Öz Selçuk Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü’nde ilk yazarın yürütücülüğünü yaptığı Fark Yarat Mimari Tasarım Atölyesi bağlamında 2014 - 2015 Bahar Yarıyılı Stüdyo-8 dersi kapsamında, Bozkır ilçesi tasarım alanı olarak irdelenmiştir. Mimarlık öğrencilerden Bozkır’ın potansiyelleri ve sorunlarını belirleyerek ve değerlendirerek “yerin ruhu”nu anlamaları beklenmiştir. Bu analizler sonucunda Bozkır’ın sorunlarına çözüm getirecek ve/veya potansiyellerini ortaya çıkaracak mekânsal öneriler ortaya çıkarılmıştır. Öğrenciler atölyenin ilk günlerine “Niçin Bozkır?” sorgulamaları ile projeye başlamışlardır. Atölye sürecinde araştırmaları derinleştikçe Bozkır beldesinin önemini ve geleceğin mimarları olarak kendilerine ne kadar çok görev düştüğünü fark ederek Bozkır beldesini benimsemişlerdir. Konya’nın tarihi yerleşkelerinden olan Bozkır günümüzde planlama, tasarım ve mimari detaylar anlamında üzerinde durulmayı hak edilmektedir. Çünkü Bozkır yalnızca sahip olduğu tarihi geçmişi ile değil aynı zamanda ekonomik faaliyetleri ve kültürü ile de keşfedilmelidir. Yeni karayolu projeleriyle birlikte İç Anadolu ve Akdeniz Bölgeleri arasında, Toroslardaki konumunun getirdiği avantajdan da faydalanabilecek olan Bozkır beldesi için iki farklı çalışma grubu ortaya çıkmıştır; a) Çarşamba Çayı, Zengibar Kalesi, gelenekleri ve zengin kültürü, meyve yetiştiriciliği ve hayvancılık gibi ekonomik etkinliklere uygun coğrafi yapısı, orman arazileri, birçok yaylası ve doğal güzellikleriyle kültürel ve ekonomik yönlerden üretim, turizm hatta spor etkinlikleri gibi birçok potansiyele sahiptir. Bu potansiyellerin öngördüğü fikir projeleri b) Bunların yanında, mimari bakış açısıyla, ilçe merkezinin tarihi yapılar, güncel yapı kalitesi ve kentsel boşlukların düzenlenmesi gibi konularda sorunların bulunduğu da görülmektedir. Bu sorunlara çözüm önerileri Bu çalışmada Norberg Schulz’un (1980) yaklaşımıyla “yerin ruhu”ndan çıkan alternatif projeler aktarılarak bilim camiasına mekân üzerinden Bozkır’ın ontolojik varlığı sunulacaktır. Bozkır’ın mevcut mekânsal sorunlarına çözüm ve Bozkırın sahip olduğu potansiyellerin mekânsal denklikleri ortaya somut projeler üzerinden konulmuştur. • * Doç. Dr. Selçuk Üniversitesi Öğretim Üyesi. ** Mimar. Mimar. YERİN RUHUNDA BOZKIR: FARK YARAT MİMARİ TASARIM ATÖLYESİ EĞİTİM DENEYİMİ SÜRECİ Havva Alkan BALA * Kürşat EKER ** Yelda KORKMAZ
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Öz
Selçuk Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü’nde ilk yazarın yürütücülüğünü
yaptığı Fark Yarat Mimari Tasarım Atölyesi bağlamında 2014 - 2015 Bahar Yarıyılı Stüdyo-8 dersi
kapsamında, Bozkır ilçesi tasarım alanı olarak irdelenmiştir. Mimarlık öğrencilerden Bozkır’ın
potansiyelleri ve sorunlarını belirleyerek ve değerlendirerek “yerin ruhu”nu anlamaları beklenmiştir.
Bu analizler sonucunda Bozkır’ın sorunlarına çözüm getirecek ve/veya potansiyellerini ortaya
çıkaracak mekânsal öneriler ortaya çıkarılmıştır. Öğrenciler atölyenin ilk günlerine “Niçin Bozkır?”
sorgulamaları ile projeye başlamışlardır. Atölye sürecinde araştırmaları derinleştikçe Bozkır beldesinin
önemini ve geleceğin mimarları olarak kendilerine ne kadar çok görev düştüğünü fark ederek Bozkır
beldesini benimsemişlerdir.
Konya’nın tarihi yerleşkelerinden olan Bozkır günümüzde planlama, tasarım ve mimari detaylar
anlamında üzerinde durulmayı hak edilmektedir. Çünkü Bozkır yalnızca sahip olduğu tarihi geçmişi
ile değil aynı zamanda ekonomik faaliyetleri ve kültürü ile de keşfedilmelidir. Yeni karayolu projeleriyle
birlikte İç Anadolu ve Akdeniz Bölgeleri arasında, Toroslardaki konumunun getirdiği avantajdan da
faydalanabilecek olan Bozkır beldesi için iki farklı çalışma grubu ortaya çıkmıştır;
a) Çarşamba Çayı, Zengibar Kalesi, gelenekleri ve zengin kültürü, meyve yetiştiriciliği ve
hayvancılık gibi ekonomik etkinliklere uygun coğrafi yapısı, orman arazileri, birçok yaylası ve doğal
güzellikleriyle kültürel ve ekonomik yönlerden üretim, turizm hatta spor etkinlikleri gibi birçok
potansiyele sahiptir. Bu potansiyellerin öngördüğü fikir projeleri
b) Bunların yanında, mimari bakış açısıyla, ilçe merkezinin tarihi yapılar, güncel yapı kalitesi
ve kentsel boşlukların düzenlenmesi gibi konularda sorunların bulunduğu da görülmektedir. Bu
sorunlara çözüm önerileri
Bu çalışmada Norberg Schulz’un (1980) yaklaşımıyla “yerin ruhu”ndan çıkan alternatif
projeler aktarılarak bilim camiasına mekân üzerinden Bozkır’ın ontolojik varlığı sunulacaktır.
Bozkır’ın mevcut mekânsal sorunlarına çözüm ve Bozkırın sahip olduğu potansiyellerin mekânsal
denklikleri ortaya somut projeler üzerinden konulmuştur.
•
* Doç. Dr. Selçuk Üniversitesi Öğretim Üyesi. ** Mimar. Mimar.
YERİN RUHUNDA BOZKIR:
FARK YARAT MİMARİ TASARIM ATÖLYESİ EĞİTİM DENEYİMİ
SÜRECİ
Havva Alkan BALA *
Kürşat EKER **
Yelda KORKMAZ
1214 YERİN RUHUNDA BOZKIR:
FARK YARAT MİMARİ TASARIM ATÖLYESİ EĞİTİM DENEYİMİ SÜRECİ
ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR
GİRİŞ
Bu çalışmada Selçuk Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü 2014-2015
Bahar Yarıyılı Stüdyo-8 dersi kapsamında Fark Yarat Mimari Tasarım Atölyesi’nde mimarlıkta
“yerin ruhu” kavramından yola çıkılarak Bozkır yerleşkesi için üretilen alternatif mimari projeler
bilim camiasına sunulmuştur. Mimarlık eğitimi, geleneksel ders verme temeline dayanan,
konuların öğretimi ile tasarım odaklı, stüdyo ağırlıklı yöntemin özgün bir birleşimini ortaya
koymaktadır. Değişik disiplin ve sanatların yaratıcılığa katkıda bulunan yöntemlerini
birleştirerek, kendine özgü yaklaşımları mimari tasarım stüdyolarında kullanılagelmektedir.
Mimarlık okullarında tasarım alternatiflerinin denendiği, tasarlama yöntemlerinin ve öğretilerinin
en çok konuşulduğu ve tartışıldığı ortamlar, mimarlık eğitiminin odak noktasını oluşturan tasarım
stüdyolarıdır. Bozkır’ın sorunlarına çözüm getirecek ve/veya potansiyellerini ortaya çıkaracak
mekânsal önerilerin ortaya çıkarılması için yaratıcılığı tetikleyen bir süreç izlenmiştir. Ancak
öğrenciler atölyenin ilk günlerine “Niçin Bozkır?” sorgulamaları ile direnç göstererek projeye
başlamışlardır. Atölye sürecinde araştırmaları derinleştikçe Bozkır beldesinin önemini ve
geleceğin mimarları olarak kendilerine ne kadar çok görev düştüğünü fark ederek Bozkır
beldesini benimsemişlerdir. Selçuk Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü’nde Fark
Yarat Mimari Tasarım Atölyesi bağlamında 2014 - 2015 Bahar Yarıyılı Stüdyo-8 dersi
kapsamında, Bozkır ilçesi tasarım alanı olarak seçildi. Bozkır, mimaride önemli bir yeri olan
“yerin ruhu” yaklaşımı ile değerlendirilmiş ve bu stüdyo deneyimi sonucunda Bozkır için 13 adet
öneri proje önerilmiştir.
Kent girişi ve kent merkezinde
yapılan projeler
Sarıot Yaylası’nda yapılan projeler
Kent Girişi Düzenlemesi - Sinan
BAYRAM
Sarıot Yaylası’nda Üretim Çiftliği ve
Konaklama Tesisi - Yelda KORKMAZ
Balık Çiftliği ve Konaklama Tesisi -
Bengü BOSTANCI
Dipsiz Göl’de Ekolojik Köy - Elif
DOYMAZ / Özge YILMAZ
Kültür ve Ticaret Merkezi - Merve
AYAZ:
Yayla Butik Oteli - F. Tuba ARAS
Belediye Binası ve Sosyal Tesis -
Hatice KOÇ
Sarıot Yaylası’nda Spor Okulu +
Kamp Merkezi - Gözde UZGÖREN
1215 YERİN RUHUNDA BOZKIR:
FARK YARAT MİMARİ TASARIM ATÖLYESİ EĞİTİM DENEYİMİ SÜRECİ
ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR
Festival Merkezi ve Pazar Yeri -
Tuğba ÇANKAYA
Bozkır Golf Resort - Burak CİVCİK
Bozkır Kent Merkezi Düzenleme - F.
Sevdenur KAT
Avcılık Kamp Merkezi - Şerife
Tuğba IŞIK
Sanat Santrali - Buse İNCE
1. YERİN RUHUNDA NEDEN “BOZKIR?”
“Yerin Ruhu (Genius Loci)”, insan – yapı ilişkisine dair Norberg-Schulz’un (1980, 1988)
çalışması ile mimarlık ve planlama gündemine oturmuş bir kavramdır. “Yerin Ruhu”, mekân ile
yerin organik bağı ve bu ikisinin etkileşiminden ortaya çıkmaktadır. Mimari yaklaşım olarak,
doğayla bağlantısı kopuk modern kent mekânlarına seçenek getirmeyi amaçlamaktadır. “Yerin
Ruhu,” o yerdeki kültür ve geleneksel mimarinin, çevre koşullarının temelindeki gizli güç olarak
açıklanmaktadır. Yerin tekilliği üzerine tasarlanan mekânlar, farklı coğrafyalarda farklı tarzlarda
ortaya çıkmakta ve yerel kuvvetiyle yer, üzerinde kurulacak mekânları, dolayısıyla insanları da
etkilemektedirler. Anadolu’nun bağrında yer alan Bozkır henüz yeterince varlığını ve gücünü
duyuramadığı marka değerlere sahiptir. Tarihi, coğrafyası, ekonomiye katkısı, yerel özellikleri,
folklorik girdileri, mimarisi, sanatı, yaşam biçimi ile geçmişten geleceğe Bozkır bütüne faydalı
olacak özleri bünyesinde taşımaktadır. Mevcutta yer, görünürlülük, tanınırlık özelliği olan bir
beldenin irdelenmesi daha önceki ayak izlerinin üzerine inşa edilmek durumunda kalacaktı.
Oysaki Bozkır sadece Bozkır’da bulunma ve oraya “ait hissetme” noktasında olanların bildiği ve
aslında evrensel anlamda mekânsal, kültürel ve yaşamsal potansiyellere sahiptir (Şekil 1-4).
Yerin Ruhu’nu Bozkır’da aramak bu bağlamda ucu açık bir öğrenme ve öğretme deneyimi
sunmuştur.
1216 YERİN RUHUNDA BOZKIR:
FARK YARAT MİMARİ TASARIM ATÖLYESİ EĞİTİM DENEYİMİ SÜRECİ
ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR
Şekil .1: Bozkır ilçe merkezinin bir görüntüsü.
Şekil .2: Zengibar Kalesi
Şekil .3: Dipsiz Göl
Şekil .4: Bozkır elması
1217 YERİN RUHUNDA BOZKIR:
FARK YARAT MİMARİ TASARIM ATÖLYESİ EĞİTİM DENEYİMİ SÜRECİ
ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR
3. MİMARİ TASARIM ATÖLYESİNDE PROJE SÜRECİ
Proje sürecinde, başlangıçta arazi ve yapının karşılaması istenilen fonksiyonlar
öğrencilere girdi olarak verilmemiştir. Bunun yerine, “yerin ruhu” kavramına uygun olarak,
öncelikle öğrencilerin Bozkır ilçesini tanımaları, anlamaları ve “yer”in ihtiyacı olan, “yer”in
istediği bir işlev belirleyerek, araziyi de ilçede bu fonksiyona en uygun olan noktalardan seçmeleri
beklenmiştir (Şekil 5-7). Süreç, araştırmalar ve ilçeye düzenlenen gezi sonrasında analizlerin
yapılması, analizlere bağlı olarak fonksiyon ve yer seçiminin ardından projelerin yürütücülerin
takibinde geliştirilmesi ve değerlendirilmesi şeklinde işlemiştir.
3.1.Ön Araştırmalar
“Yerin Ruhunda Bozkır” temalı proje üretimi için, öğrencilerin öncelikle “yerin ruhu”
kavramı üzerine okumalar yapmaları beklenmiştir. Projelerin bu kavram merkezinde
geliştirilebilmesi için, stüdyo ortamında Bozkır mekânsal bağlamı üzerine anlatımlar ve
tartışmalar gerçekleştirilmiştir. Daha sonra öğrenciler çeşitli kaynaklardan Bozkır ilçesinin genel
özellikleri hakkında araştırmalar yaparak ilçe hakkında ön bilgi sahibi olmuşlar, bu araştırmalar
Bozkır belediye başkanının stüdyoya davet edilerek ilçenin özellikleri ve ilçedeki yaşam hakkında
yaptığı detaylı sunumla desteklenmiştir (Şekil 8).
Şekil .5, 6, 7: Stüdyo çalışmaları ve
değerlendirme jürilerinden görüntüler
1218 YERİN RUHUNDA BOZKIR:
FARK YARAT MİMARİ TASARIM ATÖLYESİ EĞİTİM DENEYİMİ SÜRECİ
ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR
3.2.Teknik Gezi
Bozkır’a düzenlenen teknik gezi ile öğrencilerin Bozkır’ı yaşayarak, sokaklarında
yürüyerek, yapıların duvarlarına dokunup malzemeleri tanıyarak deneyimlemesi, halkın
davranışlarını gözlemlemesi ve halkla etkileşime girmesi sağlanmıştır. Öğrencilerin arazi
seçimini yapabilmeleri için potansiyel alanları belirlemeleri ve fotoğraflamaları istenmiştir (Şekil
9-11). Sarıot Yaylası’na mevsim koşulları sebebi ile çıkılamamış, yaylanın özellikleri ve yaylada
yaşam hakkında belediye başkanının ve yöre halkının anlatımları ve öğrencilerin yaptığı
araştırmalar esas alınmıştır.
3.3.Analizler
Öğrenciler yaptıkları araştırmalar ve ilçeye yapılan gezideki gözlemlerini sentezleyerek,
Bozkır ilçesinin coğrafi, sosyo-kültürel, ekonomik analizlerini yapmışlardır. İlçenin şehircilik ve
Şekil .8: Bozkır
Belediye
Başkanının
katılımıyla
gerçekleştirilen
sunum sonrasında
proje yürütücüleri
ve öğrenciler
Şekil .9, 10, 11: Bozkır ilçe
merkezine yapılan teknik geziden
görüntüler
1219 YERİN RUHUNDA BOZKIR:
FARK YARAT MİMARİ TASARIM ATÖLYESİ EĞİTİM DENEYİMİ SÜRECİ
ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR
mimari anlamdaki mevcut durumunu inceleyerek, ilçenin tarihi yapılar, güncel yapı kalitesi ve
kentsel boşlukların düzenlenmesi gibi konularda sorunlarını tespit etmişlerdir.
Yeni karayolu projeleriyle birlikte İç Anadolu ve Akdeniz Bölgeleri arasında,
Toroslardaki konumunun getirdiği avantajdan da faydalanabilecek olan ilçe, kültürel ve
ekonomik yönlerden üretim, turizm hatta spor etkinlikleri gibi birçok potansiyele sahiptir.
Analizler Bozkır’ın taşıdığı bu potansiyelleri ortaya çıkartmış, fakat potansiyellere yönelik
mekânların eksikliğini göstermiştir. Bu potansiyellerin yeterince farkına varılmaması, etkin ve
yararlı bir biçimde kullanılmaması ve kullanıma sunulmasını sağlayacak mekânların eksikliği,
ilçenin gelişimini engellemektedir (Şekil 12-16), (Tablo 1).
Şekil .12: Çarşamba Çayı kıyısındaki yapıların cephe uyumsuzluğunu anlatan bir öğrenci
kolaj çalışması
Şekil .13: Kent Merkezi Ulaşım Analizi Şekil .14: Kent Merkezinde Yaya Yoğunluğu
Şekil .15: Yapı Kullanım Analizi Şekil .16: Kentsel Yeşil Doku Analizi
1220 YERİN RUHUNDA BOZKIR:
FARK YARAT MİMARİ TASARIM ATÖLYESİ EĞİTİM DENEYİMİ SÜRECİ
ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR
GÜÇLÜ
YANLAR
ZAYIF
YANLAR
FIRSATLAR TEHDİTLER
1. DOĞAL YAPI
İlçenin Güney
Akdeniz bölgelerine
yakın olması
İlçenin il
merkezine uzaklığı
ve dağlık yapısı
Değişen
iklim özellikleri
(sıcaklık, yağış, don,
kuraklık vs.)
İlçede
bulunan mikro klima
bölgelerinin ziraat
için uygun olması
Yeterli su
kaynaklarının
bulunmaması
Kuraklık
nedeni ile içme ve
kullanma suyu
kaynaklarının
verimliliklerinin
azalması
Geniş yüksek
yaylaların bulunması
Eko-turizm
potansiyelinin olması
2. DEMOGRAFİK YAPI
Genç
nüfusun az olması
Yaşlı nüfusun
çok olması
Kırsal
kesimden kente hızlı
bir şekilde göç ve bu
nedenle iş gücü
kaybının olması
Halkın
tarihine ve kültürüne,
ilçesine sahip çıkması
Bölge
halkının çalışkan ve
azimli olması
Ortak
çalışma, örgütlenme
ve katılımcılığın
zayıf olması
1221 YERİN RUHUNDA BOZKIR:
FARK YARAT MİMARİ TASARIM ATÖLYESİ EĞİTİM DENEYİMİ SÜRECİ
ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR
İlçenin
kendine özgü müziği,
folkloru ve
kültürünün olması
Tanıtım
faaliyetlerinin
yetersizliği
3. EKONOMİK YAPI
3.1. TARIM
Verimli
toprakların bulunması
Miras
nedeni ile arazilerin
parçalı olması,
kapalı basınçlı
sulama
yöntemlerinin
yaygın
kullanılmaması
Sulama
yöntemlerinin
yaygınlaştırılma
imkânı
Bilinçsiz ve
gelişigüzel tarımsal
ilaç ve gübre
kullanımı nedeni ile
toprak ve su
kaynaklarının
kirlenmesi
İklim, arazi
ve toprakların
meyveciliğe ve
bağcılığa uygun
olması
Elde edilen
ürünlerin
muhafazası için
soğuk hava
deposunun
bulunmaması
Bozkır
İlçesinde yeni sistem
bağcılığın, tam ve
yarı bodur
meyveciliğin
gelişmesi ve
Harmanpınar
kasabasında atıl
durumda bulunan
soğuk hava
deposunun faaliyete
geçirilmesi
Çiftçilerin
yeniliklere açık ve
istekli oluşu
Geleneksel
tarım
uygulamalarının
devam etmesi
Tarımsal
üretim ve alternatif
ürünler için uygun
İlçede
bulunan mikro klima
1222 YERİN RUHUNDA BOZKIR:
FARK YARAT MİMARİ TASARIM ATÖLYESİ EĞİTİM DENEYİMİ SÜRECİ
ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR
ekolojik koşulların
olması
bölgelerinin ziraat
için uygun olması
Üretici
birliklerinin
olmaması ve tarım
ile ilgili
kooperatiflerin
verimli
çalışmamaları
Güncel
tarım envanterinin
çıkartılmaması ve
sertifikalı üretimin
olmaması
Tarımsal
girdilerde maliyet
yüksekliği nedeni ile
tarımsal üretimin
azalması
Hayvancılığın
(özellikle küçükbaş
hayvancılık)
yapılması
Meraların
yetersiz olması ve
hayvancılığın
giderek zayıflaması
Küçükbaş
hayvancılığın teşvik
edilmesi
Arıcılıkla
uğraşanların olması
Arıcılığa
uygun floranın varlığı
Süt
üreticiliğinin
yaygınlaşması
Küçük
ölçekli mandıraların
bulunması
Genç
nüfusun tarımsal
faaliyetleri terk
etmesi
3.2. SANAYİ
1223 YERİN RUHUNDA BOZKIR:
FARK YARAT MİMARİ TASARIM ATÖLYESİ EĞİTİM DENEYİMİ SÜRECİ
ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR
Yetiştirilen
üzümlerden sirke,
pekmez üretiminin
yapılması
Sertifikalı
üretimin olmaması
ve tanıtım
faaliyetlerinin
yetersizliği
Yeterli bilgi
ve birikime sahip
teknik personelin
olması
İlçede
sanayinin
gelişmemiş olması
Sarıoğlan
kasabasında açılması
düşünülen meyve
suyu fabrikası
Tahin
üretiminin yapılması
Tahin
imalatının
rekabetçiliğini
kaybetmesi
Bozkır
Tahini markası
Sınıflama ve
ambalajlama
sanayisinin
olmaması
3.3 HİZMETLER
Ulaşım
zorluğu
Kanalizasyon
atıklarının kontrol
altına alınması
İlçeye bağlı
kasaba ve köylerin
kanalizasyonlarının
tamamlanmamış
olması
Çevre
kirliliğini önlemeye
yönelik çalışmaların
yetersiz kalması
Zengibar
Kalesi ve çeşitli ören
yerlerinin varlığı
Yeterli
turizm tesisinin
olmaması
Deniz
turizmine entegre
olma ve eko turizm
potansiyeli
1224 YERİN RUHUNDA BOZKIR:
FARK YARAT MİMARİ TASARIM ATÖLYESİ EĞİTİM DENEYİMİ SÜRECİ