 1 на овој член, во постапката за излагање на јавен увид на податоците за недвижностите со запишување на правата

на недвижностите, ако за определена недвижност не постојат исправи, правото на недвижноста се докажува и врз основа на други изведени

докази.

104

Глава В

УСТАНОВУВАЊЕ НА КАТАСТАР НА НЕДВИЖНОСТИТЕ

Член 59

Установувањето на катастарот на недвижностите опфака: 1) излагање на јавен увид на податоците за недвижностите со

запишување на правата на недвижностите; 2) изготвување на катастар на недвижностите;

3) поединечно запишување на правата на недвижностите; и 4) конверзија на податоците од катастар на земјиште во

катастар на недвижности.

1. Излагање на јавен увид на податоците за недвижностите со запишување правата на недвижностите

Член 60

Излагањето на јавен увид на податоците се состои од соопштување на податоците за недвижностите од премерот и катастарското класирање

на земјиштето на заинтересираните лица и од расправата за запишување на правата на недвижностите (излагање).

Член 61

Излагањето го врши Државниот завод за геодетски работи. Службеното лице кое врши излагање е дипломиран правник. Во

работата на излагањето учествува и стручно лице од геодетска насока како и други лица за вршење на административно-технички работи.

Собранието на општината каде се врши излагање соработува со Државниот завод за геодетски работи заради обезбедување услови

за работа.

Член 62

105

Државниот завод за геодетски работи ги прибира и ги користи

податоците од таписките и од интабулационите книги, катастарските планови и катастарските операти, одлуките на државните органи, како и

другите исправи што можат да послужат како основа за запишување на правата на недвижностите.

Член 63

Државниот завод за геодетски работи со оглас, одделно за

секоја катастарска општина го определува местото и времето на започнувањето на излагањето.

Огласот се објавува на вообичаен начин (во месната заедница, секое населено место и по пат на средствата за јавно информирање) и

тоа најдоцна 30 дена пред почетокот на излагањето на податоците.

Член 64

Државниот завод за геодетски работи ќе го повика секое

физичко лице најдоцна осум дена пред денот на излагањето да дојде во определено време и место и да ги донесе сите исправи што служат како

доказ за правата на недвижностите. Кон поканата се прилага пописен лист.

Под пописен лист во смисла на став 1 на овој член се смета образецот во кој се внесени податоци за носителите на правата на

недвижностите и податоци за недвижностите прибрани со премерот. Со поканата од став 1 на овој член странката се поучува

дека по однос на податоците содржани во пописниот лист од став 2 на овој член може да вложи приговор на денот на излагањето

на записник.

Член 65

Во случај странката да не се јави на поканата од член 64 на овој закон, недвижноста која е предмет на излагањето ќе остане

со незапишано право.

Член 66

106

Во постапката за излагање на јавен увид на податоците за

недвижностите може да се поднесе приговор на податоците од премерот и на катастарското класирање на земјиштето.

Приговорот на странката се внесува во записникот од постапката за излагање на јавниот увид.

За фактите и околностите утврдени по приговорот, се одлучува со решението од член 70 од овој закон.

Член 67

Во постапката за излагање на јавен увид на податоците за недвижностите во државна сопственост, се поканува Јавниот

правобранител на Република Македонија.

Член 69

Бришен 1991 година

Член 68

За расправата за запишување на правата на недвижностите се составува записник.

Записникот го потпишуваат странките, учесниците во постапката и службеното лице на Државниот завод за геодетски работи кое врши

излагање. Пописниот лист е составен дел на записникот.

Член 70

Врз основа на околностите утврдени во постапката за излагање, Државниот завод за геодетски работи донесува решение.

Решението особено содржи: а) податоци за недвижностите;

б) означување на правата на недвижностите и на носителите на тие права;

в) стварни и лични службености, товари и ограничувања; и г) налог за запишување на податоците за недвижностите и за носителите

на правата на недвижностите.

Член 71 Против решението од член 70 на овој закон може да се поднесе

жалба до Комисијата за решавање на управни работи во втор степен од

107

областа на премерот, катастарот и запишување на правата на

недвижностите, при Владата на Република Македонија. Решението на Комисијата од став 1 е конечно и извршно.

Конечното решение се спроведува во катастарскиот план и операт. Секое лице што смета дека има појако право на недвижноста

отколку лицето за кое е одлучено да биде запишано како носител на правата на недвижностите, може со тужба против запишаниот носител

на правата на недвижностите, своето право да го докажува во судска постапка.

По барање на заинтересираното лице спорот ќе се прибележи во имотниот лист.

Член 73

Директорот на Државниот завод за геодетски работи ќе донесе

поблиски прописи за начинот и постапката на излагањето

2. Изготвување на катастар на недвижностите

Член 74

Катастарот на недвижностите се изготвува врз основа на податоците прибавени со премерот, катастарското класирање на

земјиштето и запишаните права на недвижностите, за секоја катастарска општина.

Член 76

Катастарот на недвижностите го сочинуваат: - катастарските планови;

- катастарскиот операт; и - збирката на исправи.

Член 77

108

Катастарските планови, содржат податоци за положбата и обликот

на катастарските парцели и на објектите на нив, без вертикална престава.

Член 78

“Катастарскиот операт содржи: 1) список на катастарски парцели;

2) азбучен преглед на носителите на правата на недвижностите; 3) имотен лист кој содржи податоци за: носителите на правата на

недвижностите, недвижностите, правата на недвижностите,службеностите, товарите, ограничувањата и

прибележувањата; 4) сумарен преглед на имотни листови;

5) преглед на површините за катастарски култури и класи; и 6) статистички преглед на податоците од катастарот на

недвижностите. Директорот на Државниот завод за геодетски работи ќе

донесе поблиски прописи за изработка и одржување на катастарскиот операт.

Член 79

Збирката на исправи содржи оригинали или заверени преписи на исправи врз основа на кои е запишано определено право на

недвижностите.

Член 80

Државниот завод за геодетски работи донесува решение за примена на установениот катастар на недвижностите.

Решението за примена на установениот катастар на недвижностите се објавува во “Службен весник на Република Македонија”.

Член 80 а

109

По установувањето на катастарот на недвижностите, правата

на недвижностите од член 65 на овој закон се запишуваат по барање на странка, согласно одредбите од овој закон кои се

однесуваат на постапката за излагање на јавен увид на податоците за недвижностите со запишување на правата на

недвижностите.

Член 81

Катастарскиот операт на недвижностите се изготвува и се одржува

со автоматска обработка на податоците. Податоците што ги содржи катастарскиот операт на недвижностите

се запишуваат, обработуваат и се чуваат на магнетни медии или на друг начин погоден за автоматска обработка на податоците.

3. Поединечно запишување на правата на

недвижностите

Член 81 а

Поединечно запишување на правата на недвижностите се

врши по барање на странка, во премерени и непремерени катастарски општини каде е во примена катастар на земјиште.

Член 81 б

При поединечното запишување на правата на

недвижностите во премерените катастарски општини, податоците за земјиштето се преземаат од постојниот катастар на земјиште, а

податоците за објектите се прибираат со увид и премер на самото место.

Во непремерените катастарски општини, податоците за земјиштето и зградите се прибираат со увид и премер на самото

место, за што уредно ќе бидат писмено известени сопствениците на соседните катастарски парцели.

Член 81 в

По прибирањето на податоците за земјиштето и зградите, се

спроведува постапка согласно со одредбите од овој закон кои се однесуваат на постапката за излагање на јавен увид на

110

податоците за недвижностите со запишување на правата на

недвижностите.

Член 81 г

Се брише со сл.весник 109/2005

Член 81 д

Во решението донесено врз основа на спроведената постапка согласно член 81-а, 81-б и 81-в од овој закон се става

прибелешка дека по установувањето на катастарот на недвижностите за целата катастарска општина врз основа на нов

премер, податоците за бројот на имотниот лист, бројот и површината на катастарската парцела ќе бидат усогласени со

новиот премер.”

4) Конверзија на податоците од катастар на земјиште во катастар на недвижности

Член 81ѓ

За земјиштето надвор од населените места, во катастарските општини за кои е во примена катастар на земјиште установен врз

основа на извршен премер, ќе се изврши конверзија на податоците од катастар на земјиште во катастар на недвижности.

Катастарските општини и земјиштето од став 1 на овој член ги определува директорот на Државниот завод за геодетски

работи, согласно со програмите од членот 7 на овој закон.

Директорот на Државниот завод за геодетски работи ќе

донесе решение за конверзија на податоците од катастар на земјиште во катастар на недвижности.

Решението од став 3 на овој член се објавува во “Службен весник на Република Македонија.

Глава ВИ

111

ОДРЖУВАЊЕ НА ПРЕМЕРОТ И КАТАСТАРОТ НА

НЕДВИЖНОСТИТЕ

Член 82

Одржувањето на премерот и катастарот на недвижностите опфаќа: - следење и утврдување на настанатите промени на

недвижностите; - следење и обновување на белезите и знаците на геодетските

точки; - спроведување на утврдените промени во катастарските планови и

во катастарскиот операт; и - запишување на промените на правата на недвижностите.

Утврдувањето на промените, нивната обработка и спроведувањето се вршат со методи што ја обезбедуваат точноста пропишана за

извршување на премерот, катастарот и запишувањето на правата на недвижностите.

Член 83

Државниот завод за геодетски работи ги спроведува сите

промени извршени со премерувањата на копијата на катастарските планови. Овие планови се користат како работни оригинали и служат за

правење на копии.

Член 84

Во вршењето на работите и одржувањето на премерот и катастарот на недвижностите Државниот завод за геодетски работи ги

отстранува утврдените технички грешки и пропусти направени со снимањето на недвижностите.

Кога катастарските планови и катастарските операти ќе станат непрегледни и дотраени, Државниот завод за геодетски работи врши

нивна обнова.

Член 85

Носителите на правата на недвижностите се должни да и ја

пријават на Државниот завод за геодетски работи секоја промена на правата на недвижностите, промена на катастарската култура на

112

земјиштето, изградбата, надградбата, доградбата или отстранувањето на

градежен и друг објект, како и промените што се од влијание за определување на катастарската класа на земјиштето во рок од 30 дена

од денот на настанатата промена со соодветни исправи.

Член 86

Кога при изградба на објекти и при изведување на други работи со

што настануваат промени на податоците за недвижностите во катастарските планови и во катастарскиот операт, градителот е должен

да изготви нумерички податоци за недвижностите. Нумеричките податоци за недвижностите служат за решавање на

имотно-правните односи на недвижностите откако нив ќе ги завери Државниот завод за геодетски работи.

Општинскиот орган на управата надлежен за имотно-правните работи е должен во актите за решавање на имотно-правните односи да

ги внесува нумеричките податоци за недвижностите. Директорот на Државниот завод за геодетски работи ќе донесе

поблиски прописи за начинот на изготвување на нумеричките податоци за недвижностите.

Член 87

Градителот на работите од став 1 на член 86 на овој закон е

должен да изврши геодетско (топографско обликување) снимање на објектот и податоците од снимањето да и ги достави на Државниот

завод за геодетски работи. Откако ќе утврди дека снимањето е извршено според геодетските прописи со точноста определена за

катастарските планови Државниот завод за геодетски работи него ќе го спроведе на катастарските планови.

Член 90

Државниот завод за геодетски работи промените на

податоците запишани во катастарот на недвижностите настанати врз основа на одлука на надлежен орган ги спроведува во катастарот на

недвижностите по службена должност за што писмено ги известува странките.

Член 91

113

За промените настанати во катастарот на недвижностите кои се

однесуваат на катастарската култура и катастарската класа на земјиштето Државниот завод за геодетски работи донесува решение.

Во решението се означуваат сите податоци за промена на катастарската култура и катастарската класа на земјиштето.

Член 92

Запишувањето на правата на недвижностите во корист на новиот носител на правата на недвижностите нема да се изврши ако во

одлуката за надлежниот орган или во исправата за правна работа не е означен поранешниот носител на правата на недвижностите според

податоците од катастарскиот операт.

Член 93

Кога се поднесени повеќе барања за запишување на право на иста

недвижност, во постапка ќе се земе барањето што е прво примено. Доколку првото барање биде правосилно одбиено, во постапката

ќе се земат другите барања според редот на приемот. Со поднесувањето на барањето за промена, странката може да

бара да се прибележи поднесеното барање.

Член 94

Против решението на Државниот завод за геодетски работи за одбивање на барањето за запишување во катастарот на

недвижностите и за промена на катастарската култура и катастарската класа на земјиштето, незадоволната странка може

да поднесе жалба до Комисијата за решавање на управни работи во втор степен од областа на премерот, катастарот и запишување

на правата на недвижностите при Владата на Република Македонија.

Член 94а

Катастарот на недвижностите може да се води и во електронска

форма при што, податоците од катастарот на недвижностите се обработуваат, обединуваат, селектираат, чуваат и прават достапни до

заинтересираните корисници.

114

Начинот и постапката за водење на катастарот на недвижностите

во електронска форма ги пропишува директорот на Државниот завод за геодетски работи.

Член 94б

За катастарските општини каде е установен катастар на недвижности врз основа на аналогни геодетски планови, со

ставање во примена на базата на податоци од дигиталните катастарски планови, ќе се користат податоците добиени од

дигиталните катастарски планови. Новата површина на катастарската парцела, која

произлегува од став 1 на овој член се запишува во имотниот лист.

За ставање во примена на базата на податоци во дигитална форма за секоја катастарска општина, директорот на Државниот

завод за геодетски работи донесува решение. Решението од став 3 на овој член се објавува во Службен

весник на Република Македонија.

Член 99

Бришен 1991 год.

Член 101

Директорот на Државниот завод за геодетски работи ќе донесе поблиски прописи за начинот на одржувањето на премерот и катастарот

на недвижностите.

Глава ВИИ

ГЕОДЕТСКИ РАБОТИ ЗА ПОСЕБНИ НАМЕНИ

Член 102

Геодетските работи за посебни намени во смисла на овој закон се

работите кои се од влијание за одржување на премерот и катаста-рот на

недвижностите и тоа:

1) изготвување на геодетски планови за потребите на просторното

уредување на земјиштето;

115

2) парцелација на градежното земјиште во постапката за спрове-дување

на урбанистичките планови;

3) геодетски мерења за потребите при спроведувањето на промените на

имотно-правните односи на земјиштето во постапката за експро-

пријација и друг и постапки и

4) сите други геодетски работи кои се поврзани со одржувањето на

премерот и катастарот на недвижностите.

Геодетските елаборати кои се изготвуваат при вршењето на

работите од ставот 1 на овој член можат да се користат откако претхдно

ќе се заверат во Државниот завод за геодетски работи.

За заверка на геодетските елаборати од ставот 2 на овој член

изготвувачот плаќа надомест. Висината на надоместокот од ставот 3 на овој член зависи

од формата,обемот И содржината на геодетските елаборати.. Висината на надоместоците од ставот 3 на овој член се утврдува

со тарифник кој го донесува Владата на Република Македонија,на

предлог на Државниот завод за геодетски работи.

7А

ВРШЕЊЕ НА ОПЕРАТИВНИ ТЕРЕНСКИ ГЕОДЕТСКИ РАБОТИ И ГЕОДЕТСКИ РАБОТИ ЗА ПОСЕБНИ НАМЕНИ

Член 103а

Оперативните теренски геодетски работи од член 5 на овој закон и геодетските работи за посебни намени од член 102 на овој закон ги

вршат трговци поединци - овластени геодети и трговски друштва за геодетски работи, регистрирани во трговскиот регистар со регистрирана

претежна дејност вршење на геодетски работи, кои имаат вработено најмалку две лица со стручна подготовка од геодетската област од кои

најмалку еден овластен геодет.

Член 103б

Геодетски работи од ставот 1 на член 103а од овој закон, на начин

пропишан со овој закон, можат да вршат и странски правни лица регистрирани за вршење на геодетска дејност во државата во која им се

наоѓа седиштето, доколку се избрани на меѓународен тендер, согласно Законот за јавни набавки.

116

Странски геодетски инженер со овласување од друга држава, може

да врши геодетски работи на територијата на Република Македонија, со овластување, нострифицирано од Комората на овластени архитекти и

овластени инженери , доколку ги познава законските и други прописи на Република Македонија во областа на геодетските работи.

Член 103г(црвеното не треба)

Со звање овластен геодет може да се стекне физичко лице кое ги исполнува следниве услови:

1) да е државјанин на Република Македонија;

2) да е дипломиран геодетски инженер со најмалку три години работно

искуство на геодетски работи и

3) да има положен испит за стекнување овластување за овластен геодет.

За полагање на испитот од ставот 1 точка 3 на овој член се плаќа

надоместок на Комората на овластени архитекти и овластени инженери.

Висината на надоместокот за полагање на испит за стекнување

овластување за овластен геодет зависи од трошоците потребни за

обезбедување на просторни И материјални услови за спроведување на испитот, како И составот на комисијата И времето потребно за

спроведување на испитот.

Начинот на издавање, продолжување и одземање на овла-

стувањето, како и висината на надоместокот за полагање на испит за

стекнување на овластување за овластен геодет , просториите и

опремата потребни за извршување на геоде-тските работи, формата и

содржината на образецот на овласту-вањето, формата, содржината и

начинот на водење на именикот ги пропишува директорот на Државниот

завод за геодетски работи.

Комората на овластени архитекти и инженери е должна по

спроведувањето на испитот во рок од пет дена да ги извести лицата кои

не го пложиле испитот, а на лицата кои го положиле испитот да им

издаде овластување.

Член 103 д

Со звање овластен геодет може да се стекне физичко лице кое ги

исполнува следните услови:

1) да е државјанин на Република Македонија; 2) да е дипломиран геодетски инженер со најмалку 3 години

работно искуство на геодетските работи; и 3) да има положен испит за стекнување овластување за овластен

геодет.

117

За стекнување на овластување за овластен геодет од

ставот 1 на овој член се плаќа надоместок на Комората на овластени архитекти и овластени инжењери.

Начинот на издавање, продолжување и одземање на

овластувањето како и висината на надоместокот за издавање на овластување, просториите и опремата потребни за извршување на

геодетските работи, формата и содржината на образецот на овластувањето, формата, содржината и начинот на водење на

именикот, ги пропишува директорот на Државниот завод за геодетски работи.

Комората на овластени архитекти и овластени инжењери е должна по спроведувањето на испитот во рок од пет дена да ги

извести лицата кои не го положиле испитот, а на лицата кои го положиле испитот да им издаде овластување.

Член 103 е

Овластувањето за овластен геодет се издава за период од 5 години и може да се продолжува по истекот на рокот доколку

имателот на овластувањето за властен геодет шест месеци пред истекот на рокот поднесе барање до Комората на овластени архитекти и

овластени инженери. Против решението на Комората може да се поднесе жалба до

надлежната второстепена комисија при Владата на Република Македонија.

Член 103 ж

Овластувањето за овластен геодет ќе престане да важи:

1) Ако овластениот геодет во рокот определен во член 103 е на овој закон не поднесе барање за продолжување на овластувањето за

овластен геодет; 2) Потполно или делумно ја изгуби деловната способност;

3) Во вршењето на геодетските работи сторил кривично дело за кое со правосилна пресуда му е изречена казна затвор подолго од 6

месеци и 4) Ако на овластениот геодет му е изречена мерка на безбедност

забрана на вршење професија, дејност или должност.

118

Член 103 л

Трговецот поединец - овластен геодет и трговското друштво за геодетски работи се должни пред да започнат со работа да се

осигураат од одговорност за штета која би можеле да им ја причинат на трети лица при вршењето на работите.

Најнискиот износ на осигурувањето за одговорност за штета од став 1 на овој член изнесува тригодишни просечни плати во

Републиката пресметан според податоците од Државниот завод за статистика.

Трговецот поединец - овластен геодет и трговското друштво за геодетски работи се должни уредно да го

продолжуваат осигурувањето од одговорност . Трговецот поединец - овластен геодет и трговското друштво

за геодетски работи се должни примерок од договорот за осигурување односно за продолжување на осигурувањето да

достават до Државниот завод за геодетски работи во рок од 7 дена од денот на склучувањето на договорот за осигурување.

Член 103 љ

Трговецот поединец - овластен геодет и трговското друштво за

геодетски работи се запишуваат во именикот на трговци поединци –

овластени геодети и трговски друштва за геодетски работи, кој се води

во Комората на овластени архитекти и овластени инжењери .

Член 103 м

Трговецот поединец - овластен геодет и трговското друштво за

геодетски работи се должни геодетските работи да ги вршат согласно овој закон.

Кај субјектите од ставот 1 на овој член геодетските работи не можат да ги вршат државните службеници вработени во Државниот

завод за геодетски работи. Доколку лицето вработено во Државниот завод за геодетски

работи постапува спротивно на став 2 од овој член, му се изрекува престанок на вработувањето.

119

Член 103 н

Секој геодетски елаборат мора да биде заверен и потпишан од

овластениот геодет регистриран како трговец поединец – овластен

геодет, односно од овластениот геодет вработен во трговското друштво за геодетски работи.

Член 103 њ

Трговецот поединец - овластен геодет и трговското друштво

за геодетски работи се должни да ги користат податоците од премерот и катастарот на недвижностите.

Кон геодетските елаборати што се доставуваат на спроведување или заверка до Државниот завод за геодетски

работи се доставуваат и податоците кои биле користени при нивното изготвување како и доказ за платен надоместок за

користење на податоците од премерот и катастарот на недвижностите.

Член 103 о

Трговец поединец-овластен геодет и трговското друштво за геодетски

работи за извршените геодетски работи наплаќаат надоместок чија

висина особено зависи од обемот(површина на недвижностите што се преедмет на премерот,бројот на објекти И другоќ,оддалеченоста на

недвижностите,теренските услови(густина на детаљот)И сложеноста на геодетските работи.

Висината на надоместоците од ставот 1 на овој член се

утврдува со тарифник кој го донесува Владата на Република Маке-

донија на предлог на Државниот завод за геодетски работи.

Член 103 п

Трговецот поединец овластен геодет и трговското друштво за геодетски работи се должни геодетските работи да ги извршуваат по

120

редоследот по кој се поднесени барањата од странките и не смеат да го

одолговлекуваат нивното извршување. Барањата од странките, субјектите од став 1 на овој член се

должни да ги заведуваат во интерната деловодна книга. На трговецот поединец овластен геодет и на овластениот геодет

вработен во трговското друштво за геодетски работи кои постапуваат спротивно на став 1 и став 2 од овој член им се одзема овластувањето за

овластен геодет. Директорот на Државниот завод за геодетски работи ќе донесе

поблиски прописи за видот и начинот на вршењето на оперативните теренски геодетски работи и геодетски работи за посебни намени и за

начинот на водењето на евиденција за истите.

Глава ВИИИ

ЧУВАЊЕ И КОРИСТЕЊЕ НА ПОДАТОЦИТЕ ОД ПРЕМЕРОТ И

КАТАСТАРОТ НА НЕДВИЖНОСТИТЕ

Член 106

Оригиналите на геодетските планови од основните геодетски

работи и другата документација се чуваат во посебни простории и под посебни услови во Државниот завод за геодетски работи.

Начинот на чување и користење на документацијата од премерот и катастарот на недвижностите го пропишува Владата на Република

Македонија.

Член 107

Оригиналите на геодетските планови, работните оригинали на

катастарските планови и операти не можат да се изнесуваат од просториите на Државниот завод за геодетски работи освен во

процесот на репродукција.

Член 108

Увидот во податоците од премерот и катастарот на недвижностите

се врши во службените простории на Државниот завод за геодетски работи во присуство на овластено лице.

121

Државниот завод за геодетски работи е должен, по барање на

заинтересирано лице да издаде исправа за фактите што произлегуваат од податоците на премерот и катастарот на недвижностите, ако за

определени податоци не е определено поинаку.

Податоците од премерот и катастарот на недвижностите

треба да се чуваат и да се користат исклучиво за намената за која се издадени.

Член 109

За користење на податоците од премерот и катастарот на недвижностите се плаќа надоместок.

Висината на надоместокот за користење на податоците од

став 1 на овој член зависи од трошоците за нивното изготвување,

формата, содржината и обемот на подато-ците и степенот на

нивната употребливост.

Надоместокот од став 1 на овој член не се плаќа за потребите

на државните органи.

Висината на надоместокот од ставот 1 на овој член се утврдува со

тарифник кој го донесува Владата на република Македонија на предлог на Државниот завод за геодетски работи

Член 109а

Државниот завод за геодетски работи е должен да ги заштити

податоците од премерот и катастарот на недвижностите преку спроведување, односно преземање на правни, организациони и

технолошки постапки и мерки со кои се спречува нелегално прибирање, обработка, чување, користење или пренос на податоците, случајна или

намерна измена или уништување на податоците, како и нелегално изнесување на податоците надвор од Државниот завод за геодетски

работи.

Државниот завод за геодетски работи е должен податоците од

премерот и катастарот на недвижностите да ги издава по редоследот на поднесените барања и во рок не подолг од три дена.

122

Член 110

Членот се брише(сл.весник на РМ бр.70/2006)

Глава ИЏ

НАДЗОР

Член 111

За извршувањето на одредбите на овој закон и прописите донесени врз основа на него е одговорен Државниот завод за геодетски работи.

Член 112

Државниот завод за геодетски работи има право и должност

да: 1) издава упатства во врска со спроведување на овој закон и

на прописите донесени врз основа на него; и 2) врши непосреден надзор над работењето на трговците

поединци - овластени геодети и трговските друштва за геодетски работи.

Членовите од 113,114,115,116,117,118,119,120 и 121 се бришени 1991

год.

Член 122

При вршење на непосредниот надзор од член 112 точка 2 од овој закон се утврдува дали трговците поединци - овластени геодети и

трговските друштва за геодетски работи: 1) геодетските работи ги вршат согласно овој закон;

123

2) се осигурани од одговорност за штета која би можеле да им ја

причинат на трети лица при вршењето на работите и дали уредно го продолжиле осигурувањето од одговорност;

3) за извршените геодетски работи наплаќаат надомест согласно

критериумите од членот 103-ј на овој закон; 3) при вршење на геодетските работи ги користат податоците од

премерот и катастарот на недвижностите; и

4) податоците од премерот и катастарот на недвижностите ги чуваат и користат исклучиво за намената за која се издадени.

6) геодетските работи ги вршат државни службеници вработени во Државниот завод за геодетски работи. “

Член 122 а

Ако при вршење на надзорот од член 122 од овој закон Државниот завод за геодетски работи утврди недостатоци, со записник ќе го

задолжи тровецот поединец - овластен геодет и трговското друштво за геодетски работи во рок од 15 дена од добивањето на записникот да ги

отстранат утврдените недостатоци.

.

Член 122 б

Ако во рокот определен според член 122 а од овој закон трговец

поединец – овластен геодет и трговско друштво за геодетски работи не

ги отстранат утврдените недостатоци, директорот на Државниот завод за геодетски работи поднесува предлог до Комората на овластени

архитекти и овластени инжењери за одземање на овластувањето за вршење на геодетски работи на овластениот геодет.

Против решението на Комората од став 1 на овој член незадоволната странка може да поднесе жалба до надлежната

второстепена комисија при Владата на Република Македонија. Врз основа на извршното решение ќе се изврши бришење од

именикот на трговци поединци – овластени геодети и трговски друштва

за геодетски работи.

Овластениот геодет на кого му е одземено овластувањето не може пред истекот на 5 години од денот на одземањето на овластувањето да

се стекне со ново овластување.

124

Членот 123 е бришен 1991 г.

Глава Џ

КАЗНЕНИ ОДРЕДБИ

Член 124

Со парична казна од 50.000,00 до 150.000,00 денари ќе се казни за прекршок, правното лице како сопственик на недвижноста, ако:

1) отстрани, уништи, расипе или засипе белези и знаци за премерот (член 20 став 1)

2) во пропишаниот рок не го извести Државниот завод за геодетски работи за изведување на градежни и други работи со кои може

да се оштети белегот или знакот на премерот или со кои се намалува можноста за негово користење (член 21 став 1);

3) не ги обележи во определен рок со видни и трајни белези и знаци границите на недвижностите што ги користи на начин што

го определува Државниот завод за геодетски работи (член 30 став 2); и

4) во пропишаниот рок не ја пријави на Државниот завод за геодетски работи секоја настаната промена на правата на

недвижностите, промена на катастарската култура на земјиштето, изградбата, надградбата и доградбата или

отстранување на градежен и друг објект, како и промените што

125

се од влијание за определување на катастарската класа на

земјиштето (член 85). За прекршок од став 1 на овој член ќе се казни и одговорното лице

во правното лице со парична казна од 10.000,00 до 50.000,00 денари. За прекршок од став 1 на овој член ќе се казни физичкото лице

како сопственик на недвижноста со парична казна од 10.000,00 до 50.000,00 денари.”

Член 124 а

Со парична казна од 100.000,00 до 250.000,00 денари ќе се казни

за прекршок трговското друштво за геодетски работи ако:

1) геодетските работи не ги врши согласно овој закон (член 103 м); 2) не се осигура од одговорност за штета која би можел да им ја

причини на трети лица при вршењето на работите или не го продолжува уредно осигурувањето од одговорност (член 103 л);

3) не ги обележи во определен рок со видни и трајни белези и знаци границите на недвижностите што ги користи на начин што

го определува Државниот завод за геодетски работи (член 30 став 2); и

4) не ги користи податоците од премерот и катастарот на недвижностите (член 103 њ);и

5) не ги чува и користи податоците од премерот и катастарот на недвижностите исклучиво за намената за која се издадени (член

108 став 3). 6) Геодетските работи ги вршат државни службеници вработени во

Државниот завод за геодетски работи (член 103м став 2). За прекршок од став 1 на овој член ќе се казни и одговорното лице

во трговското друштво за геодетски работи со парична казна од 30.000,00 до 50.000,00 денари.

За прекршок од став 1 на овој член ќе се казни трговецот поединец- овластен геодет со парична казна од 30.000,00 до 50.000,00

денари.”

Глава ЏИ

ПРЕОДНИ И ЗАВРШНИ ОДРЕДБИ

Член 127

126

На подрачјата каде што премерот е во тек, установувањето на

катастарот на недвижностите ќе се изврши според одредбите на овој закон.

На подрачјата на кои е извршен премерот и е изготвен катастар на земјиштето, како и на подрачјата на кои постои пописен катастар, ќе се

изврши премер, и ќе се изготви катастар на недвижностите, според одредбите на овој закон.

Член 128

До донесувањето на прописите од членовите 23, 27 став 3, 36, 38

став 3, 42, 49, 56, 73, 86, став 4 и 101 на овој закон доколку не се во спротивност со овој закон, ќе се применуваат прописите донесени врз

основа на законот за премер и катастар на земјиштето (“Службен весник на СРМ” бр.34/72 и 13/78) и тоа:

1. Правилник за пропишување на податоци од основните геодетски работи, снимените детали и изработените оригинали на планови и

карти кои се даваат на увид и за начинот и постапката на нивното користење (“Службен весник на СРМ” број 2/79);

2. Правилник за катастарското класирање на земјиштето (“Службен весник на СРМ” бр.38/78);

3. Правилник за излагање на јавен увид на податоците од премерот и катастарот на земјиштето (“Службен весник на СРМ” број 38/78);

4. Правилник за изработка на катастарскиот операт и негово одржување (“Службен весник на СРМ” број 35/74);

5. Правилник за одржување на премерот и катастарот на земјиштето (“Службен весник на СРМ” број 6/75);

6. Правилник за вршење на геодетските работи при постапката за експропријација вон градежните реони и за реализација на

урбанистичките решенија во градовите и населбите од градски карактер (“Службен весник на СРМ” број 24/75); и

7. Правилник за чување и архивирање на податоците од премерот и катастарот на земјиштето (“Службен весник на СРМ” бр. 6/75).

Член 129

Директорот на Републичката геодетска управа ќе ги донесе прописите од

членовите 27 став 3, 42, 49, 56, 73, 86, став 4 и 101 на овој закон во рок од една година, прописите од членовите 23 и 38 став 3 на овој закон во

рок од три месеци од денот на влегувањето во сила на овој закон.

127

Член 130 е бришен 1991 год.

Член 131

Документацијата од катастарот на земјиштето, евиденцијата на недвижностите во општествена сопственост и таписко-интабулационите

книги на подрачјето на кое е установен катастар на недвижностите, според одредбите на овој закон, поминуваат на трајно чување во

Републичката геодетска управа .

Член 132

Со денот на почетокот на примената на катастарот на

недвижностите за определени подрачја установен според одредбите на овој закон, за тие подрачја престануваат да важат Законот за премер и

катастар на земјиштето (“Службен весник на СРМ” број 34/72 и 13/78), Законот за евиденција на недвижностите во општествена сопственост

(“Службен весник на СРМ” број 34/72 и 13/78), Законот за евиденција на недвижностите во општествена сопственост (“Службен весник на СРМ”

бр.40/72) и потточката 4 на точката Б од став 1 на член 36 од Законот за редовните судови (“Службен весник на СРМ” број 10/76, 30/77, 36/77,

9/78, и 27/78) во делот што се однесува на вршењето на таписко-интабулационите работи.

До установување на катастарот на недвижностите (катастарскиот

операт) според одредбите на овој закон, во законите од став 1 на овој член надлежностите утврдени за општинските органи ќе ги вршат

соодветните републички органи.

Член 133 Овој закон влегува во сила осмиот ден од денот на објавувањето

во Службен весник на Социјалистичка Република Македонија.

Член 59

Поблиски прописи предвидени со овој закон ќе се донесат во рок

од 6 месеци од неговото влегување во сила. До донесување на поблиските прописи од став 1 на овој член ќе се

применуваат постојните прописи.

Член 60

128

Државниот завод за геодетски работи ќе ги врши оперативните

теренски геодетски работи од членот 5 на овој закон, но не подолго од две години од денот на влегување во сила на овој закон.

Член 61

Со податоците за бонитирање на земјиштето Државниот завод за геодетски работи ќе постапи согласно прописите за архивска граѓа и

архивско работење.

Член 62

Со овластување за овластен геодет, под услови определени со овој закон може да се стекнат геодетски инженери со најмалку 5 години

работно искуство на геодетски работи.

Геодетските инженери од став 1 од овој член се должни во рок од 5

години од денот на издавањето на овластувањето за овластен геодет да се стекнат со образование на дипломиран геодетски инженер.

На геодетските инженери кои во рок од 5 години од денот на издавањето на овластувањето не го дооформат образованието на

дипломиран геодетски инженер им престанува важноста на овластувањето за овластен геодет.

Геодетските инженери кои на денот на влегување во сила на овој закон имаат над 10 години работно искуство во геодетските работи не

се должни да го дооформат образованието согласно став 2 од овој член.

Член 62 а

Надлежностите на Комората на овластени архитекти и овластени

инжењери утврдени со овој закон до отпочнување со работа на Комората ќе ги врши Државниот завод за геодетски работи.

129

Член 65

Се овластува Законодавно-правната комисија на Собранието на

Република Македонија да утврди пречистен текст на Законот за премер, катастар и запишување на правата на недвижностите.

Член 66

Овој закон влегува во сила осмиот ден од денот на објавувањето во Службен весник на Република Македонија.