93TESKON/SIH-010 MMÖ, bu makaledeki ifadelerden, fikirlerden, toplantıda çıkan sonuçlardan ye basım hatalanndan sorumlu değildir. Yüksek Yapılarda Sıhhî Tesisat MUSTAFA OZKAYALAR MNG İNŞÂAT Köroğiu Cad. No:8 Gaziosmanpaşa/ ANKARA MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI İZMİR ŞUBESİ, ALİ ÇETİNKAYA BULVARI NO: 12 KAT: 1 ALSANCAK- İZMİR BİLDİRİ
20
Embed
Yüksek Yapılarda Sıhhî Tesisat - arsiv.mmo.org.trarsiv.mmo.org.tr/pdf/10028.pdf · YÜKSEK YAPILARDA SIHHÎ TESİSAT MUSTAFA ÖZKAYÄLAR ÖZET ± Bu sunu1da, yüksek yapılarda
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
93TESKON/SIH-010
MMÖ, bu makaledeki ifadelerden, fikirlerden, toplantıdaçıkan sonuçlardan ye basım hatalanndan sorumlu değildir.
ÖZET ± Bu sunu1da, yüksek yapılarda Sıhhi Tesisat tasarım ve
uygulamalarının önemi vurgulanmış, örneklemelerleilgiji tasarımcı -üretici -uygulamacı meslektaşımızakazanılmış 4®
n eyi
ml
e^ aktarılmaya çalışılmıştır*
KONUNUN ÖNEMİ ± Son yıllarda büyük kentlerimizde nüfusartışına koşut olarak zorunlu hale gelen yüksekyapılaşma, tüm mekanik tesisat uygulamalarınıgüncelleştirmiş ve eksik-yanlış tasarım veuygulamalarının getirdiği yatırım maliyet artışı veişletme gorlukları tartışması gündeme gelmiştir.
Burada verilen Örneklemeler, konu ile ilgili tasarını,üretim, uygulama standartları ve gerekliliklerininbenimsenerek tartışma açılmasına neden olabilirse,ilgili sektörlerdeki kaliteli hizmet mal üretiminekatkıda bulunabilecektir.
1. YÜKSEK YAPI TANIMI
ülkemizde kesin bir tanımlama olmamasına karşın,genelde yapı endüstrisinde 30 m. den yüksek binalar11 YÜKSEK YAPI
lf olarak anılmaktadır. Nitekim yeni
hazırlanmış olan Yangın Yönetmelikleri de söz konusu30 m, ve üstü yükseklikteki yapıları aynı şekildetanımlamaktadır•
2. YÜKSEK YAPI1DA SIHHİ TESİSAT GEREKLİLİKLERİ
Hepimizin bildiği gibi, borulama sistemleri SıhhiTesisat
fında ana öğesi ve dolayısı ile
fl Hidrolik
Gereklilikler lf yüksek yapılarda öncelik ve özellik
arz ediyor*
207
Özetle -Borulama sistemleri fl
Statik Yükseklik +Pompa Basıncının
11 getirdiği basınçlara uygun olmak
durumunda; şöyleki, genellikle sıhhi tesisat borulamave diğer elemanları 1000 kpa ( 150 PSI ) basıncadayanıklı kapasitelerde seçilip kullanılmaktadır. SÖEkonusu çalışma basıncının üzerindeki malzeme seçimleri,et kalınlığı ve dolayısı ile ağırlığın getirdiğimalzeme fiatı ve montaj işçiliklerinde yüksek artışlarnedeni ile gayri -ekonomik olmakta. Bu nedenle sözkonusu basınç larm aşıldığı " YÜKSEK YAPILAR
fl da "
YÜKSELTİ ZONLÄRI fl bir gereklilik olmaktadır.
Boru elemanları basınç kategorileri kısıtlaması dışındayüksek basınçla çalışma, alt katlarda yüksek akmabasıncı problemi getirmektedir. Bu da, yükselti sonla-rına ilaveten belli noktalarda Basınç Regülatörleriveya Basınç Düşürücülerinin kullanılmasını Eorunlukılmaktadır. Söz konusu yükselti sonları temizsudağıtımına koşut olarak, pissu borulama sistemleriiçinde gerekli olmaktadır,
JL TASARIM VE UYGULAMA PARAMETRELERİ
Yüksek bir yapıda Sıhhi Tesisat tasarımı aşağıdakiparametrelere uygun olarak gerçekleştirilebilir.
3*1* DAĞITIM ^ TOPLAMA VE YANGIN SÖNDÜRME
3.1.1. TEMİZSU SİSTEMİ
• Minimum akma basıncı : 5 mssMaksimum akma basıncı : 10 mssBoru sürtünme katsayısı : 0,1 - 0,8 mss / m( kullanılacak malzeme cinsine göre tayin edilecektir.Ideal malzeme bakır boru veya son günlerde yaygınkullanımı olan PP (Polypropylene) boru ve fitingstir.
DEPOLAMA VE DAĞITIM : Takdir edersinizki her yapıkendine özgü kullanım ve yerleşime sahiptir/ Bunedenle, mimari tasarım gerekliliklerine uygun olarak,*
11 BODRUM veya ZEMİN
1 de DEPOLAMA ve BAS INÇL ANDIRMA
ff
veya" ÇATİ'da DEPOLAMA ve DAĞITIM ff sistemlerinden
birisi kullanılabilir veya gerekirse " ARA DEPOLAMA VEBASINÇ LANDIRMA
fl sistemi kullanılabilir. Bu önemli
seçimin Tesisat Mühendisi1nin önerisi ve katkısı ile
yapılması gereklidir.
208
Yukarıda tanımlanan temizsu depolama ve dağıtımsistemleri, yangın söndürme (gerek otomatik sprinkler,gerek elle) tesisatı içinde, ayrıca veya müşterekenuygulanabilir* Bu biraz önce bahsettiğimiz yapınınözellikleri ve uygulanması zorunlu standartlara vegereklere göre değişkendir.
3,İ,2* PİSSU TESİSATI
Seçilmiş ara dağıtım bölge veya katlarında, pissutoplama borulaması ve / veya gerekirse ara depolama,temizsu dağıtım sistemine koşut olarak tasarlanmalıdır.
Yükselti zonfu gerekliliği ötesinde, pissu kolon
borulaması ve cihaz bağlantıları da yüksek yapılardaönem arz etmektedir, şöyleki, pissu sistemi mükemmelbir şekilde havalandırılmalıdır,bunu da gerçekleştirmekiçin ayrı bir havalık kolonu tasarlanmalıdır. Sözkonusuhavalandırma için vakum değerleri hesaplanması ve bunagöre kolon boru çapı kontrolü tasarım anında yapılmalı-dır» Aksi takdirde iş bitiminde çalışmaya başladıktansonra problemin farkına varılması ve çözümlenmesi hemzaman hem nakit kaybına ve de kullananların sıkıntılızamanlar geçirmesine neden olacaktır•Düşü yüksekliğininkolonlarda oluşturacağı darbeler, enerji kırıcı olaraken çok 20 m. de bir yapılacak off-set
fler ile
hafifletilebilir* Ayrıca, genleşme ve sismik yüklerinde tasarımda göz önüne alınarak gerektiğinde genleşmeparçalat! sisteme ilave edilmelidir*
3.2. BORULÂMA MALZEMELERİ :.
TEMİZSU I
Daha önce bahsettiğimiz çalışma basınçları dışındasıhhi tesisat borulama malzemeleri seçimi özellikleişletme maliyetleri açısından önem arzëtmektedir. Bunedenle düşük sürtünme katsayılı ( pürüzsüz iç yüzeyli) borular tercih edilmelidir. Örneğin s on günlerdeyaygın kullanım alanı bulunan PP ( Polypropylene )boru veya bakır boru tercih edilmelidir*
Tabii ki sözkonusu seçimler proje Özellikleriyapılabilirlik ilkeleri ve uygunluk arzetmelidir,
209
PİSSU BORU MALZEMELERİ •
Yükseltilere uygun olarak seçilen çalışma basınçların-da, yine iç yüzeyi en az pürüzlü olan cinste pik boru,PVC veya HBPE ( High Density Polyethylene ) borukullanılmalıdır.
Ancak, toplama boruları düşü sonucu oluşacak darbelerikarşılayacak dayanıklılıkta pik veya çelik boruolarak seçilmelidir. Bakım ve onarım kolaylıklarıaçısından kelepçeli pik boru tercih edilmelidir.
BASINÇLANDIRMA CİHAZLARI :
Gerek Mekanik Oda1da az yer işgal etmesi,gerekse küçük
diferanslarla kademeli olarak sürekli çalışabilen( continous duty ) tipte hidrofor (Booster Set) seçimiyapılmalıdır*
Söz konusu booster set'1er membranlı ara depolu tipyerine frekans değiştiricin ( Frequency Converter )deposuz sürekli sabit basınçta çalışabilen tiptetercih edildiği takdirde, işletme rahatlığı ve konforuberaberinde getirecektir.
3*3» MONTAJDA GÖZÖNÜNE ALINMASI GEREKEN HUSUSLAR
Yüksek yapılarda, malzeme kalitesi ile birlikte montajve montaj malzemeleri de önem aryetmektedir. Supportsistemleri, her türlü genleşme, titreşim ve sismikyükleri karşılayacak şekilde tasarlanıp montajınınsıskı denetlenerek ve gerekli testleri yaparakbitirilmesi gerekmektedir.
Bu nedenle , tasarım mühendisi1nin gerekli ankrajiama
dübel ve kelepçe elemanlarını seçerken sözkonusuyükleri detaylı irdeleyip hesaplaması ayrıca dikkatedilmesi gereklidir, Düşününüzki, 100 m, yükseklikte6" çapında bir boru dolu olarak 3490 kg ağırlıktadır.
210
Ai U Yg U L A M A
ÖRNEĞİ
Yukarıda tanımlamış olduğumuz yüksek yapıda sıhhitesisat kriterleri İzmir Hilton otelinde uygulanmış veÖzet örneklemeler aşağıda ve ekte verilmiştir.
4.1. BİNA VE SİSTEMLERİN TANITIMI
Sözkonusu bina; otel, işhanı, çarşı ve garajdan oluşanbir komplekstir. Bitişik iki bloktan meydana gelmiştir*A Blok 33 katlı 122,8 m, yüksekliğinde 1 bodrum ve 33kaftan müteşekkildir, otel ve işhanı katlarını kapsar,B blok m yüksekliğinde 3 çarşı katı ve 10 garajkatından müteşekkildir.
4,1-2, TEMİZSU TESİSATI
Aşağıda, şema 1 f
de Bodrum Kattaki ana mekanik oda1da
kurulan kullanma suyu depolanması ve dağılımı veril-miştir. Şema 2
fde daha önce bahsettiğimiz yükselti
zonları ve dağılımı gösterilmiştir. Kullanma suyu için3 Basınç Zonu, Yangın Söndürme Sistemi için 2 BasınçZonu oluşturulmuştur*
Alt Zon - B Blok ve 11* Kat1a kadar A Blok Hacimleri
Orta Eon -A Blok 1 2 - 2 2 * KatlarÜst Zon - A Blok 23 » 33 Katlar
Su basmçlandırma ve Alt Eon Boyler grupları, bodrumkattaki mekanik odada yerleştirilmiştir» Orta ve yüksek2on boylerleri 11. kattaki mekanik odada yerleştiril-miştir. Alt Zon dağılım, B Blok Zemin Kat tavanından,A Blok
1 a ise ana şaft ve diğer şaftlardan çıkan
kolonlar ile yapılmıştır,
Orta zon dağılımlı 11* Katta yapılmıştır*
Yüksek zon sıcak - soğuksu dağılımı,• 22* kat tavanındanyapılmış, sıaaksu sirkülasyon boruları 30. kattatoplanmıştır.
211
4.1.3. PİSSU TESİSATI
2 Eon olarak çözülmüştür* 3 3 - 1 2 , kat'Iarm pissuları11* katta toplanarak gerekli enerji kırımı sağlanmış,bilahare ana şafttan inerek bina dışındaki rögarlarabağlanmıştır. Arada daha önce bahsettiğimİE off-sat
1
1er her 3 katta bir uygulanmıştır.
Orta ve üst zon pissu boru hatları pürüzsüz yüzeylisavurma döküm pik boru ve kelepçeli fittingslerdenoluşmaktadır»
Alt zon pissu borulaması klasik pik döküm boru vekurşun kalafatlı pik fittingslerden oluşmuştur*
Havalık sisteminde galvanizli ve PVC borularkullanılmıştır*
Aşağıdaki şemada zonlama - toplama gösterilmiştir.
4.2* SİSTEM PARAMETRELERİ
4.2.1. SEÇİLEN DEBİ VE BASINÇLAR
Temiz su basmglandırma grupları
Kapasite Alt Basınç Üst Basınç Not
,Alt Zon m3 / h Membran tanklı
hidrofor grubu
Orta Zon m3 / h ft
"
Üst Zon m3 / h 15 atu ( Frekans konvertörlü sürekliaynı basıncı sağlayan tipte tanksızhidrofor pompa grubu seçilmiştir•)
4.2.2, ÖZEL UYGULAMALAR
Yukarıdaki tabloda görüldüğü üzere basınç ve yükseklikilişkileri ve istenen maximum kullanım yeri girişbasıncının 30 mSS olması nedeni ile her iki zonundaalçak katlarında yüksek giriş basınçları oluşacağındanaşağıdaki hesaplarda görüleceği üzere, tüm kolonlardakibasınç düşümleri ayrı ayrı hesaplanarak her banyo grubugrişindeki emreamade basınçlar hesaplanmış ve 30 mSSüzerindeki basınçların oluştuğu banyo grubu girişlerin-de sıcak ve soğuksu hatlarına basınç regülatörlerimonte edilmiştir. SÖzkonusu hesaplamalarda soğuk vesıcaksu kolonlarında basınç kaybı farklarının ihmaledilebilir olduğu varsayılmıştır.
2 - NATIONAL PLUMBING CODE HANDBOOK by VINCENT T. MANAS, P.E.
3 - UNIFORM PLUMBING CODE of IAPMO( International Association of Plumbing and MechanicalOfficials )
4 - IAPMO - Installation Standards
5 - Izmir Hilton Kompleksi, Proje Raporları
ÖZGEÇMİŞ i Mustafa ÖZKAYALAR, 1973 yılında Ege ÜniversitesiMühendislik Bilimleri Fakültesinden Makina Mühendisi olarakmezun oldu. 1976 yılına kadar EKE Koli. ŞTİ.'nde tasarım veuygulama mühendisi olarak çalıştı, 1976'da MATES MühendislikKoli. ŞTİ'ni kurdu, 1980'den sonra 5 yıl süre ile SuudiArabistan'da BİMHOL ve YüTAŞ şirketlerinde mekanik sahamühendisi olarak çalıştı. 1986 senesinden bu yana kurucuortağı olduğu MNG TESİSAT A.Ş.'nin Genel Müdürüdür. ASHRAEüyesi ye TESİSAT MÜHENDİSLERİ DERNEĞİ kurucu üyesidir.