Yien143

ano ang epiko og halimbawa ng epiko dapat kay handwrittenv

Ang epiko Ang epiko ay kuwento ng kabayanihan.

Punung-puno ito ng mga kagila-gilalas na mga

pangyayari. Bawat pangkatin ng mga Pilipino ay may

maipagmamalaking epiko. Halimbawa nito ay ang mga

sumusunod. Mga Epiko ng iba't-ibang rehiyon: * Biag ni

Lam-ang (Iloko) * Indarapatra at Sulayman(Muslim) *

Bantugan * Bidasari * Tuwaang (Bagobo) * Tulalang

(Manobo) * Ibalon (Bicolano) * Labaw Donggon

(Kabisayaan) Sana Makatulong sa inyo.

Ang epiko ay tulang pasalaysay na nagsasaad ng

kabayanihan ng pangunahing tauhan na nagtataglay ng

katangiang nakahihigit sa karaniwang tao na kadalasan

siya'y buhat sa lipi ng mga diyos o diyosa.

Ang paksa ng mga epiko ay mga kabayanihan ng

pangunahing tauhan sa kanyang paglalakbay at

pakikidigma.

Ang salitang epiko ay galing sa Griyego na epos na

nangangahulugang 'awit' ngunit ngayon ito'y tumutukoy

sa pasalaysay na kabayanihan.

Kumintang - epiko ng Tagalog

Biag ni Lam-ang - epiko ng Ilokano

Darangan, Bidasari, Indarapatra at Sulayman- epiko ng Mindanao

Lagda, Maragtas, Haraya, Hari sa Bukid at Hinilawod - epiko ng Bisaya

Alim at Hudhud - epiko ng mga Ifugao

Ibalon - epiko ng Bikol

IBALON

Ayon sa salaysay ni Pari Jose Castaño sa narinig niyang kuwento ng isang

manlalakbay na mang-aawit na si Cadugnong, ang epikong Ibalon ay tungkol sa

kabayanihan ng tatlong magigiting na lalaki ng Ibalon na sina Baltog, Handiong, at

Bantong. Ibalon ang matandang pangalan ng Bikol.

Si Baltog ay nakarating sa lupain ng Ibalon dahil sa pagtugis niya sa isang malaking

baboy-ramo. Siya'y nanggaling pa sa lupain ng Batawara. Mayaman ang lupain ng

Ibalon at doon na siya nanirahan. Siya ang kinilalang hari ng Ibalon. Naging

maunlad ang pamumuhay ng mga tao. Subalit may muling kinatakutan ang mga

tao, isang malaki at mapaminsalang baboy-ramo na tuwing sumasapit ang gabi ay

namiminsala ng mga pananim. Si Baltog ay matanda na upang makilaban.

Tinulungan siya ng kanyang kaibigang si Handiong.

Pinamunuan ni Handiong ang mga lalaki ng Ibalon upang kanilang lipulin ang mga

dambuhalang buwaya, mababangis na tamaraw at lumilipad na mga pating at mga

halimaw na kumakain ng tao. Napatay nila ang mga ito maliban sa isang

engkantadang nakapag-aanyong magandang dalaga na may matamis na tinig. Ito

ay si Oriol. Tumulong si Oriol sa paglipol ng iba pang mga masasamang hayop sa

Ibalon.

Naging payapa ang Ibalon. Ang mga tao ay umunlad. Tinuruan niya ang mga tao

ng maayos na pagsasaka. Ang mga piling tauhan ni Handiong ay tumulong sa

kanyang pamamahala at pagtuturo sa mga tao ng maraming bagay.

Ang sistema ng pagsulat ay itinuro ni Sural. Itinuro ni Dinahong Pandak ang

paggawa ng palayok na Iluad at ng iba pang kagamitan sa pagluluto.

Si Hablon naman ay nagturo sa mga tao ng paghabi ng tela. Si Ginantong ay

gumawa ng kauna-unahang bangka, ng araro, itak at iba pang kasangkapan sa

bahay.

Naging lalong maunlad at masagana ang Ibalon. Subalit may isang halimaw na

namang sumipot. Ito ay kalahating tao at kalahating hayop. Siya si Rabut.

Nagagawa niyang bato ang mga tao o hayop na kanyang maengkanto. May

nagtangkang pumatay sa kanya subalit sinamang palad na naging bato. Nabalitaan

ito ni Bantong at inihandog niya ang sarili kay Handiong upang siyang pumatay kay

Rabut.

Nalaman ni Bantong na sa araw ay tulog na tulog si Rabut. Kaniya itong pinatay

habang natutulog.

Nagalit ang Diyos sa ginawang pataksil na pagpatay kay Rabut. Diumano, masama

man si Rabut, dapat ay binigyan ng pagkakataong magtanggol sa sarili nito.

Pinarusahan ng Diyos ang Ibalon sa pamamagitan ng isang napakalaking baha.

Nasira ang mga bahay at pananim. Nalunod ang maraming tao. Nakaligtas lamang

ang ilang nakaakyat sa taluktok ng matataas na bundok. Nang kumati ang

tubig, iba na ang anyo ng Ibalon. Nagpanibagong buhay ang mga tao ngayon ay sa

pamumuno ni Bantong.

ULALIM

Sinugbuhan, isang pulo sa Panay na ang nakatira

ay ang mga Ita, pinamumunuan ni

Datu Pulpolan. Sa katagalan ng panahon at dahil na

rin sa kanyang katandaan upang

pamahalaan ang isang pulo, napagpasyahan niya

na isalin ang kanyang kapangyarihan sa

kanyang anak na si Datu Marikudo. Tinataglay ng

kanyang anak ang mga katangian ng isang datu

kaya't ito naman ay sinang-ayunan ng lahat. Isang

kaugalian nila nabago manungkulan ang isang

datu, nararapat na siya ay pakasal. Sa dami ng

babae na naghahangad sa kanya ang mahirap na si

Maniwantiwan ang kanyang pinakasalan.

Ang mga Ita sa Sinugbuhan ay nabubuhay sa pamamagitan ng pagtatanim at

pangingisda. Ang kanilang paboritong pagkain ay

usa, baboy-ramo, butiki, pusa, isda at iba pang

pagkain na matatagpuan sa gubat at ilog. Di sila

nahihiyang lumakad na walang damit, subalit nang

may dumating sa kanila ang mga bagay na wala sa

kanila, natuto silang magtakip ng katawan, tulad

ng dahon balat ng kahoy o hayop. Naiiba ang uri ng pag-aasawa ng mga Ita, ang babae ay dinadala sa

bundok at pinatatakbo lamang, kung siya ay

aabutan ng lalaki saka lamang sila ikakasal. Ang

isang babae naman na malapit nang magsilang ay

dinadala sa bundok na ang tanging nagbabantay ay

ang lalaki at kung ito ay nataon sa tag-ulan ang

lalaki ay nagtatayo ng kubong masisilungan upang

sila ay malayo sa panganib. Ang pangalan ng bata

ay pinangangalanan ng kahoy na malapit sa

pinagsilangan. Sila ay naniniwala na ang sinumang

magkasakit sa kanila ay gawa ng masamang

espiritu, kaya't upang ang may karamdaman ay

gumaling agad, naghahandog sila ng pagkain sa

masasamang espiritu. Kasamang ibinabaon sa Itang namatay ang isang bagay na mahalaga sa

kanila sapagka't lubha daw nag-aalala ang

namatay kung ito ay maiiwan. May ibang paraan

sila ng paglilibing, sa loob ng ilang araw, ito'y

patayong nakabaon sa lupa nang may salakot bago

ito tabunan ng lupa. Sinasabi rin na ang lupang

pinagbaunan ng isang patay ay isang mabisang

lupang dapat pagtaniman. Ang mga Ita ay

magagalang sa bawa't isa. Walang inggitan at ang

Datu ang siyang lumulutas ng lahat ng alitan o

suliranin ng bawa't isa. Ang sinumang magkasala

ay pinarurusahan tulad ng pagtatapon sa dagat o

pagpapabaon ng buhay. Ang mga nabanggit ang

mga uri ng kalinangan, kaugalian ng mga Ita bago

dumating ang Sampung Datu buhat sa Borneo, na

tumakas kasama ang kanilang mga asawa, mga

katulong at mga ari-arian upang iwasan ang

pagmamalupit ni Datu Makatunaw.

LABAW DONGGON

Ang epikong ito's tungkol kay Labaw Donggon na masasabing mahilig sa

magagandang babae. Anak siya isang diwatang si Abyang Alunsina at ng isang

karaniwang nilalang. Kapatid niya sina Humadapon at Dumalapdap. Kasisilang pa

lamang nila sa saigdig ay nakapagsasalita na sila.

Nang dumating ang panahon ng pagnanais ni Labaw Donggong mag-asawa na,

nagpaalam sa ina upang tumungo sa Handog, isang malayong pook. Sa may

paanan ng Ilog-Halawod ay may nakatirang napagandang babaing si Anggoy

Ginbitinan. Nagpaalam si Labaw sa ina upang magtungo roon. Laban man sa

kalooban ng ina na umalis si Labaw Donggon dahil sa napakabata pa nito'y

napilitan din itong pumayag. Binigyan niya ng damit na may engkanto ang anak.

Lumipad ito sa ibayo ng ulap na dala-dala ng hangin. Nakalagpas ito sa pagsubok

ng ina ng dalaga. Kaya nagtagumpay siya kay Anggoy Gibitinan.

Ilang linggo lamang silang nagsama, nabalisa na naman si Labaw Donggon. Nais

naman niyang puntahan ang isang magandang babaing siyang patnubay ng ilog at

bukal. Nakatira ito sa ilalim ng lupa. Ito si Anggoy Doronoon. Hindi siya napigil ng

asawa sa pagtungo sa ilalim ng lupa. Nakamit din niya si Anggoy Doronoon.

Nagsama sila ng ilang panahon. Pagkatapos, muling bumalik si Labaw Donggon kay

Ginbitinan. Nagsama silang muli. Nabalisa na naman si Donggon pagkalipas ng

ilang panahon. May magandang babae sa paanan ng tagpuan ng dagat at langit si

Nagmalitong Yawa Sinagmaling Diwata na asawa ni Buyong Saragnayan. Nais

niyang mapangasawa ito. Humingi si Donggon ng pahintulot sa dalawang asawa

upang puntahan si Nagmalitong Yawa. Ayaw man nila, wala silang nagawa.

Hindi naging madali para kay Donggon na makamit si Nagmalitaong Yawa sapagkat

may asawa na ito. Naglaban sila ni Saragnayan. Inilubog ni Donggon nang pitong

taon sa tubig si Saragnayan, ngunit hindi niya ito napatay. Binayo na niya ito nang

binayo, wala pa ring nangyari. Pinaikut na niya nang pinaikot sa mga ulap si

Saragnayan, hindi pa rin ito namamatay. Siya na ang sumuko sa pagod pagkalipas

ng maraming taon.

Nang mapagod na si Donggon at saka nanlaban si Saragnayan. Sa gayo'y naitali

niya si Donggon at naikulong sa isang kulungan ng baboy, sa ilalim ng kanilang

lutuan.

Samantala, nanganak naman si Doronoon. Isang lalaki. Si Buyung Baranugun.

Nakapagsalita at nakatindig agad ang bata pagsilang sa maliwanag. Hinanap na ang

kanyang ama. Si Ginbitinan man ay nanganak din. Isang lalaking pinangalang Asu

Mangga. Naghanap din ng ama.

Nagkasalubong ang dalawa sa karagatan. Naglalakad sa ibabaw ng tubig si

Baranugun at lulan ng bangka si Asu Mangga. Napag-alaman nilang kapwa nila

hinahanap ang palikerong ama. Nakarating sila sa Lupang Sinisikatan ng Araw.

Sumangguni sila sa kanilang bolong kristal. Napag-alaman nilang nakakulong sa

ilalim ng lutuan ang kanilang ama.

Kahit na mga bata pa sila, nakipaglaban sila kay Saragnayan. Ngunit wala silang

magawa. Hindi nila mapatay si Saragnayan. Pinuntahan ni Baranugun ang kanyang

lolang si Abyang Alunsina upang sumangguni. Sinabi nitong mapapatay lamang ito

kung mapapatay ang baboy-ramong kinatataguan ng hininga nito. Dapat diong

kanin ang puso ng baboy-ramo.

Sa pamamagitan ng kanilang mga engkanto, natagpuan at napatay ng magkapatid

ang baboy-ramong at sa isang iglap, nanghina si Saragnayan. Ito na ang naging

wakas nito. Natamaan siya ng palaso ni Baranugun. Sa dalawang mata siya

napatamaan. Sa lakas ng sigaw niya, nabuwal ang mga puno at nanginig ang

daigdig at nagdilim. Iyon ang unang lindol at unang gabi.

Ngunit hindi nakita ng magkapatid ang ama sa pinagkulungan dito. Tumulong na

rin sina Humadapnon at Dumalaplap sa paghahanap kay Donggon. Pagkalipas ng

maraming araw, natagpuan din nila sa loob ng isang lambat sa pampangin ng

maybahay ni Saragnayan.

Nawala na ang dating kakisigan at kagitingan ni Donggon dahil sa labis na

paghahangad sa magaganda, kahit na may asawa nang dalawaang babae. Ngunit

hindi pa rin tumigil si Donggon. Sinabi niya sa dalawang asawa na nais niyang

mapangasawa si Malitong Yawa. Nagsiklab sa galit ang dalawang babae, ngunit

ipinaliwanag ni Donggon na pantay-pantay ang gagawin niyang pagmamahal at

kinakailangan sa matapang na kawal ang magkaroon ng maraming babae.

Ipinagdasal pa ng dalawang babaing lumakas muli si Donggon. Nagbalik naman ang

dating kakisigan at lakas nito.

Sound

/i/ leak

keen peat beet bee

/I/ lick lit kin pit bit

/ey/ lake late cane

bait bay

/e/

let Ken pet bet

"ae" lack

can pat bet baa

"ah" lock

con pot bought bah

"uh" luck

putt but

"oo" look

put

/u/ Luke lute coon

boot boo

"er" lurk

Kern pert Bert burr

/o/

cone

boat Bo, bow

/ai/ like

kine

bite by

/au/

lout

pout bout bough

/oi/

coin

boy

Some Generalizations (Not Rules) about English vowels and

spelling

English vowels have "long" and "short" forms.

The long form is the "name" of the letter: The short form is as

follows:

A

E

/ey/

/i/

I

O

U

/ai/

/o/ or /ou/

/u/ or /yu/

a

e

i

o

u

"ae"

/e/

/I/

"ah"

"uh"

Long vowels are usually (but not always) indicated by a second

(silent) vowel in the same syllable:

sheep bait heat loaf like mice tune peace juice hoe leave

jay slow pony (Sometimes "y" and "w" can function as a second vowel.)

Short vowels usually stand alone within a syllable and are

often followed by "double" consonants:

ran jet cup doll kiss tick lamb witch fast hint punch

Note the difference:

hope

hop

hoped

hopped

hoping

hopping

tiny/tinny

Notable exceptions:

head

light

give

sign

gone

find

(sound is "short" despite silent second vowel)

(sound is "long" despite no silent second vowel)

read live lead (two pronunciations: long or short)