Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/4 Summer 2009 YUNANCA–OSMANLICA/KARAMANLICA BİR SÖZLÜK: LEKSİKON ELLİNOTURKİKON Mustafa KILIÇARSLAN Hayrullah KAHYA ÖZET Krmnllr n dolu d ki T rk e konuş n ve zl rnd Grek lf besini kull n n Ortodoks risti nl rd . zellikle n dolu d rmn ony K seri Isp rt Burdur dn ve K r deniz vb. st nbul Suri e ve B lk nl rd ş dl r. K r m nl l r sl nd 11. z ld n dolu d zellikle Toros d lrn Biz ns t r fnd n erleştirilen skerlerdi. Bunl r Biz ns ordusund p r l sker ol n T rk zellikle Pe enek ve Kum n T rkleri bolr idi. Dh sonr Ortodoks risti n in nc n benimsediler. Şu nd o u 1923 teki n fus m b delesinden beri un nist n d ş m kt d r. Bu lşm d 18 0 l nd tin d bslmş un nc - Osm nl c K r m nl c bir s zl k ol n Leksikon Ellinoturkikon dl s zl n t ntm p lm ş ve zellikleri h kk nd bilgi verilmiştir. Anahtar Kelimeler: T rk Dili s zl k l k Ortodoks T rkler Leksikon Ellinoturkikon K rmnlc. THE GREEK–OTTOMAN/CARAMANIAN LANGUAGE DICTIONARY: LEKSIKON ELLINOTURKIKON ABSTRACT C r m ni ns were Orthodox Christi n in n toli . They used to both spe Tur ish nd use ree lph bet in their texts. They p rticul rly lived in n toli Do tora Ö re cisi, sta bu Ü iversitesi, T r Di i ve Edebiyat A abi i Da Do tora Ö re cisi, ar ara Ü iversitesi, T r Di i ve Edebiyat A abi i Da
18
Embed
YUNANCA OSMANLICA/KARAMANLICA BİR SÖZLÜK: …media.turuz.com/users/kesli-2017/Bolum_3_Files_1000-1499/1198... · Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 4/4 Summer 2009
YUNANCA–OSMANLICA/KARAMANLICA BİR SÖZLÜK: LEKSİKON ELLİNOTURKİKON
Mustafa KILIÇARSLAN
Hayrullah KAHYA
ÖZET
Karamanlılar, Anadolu’daki Türkçe konuşan ve yazılarında Grek alfabesini kullanan Ortodoks Hristiyanlardı. Özellikle Anadolu’da (Karaman, Konya, Kayseri, Isparta, Burdur, Aydın ve Karadeniz vb.), İstanbul, Suriye ve Balkanlar’da yaşadılar. Karamanlılar aslında 11. yüzyılda Anadolu’da, özellikle Toros dağlarına Bizans tarafından yerleştirilen askerlerdi. Bunlar Bizans ordusunda paralı asker olan Türk (özellikle Peçenek ve Kuman Türkleri) boyları idi. Daha sonra Ortodoks Hristiyan inancını benimsediler. Şu anda çoğu 1923’teki nüfus mübadelesinden beri Yunanistan’da yaşamaktadır.
Bu çalışmada 1860 yılında Atina’da basılmış Yunanca - Osmanlıca / Karamanlıca bir sözlük olan Leksikon Ellinoturkikon adlı sözlüğün tanıtımı yapılmış ve özellikleri hakkında bilgi verilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Türk Dili, sözlükçülük, Ortodoks Türkler, Leksikon Ellinoturkikon, Karamanlıca.
THE GREEK–OTTOMAN/CARAMANIAN LANGUAGE
DICTIONARY: LEKSIKON ELLINOTURKIKON
ABSTRACT
Caramanians were Orthodox Christian in Anatolia. They used to both speak Turkish and use Greek alphabet in their texts. They particularly lived in Anatolia,
Doktora Öğrencisi, Ġstanbul Üniversitesi, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim
Dalı
Doktora Öğrencisi, Marmara Üniversitesi, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim
Dalı
Yunanca – Osmanlıca / Karamanlıca... 727
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 4/4 Summer 2009
Ġlk sözlüğün hangi dilde ve nerede yazıldığını
bilemiyoruz. Fakat bugünkü sözlüklere benzer ilk sözlük
Bizanslı Aristophanes tarafından yazılmıĢtır (M.Ö. II. yüzyıl).
Sözlük terimi ise ilk olarak 1225’te John Garland tarafından
kullanılmıĢtır. Bu zamana kadar birkaç etimolojik sözlük
hazırlanmıĢ ancak bu kavram terim olarak kullanılmıĢtır (Aksan
1998: 70).
Türk dili tarihindeki sözlükbilimin en eski ve önemli
halkasını KaĢgarlı Mahmut tarafından XI. yüz yılın ikinci
yarısında Arapça olarak yazılmıĢ olan Divanü Lügati’t-Türk
oluĢturur. Bu sözlükten sonra Kıpçak, Çağatay ve Anadolu
sahalarında birçok sözlük yazılmıĢtır. Örnek olarak Ebu’l-kasım
ZemahĢeri’nin hazırladığı “Mukaddimetü’l-edeb” i, Hrıstiyan
din adamlarına Kıpçakçayı öğretmek amacı ile yazılan “Codex
Cumanicus” u, lügat olmanın yanında bir dilbilgisi kitabı niteliği
de taĢıyan Abu Hayyan’ın “Kitabü’l-idrak li-lisani’l-etrak” adlı
kitabını ve Çağatayca sözlükler arasında da “AbuĢka Lügatı” ve
Mirza Mehdi Mehmet Han tarafından hazırlanan “Senglah”ı
sayabiliriz. Anadolu sahasında da Mustafa bin Karahisari
Ahteri’nin “Ahteri-i Kebir”, Mehmet Efendi Vani Van
(enamil) , baĢ parmak, Ģehadet parmağı, orta parmak, uzun
parmak, öksüz parmak, serçe parmak, küçük parmak.11
Bir
kadem on iki parmakdan ibaretdir.
4. Kelimenin anlamı verilirken gerekli görülen yerde Türkçe
kelimenin ikinci ve üçüncü anlamının Yunanca Ģekli de
verilmiĢtir:
8 Verilen örneklerde orijinal metnin imlâ özellikleri aynen korunmuĢtur. 9 Yunanca kelimelerin Karamanlıca yazılıĢları verilmiĢtir. 10 Parmak önce Yunanca olarak yazılmıĢ sonra Osmanlıca ve Karamanlıca yazılıĢı
verilmiĢtir.
736 M. KILIÇARSLAN- H.KAHYA
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 4/4 Summer 2009
Türkçenin zengin dil malzemesini ortaya koyması
açısından bu lügat da günümüz Türkçesine çevrilmeyi
beklemektedir. Yunanca- Türkçe ilk sözlük olması açısından da
bu yöndeki çalıĢmalar Karamanlıca ile ilgili bir çok hususu da
vuzuha kavuĢturacaktır.
KAYNAKÇA
AKSAN Doğan (1998). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim,