-
W E T E R Y N A R I A W T E R E N I E • 3 / 2 0 1 9 • 7
T E M A T S E Z O N U
Jedną z podstawowych patologii by-dła mlecznego są występujące
en-demicznie kulawizny, powodujące problemy zdrowotne i zaburzenia
dobrostanu prowadzące do znaczą-cego obniżenia produkcji mlecz-nej
(1-3). Prewalencja kulawizn ma w ostatnich dekadach tenden-cję
wzrostową, wraz z nasileniem intensywności produkcji, liczebno-ści
stad, a także rosnącymi wyma-ganiami krów. Kulawizna nie jest
chorobą samą w sobie, jest raczej objawem wielu schorzeń rogu
racico-wego i otaczającej go skóry. Etiologia i patogeneza wielu z
tych chorób po-zostaje wciąż słabo poznana (4), ale z pewnością
większość z nich może być powiązana z zarządzaniem i spo-sobem
utrzymania bydła w oborach wolnostanowiskowych. Podstawową
strategią mającą na celu zwalcza-nie kulawizn powinny być
działa-nia prewencyjne, takie jak poprawa dobrostanu, spokojne
obchodzenie się ze zwierzętami oraz regularna korekcja racic.
Korekcja lecznicza jest również podstawowym elemen-tem utrzymywania
właściwego stanu racic. Jednakże przez skupianie się na objawach i
istniejących zmianach, a nie na przyczynie problemu, ten bardzo
często nawraca.
W poniższym artykule opisane zostaną różne aspekty obejmujące
temat kulawizn, zmian w obrębie
racic, leczenia i działań prewencyj-nych. Najważniejszym
wnioskiem jest to, że stan racic i występowanie kulawizn muszą być
kontrolowane w efekcie współpracy pomiędzy le-karzem weterynarii,
osobami prze-prowadzającymi korekcję racic, oso-bami
odpowiedzialnymi za żywienie, a przede wszystkim właścicielem.
Dobrostani względy ekonomiczne
Kulawizny zakłócają dobrostan krów. Zwierzęta, u których
występują ku-lawizny, przeznaczają mniej czasu na jedzenie,
odpoczynek, a w kon-sekwencji produkują mniej mleka. Spadek
produkcji mlecznej, zależ-nie od badań, szacowany jest mię-dzy 270
kg a 857 kg na laktację (5).
Zmniejszone pobranie paszy pro-wadzi do spadku kondycji, a także
zmniejszenia się poduszeczki pal-cowej, co z kolei zwiększa
prawdo-podobieństwo uszkodzenia rogu po-deszwowego i przewlekłej
kulawizny (6, 7). Spadek masy ciała może rów-nież prowadzić do
zaburzeń meta-bolicznych, takich jak: ketoza, stłusz-czenie wątroby
i przemieszczenie trawieńca. Kulawa krowa niechętnie obskakuje inne
krowy, słabiej ma-nifestuje objawy rui, przez co przy-czynia się do
pośredniego wpływu na wskaźniki rozrodowe, tj. współ-czynnik
zacieleń, okres między-
lek. wet. Kurt Bach*, dr n. wet. Bartosz Pawliński**,
lek. wet. Łukasz Zdrojkowski**, lek. wet. Michał Trela**,
prof. dr hab. Zdzisław Gajewski**
* Department of Veterinary Clinical Sciences Copenhagen w
Danii
** Katedra Chorób Dużych Zwierząt z Kliniką Wydziału Medycyny
Weterynaryjnej SGGW
w Warszawie
Zarządzanie zdrowiem racic w stadzie bydła mlecznego– zmiany
chorobowe, leczenie i prewencja
StreszczenieW artykule pokrótce zostały omówione niektóre ogólne
aspekty dotyczące zmian chorobowych, leczenia i zarządzania
zdrowiem stada, związane z kulawizną w produkcji mleka. Kulawizna u
bydła mlecznego stanowi poważny problem wpływający na dobrostan
zwierząt i powoduje straty finansowe dla rolnika z powodu:
obniżonej produkcji mleka, zmniejszonej płodności i wczesnego
uboju. Lekarz weterynarii odgrywa najważniejszą rolę w usprawnieniu
przebiegu procesu eliminowania i zmniejszenia liczby uszkodzeń
racic w oparciu o współpracę z innymi specjalistami związanymi z
hodowlą.
Słowa kluczowezarządzanie zdrowiem racic, kulawizny, bydło
mleczne
AbstractThis paper briefly discusses some general aspects of
lesions, treatment and herd health management associated with
lameness in dairy production. Lameness in dairy cattle is a major
welfare problem, causing financial losses for the farmer due to
lowered milk production, decreased fertility and early culling. The
veterinarian is the key person, responsible for a good
collaboration with other professionals associated with the
farm.
Keywordshoof health management, lesions, dairy cattle
Hoof health management in a herd of dairy cattle – disease
changes, treatment and prevention
-
W E T E R Y N A R I A W T E R E N I E • 3 / 2 0 1 9 • 8
T E M A T S E Z O N U
ciążowy itd. (5). U krów, u których stwierdzono kulawiznę,
szansa na to, że zostaną usunięte ze stada, jest większa niż u krów
bez kulawizny. Na podstawie wyników badań prze-prowadzonych w USA
stwierdzono, że u krów z zaburzeniami w obrębie rogu racicowego
istnieje o 1,7 raza wyższe prawdopodobieństwo brako-wania (8).
Kulawizny nie pozostają bez wpływu na straty w wydajności, a
zaburzenia dobrostanu wpływają na ekonomię utrzymania stada.
Do-datkowymi czynnikami są wydat-ki na leczenie i czas przeznaczony
na obsługę chorych zwierząt. Ba-danie przeprowadzone w Holandii w
2010 roku (9) wykazało, że średni koszt związany z przypadkiem
kula-wizny wyniósł 76 euro. Inne donie-sienia mówią o tym, że w 70%
przy-padkach kulawizn problem dotyczy krów w laktacji (10). To
pokazuje, że właściwe zapobieganie występo-waniu tego problemu
pozwala na za-oszczędzenie znacznych kwot.
Z punkty widzenia opinii pu-blicznej kulawizny są czynnikiem w
oczywisty sposób zaburzającym dobrostan. Obecnie konsumenci
przywiązują coraz większą uwagę do kwestii dobrostanu zwierząt, a
ku-lawizny są postrzegane bardzo nega-tywnie nawet przez laików.
Zwróce-nie uwagi na ten aspekt przez cały przemysł mleczny poprawi
odbiór
Ryc. 1. Zapalenie skóry palców: typowa lokalizacja stopy; Ryc.
2. Terapia zapalenia skóry palców z użyciem kwasu salicylowego: na
obszar zmienionej tkanki należy założyć luźny opatrunek z bandaża i
pozostawić na 2-3 dni. Bandaż musi być na tyle luźno owinięty, żeby
można było pod niego wsunąć przynajmniej dwa palce z boku; Ryc. 3.
Wrzód podeszwy w racicy zewnętrznej: typowa lokalizacja tego
rodzaju zmiany
1 2 3
kopytowym ani innymi )
kwasem salicylowym
-3 dniach
na kolejne 2-3 dni
Algorytm 1. Postępowanie przy zapaleniu skóry palców
ryc.
arch
iwum
Kutra B
acha
-
W E T E R Y N A R I A W T E R E N I E • 3 / 2 0 1 9 • 10
T E M A T S E Z O N U
tej gałęzi w społeczeństwie i wpły-nie na dobrostan u krów
mlecznych.
Zmiany Diagnoza konkretnego rodzaju zmiany dotykającej róg
racicowy może być skomplikowana, natomiast ogólnie możemy podzielić
zmiany na dwie grupy: związane z choro-bami zakaźnymi i samym
uszkodze-niem rogu.
Choroby zakaźne C h o ro by z a k a ź n e z w i ą z a n e są
przede wszystkim ze skórą w prze-strzeni międzypalcowej i okolicy
od strony opuszki piętki. Zapalenie skóry palców (choroba
Montellaro), zanokcica, zapalenie skóry szpary
międzyracicowej oraz erozja rogu opuszek to często występujące i
sze-roko rozpowszechnione choroby za-kaźne diagnozowane w niemal
każ-dym stadzie bydła utrzymywanego w chowie zamkniętym na świecie.
W związku z tym, że zapalenie skóry szpary międzyracicowej i erozja
rogu opuszek odgrywają niewielką rolę w wywoływaniu kulawizn,
zostaną potraktowane nieco ogólniej. Jednak-że obie choroby
związane są ze sła-bym standardem higieny w oborze i mogą
predysponować do występo-wania innych zmian poprzez osła-bienie
bariery skórnej i zmianę ob-ciążania danej kończyny.
Zanokcica, wywoływana przez Fu-sobacterium necrophorum, jest
szeroko
znana hodowcom i lekarzom wetery-narii ze względu na nagłe
pojawie-nie się bólu, opuchlizny, gorączki i ostrej kulawizny.
Zdaniem autorów jest to jedyna z chorób dotykających racice, które
wymagają antybiotyko-terapii. Sukces terapeutyczny zależy przede
wszystkim od szybkiego roz-poznania, wdrożenia leczenia
anty-biotykami, optymalnie połączonego z podaniem niesteroidowych
leków przeciwzapalnych. Odpowiedź na le-czenie jest najczęściej
natychmiasto-wa, nie ma negatywnych następstw choroby, a zwierzę
wykazuje silną naturalną odporność przez przynaj-mniej 6 miesięcy
(11).
Zapalenie skóry palców jest najczęstszą przyczyną kulawi-zny
(12, 13). Ta zakaźna choroba skó-ry występuje na całym świecie i
była odnotowana nawet u bydła utrzy-mywanego w chowie pastwiskowym
w Nowej Zelandii oraz Chile. Najczę-ściej lokalizuje się na
dłoniowej/sto-powej krawędzi szpary międzypalco-wej, na skórze
pomiędzy opuszkami piętki i w ponad 90% przypadków do-tyczy kończyn
miednicznych. Owal-na, wrzodziejąca zmiana jest bardzo bolesna w
fazie ostrej, co skutkuje kulawizną, rzadziej spotykaną w for-mie
przewlekłej. Wiele gatunków bakterii z rodzaju Treponema (kręt-ki)
jest związanych z wystąpieniem zapalenia skóry palców. Niemniej
jednak nie są one w stanie samo-dzielnie rozpocząć infekcji okolicy
racicy, choroba powstaje najprawdo-podobniej jako powikłanie
istniejącej zmiany wywołanej przez inne bakte-rie. Wciąż nieznane
są pewne mecha-nizmy patogenezy zapalenia skóry palców. W ostrej
postaci liczba kręt-ków jest bardzo wysoka. Jest to
naj-prawdopodobniej główne źródło tych drobnoustrojów w środowisku,
które następnie mogą zakażać inne osob-niki. Z tego powodu do
opanowania choroby w stadzie niezwykle ważne jest szybkie
zidentyfikowanie i wdro-żenie leczenia w przypadku ostrej postaci.
Przez wiele lat najczęściej stosowano antybiotyki miejscowo, zwykle
tetracykliny w postaci prosz-
(
przyklejony do zdrowej racicy.
i kontrola gojenia 10-
uszkodzenia.
Algorytm 2. Postępowanie przy uszkodzeniu rogu racicowego
-
W E T E R Y N A R I A W T E R E N I E • 3 / 2 0 1 9 • 11
T E M A T S E Z O N U
ku lub aerozolu. Kilka dni po zasto-sowaniu miejscowym
antybiotyku zmiany wykazują oznaki gojenia, jed-nak ostatnie
badania sugerują, że ta-kie leczenie nie zapobiega nawrotom
pojawiającym się kilka tygodni póź-niej (15). Kolejnym ryzykiem
powią-zanym z leczeniem miejscowym jest karencja mleka. Pomimo że
nie jest ona wymagana przy takiej drodze po-dania leków, w badaniu
przeprowa-dzonych u 50 krów stwierdzono nie-wielkie stężenia
tetracyklin w mleku 8 godzin po zastosowanym leczeniu (16).
Histologiczna ocena tkanki po-branej od krów leczonych ze względu
na zapaleniem skóry palców wykaza-ła liczne komórki bakteryjne z
rodza-ju Treponema otorbione w naskórku i skórze właściwej (17).
Uważa się, że w ten sposób bakterie oczekują na spadek odporności
krowy, aby ponownie wywołać objawy klinicz-ne. Może to nastąpić w
kilka tygo-dni po wycieleniu, w czasie ostrego mastitis lub podczas
rui. Krowy wy-kształcają słabą odporność na bak-terię wywołujące
zapalenie skóry palców lub jej brak, dlatego choroba ta może
występować u tej samej kro-wy wielokrotnie (14). Istnieje również
grupa krów, która nie choruje przez całe życie, co może sugerować
gene-tyczne uwarunkowanie podatności lub odporności u tych zwierząt
(14).
W Niemczech, Austrii i Skandyna-wii zamiast antybiotyków
wykorzy-stuje się kwas salicylowy w postaci proszku lub pasty,
osiągając przy tym szybkie wyleczenie i mniej na-wrotów niż przy
antybiotykach (15, 18, 19). Po nałożeniu kwasu salicylo-wego na
zmianę należy założyć opa-trunek, aby nie doprowadzić do
za-nieczyszczenia rany i maksymalnie wydłużyć jego kontakt ze
skórą. Opatrunek powinien być luźny, aby nie utrudniać przepływu
krwi oraz ułatwić jego usunięcie przez wła-ściciela w późniejszym
okresie, bez
konieczności umieszczania krowy w poskromie. Opatrunek powinien
być zdjęty po 2-3 dniach od zaapli-kowania kwasu salicylowego.
Pozo-stawienie go zbyt długo niebezpiecz-nie zwiększa ryzyko
pojawienia się beztlenowego środowiska idealnego dla krętków lub
uszkodzenia skóry przez sam opatrunek.
Działania z zakresu prewencji zapalenia skóry palców obejmują:
poprawę higieny w oborze oraz we-wnętrznej i zewnętrznej
bioaseku-racji, szybkie wdrażanie leczenia w przypadkach
klinicznych w celu
Ryc. 4. Anatomia racicy. Wall horn – ściana rogowa; distal
phalanx – kość racicowa; deep flexor tendon – ścięgno zginacza
głębokiego; digital cushion – tkanka wyścielająca opuszki (poduszka
tłuszczowa); corium – tworzywo podeszwowe; sole horn – podeszwa
rogowa
r e k l a m a
-
W E T E R Y N A R I A W T E R E N I E • 3 / 2 0 1 9 • 12
T E M A T S E Z O N U
zapobiegania rozpowszechnianiu się bakterii w środowisku, jak
rów-nież dezynfekcje racic poprzez ką-piele lub aerozole
dezynfekujące. Należy oczywiście pamiętać, że ką-piele racic to
środek jedynie prewen-cyjny i nie zastąpi leczenia. Najczę-ściej
wykorzystywanymi w tym celu związkami chemicznymi są siarczan
miedzi i formaldehyd, których działa-nie zostało potwierdzone
badaniami. Należy jednak pamiętać, że siarczan miedzi ma negatywny
wpływ na śro-dowisko, do którego dostaje się wraz z gnojowicą. Z
kolei formaldehyd jest toksyczny, rakotwórczy i stanowi za-grożenie
dla życia ludzi. W związku z takim działaniem ubocznym wyżej
wymienionych środków zalecamy stosowanie innych płynów
dezynfe-kujących dostępnych na rynku. Wy-bierając je, powinno się
sprawdzić ich skuteczność (potwierdzoną ba-daniami naukowymi) i
postępować zgodnie z instrukcją stosowania. Nie powinno się
stosować środków chemicznych o niskim pH, mogą-cym uszkadzać skórę
i podrażniać istniejące zmiany, co w ostatecznym
rozrachunku prowadzi do długo-trwałego utrzymywania się choroby
u zwierząt.
Uszkodzeniarogu racicowego
Uszkodzenia rogu racicowego to zmiany dotyczące rogu racicy, a
więc podeszwy i ściany. Około 90% przypadków lokalizuje się na
bocz-nych racicach kończyn miednicz-nych.
Dotychczas uszkodzenia rogu racicowego były wiązane z żywie-niem
i ochwatem, teorią zapożyczo-ną z hipiatrii, jednakże nie udało się
jej naukowo udowodnić. Obec-nie większość naukowców zgadza się, że
zmiany te są raczej wyni-kiem stłuczenia puszki racicowej. Zerwanie
aparatu podwieszającego i zmniejszona grubość opuszki pal-cowej
prowadzą do zwiększonego nacisku trzeciego członu palcowe-go na
tworzywo i tkankę produkują-cą róg racicowy (20, 21). Powoduje to
uszkodzenie tworzywa skutkujące krwawieniem, bólem, a w niektórych
przypadkach zatrzymaniem wzrostu
rogu. U krowy widoczne będą obja-wy kulawizny, a róg może
przybrać czerwonawy kolor – oznakę krwawie-nia. Jeśli wytwarzanie
rogu zostanie zatrzymane, podeszwa z czasem się zetrze i tworzywo
zostanie odsłonię-te. Istotnym faktem jest to, że do ura-zu
najczęściej dochodzi wewnątrz puszki racicowej, a rzadziej chodzi o
nadepnięcie na kamień lub inny ostry przedmiot.
Najczęściej występującymi uszko-dzeniami rogu racicowego są:
wy-lewy, krwawe podeszwy (krwawe podbicia), wrzód podeszwy,
choro-ba linii białej, podwójna podeszwa i martwica kości racicowej
(13). Przy-czyna tych zmian jest wieloczynni-kowa, jednakże można
stwierdzić, że wynikają one ze złego zarzą-dzania zdrowiem stada,
niedosto-sowanych budynków i częściowo nieprawidłowego żywienia.
Pomię-dzy urazem a pojawieniem się ob-jawów klinicznych kulawizny
wystę-puje dwumiesięczne opóźnienie. W tym czasie dochodzi do:
krwawie-nia w obrębie tworzywa, zatrzyma-nia wytwarzania rogu i
odsłonięcia
Algorytm 3. Diagram ukazujący postępy w działaniach na rzecz
poprawy zdrowia racic w stadzie
-
W E T E R Y N A R I A W T E R E N I E • 3 / 2 0 1 9 • 13
T E M A T S E Z O N U
tworzywa (22). Objawy najczęściej stwierdzane są 2-3 miesiące po
wy-cieleniu, co wskazuje na wystąpienie urazu w okresie
okołoporodowym. Znany jest wpływ zmiany pozio-mów hormonów
związanej z po-rodem na rozluźnienie struktury listewek
rogotwórczych (23, 24), co wraz ze zmianą proporcji cza-su
odpoczynku krowy, nasiloną ru-chliwością w oborze i zmianą paszy w
początkowym okresie laktacji po-woduje wysokie ryzyko pojawienia
się uszkodzeń skutkujących potem kulawiznami (12). Z tego powodu
działania prewencyjne powinny do-tyczyć przede wszystkim krów
bez-pośrednio po porodzie.
Leczenie uszkodzeń rogu wydaje się być nieskomplikowane,
przynaj-mniej w teorii. Polega ono na usu-nięciu zmienionej części
rogu i od-ciążeniu racicy objętej problemem. W praktyce jednak
wymaga to znacz-nej wprawy, ostrego noża kopytowe-go, a także
możliwości wstawienia krowy do poskromu z podstawkami i korbami do
podnoszenia kończyn.
Zarządzaniezdrowiem stada
Rozpoznanie problemów i czynni-ków ryzyka w stadzie jest
kluczo-we do rozwiązania kwestii zdrowia racic. Lekarz weterynarii
powinien być odpowiedzialny za pomoc wła-ścicielowi w poprawie
stanu racic w stadzie. Powinien być ogniwem łączącym działania
właściciela, oso-by dokonującej korekcji racic oraz odpowiedzialnej
za żywienie i two-rzyć plan działań mających na celu poprawę
sytuacji w stadzie. Jak opi-sano powyżej, choroby racic są
pro-blemem wieloczynnikowym i lekarz weterynarii nie jest w stanie
rozwią-zać go samodzielnie. Wymagana jest do tego współpraca
wszystkich stron zaangażowanych w zdrowie danego stada. Lekarz
weterynarii powinien skupić się na działaniach prewencyjnych i
nadzorze nad dzia-łaniami wykonywanymi przez wła-ściciela w celu
poprawy zdrowia stada. Tworzony plan powinien
składać się przynajmniej z czterech elementów: 1. Zdiagnozowania
problemu.2. Określenia przyczyny wystąpienia
problemu.3. Działań podjętych w celu rozwią-
zania problemu.4. Dalszych działań i ich monitoro-
wania (algorytm 3). W celu określenia problemu w da-
nym stadzie ważne jest, aby osoba wykonująca korekcję
odnotowywała zauważone zmiany. W przeciwnym razie nie będzie
możliwości stwier-dzenia, czy problemem w stadzie są uszkodzenia
mechaniczne, choro-by zakaźne czy jedno i drugie.
Kolejny krok to identyfikacja przy-czyn problemów. Zasadnicze
zna-czenie ma wyjaśnienie związku przy-czynowo-skutkowego
właścicielowi fermy w przypadkach niskiego po-ziomu higieny czy też
błędów w kon-strukcji obory i legowisk, obchodze-niu się ze
zwierzętami, wykonywanej korekcji czy braku zorganizowanego
działania w tym zakresie.
Po określeniu głównych wyzwań i przyczyn problemów należy
wspól-nie wykonać plan w celu ich roz-wiązania. Konieczne jest
dokładne nakreślenie zakresu działań i ich oczekiwanego efektu.
Przykłado-wo: usuwanie obornika cztery razy dziennie zamiast
dwukrotnego – po-prawa higieny kończyn i zmniejsze-nie występowania
zapalenia skóry palców. Inny przykład: dużo krów stojących w
legowiskach, ponieważ poręcz karkowa znajduje się na wy-sokości 105
cm, a więc zbyt nisko, i krowy mają utrudnione kładzenie się.
Powoduje to zwiększony nacisk na racice kończyn miednicznych i
zwiększa występowanie wrzodów podeszwy. Poręcz karkowa powinna być
podniesiona do wysokości 120 cm, co będzie skutkować częstszym
leżeniem krów i mniejszą liczbą przy-padków wrzodów podeszwy. W
pla-nie działania należy wyszczególnić osoby odpowiedzialne za:
jego kolej-ne części, czas, koszt i poziom osią-gnięcia celu, który
zostanie zweryfi-kowany po jego wdrożeniu.
re
kl
am
a
SILVECO SKINPROTECTION
Preparaty biobójcze
Aerozole higieniczne
Linia preparatów do korekcji racic
SILVECO DERM
SILVECO+
Pielęgnacja kopyt i skóry konia
-
W E T E R Y N A R I A W T E R E N I E • 3 / 2 0 1 9 • 14
T E M A T S E Z O N U
Po zastosowaniu planu monito-rujemy sytuację w stadzie, aby móc
stwierdzić, czy nasze działania przy-noszą korzyść. Ponownie
przydat-ne mogą być notatki osób wykonu-jących korekcję, aby
określić liczbę chorób racic w stadzie. Można rów-nież porównać
zdjęcia sprzed wdro-żenia planu i po nim w celu udo-kumentowania
poprawy higieny czy wydłużenia czasu leżenia krów. Po ocenie cały
proces można rozpo-cząć od nowa: problem – przyczyna – plan –
ocena.
Wnioski Kulawizny związane z uszkodzenia-mi rogu racic i
chorobami zakaźnymi są ważnym problemem w dobrosta-nie bydła
mlecznego oraz skutkują istotnym spadkiem produkcyjności i stratami
dla właściciela. Rozwiązy-wanie problemu kulawizn wydaje się
skomplikowane, zwłaszcza biorąc pod uwagę jego wieloczynnikowość,
natomiast przy dobrej współpracy z właścicielem stada małymi
kroka-mi można osiągnąć cel. Dwa naj-większe problemy w większości
stad to zapalenie skóry palców i wrzody podeszwy, więc powinno się
zacząć od skoncentrowania właśnie na nich. Główną uwagę w przypadku
zapa-lenia skóry palców należy zwrócić na leczenie, zapobieganie i
higienę. Rozwiązanie problemu wrzodów po-deszwy to regularna
korekcja racic, poprawa komfortu krów w oborze i zarządzania
stadem. Lekarz wete-rynarii powinien być odpowiedzial-ny za proces
poprawy zdrowia racic, jednakże w celu osiągnięcia pełnego sukcesu
wymagane są wysoka moty-wacja właściciela i dobra współpraca z
osobami wykonującymi korekcję racic, a także pracownikami
fermy.
Piśmiennictwo 1. Whay H.R., Main D.C.J., Green L.E.,
Webster A.J.F.: Assessment of the we-lfare of dairy cattle using
animal-based measurements: direct observations and investigation of
farm records. „Vet Rec.”, 2003, 53, 197-202.
2. Bruijnis M.R.N., Beerda B., Hoge-veen H., Stassen E.N.:
Assessing the
welfare impact of foot disorders in dairy cattle by a modeling
approach. „Ani-mal.”, 2012, 6, 962-970.
3. Ettema J.F., Capion N., Hill A.E.: The association of hoof
lesions at claw trim-ming with test-day milk yield in Danish
Holsteins. „Prev Vet Med.”, 2007, 79, 224-43.
4. Huxley J.N.: Lameness in cattle: An ongoing concern. „Vet J.
Special Issue: Bovine Lameness.”, 2012, 193, 610-611.
5. Huxley J.N.: Impact of lameness and claw lesions in cows on
health and pro-duction. „Livest Sci.”, 2013, 156, 64-70.
6. Bicalho R.C., Machado V.S., Ca-ixeta L.S.: Lameness in dairy
cattle: A debilitating disease or a disease of de-bilitated cattle?
A cross-sectional study of lameness prevalence and thickness of the
digital cushion. „J Dairy Sci.”, 2009, 92, 3175-3184.
7. Newsome R.F., Green M.J., Bell N.J., Bollard N.J., Mason
C.S., Whay H.R.: A prospective cohort study of digital cushion and
corium thickness. Part 1: Associations with body condition, lesion
incidence, and proximity to calving. „J Dairy Sci.”, 2017, 100,
1-14.
8. M a c h a d o V. S . , C a i xe t a L . S . , McArt J.A.,
Bicalho R.C.: The effect of claw horn disruption lesions and body
condition score at dry-off on survivabili-ty, reproductive
performance, and milk production in the subsequent lactation. „J
Dairy Sci.”, 2010, 93, 4071-4078.
9. Bruijnis M.R., Hogeveen H., Stas-sen E.N.: Assessing economic
consequen-ces of foot disorders in dairy cattle using a dynamic
stochastic simulation model. „J Dairy Sci.”, 2010, 93,
2419-2432.
10. Green L.E., Hedges V.J., Schukken Y.H., Blowey R.W.,
Packington A.J.: The impact of clinical lameness on the milk yield
of dairy cows. „J Dairy Sci.”, 2002, 85, 2250-2256.
11. Greenough P.: Bovine Laminitis and Lameness: A Hands On
Approach. El-sevier Health Sciences Saintt Louis, Great Britain
2007.
12. Cook N.B., Nordlund K.V., Oet-zel G.R.: Environmental
Influences on Claw Horn Lesions Associated with Laminitis and
Subacute Ruminal Acidosis in Dairy Cows. „J. Dairy Sci.”, 2004, 87
(E. Suppl.), E36-E46
13. Manske T., Hultgren J., Bergsten C.: Prevalence and
interrelationships of hoof lesions and lameness in Swedish dairy
cows. „Prev Vet Med.”, 2002, 54, 247-263.
14. Orsel K., Plummer P., Shearer J., De Buck J., Carter S.D.,
Guatteo R.: Missing pieces of the puzzle to effective-ly control
digital dermatitis. „Transbo-und Emerg Dis.”, 2018, 65,
186-198.
15. Kroeger C., Fiedler A., Muelling C., Zeiler E., Maierl J.:
Histological com-parison of the effect of antibiotic and
non-antibiotic topical treatments for digital dermatitis on
treponemes and the tissue regeneration. Proc. The 20th
International Symposium and 12th In-ternational Conference on
Lameness in Ruminants, Tokyo Japan. 2019.
16. Cramer G., Solano L., Johnson R.: Evaluation of tetracycline
in milk follo-wing extra-label administration of to-pical
tetracycline for digital dermatitis in dairy cattle. „J Dairy
Sci.”, 2019, 102 (1), 883-895.
17. Dopfer D., Lopez-Benavides M., Bu-chalova M., Mateus C.,
Cook N.B., Dusick A.F., Hemling T.C., Socha M., Read D., Gomez A.:
Clinical histo-pathological and microbiological cure of acute
digital dermatitis leasions and the influence of topical treatment
upon cure. 16th Symposium and 8th Confe-rence on Lameness in
Ruminants. Rotorua, New Zealand 2011.
18. Kofler J., Innerebner C., Pesenho-fer R., Hangl A., Tichy
A.: Effectiveness of salicylic acid paste for treatment of digital
dermatitis in dairy cows compared with tetracycline spray and
hydrotherapy. Berliner und Munche-ner tierarztliche Wochenschrift,
2015, 128 (7-8), 326-334.
19. Capion N., Larsson E.K., Nielsen O.L.: A clinical and
histopathological compa-rison of the effectiveness of salicylic
acid to a compound of inorganic acids for the treatment of digital
dermatitis in cattle. „J. Dairy Sci.”, 101, 1325-1333.
20. Lischer C., Ossent P., Raber M., Gey-er H.: Suspensory
structures and suppor-ting tissues of the third phalanx of cows and
their relevance to the development of typical sole ulcers
(Rusterholz ulcers). „Vet Rec.”, 2002, 151, 694-698.
21. Lischer C.J., Ossent P.: Pathogenesis of sole lesions
attributed to laminitis in cattle. Proceedings of the 12th
Inter-national Symposium on Lameness in Ruminants, Orlando, Florida
2002.
22. Raven E.T.: Cattle footcare and claw trimming. Ipswich,
Farming Press Books, 1989.
23. Tarlton J.F., Holah D.E., Evans K.M., Jones S., Pearson
G.R., Webster A.J.F.: Biomechanical and Histopathological Changes
in the Support Structures of Bovine Hooves around the Time of First
Calving. „Vet J.”, 2002, 163, 196-204.
24. Bach K., Nielsen S.S., Capion N.: Is The Bovine Pedal Bone
Sinking Around Calving? 19th International Symposium and 11th
Conference Lameness in Ruminants, Munich, Germany 2017.