Yasar-kemal-ince-memed-4

8/7/2019 Yasar-kemal-ince-memed-4

1/325

Yaar Kemal _ nce Memed 4www.kitapsevenler.comMerhabalarBuraya Yklediim e-kitaplar Aada Ad Geen Kanuna stinadenGrme zrller in HazrlanmtrEkran Okuyucu, Braille 'n Speak Sayesinde Bu Kitaplar Dinliyoruz

Amacm Yayn Evlerine Zarar Vermek DeildirBu e-kitaplar Normal Kitaplarn Yerini TutmayacandanKitaplar Beyenipte Engelli Olmayan Arkadalar Sadece Kitap Hakknda FikirSahibi OlduundaAada Ad Geen Yayn Evi, Sahaflar, Ktphane, ve Kitaplardan TeminEdebilirlerBu Kitaplarda Hi Bir Maddi karm Yoktur Byle Bir eyide DnmemBu e-kitaplar Kanunen Hi Bir ekilde Ticari Amal KullanlamazBilgi Paylatka oalrYaar MutluNot: 5846 Sayl Kanunun "altnc Blm-eitli Hkmler " blmnde yeralan "EKMADDE 11. - Ders kitaplar dahil, alenilemi veya yaymlanm yazl ilimve edebiyat eserlerinin engelliler iin retilmi bir nshas yoksa hibir

ticar ama gdlmeksizin bir engellinin kullanm iin kendisi veya ncbir kii tek nsha olarak ya da engellilere ynelik hizmet veren eitim kurumu,vakf veya dernek gibi kurulular tarafndan ihtiya kadar kaset, CD, braillalfabesi ve benzeri 87matlarda oaltlmas veya dn verilmesi bu Kanundangrlen izinler alnmadan gerekletirilebilir."Bu nshalar hibir ekildesatlamaz, ticarete konu edilemez ve amac dnda kullanlamaz vekullandrlamaz. Ayrca bu nshalar zerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerinbulundurulmasve oaltm amacnn belirtilmesi zorunludur." maddesine istinaden web sitesindedeneme yaynna geilmitir.T.C.Kltr ve Turizm Bakanl Bilgi lem ve Otomasyon Dairesi BakanlAnkaraBu kitaplar hazrlanrken verilen emeye harcanan zamana sayd duyarakLtfen Yukardaki ve Aadaki Aklamalar SilmeyinTarayan Yaar Mutluweb sitesiwww.yasarmutlu.comwww.kitapsevenler.come-postayasarmutlu@kitapsevenler.com [email protected]@hotmail.com [email protected] Kemal _ nce Memed 4NCE MEMED 4Yaar Kemal 1923'te Osmaniye'nin Hemite (bugn Gkedam) kynde dodu. KomuBurhanl kynde balad ilkrenimini Kadirli'de tamamlad. Adana'daortaokula devam ederken bir yandan da rr fabrikalarnda alt. Ortaokuluson snf rencisiyken terk ettikten sonra rgat ktiplii, rgatbalk,retmen vekillii, ktphane memurluu, traktr srcl, eltik tarlalarndakontrolrlk yapt. 194O'l yllarn balarnda Pertev Naili Boratav, AbidinDino ve Arif Dino gibi sol eilimli sanat ve yazarlarla iliki kurdu, 17yandayken siyasi nedenlerle ilk tutukluluk deneyimini yaad. 1943'te birfolklor derlemesi olan ilk kitab Atlaf yaymlad. Askerliini yaptktansonra 1946'da gittii stanbul'da Franszlara ait Havagaz irke-ti'nde gazkontrol memuru olarak alt. 1948'de Kadirli'ye dnd, bir sre yine eltiktarlalarnda kontrolrlk, daha sonra arzuhalcilik yapt. 1950'de komnizmpropagandas yapt iddiasyla tutukland, Kozan cezaevinde yatt. 1951'desalverildikten sonra stanbul'a gitti, 1951 - 63 arasnda Cumhuriyetgazetesinde fkra ve rportaj yazar olarak alt. Bu arada 1952'de ilk ykkitab Sar Scak', 1955'te kendisine byk bir n kazandran ilk roman inceMemed'i yaymlad. 1962'de girdii Trkiye i Par-tisi'nde genel ynetimkurulu yelii, merkez yrtme kurulu yelii grevlerinde bulundu. Yazlar vesiyasi etkinlikleri dolaysyla birok kez kovuturmaya urad, 1967'de haftalk


2/325

siyasi dergi Ant'm kurucular arasnda yer ald. 1973'te Trkiye YazarlarSendikas'nm kuruluuna katld ve 1974 - 75 arasnda ilk genel bakanlnstlendi. 1988'de kurulan PEN Yazarlar Derne-i'nin ilk bakan oldu. 1995'teDer Spiegel'de yaymlanan bir yazs nedeniyle stanbul Devlet GvenlikMahkemesi'nde yargland, akland. Ayn yl Index on Censorship'te yaymlanan"Trkiye'nin stndeki Karabulut" balkl yazs dolaysyla 1 yl 8 ay hapis

cezasna mahkm edildi, cezas ertelendi. artc imgelemi, insan ruhununderinliklerine nfuz eden kavray, anlatmnn rselliiyle yalnzca Trkromannn deil dnya edebiyatnn da nde gelen isimlerinden biri olan YaarKemal 1973'ten bu yana Nobel Edebiyat dl adaydr. Yaptlar krka yakn dileevrilen Yaar Kemal, Trkiye'de ald ok sayda dln yan sra yurtdndaaralarnda Uluslararas Cino del Duca dl (1982), Legion d'Honneur nianCommandeur payesi (1984), Fransz Kltr Bakanl Commandeur des Arts et desLettres Nian (1993), Premi Internacional Catalunya (1996), Alman KitaplarBirlii Frankfurt Kitap Fuar Bar dl'nn (1997) de bulunduu 19 dle deergrld.YAAR KEMALNCE MEMED 4ROMAN

STANBUL ORHAN KEMAL L HALK KTPHANES D'i' VERME BLMKayt No : /K/S*Tasnif No :STANBULYap Kredi Yaynlan - 1955 Edebiyat - 554nce Memed 4/ Yaar KemalKitap Editr: Tamer Erdoan Dzelti: Belgin SunalKapak Tasarm: Yeim BalabanBask: efik Matbaas Marmara Sanayi Sitesi M Blok No: 291 kitelli / stanbul1:' Bask: 1987, Toros Yaynlan1987-2003; Toros Yaynlar, Adam YaynlanYKY'de 1. Bask: stanbul, Ocak 20043. Bask: stanbul, ubat 2005ISBN 975-08-0699-9 Takm ISBN 975-08-0698-0 Yap Kredi Kltr Sanat Yaynclk Ticaret ve Sanayi A.., 2003Yap Kredi Kltr Sanat Yaynclk Ticaret ve Sanayi A..Yap Kredi Kltr Merkezistiklal Caddesi No. 285 Beyolu 34433 stanbulTelefon: (0 212) 252 47 00 (pbx) Faks: (0 212) 293 07 23http://www.yapikrediyayinlari.come-posta: [email protected] sat adresi: http://yky.estore.com.trwww.teleweb.com.tr:&.Yce da banda bir koca kartal Am kanadn dnyay rterRomann balangcndaki Leonardo da Vinci'nin yazs Mentor Books'un bast TheNotebooks of Leonardo da Vmri'den alnm (sayfa 202) ve Murat Belge tarafndanevrilmitir."Snrlarmzn yaknlarndaki Kalindra ehrine girdim. Bu ehir Torosdalarnn Frattan ayrlan kolunun eteklerinde kuruludur. Ve batsnda kocaToros dann doruu ykselir. Bu doruk ylesine yksektir ki gkyzne dokunurgibidir. Dnyann hibir yerinde bu dadan daha yksek bir da yoktur. Dahagne domadan drt saat nce yamalarna gn vurur. Bu da dnyann en aktandan yaratld iin l l prldar ve karanln ortasnda parldayanay gibi evredeki Ermenilerin yollarn aydnlatr. Ykseklii yle biryksekliktir ki, en uzak gkteki bulutlarn, dz bir izgi imlinde drt milyukarsna kar. Batya doru baktnzda gecenin nc ksmndan sonra bilegnein bu doruklar aydnlattn grrsnz. Hani bir zamanlar durgunhavalarda, gkta sandmz, gecenin karanlnda biim deitirdiinigrdmz, kimi zaman iki paraya ayrlan, kimisinde ksa, kimisinde uzungzken ey ite budur. Btn bu deiikliin sebebi dan bu ksmyla gneinarasna giren, gn klarn kesen bulutlardr.


3/325

Torosun bu yamac o kadar yksektir ki, haziran aynda gne tam tepedeyken,dan glgesi on iki gnlk Sarmatyann kylarna der. Aralk ortasndaysa,kuzeye doru bir aylk yolculuk sonunda ulalabilen Karadeniz dalarna kadaruzanr. Rzgara bakan yz her zaman bulutludur, pusludur. nk kayaya arpanrzgar iki kola ayrlr, sonra da dan br yanndan iki kol yeniden birleirve bu esinti srasnda her ke bucaktan toplad bulutlar ard sra srkler

getirir, orada brahr. Buralarda her zaman gk grler, yldrmlar der,bulutlar ylesine toplanr ki yatankayalar yarlr, aa doru seller akar. Dan eteine yerleenler okzengindir, buralarda gzel dereler, aylar akar, her zaman verimlidir, herkeden rn fkrr. mil trmandktan sonra koca am ormanlarna,grgenliklere, byle baka aalara gelinir. Bundan sonra, bir mil dahaayrlardan, otlaklardan geilir. Ondan sonras yl boyu eksilmeyen kardr. Bukarl alan da on drt mil daha gider. Oralarda daha dorua varmadan, yakc birhavayla karlar ama rzgarn imini timini duymazsnz. Orada hibir canl dayaamaz. Yalnz doruktaki yarklarda barnan, avlarn aramak iin bulutlardanaaya szlen birka alc ku vardr. Aalkl tepeler bitince, bulutlarnbalad yerin yukars plak kayalklardr. Kayalar da apaktr. Grlmemibir aklktadr. Bu sert, zorlu yamalardan dorua kmann mmkn yoktur."*

Toroslar ovay bir ay gibi epeevre kuatr. Ve ukurova Akdenizle dalarnarasnda kalr. Ovay kuatan dalar kat kattr. Ta grnmeze kadar akmaviden, maviden, mordan, laciverde uzanr, ok uzaklarda da gn bellibelirsizliinin iine karr gider.Dalarn koyaklar koyu glgelidir. Gn doarken glgeler batya, yklrkendouya dnerler. ok scaklarda oralardan ovaya ince bir serinlik iner gibiolur. Ve dalar gn gn, an an deiir. Gn doarken kimi gnler altn sarsnabatar, bu sarlk kzla, stbeyaza, ardndan ince bir maviye keser. Mosmor daolur. lestleri, ok scaklarda bir turuncuda da tter, her yer yanarken, heryan bombozken.Sonra da laciverde dnr, bahar aylarnda menekedir dalar. Yamalarna altniviler aklm gibidir. Menekenin, laciverdin stnden, yumuack, sonsuzakayarlar bir k selinde.Grkemli Dldl da kat kat olmu, st ste binmi yatk dalarn ardndadr.Stbeyaz yla btn yreyi starak dner. Ba ou zaman bulutsuzdur.Yazn da daha ok mor bulut rengindedir, ya da tten bir kzlms bakrmorundadr. Lacivert, ok pembe karmnda tter sner. Doruunda da bir iri,dnen, savrulan yldz salnr durur.Leonardo da Vinci10Toros dalarnn doruklar salt kayalktr. Kayalar ak, pembe krmz,kahverengi, turuncu, yeil akmaktadr. akmak-talarmn stnde geni kanatlkartallar dnerler. akmakta doruklardan aalara inilince ormanlar balar.Bunlar ok gr ormanlardr. Yabanl hayvanlar barnadr buralar. Her bir am,sediri, grgeni, nar ge amtr. Pnarlar kaynar her bir koyaktan, kayadibinden, yamatan. Yarpuz, am, iek kokar sular. Kimisinde, byceklerininiinde alabalklar oynar. Bir aatan akmaktama, bir yamatan dereye son hzlainerler.Ve ukurovay Toroslar yaratmtr. ok eskiden Akdeniz Toroslarn tam eteindenbalard. Sonra Ceyhan, Seyhan, sonra teki irili ufakl dereler, aylarToroslarn tm bereketli topraklarn tayarak denizi doldurdular, ortayaukurova kt. Ova gnele, kla doldu. Sular sakrdad. Toprak berekettendeniz gibi tat.Seyhanm anas Zamant suyudur. Kaynan Uzunyayla-dan alr, uzun bir dzlktengetikten sonra Toroslara varr. Orada akmaktandan kayalara arpar, mor, sertkayalklardr bunlar. Zamant kayalarda kprr, derin koyaklara der. okaalardan topra oyarak ba dndrc bir hzla akar. Gene nne kayalarkar, kayalar aamaymca topra deler, yerin dibine girer... Uzun bir sre yerstnde gzkmez. Sonra birden yukarya fkrr. Deli bir hzla, lgncasavrularak kayadan kayaya ban vurur, nne bir akmaktandan da yenidenkncaya kadar. Sonra gene yerin dibine batar, kar... ok ok pnar, okdere, ok ay alr Toroslar amcaya kadar. Bir de Gksuyu alr. Gksu Torosun


4/325

Tahtal dandan doar, o da ok pnar dere, ok ay alr, sonra da gelirZamantya katlr. Ondan sonra bunlarn adna Seyhan derler, bir ulu su olur.Her bir su o kadar aydnlktr ki, sanki akan su deildir de ktr. Dibinekitap dse okunur.Ceyhana gelince onun gz Binboalarn gbeindedir. lk douunda ona Hormanderesi derler. Horman deresi Nurhak dalarndan gelen Stl deresiyle

birleir... Cokun deli bir su olur. Toroslar bir utan bir uca bierken Aksu,Krsulu, ayr, Savrun, Sumbas, Handeresi, Cerpee aylarn ve daha nicelerini,binlerce pnar, gz, dereyi alarak byk Akdenize11ular. Seyhan da, Ceyhan da Akdenize binlerce, yz binlerce ton topraklabirlikte gelirler. Binlerce, yz binlerce ton mil yayarlar Akdeniz kylarna.Her yl ova biraz daha, biraz daha byr ve Torosta kayalklar her yl birazdaha arnarak sivri ak kayalklar biraz daha ortaya kar. Ve belki bir gnTorosta hi aa, hi toprak kalmayacak, koca Toros salt kayalk olaraktandikilip duracak gkle toprak arasnda. Keskin kayalar kzgn bakr mor kzlndattecek ve belki de bir damla su kalmayacak bu plak kayalklarn Torosunda...Belki bir tek bitki bitmeyecek bu ustura keskini kayalarda. Belki bir tek canlyaamayacak.

Akdeniz kylarnda toprak da deniz gibi dalgalanr, kp-rr. Geni ova da, uluToroslar da Akdeniz kadar mavi, Akdeniz kadar kldr. Akdenizin stnde nekadar k kaynarsa, ovann da, Torosun da stnde ylesine klar balkr.Dalar nasl kaya, am, yarpuz, iek kokularyla yklyse, geni, dz ova datoprak, deniz, portakal, limon, turun kokularyla ykldr. Ve yln hergnnde gebe toprak lgncasna azn am, verimden delirmi gerinerekbahar, Torosun gnderecei yamuru bekler. Gnn birinde de Aladam gnkapkara bir bulut rter, scak bir yamur yeli btn ovann stn yalayarakgeer. Ardndan iri, scak damlalar dklr. Sonra da yamur boanr, ortalksel sele gider. Yamur kesilir kesilmez de ova azna kadar bitkiyle, iekle,kularla, bceklerle dolar. Ova bir sevin mestliinde yumuak, lk nennilenir.Turun, portakal, limon aalar kprr. Ilk yeller iek kokularn alr,btn ovay batan sona geerek Toros dalarna gtrr.Dalardan sularla birlikte kartallar da inerler ovaya. Bataklklar bir kucenneti olur yln on iki aynda da... Renk renk, cins cins kular doldururlarbataklklar. Doudan batya, gneyden kuzeye g eden kular ukurovabataklarna uramadan yollarna gidemezler.ukurovada her ey saydamdr. Kayalar, toprak, aalar bile. Kular, bcekler,ylanlar, insanlar bile... Gkyz ktan bir mavidir. Geceleri de ortalksilme yldz delidir. Ve sularnn dibine Kuran dse okunur.12Anavarza kayalklarndan, kayalklardaki kakts ormannn arasndan aa ovayasaklanarak, sinerek inen Memed kendisini devedikenlerinin iinde buldu. Buradadevedikenleri bir orman gibi st ste bitmilerdi. Dikenlerin stnden Meme-dinba bir grnyor, bir yitiyordu. Bahar alabildiine patlam, Anavarzannkayalklar arasndaki krmz topraklarda sar idem iekleri st stefkrmt. Kayalklardaki, her birisi bir aa byklndeki kaktsler dekrmz, mavi, sar, ak ieklerini amlard. Eekanlar, balarlar,sarcaarlar byk ieklerin ilerini doldurmular, kanatlar ipiltilerde,ieklere girip kyorlard. Kayalardan, kayalarn stndeki renlerden biryeilliktir aalara delicesine iniyordu. Memed geceyi byk surun douynndeki bir kovukta geirmiti. ngrakl ylan korkusundan ilk horozlartnceye kadar gzlerine uyku girmemiti. Uyandnda gn kuluk olmutu.nceden lk bir yel esiyordu. Kocaman el byklndeki ak kelebekler kme kmeieklere, otlara iniyor kalkyorlard. Aadaki Akasa-zn stne kaln birpus km, hibir ey gzkmyordu. Gneyde Ceyhan rmann kayalklaryalad yerlerin stnde, yle durup duran bir top ak bulutun altnda on birtane kartal uuyordu, kanatlarn germi, ynlerini daha yeni fisile-mi gneyyeline dnmler, orada, ok mavilemi duru gkyznde kprdamaz gibiduruyorlard.Devedikenleri de mor dikenlerini koskocaman amlar, bir ho, ot gibi, acptrak gibi kokuyorlard. Mened bir ara oldu-


5/325

13.. i S'1u yerde durdu. Gz Anavarza kayalklarna akld kald. Yzne birden birmucuk bulutu gelip svand. Memed, bu sinekleri duymutu. Yzndeki sinekleriiki eliyle syrd. Bir daha yzn bo brakmad. Sinek bulutu geldikekorunuyordu. Dn akamdan beri kafas Recep avua, Deli Durduya, Abdi Aaya

taklmt. imdi hepsi de toprak olmulard. Bu insanlar ne istiyorlard, DeliDurdu, Recep avu ne istiyordu? Bu lml dnyada Abdi Aa ne istiyordu? FerhatHoca ne istiyor? Sariekli Mahmut Aann ldn duyunca sevincinden delidivaneye dnmt. Sabaha kadar uyumam, Memede, "syle hele, kurunu yiyincene yapt, nasl inledi, ne syledi?" diye sormu durmutu. Memed de durmadanyeniden, yeniden anlatmt. Ferhat Hoca, onun anlatmasna doymuyor, "daha,daha, daha Memed, daha," diyor, onu yeniden, yeniden, anlatmaya zorluyordu.Memed de artk uydurmaya balamt. O uydurduka teki daha istiyordu. MahmutAann lmnden bu kadar tat m alyordu? Onun her anlatnda yz byk tatlageriliyor, gzleri lyordu. Bylesine sevin, hibir olay karsnda hikimsede grlm deildi. Ya Recep avu, o ne istiyordu? Memed, birok olay,birok kiiyi anlamt da bu Recep avuu hi anlamamt. Her olay, herdevinim, yaralanmas, lmesi bile onun iin bir fke, bir sevinti. O, devinimi,

eylemleri, daha da ok eylemleriyle dnyay dolduruyor-du. Ya Kzlbaolu, o neistiyordu? stedii yaz at ite dalarda dolap duruyor, varsa da atnyakalasa, alsa gtrse ya... Attan, insanlardan, her eyden, uan kutan,vzlayan sinekten bile d kopuyor, o da bir eyler istiyor, istiyor ya, ne?Hr Ana! O ne istediini biliyor, diye gld Memed. Hr Anann ince uzunbedeni, sevgi dolu gzleri, candan yrekten halleri geldi gzlerinin nne.ine u kokulu, lk bahar gnei gibi bir sevgi doldu, "benim gl anam," dedi."te byle bir anas olan kiinin kyamete kadar dnyas cennet olur, yledeil mi anam?" Hate geldi gzlerinin nne, kurunu yiyip de leceinianlaynca, nce gzlerini Memede, sonra Iraz Anaya, sonra da belekteki ocuadikmi ylece, can kncaya kadar bakm kalmt. Birden farkna vard ki,ba dikenlerin stnden gzkyor, ya birisi grmse... Karn da ackmt.Aznn ii de14kay gibi olmu, anlamt. lerdeki ukura doru yrd, az inince artk badikenlerin stnden gzkmedi. Bir sr kck ku, sapsar, yeil krmz,boyunlar halkal, mor ieklere, kme kme, incecik kanat sesleriyle inipkalkyorlard, nnden usulca, ok uzun bir karaylan srt menevileyerekakyordu. Memedin eli tabancasna gitti yavaa, ylan onu grmemi, grdyse dealdrmam, orada yle usulcana akp gidiyordu. Memedin eli tabancann stndekalakalm onun geip gitmesini bekliyordu. Uurdur, diye geirdi iinden.Atalar, bir eyi hi bo yere sylemezler. Bir insann karsna ylan kmasuurdur.Ylan biraz gittikten sonra ban kaldrd, belki bir kar kadar yukaryadikti, Memedle gz gze geldiler. Ylan krmz atal dilini kard, dileri degzkt, Memed tabancasn kabndan kard. Eli titriyordu. Ya ylan stnesaldrrsa? Hemencecik de korkusu geti, ylana nian almaya gerek yoktu. Birinsan ne yana nian alrsa alsn, eer oralarda bir ylan varsa, kurun gideronu bulurdu. Bu da Allahn bir hikmeti ite. Ama gene de Memedin ylana dnktabancal eli titriyor, yrei de atyordu. Sonunda ylan gzlerini onungznden ayrd, bir kar daha ykselerek geriye, Memede dner gibi etti, imdiban iki kar kadar yukarya kaldrm, dili de ok daha uzam, ok dahakrmz kesilmiti. Memed gerilmi, tetikteydi. Ylan ona dokunmazsa bir eyyapmayacakt. Bylece ylanla kar karya ne kadar bir sre geti, hibilemedi, nndeki dikenlere bir kme, o sapsar kck kulardan kondu. Ylanban onlara evirdi, kular konar konmaz da prrr, diye utular az ilerdekidaha gr dikenlere kondular. Tam bu srada da Memedin elindeki tabanca patlad,kocaman karaylan ayak ucuna kvrlarak cansz dt.Memed, th, diye iinden geirdi, eli aya kesilmi, yz apak kat gibiolmu, yrei delicesine atyordu, th, uurumuzu ldrdk. ine, imdiye kadarhi bilmedii bir korku dt. Ortadan biilmi ylann kuyruu daha fkeyleoynuyor, yere ap ap vuruyordu.


6/325

Arkasna bakt. Tabanca sesini duyan olmu muydu acaba, uzaktaki bulutun altndadnen kartallar oalmlard. ki 15adm arka arkaya giderek ylandan uzaklat, bir karaal kmesini dolanarakukura indi. indeki korkusu gittike azyor, onu bir ho ediyordu. Sankidnyann btn karanl yreinin bana kmt. Dn gece Anavarza

kayalklarna ulanca sevinten deliye dnm, bir kurtulmann tadnda ku gibiyeynilmiti. imdi korkun bir karanlk duvarna ban vurmutu. Birdenbireyresini, drt bir yann candarmalarm evirdiini anlad. Sel yatann dibineoturdu, srtndan kara imam cppesini kard, tfei cppenin altndayd,omuzun-dan ald, yavaa mekanizmay evirdi. Kurun namlunun a-zmdayd. Azilerden, sel yatann kysndan ieklenmi bir brtlen kmesi aalara,Ceyhan rmana doru uzayp gidiyordu. alnn dibine vard, diz kt, eski,drt ke, stnde bir tuhaf yazlar olan, yars topraa gmlm ta grnceyreine azck su serpildi, sevindi. Tan yanma varnca sevinci daha da artt.Talar st ste, merdiven gibi derin bir ukura doru iniyorlar, ukurun dibindeyatm inke tandan mor kaln direkler duruyordu. te buras iyi birsnakt. Memed burada bir blk candarmayla bile dvebilir, belki de geceolunca kaar cann u ukurova belasndan kurtarabilirdi. Kurtarc ak tan

yanma kt oturdu. ok yorulmutu, belini ak taa rahata dayad. Korkusu birtrl gemiyordu. u elindeki tfei, belindeki tabancay brakabilse, braksada byle dmdz, herkes gibi yollara dp o kye varsa, selamnaley-kmAbdlselam Hoca, benim adm Molla Memed, beni Ferhat Hoca sana gnderdi dese,olmaz myd? Ama tfeinden bir trl ayrlamamt. nce tfeini Ferhat Hocadabrakm, sonra tfei braktndan dolay bir sonsuz boluun iine dportada yapayalnz, rlplak, btn mmkn areleri kesilmi kalnca geriyednm, utanarak, Ferhat Hocadan tfeini geri istemiti. Sonra dalardanukurovaya gelinceye kadar silahlarn be kere saklam, beinde de onlardanayrlamam, geriye dnm, imam cppesinin altna silahlarn yenidenkuanmt. Fesi atp apka giymesi de kolay olmamt. Sonunda bu izgilikaskete bir iyice alm, yllardr banda tad fesi ne tuhaf, abucakunutmu gitmiti. Taa belini dayaynca srtna bir serinlik geldi. Yanma ynnedaha korkuyla bakmyor -16du. Devedikenlerinin kocaman, mosmor, st ste am iekleri esen incecikyelde ar sallanyordu. Gkyz, kalesi gzken Anavarza kayalklar, yukardakiAkasazm yksek aalar, gn ve gzken her ey mosmor kesilmiti.Devedikeni iekleri morlarn ar ar btn ovaya yayyorlard. Gndo-uda,az ilerde Hemite da, kuzeydeki Toroslar da mosmor kesilmilerdi.Memed, Mslm bekleyecei Akasazdaki uzun kavak aacn bu sabah uyanruyanmaz, gzleriyle batakl tarayarak kolaylkla bulmutu. imdi ayaa kalksada ynn kuzeye dnse kavak aacn bu ukurdan bile grebilirdi. Kavak aac,hay maallah, ylesine uzam gitmiti. Bu Mslme de bir ey olmasnd. O dainat, Allann belas bir eydi. Tfeini elinden bir trl brakmyordu. Amaok becerikliydi ve Yzbayla Kerti Ali Onbaya kin balamt. Bylesine birdeve kini olur deil! Bu Faruk Yzbayla Kerti Ali Onbann lmleri mmknaresi yok onun elinden olacakt. Mslm gibi bir insan hi grmemiti Memed.Ne grm, ne de duymutu. Onu oraya, Abdlselam Hocann kyne o gtrecekti.Ky o biliyordu. O ky denizin kysnda, Gavur dalarnn dibinde, Payaskalesi yakmlarndayd.Memed, o ky dnnce kendi kendine glmsedi, ii ald biraz, ocukluuaklna geldi. O kye gidecekti. Baka hibir eyi dnmemiti o zamanlar, okye gidecekti, derdi gn buydu, o kye gidecek o adamn kapsna obanduracak, denizi grecek, portakal bahelerinin iinde gezecek, portakalieklerinin kokusu onu mest edecekti. Dursun nereye gitmiti acaba? Belki dekyne, yani o kye gitmiti. Kim bilir, Abdlselam Hocann ky Dursunun kyolamaz m? Kyda bin tane ky yok ya... Olamaz ya. Dursun merhaba, diyor ona.Merhaba Memed, merhaba incecik olan. Eskisi gibi nce salarn, sonra omuzunuokuyor, sonra da kucaklayarak yerden kaldryor. Merhaba incecik olan, merhabaMemed... Nasl benim kym, bak, ne kadar da gzel deil mi? Denize bak, nekadar da kpryor, Allann bir hikmeti, stndeki gemilere bak, nasl da yalp


7/325

yalp ediyor, st beyaz, bir kl, a doymu bulut gibi, kayyor, kayyor,kayyor incecik olum kayyor. Gzleri17ne gzel gler Dursunun... Ela gzleri keder, ac dolu... Onun gzlerindekederle sevin bir aradadr. Bir tuhaftr yz. Dnyada hibir yz onun yzgibi scak deildir. Hibir gz onun gz gibi insana candan yrekten,

okayarak, insan sevgi na sararak bakamaz. Ekya m oldun Memedim, Abdiyimi ldrdn? nn da ta tuttu, vard gitti de Ankaraya n byk GaziMustafa Kemali buldu. Mustafa Kemal Paa senin namn duyunca ok sevinmitir. Oda senin gibi fkara bir dul avradn olu. O da senin gibi fakir fkarayseviyor. Senin nn, namn duyunca o, incecik olan, varn u incecik olanbulun da... bulun da... bulun da... Mor kayalardan mor ylanlar iniyordu, sulargibi akyor, alyordu. Mor kayalar alkalanyordu... Kayalar sularn stneinmiler batmyorlar, her bir yanlarndan klar fkryordu, mosmorklar... Dursun mor klarn, devedikenlerinin, mor kvl kvl ylanlarnortasnda kalm dnyordu. Memedin ba arkaya, ak yazl taa, be yapraklkabartma bir iein stne dt. O uyur uyumaz da teden teki karaylanntpks bir karaylan gene ar ar, hi akmyorcasma geldi. Memedin nndenakarken ban kaldrd ona bir tuhaf bakt, ardndan da ban indirdi gene

aktn hi belli etmeden akt gitti. Sonra ardndan onun tpks bir ylandaha geldi geti. Bu ylan uzun uzun Memedin yannda durdu, onu koklar gibietti, birka kere ban ellerine uzatt, elini yalar gibi yaptktan sonraban ekti. Bir sre bir top oldu nnde kvrld kald. Yumann stndekiba Memede dnkt. Orada ne kadar kald, ba yumann stnde ne kadaruyudu, oras belli deil, yanma baka kara bir ylan yaklarken bankaldrd, yreyi aratrd, az tesinden geen ylann arkasna takld, ikisibirlikte brtlen allarnn arasndan akarak, merdivenlerden aaya, tadireklerin yanma indiler. Memedin tam alnnn ortasna devedikenlerinden szanbir gne paras vurmutu. Anavarza kayalklarndan bir kuun kesik kesik sesigeliyordu.Byk mor, sar, ak kelebekler, cins cins, gnee gelince akan arlar, yzlercekck renkli ku devedikenlerine iniyor kalkyorlard. telerde, Ceyhanrmann te gecesinde toz direkleri parlayp snyordu.18Gneyde Akdenizin stnde ak bulutlar kabarr, garbi yeli esmeye balarken Memeduyand. Ter iinde kalmt. Gzlerini uutururken yan bana keleplenipoturmu kocaman karaylan grd. aknlkla ona bakt. Ylann atal diliazck dar-da kalmt, gz gze geldiler, ylann banda, srtnda pul pulyeil, akan meneviler vard. Memed, tabancasna davrand, "Allah belasnversin," diye fkelenerek ayaa kalkt. "Burada da yer gk ylan."Dereye aa yrd. Devedikenlerinden darya kmak istemiyordu. Badikenlerin stne ktka eiliyor, ya da derenin dibine iniyordu. Derenin dibide safi ptrakt. Daha pt-raklar yeil olduundan bacaklarna yapmyordu.Ama Memed, ptraklarn iinde uyumu bir ylana basarm, diye, kendinikollayarak yryordu. Biraz yrdkten sonra ok derin bir ukura dt.ukurdaki devedikenleri boyunu geiyordu. Burada dikenlik bir orman gibiydi.Kck, renk renk binlerce ku kaynayordu. Her adm attka, st ste binmibir ku kmesi vcrdayarak, telala havalanyordu. Kelebekler, kren krenburadan oraya akyor, bir dikene konduklarnda dikeni st-beyaz ediyorlard.Memed birden Hateyi dnd. Dikenlik, hi bilmedii bir kokuda ac kokuyordu.Memed imdiye kadar hi byle bir koku bilmemiti. Ardndan Seyran dt aklna,kye girememiti. Ky, o geceyi dnnce tyleri rperdi. Az daha kapanakslyordu. Candarmalar, Memedin kye urayacan dnmler, kyn yresinisk skya kuatmlar, ku uurtmuyorlard. Bir candarmann ksrmesi,altndaki atn rkp kamas onu yzde yz bir lmden kurtarmt. Arkasndansklan kurunlarn hesab yoktu. Ova uzun bir sre kurun sesleriyleyanklanmt. Anavarzann altna gelince-dir ki atnn ban ekmi, attaninmi, kayalklara o hzla trmanmt. Biliyordu, yaknda Anavarzay daevirecekler, yeri g insan alacak, onu yakalayacaklard. ok uykusu vard,yorulmu, tkenmiti. Ban kale surunun duvarna dayar dayamaz uyumutu.Uyandnda ok armt. Yannda ynnde ne candarma, ne baka insan vard...


8/325

Kayalklardan aaya indiinde acndan lyordu. imdi de acndan lyordu.Buralar bo brakmazlar, evirirler Akasaz da... Ve Akasazdan da19kurtuluun mmkn aresi yoktu. Yrdke terliyordu. F-kara Seyran, diyednd. O da gn grmedi Hate gibi. Anam da gn grmedi. Bana kim bulatysaacyla yoruldu, iflah olmad. Hr Ana aklna gelince ii sevinle doldu. Bir

tek onu mutlu edebilmiti. Uzaklardan bir tura sesi geldi. Artan garbi yelidikenleri yatryor, hrdatyordu. Belki de bu beladan da Allah onukurtarabilirdi. Birden karsna, hap diye, bir st kt. Oraya kotu.Ekyal braktna piman olmutu. Ne demiti de, bir hayalin ardna taklpinmiti buralara. Dada kalsa lecekti, yzde yz lecekti ya, dve dvelecekti. Ama o dvt candarmalarn suu neydi? Ama kendisinin de bir suuyoktu. O sadece tatl cann savunuyordu. tekiler ondan ne istiyorlard? lrmde askere gitmem, dedi. St aacnn yanma gelince, vard bir tmsein stnesekilendi. Srtndaki daarcn da hemen oradan ald, ipini ekerek bzgsnat. Bu daarc kim vermiti ona, ne zaman omuzuna geirmiti, hianmsamyordu. Daarcktan kocaman, hi dokunulmam bir somun kard. tanede peynir topa vard bir bezin iinde. yumurta, on bir tane de ceviz grddaarcn dibinde. Yanma ynne baknd, ortalkta su falan yoktu. imdi yemei

yerse susuzluktan kavrulacakt. Somunu, teki yiyecekleri daarca geri koydu,daarcn azn bzd omuzuna ast. Tfei ar geliyordu, kard nnekoydu. mam cppesini karm, yanma, devedikenlerinin stne sermiti.Ne yapacan, bu kapandan nasl kurtulacan dnrken, gzleri ortalkta birylan aryordu. Kavak aacna gitmeli miydi? Ya Mslm yakalamlarsa, KertiAli de onu ikenceye ekmise, o da kavan yerini sylemise... Birden kendinesonsuz fkelendi, etleri gerildi, kaslar ard. Delirme ulan, delirme Memed,delirme yreksiz, dedi. Mslm yakalasalar da, etlerini para para kerpetenlekoparsalar, gzlerini oysalar, derisini yzseler de Mslm hi yerimizi sylermi, delirme ulan, delirme Memed. imdi onun Mslm iin byle dndn HrAna duysa onu itin gtne sokar sokar karrd. Hr Ana Mslm ne bilirdi ki?Belki de obada grmt onu. Memedin kafas iyice karmt. Akdenizinstndeki bu-20lutlar iyice yekinmi, imilerdi. Garbi yeli aztm dnyay toza bouyor, tozdirekleri dnerek, yzlerce, Akasazn stne geliyor, orada snyorlard.Aadaki, Ceyhan rmann yanndaki yoldan durmadan atllar, amparalarAnavarza kayalklarnda yanklanan at arabalar geiyordu. Garbi yeliylebirlikte de kular havalanmt. Her bir yan ot, iek, saz kokuyordu. Patlambir yeil doldurmutu dnyay. Patlam bir devedikeni pembesi, moru almtortal. Memed yerinden kalkt, srtn aaca dnd, alvarnn ban zd,telere, devedikenlerinin dibine uzun drd. Arkasna dnnce Anavarzakayalklarnda cam paras gibi bir eyin parlayp sndn grd. O grdey belirsiz aralklarla, gne gelince parlayp snyordu. Arkasndan da bircayrt balad. Memed o parlayp snen eylerin candarmalarn alnlarndakiyldz olduunu anlad. Cayrt kesilmiyor, kayalklarda yanklanarak bircehennem grltsnde sryordu. Eyvah, diye dnd Memed, Mslm kstrmolmasnlar. Yrei arpt. Aacn yanma dikilmi, gzleri Anavarzada. Kurunsesleri kesilmeden sryordu. Telaland. Acaba Mslmn yardmna kosa myd,koup gitse, o ulancaya kadar Mslm oktan haklam olurlard. Gitmese...Gitmese... Bir kar ocuu kurdun azna atm olur, bundan sonra da, eeriinde azck adamlk varsa lnceye kadar kendini balamaz, iindeki kurt onuyer bitirir bo kovana evirirdi. Hibir eyi dnmeden yerdeki cppesini aldgiydi, tfeini de omuzuna ast komaya balad. Kardan devedikenlerinidalgalandrarak ona doru uarak gelen ylan grnceye kadar srd bu komas.Kara, uzun ylan grmesiyle, o anda da bacana demir bir ubuun hzla inmesibir oldu, baca kkten kesilmicesine acd. Ylan, hibir ey olmam gibi,yerden drt kar yksekte, devedikenlerini sallayarak uup gidiyordu. Ylanyitip gidinceye kadar arkasndan bakt, sonra bacaklar titredi, olduu yerekt kald. Uzun bir sre yerinden kprdayamad. Kula kayalklarda-ki kurunseslerindeydi. Birden ayaa frlad, gene komaya balad. O koarken de birden


9/325

kurun sesleri, hep birden kirp, diye kesildi. "Eyvah," diye bard Memed,"Mslm gitti." Gene bacaklar onu ekemedi, yere kt. Orada, kt yer-21de ne kadar kaldn bilemiyor. Gzlerinin nnden son hzla frt frtkrlanglar geiyordu durmadan. Koskocaman ak benekli bir mavi kelebek grd.Kelebek bann yresinde doland doland geldi elinin stne kondu, kanatlarn

da atp orada ylece durup bekledi. Memed, kelebek uup gider, diye, ne elinikprdatabiliyor, ne de yle seslice soluk alabiliyordu. Burnuna bir gzel, incebir iek kokusu geldi. Kula kirite, Anavar-za kayalklarndan en kk birses, bir trt bekliyordu. Elindeki kelebek de yerinden hi kprdamyor,kanatlarn bititirmi yle duruyordu. z sonra, kayalklarn dibinden biryaylm atei sesi daha geldi. Memedin gz elindeki kelebee gitti, kurunsesleri arasz sryordu. u Allahm belasna bak, dedi iinden glmseyerek, nede gzel konacak yeri bulmu. Ayaa kalkarken, hastir, dedi kelebee, elinisallad, kelebek utu, ok ykseklere havaland, sanki kanatlar tutmuyormugibi bolukta, kanatlar sarkarcasna oradan oraya avarak geldi, birsrkuyruunun tepeden trnaa sval san, pembe ieklerinin stne kondu.Memedin eli stnde ne biim duruyorsa yle durdu. Memed, srkuyruuna doruhzla ilerledi ve kuyruu sallad, mavi kelebek havaland, bu sefer uzun bir

sre havalarda dolat, sonra da gene geldi, baka bir srkuyruuna kondu.Artk Memed, kelebekten vazgemiti. Ondan yana bakmad bile. Anavarzanmaltndan kurun sesleri bir kesiliyor, ardndan da daha youn kayalklardayanklanyordu. Tfein namlusu stnde krmz, kara benekleri byk biruurbcei grd. Bu bir byk uur, dedi ama, aldrmad. Az sonra bcek utugitti. ki adm sonra yuvarlak bir diken kmesinin stnde uurbceklerinikaynar grnce az kulaklarna vard, kmenin yanma meldi, kaynaanbcekleri seyretmeye balad. Diken kmesi bcekten kpkrmz olmutu. uylanlarda, kelebekte, bama konan kuta, oysa bana hi ku konmamt, buuurbceklerinde bir ey, bir iyilik, bir hayr var inallah, diye umutland.Haydi varaym da kavak aacna gideyim. Sel yatana indi, abuk abukAkasazdaki kavak aacna yrd. Aaca geldiinde tkenmi bitmi,devedikenleri, brtlenler karaallar, zncarlar her bir yann dalamlar,alvar, saltasnn etekleri para para olmu, yrtlm bacaklarnda22kan kurumu, tm bedeni szlyordu. Belinden iki azl erke hanerinikard, sazln kys on adm tesindeydi, oraya gitti. Burada sularn dibiamur deil, akltayd, susuzluktan lyordu, imedi. Haneriyle kyyaepeyce uraarak bir ay-kara kazd. aykaradan buz gibi bir su kt. Kyyaoturdu suyun durulmasn bekledi. Su durulunca, daarcn ald at,yiyeceini kard, yere serdii cppesinin stne koydu. ay-karaya vard, buzgibi suyu avulayarak iti. O kadar susamt ki dayanamad, aykarann nneyatt, azn suya dayad. Karn iti, davul gibi oldu. Bir sre aykarannbanda, yle az aa uzand kald. Btn bedeni havanda dvlmesi-neszlyordu.Anavarza kayalklarndan yeni bir yaylm cayrts gelince ayaa frlad, ynnoraya dnd. Gn aa sarkm gitmi, neredeyse batacakt. Cayrtnnbalamasyla kesilmesi bir oldu. Birden ackt aklna geldi, hemencecik decppenin bana kt. Eli, az makina gibi iliyordu. Bir abuk abuk yiyor,bir aykaraya gidiyor bir avu su iiyordu.Karnn doyurunca kalkt, daarcn doldurdu, yrtk saltasn toparlad,geldi kavak aacna belini dayad oturdu. Gzleri kslm yreyi seyrediyordu.Batakln kysnda su kaplumbaalar gneliyor, arada bir de ilerindenbirisi suya atyordu kendini. Kurbaalar uzun bacaklaryla sazlklardan, nilferyapraklarnn stnden azman ieklerin stne, oradan da suya atlyorlar, suyuniinde uzun bacaklaryla telere kadar gidiyorlard. Sada, bir sra ulu staalar bitmiti. Gndousu kaplan skemez, ylan giremez bir zncarlk,allk, kamlkt, mor kamlar, kavan yar beline kadar uzamlar, birormanmasma, esen garbi yelinde gcrdayarak, hrdayarak sallanyorlard.Gnbatya, Anavarzadan yana da yemyeil bir sazlk, berdilik, ta kayalklarndibine kadar sularn iinde top top uzanyordu. Ayandaki ayakkabda da ikalmamt. Keski ark giyseydim, diye dnd. Ayaklar da dehet szlyordu.


10/325

Nasl szlamasn ki, diye dnd, fkaralar gnlerce, kayalk, allk,ormanlk demeden yol teptiler.Gn batarken az ilerisinden, top top sazlklarn oradan, tabanca sesine benzerbir ey pat diye, dt. Ardndan da bir23inilti geldi. Memed ayaa frlad, niltinin geldii yne doru birka adm

att, batakln kysna gelince durdu. Keskin kulaklaryla, sesin geldii yandinledi. Birka kez uzaklardan su aprts geldi. Balk atlamasna benziyor,dedi. Karanlk iyice kavuuncaya kadar olduu yerde bekledi, bir daha bir sesdu-yamaymca geldi eski yerine kavak aacna srtn dayad oturdu. Burnuna trlkokular geliyordu, biribirine karm... Bataklk, yeilden patlam sazlkkokular, yarpuz, su preni, ekin, toz kokular... Gece cikilemeye, usuzbucaksz batakln btn kurbaalar bir azdan tmeye, yaknlardaki kylerinkpekleri havlamaya baladlar. Birka adm tesinde bir akal kere st stepavkrd, onu grnce bir anda kararts deve-dikenliin iinde yitti gitti.Onun ardndan bir akal daha geldi, nceki akaln olduu yerde o da pavkrd.Onlarn arkasndan birka akal daha geldi, onlar da orada pavkrp hemenyittiler. Karanlk ktke bataklk uulduyor, derinden soluklandka topraksallanyordu. Garbi yeli aztm kava bir iyice sallyor, neredeyse yere

yatracak, kamlarn balar biribirlerine giriyordu. Anavarza kayalklarndanpuhu sesleri geliyordu, karanlkta bir tuhaf ku karartlar gecenin iinde,gn aydnlk kalm yerinde daha dnyorlard. Memed, karanln stnde kiinde dnen kulara aknlkla bakyordu. imdi filintam elime alsam, uaydnln iinde kendi kendilerine dnen kulardan birisini tenger mengerdrsem... diye dnd. Ama bu yrenin btn kylleri, candarmalar burayadoluurlard. Candarmalar neysem ne ya, ille de kyller zalim olurlar. udnyada u kyl milleti kadar zalim bir millet var m, hele de zulm kendikendine. Dnyada hibir eyden, ylandan ejderhadan, beyden paadan, aslandankaplandan, tek boynuzlu gergedandan korkmayacaksn, ille de bu kyl milletindenkorkacaksn. Ne dostluuna gveneceksin, ne de dmanlna. Bir bakmsndostken dman, dmanken dost olmular. Ferhat Hoca hep ne der, bu kylmilletine gven olmaz. Pek iyi, ok gzel, Ferhat Hoca kyl deil mi? TopalAli, Sar mmet, Koyiit Krolu, saz gzel, sz gzel Dadalolu da, GenOsman, Gizik Duran, zenginden alp fkaraya veren t-delek, Mslm ocuk dakyl deil mi? Krklara karanlar,24pirler ermiler, hep kyl deiller mi? Ben de kyl deil miyim? Ama bizbakayz. Tek tek, kyller baka, diye geirdi iinden... lm kalm, sevdayzulm bilen, Allah avazl Karacaolan da kyl deil mi? Kyl deiller, diyebard iinden... Onlar baka bir eyler, baka bir insanlar. Kyller, dnyakurulduundan bu yana zulm altndalar, zulme dayanmlar, yoksullua,alalmaya, aalanmaya, ldrlmeye, tutsakla, on yl askerlie, Yemenedayanmlar, bunlar dayanamamlar. En ok zulm grenden korkacaksn. Frsatnbulursa bin misli zulmeder... At kinemeleri, akal pavkrmalar, horoz sesleri,batakln yerleri sarsan soluklanmalar arasnda dalar gibi oldu. Bir yamuryayordu stne. Bir yamur yayor, bir gn ayordu. Bir tan stne birisioturmu elinde bir alc kula yaz bir atn dizginini tutuyordu. Kayalklardandoludizgin atllar iniyor, atlarn nallarndan kan kvlcmlar ortalasalyordu. Atllarn karsna Mslm kyordu, basyordu kurunu atllara.Atllarn her birisi bir yere dalyorlar, her birisinin nallarnnkvlcmlar bir tepeden gzkyordu. Ylanlar akyordu durmadan, krmz ataldilleri darda... Yemyeil ylanlar. Birden mosmor oluyorlar, ardndan yalmakesiyor, durmadan, durmadan Anavarza stnden bu yana akyorlar. Dillerikrmz, gzleri mercan... Mor devedikenleri-nin stnden szlerek... Memedkavak aacnn ta tepesine kyor, en ucuna, doruuna. Aada gzleri dillerikpkrmz, l l yanan, krmz ylanlar. Ylanlarn srtlar da ltiinde... Mslm az ilerde duruyor, ylanlarn kaynamasna bakyor, hi dekorkmuyor, bu ne biim korkusuz adam byle, ylanlardan da korkmuyor. Bir tozdirei geliyor bu anda kpkzl, yalma kesmi, ba kavaktan da yukar,Anavarza kayalklarndan da yukarda. Toz direin iinden yedi bal, yedikrmz atal dilli bir ejderha kyor, duvar gibi ylanlarn nne geriliyor,


11/325

onlar kavan altndan kovarak... Anavarzadan ylanlar daha durmadan uarakgeliyorlar, arpp kalyorlar. Hateyi elinden tutmu getiriyor. Bir eliyarasnn stnde, kan p p topraa damlyor. Toz iinde kalyor Hate. Hikonumuyor, bir tan stne oturuyor, ta apak oluyor, kl. Az sonra kzlkana kesiyor ta paras. Tatan kanlar fkryor. Sar Mahmut25

Aann elinden tabancas dyor. Murtaza baryor, baryor, birden, kirp,diye sesi kesiliyor, turuncu yorgan bana ekip bir topak oluyor, kck birmavi ku yresini mavileye-rek, gkyznn uzanda, aydnln ortasnda, ku,nereye uarsa aydnlk da oraya gidiyor, kayyor, kayyor, geliyor. Me-medinbann yresinde, salarn, tm bedenini mavileyerek dnyor, kuun ok mavisalkm saak kuyruu var. Krmz gagas ok uzun, gs sapsar, gnesars... Gzleri mercan... Seyrann bann yresinde de dnyor mavi ku,Seyrann salar, yz, gzleri, tm bedeni maviye kesiyor... Ku durmadan, sonhzla bann yresinde dnyor. Seyran soluk solua kouyor cami avlusuna...Karakol kyor karsna, bir candar-ma duvar... Candarma duvarn ku ayor,geri Seyrana geliyor, cik cik, cik cik, sevin iinde tyor. Candarma duvarmaviye kesiyor. Cami, karakol, ar, arnn demesi, uzaktan avkyarak akansu, hep maviye kesiyorlar. Seyran candarmala-rn arasndan geiyor, duvarn

dibinde dokuz ekya ls. apraz fieklik kuanm, tepeden trnaa kapkaragiyinmiler. Tfeklerini kucaklarna yatrmlar. Hibirisinin ba yok. Kugeliyor birinci ekyann bana konuyor, hikmeti huda, mavi bir ba kyorortaya. Byle byle, ku sayesinde, dokuz ba da gryor Seyran. Kck maviku glmeye balyor. Hem kanatlarn rpyor, hem balyor glmeye. Gidiyorl ekyalarn balarna konuyor, durmadan, durmadan ortal nlatarakglyor. Kasabann stnden uuyor, kprye, aya, dalara gidiyor, gittiiyerler som maviye kesiyor, geriye dnyor, glyor, glyor. Kck kuunglmesi btn kasabay, dnyay n n ttryor. Minareye konuyor, minaremasmavi oluyor. Ku glyor, glyor, o kadar ok glyor ki atlayp minaredenaaya dyor. Seyran kuun banda bir at tutturmu... Sar Mahmut Aageliyor, klcn ekiyor, Seyrann ban uuruyor, kuun, Seyrann lsbanda Hate at yakyor, bir eli kanayan yarasnda... Hr Ana yaz atabinili, cami duvarn, altndaki ata atlayarak geliyor. Hateyi kolundan tutupterkisine atyor, "Kr olaslar, kr olaslar," diye syleniyor. "Siz, siz byleat yakarak ldreceksiniz benim nce Me-medimi. O lmedi. O, caminin avlusundayatan nce Memed26deil, bir ku, glmekten atlam bir ku ls." Hate, onlarn yanndan, birata binmi giden Seyran, Seyrann ba yresinde dnen mavi ku glmeyebalyor. Glleri Anavarza kayalklarn nlatyor, arkalarndan Hr Ana daonlara katlyor, o da bir glyor, bir glyor. Onlar byle glerek gitmekteolsunlar, karlarna nce Memed kyor, "Ne glyorsunuz oca batmayaslar,"diyor, "yannza bir de ku almsnz." tekiler, "Biz gleriz," diyorlar."Allah byle glmekten geriye koymasn." Hr Ana, yaz atn ban ekiyor,"Ne var olum," diyor, "ite u altmdaki mrnde hi yz glmemi at daglyor. Bre olum, ben nce Memedin anasym, nce Me-medin anas glmesin de,kuu, Seyran, at, kyl milleti, iekli ky glmesin de kim glsn.""nce Memedi evirdiler Anavarzann dibinde Candarma-lar, Ana. Bileklerine elikkelepe taktlar. Elindeki belisini aldlar. Boazna kl rme geirdiler,Kerti Alinin eline verdiler. Duydun mu Ana?""Duymaz olaym olum, sen kimsin? Bu kara kara haberi bana diyen dillerinrsn."Hr Ana, ku, Seyran, Hate kasabann kalabalnn ortasnda kalmlard.Kalabalk gittike oalyor, azgnlayor-du. Ortada nce Memed, ba kabak,aya yaln, boaznda bir kl boklu rme, dili bir kar darda, boynu uzam,gzleri prtlemi, bilekleri kan iinde, dileri kenetli, alvar yrtlmbaldrlar gzkyor, bacaklar, peremi kan iinde. Pereminden p p topraakan damlyor. Bir uultu, bir uultu, kulaklar sar ediyor, kalabalk hembaryor, eline ne geerse, karpuz kabuu, rk yumurta, rk domates, at,sr boku, amur, kakts inciri, ta, kaya paras, hem de Memede atyor. Memedsendeliyor, yere dyor, candarmalar onu yerde sryorlar. Tozdan amurdan,


12/325

pislikten Memedin hibir yan gzkmyor. Kalabalk, Memedin stnden, onatkrerek geiyor. Amann ne kadar da tkrkleri ok! Hi de acmyorlar. Memedtkrk altnda kalyor, ak kpkler. Hr Ana tepeden trnaa fkeye kesmibaryor, "Bunlar kasabal," diyor. "Kyl milleti her bir eyi yapar da insanahi byle tkrr , ince Memed! Sen yanl biliyorsun kyly, kyl milleti27

insanoluna byle kyar m hi, insanla, sen yanl biliyorsun nce Memed,kyl milleti, kim olursa olsun, isterse bin adamn kanls olsun, hepsini dederilerini yzerek ldrsn, kyl milleti bir insana bunu yapar m?"Sesi kasabann stnde nlyor, bann yresindeki mavi ku her yan maviyeboarak dnyordu. Tam bu srada Hr Anann altndaki yaz at Kerti Alininstne yrd, dileriyle onu kapt, ta caminin duvarna kadar frlatt. Camiduvar kan iinde kalrken Kerti Ali bo bir uval gibi yere yld. Atkalabaln arasna girdi, nne geleni kapyor, arkasna geleni tepiyordu. Biranda ortalkta bir tek insan kalmad o kalabalktan. Kasabadan t dakmyordu. Ku, yreye mavisini datarak havada uuyor. Seyran yerde yatannbaucuna oturmu -ranyordu. Hr Ana at onun yanma srd, "Kalk oradan kz,"dedi, "siz insan lmeden ldrrsnz. O nce Memed deil. Onun parmandaAnack Sultann yz var. Onu kimse vuramaz, yakalayamaz. Onu ylan ylanken,

ylan bile sokmuyor.""O yzk onda deil, bende," dedi Seyran, yz Anaya gsterdi."Ocam batt," diye inledi Hr Ana, attan aa atlad, geldi, yzkoyunyatm ly evirdi, "bak kz Seyran," diye bard, "bu nce Memed deil. Bakkz Seyran."Ku hemen geldi, lnn stnde dnerek, dnyay boyayarak umaya, ardndan daglmeye balad. Hr Ana buna ok kzd: "Kes o glmeyi," dedi, "kes! Yalkurunlardan gidesi ku, hi lye glnr m, isterse dman ls olsun, kes!"Ku, kirp, diye glmesini kesti, ardndan da, utu gitti.Memed ayaa kalkt, bir iyice gerindi, kemikleri atrdad. Mavi ku bannyresinde mavi halkalar izerek uuyordu. Uzaktan bir atrt duydu, kulakkabartt, atrt bir duruyor, bir balyor, gittike de yaklayordu. "Bu geleninallah Mslm-dr," diye iinden geirdi. "Eer bu gelen Mslmse, o kyeyerleir yerlemez, koca Allahma bir kurban keserim."Ku daha bann yresinde dnyordu. Ylanlar, yalmdan dillerini daryakarmlar, devedikenlerinin stnden akp28geliyorlar, akp geliyorlard. Geliyor on adm tede, kck mavi kularnrd, yalp yalp eden, menevilenen duvarn nnde duruyorlard. Ylanlargeliyor, gecede mercan gzleri layarak, bir aydnlk kua ortasnda kalmmavi ku duvarnn ardnda duruyorlard. Birden, her ylan duvardan bir mavi kukapt. Kular can havliyle vcrdayor, kyameti kopar-yorlard.Bir slk sesini duyar gibi oldu, kulak verdi ortal dinledi. Esen garbi yelidallar, kamlar biribirine katyor, telerdeki tarlalardan ekinlerin incehrtlarn getiriyordu. Memedin, kiriteki kula en kk bir sesi bileayrt edebiliyordu."Bu gelen Mslmdr," diye sylendi sevinerek. Bu arada bir ku sesine benzeyenbir slk daha duydu. Memedin de artk hibir kukusu kalmad. Gkten leyleklerinmeye balad. Gergin kanatlar, uzun krmz bacaklar, gagalaryla. Herbirisi bir ylan kuyruundan yakalyor, havalanyor, o, havalanrken ylanazndan kck mavi kuu brakyordu. Ve ylanlar leyleklerin gagalarndakvrlarak, kuun bedenine varmak isteyerek, ulaamayarak, kvranarak uupgidiyorlar, azlarndan kurtulan mavi kular da geliyorlar Memedin bayresinde halkalanarak dnyorlard. Kanat aprtlar ortal almt. Kuduvar yeniden rlyordu. Sevin iindeydi.Bir slk sesi daha geldi az ileriden, devedikenlerinin iinden."Sen misin Mslm?" diye usulca konutu Memed."Benim," dedi ayn yava sesle Mslm. "Benim Memed Aam. Ben geldim."Bann yresinde dnen kular sevin iinde akdlar.Mslm usulca alnn arkasndan kt. Memed, onun karartsna kotu,kucaklatlar. Bir sre yle kucaklam kaldlar."De hele Mslm. Sabahtan bu yana Anavarzadan gelen kurun sesleri sana myd?"


13/325

"Acmdan ldm," dedi Mslm. "Hepsini bir bir sana sonra sylerim Memed Aam.Hele sen u yz al hele...""Seyran grmedin mi?""Al hele u yz sen, gerisini sonra sylerim. Hele bir karnm doyuraym. Buyzk parmamda olmasayd, ben oktan imdi cansz kara topran stneseriliydim. yle bir yzk

29ki, vay babam vay! Vay Allah vay! Bu yzk senin parmanda iken sana topgllesi bile ilemez. Yaasn Anack Sultan."Memed onu elinden tutmu aykaranm yanma gtryordu."Otur sen uraya imdi ben az getiriyorum.""Benim de var," dedi Mslm, "o dursun." Belindeki azk knn zd, nneserdi."uraya, ayann dibine bir aykara etim, suyu buz gibi, eil de i."Mslm nndeki suyu avulad."Buz gibi," dedi.Yemeini bitirinceye kadar bir daha hi konumad. Memed, onun konumasnsabrszlkla bekliyordu.Mslm, neden sonra yemeini yedi bitirdi. nndeki azk bezini el yordamyla

karanlkta toplad, gtrd kavan kknn oraya koydu, geldi aykarada eliniyzn bir iyice yudu, vard Memedin yan bana oturdu."Burada olmaz," dedi. "Burada oturamayz. ok ylan var buralarda.""Sen buralar iyi biliyorsun deil mi?""Ben u ukurovada her yeri bilirim."Gld."Bize bouna yrk dememiler. u devedikenlik var ya, azna kadar karaylanladoludur. Ama sokmazlar, zavalsz ylanlardr. Her birisinin boyu nah benim bemislim gelir. u kavan yars kadar bile uzunlar var. Bak imdi ne yapalmbiliyor musun Memed Aacm... Al sen u yz de parmana tak hele.""Acelesi ne?""Sen tak hele, acelesinin ne olduunu ben sana sylerim. Bak imdi ne yapalm."Yz Memede uzatt, teki ald, parmana takt. "Taktn m parmana?""Taktm.""te imdi oldu.""Oldu," dedi Memed, "imdi ne yapalm?""imdi de," dedi Mslm, "u yandaki stlerin stne kalm. Bizim kaakyrklerin yatadr o stlerin st. Orada taht gibi yatacak yerler var."30"Gerek mi?""Gel de gznle gr. Burada yerde kalrsak ylanlar gelir. Sokmazlar ya,boarlar. Bir dolanrlar adamn boazna, skarlar, ldrr uraya atarlar.""Az nce zavalsz dediydin ya...""Sokmuyorlar. Burada bir yerde kalrsak domuzlar, srtlanlar, kurtlar, akallarda gelirler..."Memedin kolundan tuttu, kulana eildi, "u sazln iinde ejderha da var,"dedi. "Hem de yedi bal. Gzlerinden yalm fkran. Yedi tane bandaki herbir dili bin atal... Grd hibir adam iflah etmemi, alm gtrmsarayna. Ama sen korkma, bir kere senin parmanda yzk var, o ejderhalarbyle yzklere hi yaklaamazlar. Bir de... Haydi gidelim de kalm oraya,aalarn stne.""Gidelim," dedi Memed. Kavan dibine vardlar, teberilerini aldlar. Garbiyeli gittike aztm esiyor, kamlar gcrdyor, dallar biribirlerine vuruyor,uzun kavak yatp yatp kalkyordu. " ok yel var. ok da yldz.""te byle yldzl havalarda ejderha sarayndan darya kmaz. Yldzlardand kopar onun. Bir de yldzlardan kork-masa... Dur Memed Aam, nce benkaym aaca... Yataklarn yerini biliyorum." Hemen aaca trmand. "Bak," diyesevindi, "bak, Memed Aacm, bizim Deli Osman buraya bir yatak yapm, karyoladerim sana. Gel de bak. Otlardan dei, yast bile var. Bir has ipektenyorgan eksik.""Geliyorum."


14/325

Memed elindeki teberiyi Mslme uzatt, kendi de, adam el ele versekuatamaz kaln st gvdesine trmand, eildi, sdn yatak yaplm yatkdallarnn stn yoklad."Yumuack yatak," dedi."Uzan, rahat et," dedi Mslm. "stersen cppeni silahnn stne koy da yastkyap."

"yi akl..."Memed, yle yapt, ban cppesinin stne koydu uzand. Gkyznde yldzlarst ste kaynayordu. Btn gk silme yldzla deliydi. Memed yldz ndaMslmn yzn seebiliyordu.31"Syle bakalm.""Nesini syleyim Memed Aacm, Ferhat Hoca iyice aztt, nne geleni soyuyor,zenginden alyor, fkaraya veriyor, sen de mi yle yapardn?""Ben de yle yapardm.""Gittim Ferhat Hocaya. Ferhat Hoca bana bir mektup verdi. Sen de biliyorsun,Abdlselam Hoca. Abdlselam Hoca bir muska yazarm, lnn boazna tak, lydiriltir. Yiit bir adamm. Aldm mektubu, koydum koynuma, vardm Hr Anaya,byle byle, dedim. O da bana, var syle kara gzl Memedime, bana ok gzel bir

ev yaptrsn portakal baheleri arasna. Ben de, dedi, artrm kyly,candarmalar, nce Dldl dana giderim, ardndan da ukurovaya inerim. Var gitSeyrana syle, dedi, ondan da ukurovada kara gzl, Memedime benzeyen bir ocukisterim, Allah anal babal, bir de Hr Anal bytsn, dedi. Ben oradanSeyrana gittim. Can-darmalar sarmlar ky, ku uurtmuyorlar. Vay, vay, dedim,vay! Sonra, bir gn, tanyerleri rken candarmalar uyuttum, Seyrana vardm. Oda ok sevindi. Sevincinden kanat takt utu. Var syle Memedime, dedi, ben deukurovada, portakal bahesinin ortasnda bir ev istiyorum, karbeyaz olsun. kikatl, be odal olsun. Sra pencerelerine gn vursun. Hibir vakit gn eksikolmasn, dedi. u bergzan da sana gnderdi." Ona boncuklu bir kese uzatt."indekinin ne olduunu bilmiyorum," dedi."Sa ol," dedi Memed, "Mslmm, kardam, yiidim.""Ben de ona ne dedim, Seyran Bac, dedim. Sen hi korkma ukurovada. Ben, nceMemedin yerine, dada sizi de, kylleri de beklerim. Zenginden de alrm,hepiciini fkaralara datrm. Yazk, fkaralara ok yazk. Hi de paralaryok. yle deil mi Memed Aacm.""yle," dedi Memed."Seyran Bacnn oradan ayrlrken, ky karken, candarmalar uyuttum, derken,tanyerleri daha mam, bir candar-ma beni grd, ver etti bana kurunu. Bende hi durur muyum, ben de salladm. Oradan katm, Anavarzay tuttum. Birbaktm, onlar benden nce gelmiler Anavarzaya, kayalklarda32onlar benim bam grr grmez, aman Allah, Allah seni inandrsn Memed Aam,candarmalar sanki bir orduyla harbedi-yorlarm gibi, hepsi her yerden birkurun dendiler stme, bir kurun, yer gk atee kesti. Ben de orada birolak tuttum, bir dikene baladm. Olak azck ban gsterir gstermez, binkurun yayordu olduu yere. Candarmalar olakla harbede dursun, ben soluusurlarda aldm, sonra da kalenin iine girdim. Burada, kalede eer stmegelecek olsalard, bir tekini koymaz, hepsini kurundan geirirdim. Bereketversin onlar daha olakla savap duruyorlard. Kaleden seyrediyordum. Olakonlar takalaya almt, candarmalar kurunu kesince olak tan stnekyor, yaylm atei balaynca da tan ardna iniyordu. Vallahi billahi, ikigzm nme aksn ki... Olak candarmalara ok uzakt Memed Aam. Olak m,insan m, yani ben miyim seemiyorlard. Oradan ben aa indim, Ana-varzanmmerdivenlerine, baktm bir on be kadar candarma aada durup dururlar. Benigrdler."Mslm grnce yere yatp bir yaylm ateine baladlar. Kurnaz ocuk orayayatt, hi kprdamad. Onlarn yaylm ateine hi karlk vermeyen Mslm, birta mezarn iinde yatarken, olakla savaanlar nnden geerek, aayaindiler. Ovadan bir candarma bl daha geldi kayalklarn dibine. Mslmkayalklardan aa inerken, havada kanat kanada uan ok kartal grd. Kurunseslerinden dolay yerlerinde duramamlar, uup gkyzn kaplamlard.


15/325

Ali kesiinde de candarmalarla karlat Mslm. irilerin arasnda yitti,gzkmez oldu. ylesine topraa yatt ki gkteki keskin gzl kartallar bile onugremediler. Gene candarmalar ok kurun yaktlar. Mslm bylece srnerek birbuday tarlasnn iine girdi. Buday tarlas insan boyuydu. Fi-riklemi ekinleresen yelde hrdyordu. Krmz gelincikler krmz bir kilim gibi yeilkaraklk baaklarn stne serilmiti. Mslm ekinlerin iinden Ceyhan

rmana doru ylan gibi akarken nne bir uruman kmesi kt, Mslmsevincinden deliye dnd. Gzel kokulu bitkiyi kknden koparyor, gzel gzelyiyordu. Btn bedeninin, salarnn, ellerinin ayaklarnn, gzlerinin baharkoktuunu duyumsad. Arkasn-33dan candarmalar, kayalklarda daha kurun yakp duruyorlard. Mslm urumanlarbitirdikten sonra, ekinin iine az yukar yatarak havaya be el kurunsallad. Candarmalar kayalklardan ovaya dklrken, Mslm onlardan ok dahahzl, Ceyhan rmann yarlarnn dibinden yukarya, devedikenli-in altnakayd. Sel yatana gelince, kurtuldum, diye sevindi."Candarmalar, kyller bu devedikenliin iine hibir vakit giremezler. Neden kidersen, bu karaylanlardan korkarlar. Burada her yl bu aylarda en az on bekiiyi ylanlar boar ldrrler."

"Demek byle ha! Pekiyi sen nasl girdin?""Benim efsunum var, ylan bana bir ey yapmaz. Bir de ben korkmam. Burannylanlar beni tanrlar. Beni ok grdler geen yl.""Unutmu olamazlar m?""Ylanlar insanlar gibi deil, onlar dostluu da, dmanl da unutmazlar. Bengeen yl onlara kova kova st verdim.""Hm, imdi anladm ii, ylanlar st ok severler, hele koyun stn.""Memed Aama deyim, ne candarma, ne de kyller, de-vedikenlie giremezler.""Demek ben tatl can iyi kurtarmm."Mslm cokuyla:"yi ki iyi," diye onaylad. "Anan seni kadir gecesi dourmu. Yoksa imdi benseni boaz sklm orackta bulacaktm, mosmor kesilmi.""Mosmor," dedi Memed aknlkla."Candarmalar uradan, gnbatdan da gelemezler, u aada ejderhann sarayolduunu bilirler. Ejderhann oraya yaklaan yuttuunu da bilirler. Kimi zamandnya soluk alr gibi bir soluk alr, sazlk, Anavarza kayalklar, toprak bilesallanr, o, ejderhann soluk aldr ite. Buraya kimse yaklaamaz. Biziburada yakalayamazlar. Bize ejderha da bir ey yapmaz. Geen yl anam, urayakoskoca bir kazan st koydu ejderha isin, diye. Kazan yle bykt ki adamzor tad. Ejderha da beni tanr. Ben ta ierlere kadar gittim de bana hibirey yapmad. Sende de yzk var, sana kurt ku, insan, hibir yaratk hi34yaklaamaz, candarmalar beni, o kadar kurun sktlar da niye vuramadlar,syle! Syle niye vuramadlar?""Sende Anack Sultann yz vard da ondan.""Ondan," dedi Mslm, gvenli bir sesle. "Ondan yaaa...""imdi de o bende...""imdi bu bataklk evrili. Kyller, candarmalar burasn bo brakmazlar. ""Brakmazlar," dedi Memed. "Biz burada en az gn kalmalyz. Onlar, bizdenses ada kmaynca gnden fazla kalmazlar.""Ben onlar teziktirdim," dedi Mslm. "Onlara aay gsterdim, buca, benyukarya katm. imdi onlar buca kuatmlardr. Bucan all, zncar,aalar buradan daha byk, stelik bucakta ejderha da, karaylan da yok.""Gene de bekleyelim," dedi Memed. "Burada da kapandayz ya, olsun. Ovadarlplak yakalanmaktan daha iyi."Uzun uzun tartarak, buradan kmay bir iyice tasarladktan sonra sohbetegetiler. kisi de o kadar yorgundu ki uykular hi gelmiyor, konutukaalyor, aldka konuuyorlard. Memed, bu Mslm ocua arm kalmt.Bir bebek gibi saf, bir eke gibi akllyd, imdiye kadar Ferhat Hoca da iinde,insanolunun byle akllsn grmemiti, u ylanlardan, ejderhadan da dkopuyordu. Anasnn, hi kimsenin haberi olmadan, kazan kazan stleri getirmi,tek bana, korkudan eli aya titreyerek, onlarla dost kalmak iin ejderhaya,


16/325

ylanlara sunmutu. En az korktuu insanlard. Bu kadar gzel silah kullanmayda nereden renmiti?"Sen hi ejderhay grdn m?""Grmedim," dedi Mslm."Belki de yle bir ejderha yok.""Olmaz olur mu Memed Aam, hi ejderha olmaz m, azn hayra a da gnaha

girme. Bu kadar karaylan olur da burada onlarn hi ejderhas olmaz m?""Belki de olmaz.""yleyse ejderha yok da o stleri kim iti, yaaa.. ."Utku kazanm bir komutan gibiydi."Sana bir ey soracam," dedi Memed onun kolunu tutarak35"Sor," dedi Mslm."Ama doruyu, dosdoruyu syleyeceksin bana. Ne duy-duysan, ne grdysen onu.""Olur," dedi Mslm, "ben hi yalan sylemem ki...""Diyorlar ki, Seyran benim lm almaya kasabaya yaya yapldak giderken bir maviku onu hi brakmam, bann az stnde, bann yresinde hep umu durmu,ta ki Seyran o lnn benim lm olmadn grene kadar. Syle bakalm, bylebir ey olmu mu?"

"Olabilir. Ferhat Hoca, btn kyller, btn kasaballar da grmler o kuu.Seyran Bacdan hi ayrlmyor, bann bir kar stnde, bir kar yresindednp duruyormu. Bylece ku Seyran Bacyla birlikte kasabaya kadar gitmi,onunla kye geri dnm. Seyran Bac ne zaman dar ksa, ku nerede olursaolsun uup geliyor, o nereye gitse, bann stnde o da oraya gidiyormu. Btnkyller bunu her gn grmler. Ben gremedim." Sesi zr diler gibiydi."Yalnz o ku mavi deil sarym.""Mavidir," dedi Memed serte."Sardr," diye ayn sertlikte karlk verdi Mslm."Mavidir.""Bana, o ku sardr, diye Seyran Bac syledi.""Sen sus," diye buyurdu Memed, "ben biliyorum, o ku mavidir.""Mavi olsun, mavi olsun," dedi Mslm boynunu bkerek.Tanyerleri yava yava mt. Hemite dann tepesine gn vurmu gibiydi.Bataklk kere soluklanm, topra sarsmt. Kular uumaya, bceklertmeye balayacakt neredeyse. Dnya, binbir , rengi, kuu, aydnl,ipileyen kayalklar, iekleri, batakln stnden kalkan incecik dumanylagrkemli bir uyantayd. nce Mslm, ardndan da Memed uyudu.36Kurun seslerine uyanan kasaballar, don gmlek, pijamal, yan plak kasabannsokaklarn doldurdular. Bir sre hi konumadan uyurgezerler gibi,biribirlerine arparak dolatlar. Sonra ortalk birden patlad, ehrin iinibir uultu ald. Her nne gelen, her nne gelene bir ey sylyor, bir eylersoruyor geiyordu. Ortalk aarana kadar, btn kasaba yediden yetmie kadarsokaa dklmt, bu kargaa srd. Ortalk aarnca, dkkanlarn kepenklerigmbrtyle ald, insanlar top top kebalarma, kahvelere, dkkanlarn nnebiriktiler, konumaya, geceki olay yorumlamaya baladlar. Yukardaki tepelerdendaha kurun sesleri geliyordu.Murtaza Aa, Memedi grdkten, yorgan bana ektikten sonra bir daha hikprdayamam, yatann iinde yle kaskat kesilmi kalmt. Kars gelmionu yatan iinden karmaya alm, yorgan stnden ekmi, bir trl deoradan alamamt. Kadn utanyordu, ya imdi Savc, Yzba, Doktor gelir deAay byle yatann iinde ont olmu grrlerse ne derlerdi. Bu hal kasabanndiline derdi ki kyamete kadar sylenirdi."Kurban olduum Murtaza kalk! Yoluna ldm gl yzl Aam uyan. Bak, yannyren kan gl. Gn dodu kalk. imdi btn dnya bu eve dklr, bu odayagelirler. Seni byle korkudan ont olmu grmesinler. Elalemin diline deriz kikasabaya oyuncak oluruz kurban olduum Murtazam. Kalk, kurban olurum, kalk!"37alyor abalyor bir trl kaskat kesilmi kalm Murta-zay aamyordu.Yanamalar, teki kadnlar da armyordu ki, sevgili yiidini bylegrmesinler. Sonunda edemedi, bir kova souk suyu onun stne boca etti. Murtaza


17/325

Aadan inceden bir inilti geldi. Bir, bir, bir kova, bir kova daha... MurtazaAa parman sallayarak iaret verdi. Hsne Hatun eildi, koluna yapt onun,bu kadar su o kadar ok ie yaramamt, alt alt Murtaza Aay yerindenbile oynatamad. Sonunda edemedi konaktakileri ard.tekiler konan orasnda burasnda hazr bekliyorlard, hemen kotular MurtazaAay yataktan kaldrdlar, oturma odasna srklediler.

Hsne Hatun:"Hamaml yakn," diye buyurdu.Murtaza Aa kendine gelmiti ya, kenetlenmi dilerini bir trl aamyordu.Yz de sapsar kesilmiti. Hsne Hatun btn abasyla onu konuturmayaalyor, yzne avu avu kolonya dkyordu."Hamaml yaktk Hatun..."Hatun Murtaza Aay iki kiinin yardmyla hamamla srkledi, onu yereyatrd, soymaya balad. Kaskat kesilmii soymak o kadar kolay olmad ya,sonunda Hsne Hatun bu ii de becerdi. plak adam kolundan tuttu mermerinstne kadar srkledi, stne kova kova hafif lk suyu dkmeye balad. Birazsonra Murtaza bir kolunu, ardndan da bacan oynatt. Ardndan gzlerini at,korkuyla, aknlkla Hsne Hatuna bakt. Ardndan da, "Kan," dedi, "kan, kan,kan, ok kan..." Gzlerinin ii gld bir ara.

"Yaram nasl, ok kan geliyor mu?""Hibir eyciin yok, kurban olduum," dedi Hsne Hatun. "Piri paksn. Bir piresr bile yok gl bedeninde, ok kr.""Yok mu?""Yok ya kul olduum, ala gzl sultanm benim. Yce Allah seni o zaliminkurunlarndan esirgemi."Konan avlusunun n olaydan sonra hemencecik insanla dolmutu. Gn attktansonra da insanlar durmadan38geliyorlar, avlu kapsnn ald caddeyi bir utan, teki ucadolduruyorlard."Topal Ali," dedi Murtaza Aa. "Amann, ne pahasna olursa olsun, bana Topal AliAay, o aalar aasn, paalar paasn, o insanlar insann, o ermilerermiini bana ulatrn. O kurtard benim canm. O, olmam olsayd, ben deimdi Mahmut Aann yannda ala kanl, kanlara belenmi yatm olacaktm. MahmutAa nasl?""Kan glne batm km. Amann ne kadar da ok kan varm. Btn oda, yergk kana kesmi.""Bana hibir ey olmam m?""ok kr, ok kr pire sr kadar bile, diken izii kadar bile...""Ben bu can kime borluyum?""Kime?" diye sordu Hsne Hatun."Topal Aliye glm. Topal Aliye... O canavar, yani nce Memed olumuz o aslanyrekli, o atal yrek ieriye girince... Kurunu sknca, lamba da snnce, benona, ne yapyorsun, ncem, olum deyince, o da bana dedi ki, ben daha, o zamanelime Mahmut Aann kan fkrmam daha, ben baylmamm daha, ite o zamankulama atal yreklimin blbl sesi geldi. Var git Murtaza, yaa Murtaza Aa,lmeyin tam srasy-d ya, seni Topal Aliye havale ettim. Var git Murtaza Aa,bir ye de Topal Aliye bin kret...""Doru mu, hayalda, dte olmasn.""Doru. Vallahi billahi u kulacklarmla duydum. Ondan sonra da elime kangelince kendi kanm sanp ldm. O zamandan bu zamana kadar lydm. Bir yerimdehibir ey yok ya, en kk?""Yok," dedi Hsne Hatun, "ok kr koca Allahma, kurdu kuu yaratana, canszamurdan bizi halk edene... ok kr, ok.""Ben bu Topal Aliye ne yapsam, nasl bir iyilikte bulunsam da gnln alsam. BakHatun, u Topal Aliye benim yaptm ktle, onun bana yapt iyilie...""Keski," dedi Hatun iini ekerek, "n byk, sz sekil Topal Ali Efendimizebunu yapmasaydn, keski.39I'*:


18/325

"Keski," diye iini ekti Murtaza Aa da Hatunu gibi. "Keski... Kul kusursuzolmaz demi sevdiim.""Kul kusursuz olmaz gl yzl Aam, sen Topal Ali iin zlme. Onunlabaracaz. yle grkemli bir adama senin gibi bir Aay balatmak kolay.""Kolay," dedi Murtaza Aa glmseyerek.Hsne Hatun, daha kendisine gelememi kocasn kokulu sabunlarla onu

incitmeyerek kprte kprte bir iyice ovalayarak yudu artt."ok kr kendime geldim," dedi Murtaza Aa ayaa kalkarken, "ok krAllahma, ok teekkr Topal Ali Bey kardama, ermiler ermiine. ok kr bugnme, bu halime." Hatun sabun kokulu yepyeni amarlar getirdi."Bayramlk giyitlerimi de kar sandktan, kalpam da... Krmz mintanmda... Hani Kurtulu Savanda giydiim... Yani Mercin Cephesinde, Franszlarakar savatm cephede giydiim kan krmz gmlei de... O gmlek ehitkanyla boyanmtr. Benim kendi ehit kanmla. nce Memed benim ahinim,yiidim. Ona kurun gemiyor biliyor musun Hatunum?""Aman ha, aman Aam, bunu her yerde syleme, nce Memed ahinim, deme."Murtaza Aa, Kurtulu Sava milis giyitini giyer, parlak izmelerini ayanaekerken celallendi:"Diyeceim Hatun," dedi, "o benim canm balamad m? Bir kurunu da bana

orackta hemen skverseydi ne yazard, deil mi, syle, syle ne olurdu? Syle,o benim canm kurtarmad m? O benim ahinim deil mi?""Doru, o bir sahandr. Doru, bir kartaldr. O Anka kuudur. O dalarn yrtckaplandr. O, ad gzel, kendi gzel Mu-hammede etir, doru. Hepsi dos dosdosdoru. Yalnz iin iinde baka i var.""Ne ii Hatun?" diye grledi Murtaza Aa, kalpan bana giyerken.Hsne Hatun:"Ya Mustafa Kemal duyarsa senin nce Memede ahinim dediini gnllenmez mi?nce ona asi deil mi, kul olduum Murtaza Aam? n byk Gazi Kemal Paamz neder sonra40sana, n byk nce Memedi bizim Murtaza ne diye gkyzne karyor demez mi?Demez mi, iki gzmn iei Murtaza Aa efendim?""Der," dedi Murtaza. "Ben de azm sk tutarm ama, bundan sonra da o nceMemede gstereceim dostluu, iyilii ben bilirim. Silahtan silah, mermidenmermi, dosttan dost, ne isterse onun emrine klarm. u Topal Aliyi de bamata ederim. Bu gece onu eve, yemee arabilir misin?""Hele dur Aam, hele acele etme. Topal Aliyi, gnl krlm Ali Aamz o kadarkolay deil eve armak. Gnl bir sra saraydr, krlrsa bir dahabititirmek zordur.""Zordur," dedi yzn asarak Murtaza Aa."Onu da hi kimse bilmeyecek. Bir daha azmzdan kmayacak.""Nedir o kmayacak olan?""nce Memede dostluumuz.""kmayacak," diye gld Murtaza Aa. "Bir Allah bilecek, bir ben, bir sen, birde..." Durdu, dnd. "Bir de... Bir de... Bir de Topal Ali...""O nce Memedin dman deil mi?"Murtaza Aann yzn bir aknlk ald. Bir sre konumad."Bu insanlar belli olmuyorlar ki Hatun," dedi. "nce Memed onun yle can birdman da onun hatr iin benim canm niin balasn? Bunlarn aralarndabir eyler var. Sonra Hatun..."Kalarn att, aln krt."Sonra Hatun, Topal Ali beni ldrmemesini niin ondan istesin? Ben o Topalnonurunu ayaklarmn altna almam, onu be paralk etmemi, onu itin gtnesokup sokup karmam mydm? u dnya dnya olal, benim Topal aaladmgibi hibir insan hibir insan aalamamtr. Bu iin altndan bir apanolukmasn... Bir ey, bizim aklmza gelmeyen bir eytanlk olmasn?"kisi de aklna geleni syleyemedi.Hsne Hatun yutkundu.411


19/325

"Belki," dedi, "sen ona yalvarnca, sen piman olunca o da piman oldu. Unutmaki bu adamlar birisini severlerse lene dek severler.""nallah dediin gibidir," dedi Murtaza Aa. "Allah azndan duysun sevdiim."Hsne Hatunu barna basarak kucaklad."u Mahmut Aaya bir bakalm."Hsne Hatun nde, Murtaza Aa arkada odaya yrdler. Mahmut Aann yastktaki

ba yana kaym, yz sapsar kesilmiti. Gzleri de sonuna kadar alm,kar duvara dikilmi kalmt. Dudaklar azck aralk kalm, azndankmakta olan szck sanki o anda orada donmu kalmt. O szck biraz sonrabir lk olaraktan oradan boanacak, oday fr dndkten sonra kar tepeyeaacak, orada patlayacakt. Duvarlar, yastk, yorgan, dek, Murtaza Aannyata batan aa kana batm kmt."Ne kadar da ok kan varm u sere kadar insann," diye kendi kendinesylendi Murtaza Aa, sonra Hsne Hatuna dnd, "bir mandann da ancak bu kadarakar kan."Hsne Hatun onun yzne bakt, Murtaza Aa gittike sa-raryordu, koluna girdidar ktlar, bu srada da avlu kapsndan ieriye nde Kaymakam, arkadaSavc, Doktor, Yzba girdiler. Onlarn arkasndan da Belediye Bakan, Zlf,Takn Halil Bey, Molla Duran Efendi, Muallim Rstem Bey skn ettiler. Topal

konan avlu kapsnn karsndaki ak badanal evin duvarnn dibinde durmu,ayanda parlak izmeleri, banda ftr, srtnda prl prl giyitleri, akmintan, yakasna sokulmu byk krmz mendiliyle byk ilere hazrlanm,ok arbal bir insan tavryla hznl bir yzle duruyordu. Yalnz aradasrada sarkk byklarnn stndeki sivri burnu seiriyordu.Odaya girenler nce bir irkiliyor, sonra da olduklar yerde kalakalyorlard.Gelen konuklarla az bir srede oda azna kadar doldu."Mahmut Aaya otopsi yapmayalm," dedi Takn Halil Bey. "O bir millikahramandr.""Evet, kahramandr," dedi Yzba. "Onun stiklal Madalyas bile vardr, onaotopsi yapmaya gerek yok."42Doktor da:"Gerek yok," dedi. "Her ey ortada. Ben raporumu imdi yazarm. Ama birbakaym.""Hi gereklii yok," dedi Murtaza Aa. "Ben ona giren kurunlan teker tekersaydm, tam tane."Doktor gitti lnn stn at. lnn gecelik fistan ta baldrlarna kadarsvanm, bacaklar arpk urpuk, birisi bir yana, biri bir yana kvrlmt."Biraz darya kar msnz?"Oday dolduranlar darya ktlar. Doktor da, elleri kan iinde kalarak, dahakann bir ksm iyice kurumamt, lnn gecelik fistann syrd, rlplakkalan kan iindeki lnn her bir yanna iyice bakt. Mahmut Aa, kurununn yan yana, aralar birer parmak, birer parmak yemiti."Amma da nianc kpolu," diye sylendi Doktor darya karken.leye doru Mahmut Aann iftlikteki karlar, akrabalar, yaknlar,rgatlar dkldler kasabaya. iekli kyls de yar yarya gelmiti yasyerine. Doktor raporunu yazdktan, Yzba zaptn tuttuktan sonra lyailesine teslim ettiler.Mahmut Aann yaknlar ly Murtaza Aann hamamlnda ykadktan sonra onagiyitlerini giydirdiler, ly Kaymakamn istei zere kasabann alannagtrdler, bir masann stne yatrdlar, stne de, ne ular yrtlm, ne ayyldz sklm, yepyeni bir bayrak rttler. nce Yzba kt krsye,Kurtulu Savamzn tunsiper gsl ulu kahraman, dedi. Ve hem de albayrakgibi gsnde altn madalyas dalgalanan, sen lmeyeceksin, diye de bard. Buvatan, u yce To-ros dalar yaadka sen de bu vatann yreindeyaayacaksn. Gne yok olduu gn ancak, sen de ite o zaman yok olacaksn.Kutsal naam Trk milletinin yreine imdiden gmlm bulunuyor. Seninhuzurunda, bu mbarek vatann mbarek topraklarnn huzurunda ant iiyorum, dahasenin tenin soumadan o nce Memed nam asinin kanyla senin mezarnsulayacam. Ulu soylu, Toros kartal, gsn dmana tunsiper olaraktan


20/325

germi milli kahramanmz senin ulu, Orta Asyadan gelen kann ve hem de ulu,anl kann Franszlar so-43rul sorul aktamad, ama o asi, o vatan dman, aya yaln kyl ocuu, seninacyarak beslediin o hain, senin kann bu mbarek topraklara dkt. Seninkanndan o topraklar stne gneler doacaktr, aylar yldzlar, klar

doacaktr. Senin kann yerde koymayacam. cn nce Memedden, tekidmanlardan alacam.Yzba ok comu, ok barm, ok yaman kanatl szler sylemi, duyannaknlktan parmaklar aznda kalmt. Krsden inerken ter iindeydi.Kvanlyd. Yznde de belli belirsiz bir glmseme. Aa iner inmez onu nceKaymakam, ardndan Savc, sonra tekiler yrekten kutladlar. Eh, bir insankonuunca byle konumalyd. u koca alanda onun konumasn iitip dealamayan kalmamt.Krsnn yannda, Kurtulu Sava klna girmi, kalpan bana yanlamasnageirmi, Kurtulu Sava savalar Na-polyon gibi, onlar da kalpaklarnyanlamasna giyiyorlard, filintasn takm, alt koar fieklik kuanmMurtaza Aa, Yzba krsden inince o da atndan atlad geldi Yzbayasarld:

"Senin gibi yiide can kurban," dedi. "imdi seni dinleyen kurt ku dile gelir,insanolunda yrek kalmaz. Sen kardeimiz ulu kanl Mahmut Aamz, o mecruhkiiyi ebediletirdin. Seni duyan ta ve toprak bile titredi."Yzbann arkasndan Kaymakam, ondan sonra Belediye Bakan, sonra datekiler... Fakat hibir konuma Yzbann konumasn tutmad, hibirisi onunkadar itenlikli, bu lye yrei yanarak konumad.Tren bittikten sonra ly candarmalar gmen Hamza Daynn kasabadaki tekotomobiline tadlar. Hamza Day otomobili kasabann dndaki kprye kadaryava srd. tekiler de, nde Kaymakam, yannda Yzba, Yarglar, Savc,kasaballar, kyller, balar yerde bir yas havas alnrcasma kederli,arkasndan gittiler.Kprye gelince Hamza Day gaza bast, kalabalk da, gene yle yas iinde, okkederli, ok saygl kasabaya ar ar geri dnd.Birka gn kasabadan t kmad. nce Memedin arkasna denler hibir ey eldeedemeden geriye dndler. Yzba44evine kapand. Ne candarma komutanlna geldi, ne de arya kt. Bukasabann ortasnda, hem de candarma komutanlnn bitiiinde vuku bulanikinci cinayetti. Bu nce Memed bunu mahsus yapyordu. Meydan okuyordu ona.Karsnn lmn unutamyor, kan gdyordu Devletin bir yzbasy-la, hem deDevletle... Onun alaca olsun. Dii diini yiyor, fkeden kuduruyor, "Asmavu," diye baryordu, "bu adam gemi azya ald artk, onun bir icabnabakmalyz, ya da lmeliyiz." Asm avu da onun kadar fkeli, onun kadar da buie deli oluyordu. Artk bu nce Memedin bir aresine baklmalyd. O lmedenartk onlara bu kasabada rahat yoktu."Ya nce Memed, ya lm Yzbam," dedi Asm avu."Ya lm," diye onu onaylad Yzba. "Kan gdyor bana, Devlete. Dadaldrmyor da geliyor, burnumuzun dibinde ldryor Mahmut Aay.""Bizi dnyaya rezil etmek iin," dedi Asm avu."Benim istikbalimi karartmak, beni mesleimden etmek iin," dedi Yzba.Murtaza Aa, olay gecesinin korkusunu, ylgnln stnden atm konumayabalamt. O dkkan senin, bu kahve benim, nerede bir kalabalk grrse dalyorbalyordu konumaya. ki kere de Topal Aliyle karlam, nne dikilmi,onurunu ayaklar altna alarak ona ylm, yaltaklanm, yolunu kesmi,tekiyse ta gibi, ban nne emi, onun yzne bile bakmadan, yanndankaym gitmiti. "Bakn hele bakn, u Topal bacana stm deyyusunyaptna, hem canmz kurtaryor, hem de yzmze bile bakmyor. Ulan insankurtard cann yzne bir kere olsun bakmaz m?"ster cann kurtarsn, ister yzne bakmasn, Murtaza Aa Topal Aliyi grdkekorkudan deli divane oluyor, eli aya kesiliyordu. "Benim lmm bu adamnelinden olacak," diye kendi kendine yakmyordu, "yle bir bakyor ki bana, herbak-i beni bin kere ldryor." Kimi zaman onu ldrmeyi kuruyor, o beni


21/325

ldrmeden, ben onu ldreyim bari, diye dnyordu. Ama bu dnceyi kendindenbile saklyor, hemen unutuyordu. Bu adam nereden kmt karsna? Onuldrmeyi dnrken de eski ekya sucu Krt Rstemi hi unutmuyor-45du. Ona bir iftliklik toprak, kese kese altm, bir Arap at verse, Krtler silahahi dayanamazlar, bir Alaman filintas verse, cann bile verse, Krt Rstem

ldrmez mi Topal Aliyi... Bir topal adam, onu ldrmekten kolay ne var? Budnceyi de, ne kadar benimserse benimsesin, Topal ldrtmek dncesi onu nekadar mutlu klarsa klsn, o, bu dnceyi hemen kafasndan kovuyor, balyorduolay gecesini anlatmaya. Bu geceyi bir anlatacak bir kii bulamazsa Murtaza Aaatlar da patlar lrd."Kap alnca uyandm, duvarda karpuzu byk, altn ileme pembe lamba yanyor,odann iini gndz gibi ediyordu. eriye zebellah gibi birisi girdi. Ayayerde, ba gkte. Kollar nar dallar gibi. Gzleri ejderha gzleri gibiyanyor. Mahmut Aa da uyankt. Onu grnce Mahmut Aa, yastnn altndakitabancasn ald, odaya girene evirdi. At onu elinden, diye bard gelen adam,ben nce Memedim. nce Memed szn duyunca Mahmut Aann elindeki tabancayorgann stne dverdi. Elleri titremekten uuyor, dudaklar mosmor olmu,yz kat gibi apak kesilmiti. Bana, Murtaza Aam, ben senin ok tuzunu

ekmeini yedim, beni nerede grdyse, ne bileyim ben, belki de grmtr, seninevini, bu gzel, bu konuksever, bu onurlu da erefli evini kana buladm iinok zgnm, zr dilerim bunun iin. Mahmut Aaya da, sen kafirsin, duan oku,Allah senin duan bile kabul etmez ya, nk sen fakir fkaraya zulm yapan, kygren, kan iici bir drt kitapta katli vacip bir murtatsn. Eer sen MurtazaAa gibi bir iyi Aa olsaydn, ne yaparsan yap, sana da dokunmazdm. Ammavelakin sen iekli Mahmut Aasn. Tfeinin ucunu bana dndrd, yorgan ekbana, diye bard. Bartsndan btn konak zangrdad. el kurun, pat,pat, pat etti. Mahmut Aann sesi bile kmad. Sonra onun merdivenleri inenayak sesini duydum. Bam yorgandan kardm ki, Mahmut Aann yata kaniinde kalm. l bir kanyor, bir kanyor, hibir yerde byle kan grlmdeil. boa kan kadar kan akt Mahmut Aadan, fkaradan. Oluverdi ite."Murtaza Aa artk nce Memedle uramyor, szm ona kimseye belli etmeden onugklere karyor, "Onu kimse ld-46remez, onu kul olan yakalayamaz," diyordu frsatn bulduka, yeri geldike."nk Memedde Krkgz Ocann yz vardr. nk nce Memedde yldrmelii vardr. Bir gzm atm ki ne greyim, ortalk yle aydnlk ki o kadarola. Bir baktm ki ba tavana demi bir adam, elinde bir filinta tutuyor. Birbaktm ki adamn parmanda bir yzk, yzn parlts dnyay alm, yzkylesine parlyor ki, insann gzn yakyor insan baknca, onu byle grncekim olduunu derakap anladm, Mahmut Aa da anlad fkara, Allah rahmet eylesin,yrekli bir adamd. Tabancasn kaldracak, nce Memede nian alacak oldu,elinden tabanca yere dverdi. Sonra bir top k iinde gelen adam, bir topk iinde ekildi gitti. Ben ona, kasabay kncaya kadar baktm. Kocaman birk ortasnda yrd gitti, da tuttu. Bir baktm ki, dan yamac da gnvurmu gibi a batm. Bir top k buradan Dldl dana, oradaki KrkErmiler meclisine ekildi gitti. Bana dedi ki, sen, dedi, Murtaza Aasn, sanakimse kyamaz, kul da, Azrail de... Topal benim can bir kardam. imdi onunlakslyz ya, olsun, karda kardaa, oul babaya kser. Biz de yanlmzanladk. Bu Ali Bey kardamz da bo insan deil, onun da alnna Krk Ermileroca yazlp gelir."Murtaza Aann bundan nceki nce Memed telan artk Takn Halil Beyyklenmiti. Murtaza Aann dnda btn Aalar, Beyler can telamdaydlar.Mahmut Aann bana gelen, niin bir gn onlarn da bana gelmesindi. Genearzuhalciler alyor, gene Ankaraya adamlar gidiyor, gene ileriBakanlnn eii andrlyordu. Bu sefer bavurular ok daha akllca,usturuplu yaplyordu. Yalnz ortada ok kt bir i var, Arif Saim Bey srtnonlara dnm, ne kasabaya geliyor, ne de Ankaraya giden adamlardan birisi onunyzn grebiliyordu. Btn korkular, onun, kasabann bana bir oraprmesiydi. Belki de nce Memedi tutuyordu. Onu kanatlan altna alm koruyordu.Belki de nce Memedi balar, Toros dalarndan alr Ankaraya gtrrlerdi.


22/325

Herkesin dada zel bir ekyas vard, her Aann, her Beyin. nce Memed deArif Saim Beyin, teki byklerin, en batakinin zel bir ekyas olamaz myd?47Vayvay kynden, Anavarza altndan iyi haberler gelince herkesin yreine suserpildi. Kasaba bir anda dn bayram yerine dnp herkes sevince garkoldu.nce Memedi candar-malar Vayvay kyne girerken kstrmlar, ne yazk ki, o

melun, o ylan soyu karanlktan bilistifade kam kurtulmu, Anavarza renine,kayalklarna kamt. Kasaba byle haberlerle alkalanrken altndaki soyluat kan tere batm, neredeyse atlayacak hale gelmi bir atl, soluk soluaBelediyenin nnde atndan indi, herkes, Yzba Faruk, Kaymakam, Savc,Yarglar, Aalar, Beyler, aralarnda bir Murtaza Aa yoktu, Belediye Bakannnodasnda toplanmlar durum vaziyetini mzakere ediyorlard, adam, odayayldrm gibi girdi:"evirdik," dedi, "onu evirdik. Herkes grd onu. Btn kyller grd, onsekiz pare kyn kadn erkei, iki blk candarma onu Akasazda kstrdk.""Kimi?" diye sordu Kaymakam."nce Memedi," dedi gelen delikanl. "Onu Akasazda kstrdk. Kamasnn,elimizden kurtulmasnn mmkn aresi yok. On sekiz pare ky atmzla itimizle,karmzla ksramzla, oluumuzla ocuumuzla sardk Akasaz. Daha da

kyller geliyorlar. Duyan trpann, oran, tabancasn, hanerini, kamasn,silahn alan geliyor, alan geliyor. Kozan altndan, Ceyhan, Osmaniyekylklerinden duyan geliyor o kan iiciyi yakalamaya. Akasazn kylar okadar doldu ki insanla, ine atsan insandan yere dmeyecek.""Nasl biliyorsunuz o Akasazn iine kaan kiinin nce Memed olduunu?""Herkes grd," dedi haberci."Onlar nereden tanyor nce Memedi?""Cin Veli tanyor," dedi haberci. "Cin Veli nce Memedin kynden olur, Anavarzakynde de yanama.""Seni kim gnderdi?""Beni avuum gnderdi. Var haber ver Yzbama, biz Akasaz evirdik, abukgelsin. Ya nce Memedi yakalayacaz, ya da o Akasazn bataklna kendikendini gmecek. Yzbama syle, gn geirip frsat vermesin zamana, nceAllah, sonra Yzbamn sayesinde onu diri diri yakalayacaz, dedi."48"Yakalayacaz," diye gld Yzba. "Ama onun Akasa-za girdiini kim grm?""nce onu, Vayvay kyne girerken gece yars, derenin iinde kstryoravuum, ky beklerlerken. nce Memed de kendi kars Seyrana gidiyordu,Seyranla evlendi o, avuum onu kstrnca balyor arpma. Memed bir yandanarpyor, bir yandan derenin ortasna kei yavrularn balayaraktan kayor.Candarma da durmadan onun balad kei yavrularn kurunluyor. Byle byleala afakta Memed Anavarza kayalklarn tutuyor. O Anavarza kayalklarntutunca tam yedi can-darmay ayaklarndan vuruyor. Hepsinin de aya krk. Birola da Anavarza reninin dibine balayp kendisi baka yne kayyor.Bizimkiler ola kurunluyorlar. O kadar ok kurun skyorlar ki olaa olakpara para, kuba oluyor. Oradan nce Memed devedikenlie dyor.Devedikenlikte, sel yata derenin iine giriyor, derenin iinde yitiyor. CinVeli de onu, Anavarza kayalklarna oturmu gryor. Anlyor ki nce Memed, onubir iyice tanyor. Candarmaya haber veriyor. Candarma da korkuyor.""Neden, nasl, bir tek adamdan m korkuyor o kadar Trk askeri, olamaz, olamazefendim. Sus bakalm sen! Baka?""Yok Yzbam yok." Delikanl zrl zrl terliyordu. "Yok Yzbam, yok,candarmalar nce Memedden korkmuyorlar-d.""Ya neden korkuyorlard?" diye ok sert sordu Yzba. "Trk askeri hibireyden korkmaz.""Biliyorum," dedi zrl zrl durmadan terleyen delikanl, "ben de askerlikyaptm, Trk askeri hibir eyden korkmaz, ama o derenin ii azna kadarkaraylan dolu. Her ylann boyu da, na u kadar..." Kollarn at, uzunluugsterdi. "Nah u kadar, be arn boyunda her birisi. te oraya ne Trkaskeri, ne de Trk kyls, hi kimse giremez."Yzba fkeyle ayaa kalkt, parlak izmeli bacaklarnn stnde kereyaylandktan sonra:


23/325

"Pekiyi, oraya kimse giremez de o kan iici nasl girmi?""O girer," dedi delikanl. "Onun parmanda Krkgz Ocann verdii yzkvarm. Bir de ylana afsunluymu o. st-49ne gelen ylanlar kuyruklarndan tutup tutup yere alyormu o... Bir de onuejderha karlam."

"Sus," diye bard Yzba. "Bin atma git de haber ver avua, ben hemengeliyorum, kuatmay gevetmesin. Kylleri de el ele dizsin Akasaznetrafna.""Ba stne Yzbam."Delikanl bir asker selam verip, koarak dar frlad, atna atlad gibiarya srd, arnn iinden yel gibi geti. Grkemli atn, hem dedoludizgin arnn ortasndan srerek, kasaballara gsterdii iin delikanlok mutluydu."Bu delikanl Anavarza kaplan Talip Beyin en kk olu," dedi Takn HalilBey."Ah, imdi, bu anda Anavarza kaplan sa olsayd," diye onun szn kesti ZlfBey, "nce Memed mi, kaim Memed mi, gsterirdi ona ejderhann deliini, onaTalip Bey..."

"Yzbam da gsterir," diye ayaa kalkt Kaymakam, elini Yzbaya uzatt,"Allah gazan mbarek klsn Yzbam," dedi. "Muvaffakiyetiniz ebedi, lmezCumhuriyetimizin unutulmaz zaferi olacaktr. Ve siz, bu belay stmzden, asilkanl vatanmzdan bertaraf ettiiniz iin Trk tarihine altn harflerleyazlacaksnz."tekiler de hep birden ayaa kalktlar ve teker teker Yzbaya muzafferiyetlerdilediler."Trk candarmas her eye kadirdir.""Yzbam siz nce Memedi Akasazn harimi ismetinde boacaksnz.""Ve Yzbam, bu asil kanl topraklar tez bir gnde o kanl zalime mezarolacaktr."Yzba sa eliyle manevra kayn tutarak geni asker admlaryla darkt. Yznde imdiden byk bir muzaffe-riyet kazanm komutanlarn mutluluuokunuyordu."Allah szn gekil, klcn keskin eylesin Yzbam.""Allah bamzdan sizin gibi asil kanl Cumhuriyet ocuklarn eksik etmesin.""Bir nce Memed deil, yle bir vatan haini, ngiliz casusu sana vz gelipdurur."50Yzba yarm saat iinde giyindi kuand, hazrland, atna bindi, arkasndabir blk candarmayla arnn ortasndan geip Anavarzaya aa yola revanoldu.Yzba gittikten sonra gn kasabada tam bir sessizlik srd. Murtaza Aabile azn ap da bir tek szck bile konumad. Arzuhalciler dilekelerinikestiler. Ankaraya bir tek tel bile ekilmedi. Kasaba derin bir beklemeniniindeydi. nc gnn akam, gene o delikanl soylu atn binicisi, Anavarzakaplan Talip Beyin en kk olu arnn iinden atn doludizgin srd geldiBelediyenin nnde durdu. Belediye Bakan onu d kapnn nnde karlad."Ne oldu?" diye sordu.Onun arkasndan tekiler, kasaba ileri gelenleri de d kapya gelmilerdi,nlerinde Savc ve Yarglar."Yakalad Yzbam," dedi, "boynuna ip takm nce Me-medin getiriyormu,getiriyormu.""Sana kim syledi?""Yalnzdut Muhtar bana var git kasabaya yeti, haberi ulatr, dedi," diyerekglmsedi, atma atlad gibi srd, "ben nce Memedi grmeye gidiyorum."Geride kalanlar hemen sevinemediler. Ne Adanaya, ne de Ankaraya baar teliekmediler. Stten az yanan yourdu f-ler de ier, salt, "nallah gelenhaber, dorudur," dediler, ne bayraklar astlar, ne de davul dvdrdler.Yalnz Murtaza Aa ortala dm: "Onu kimse yakalayamaz, O Allahm aslann, oMuhammedin ahinini... Onun parmandaki yz kim verdi biliyor musunuz,Krkgz Ocann son piri Anack Sultan verdi, o yzk yle k sayor ki,


24/325

bakann gz yanyor, kr oluyor parlaklndan, yakalasn onu bir kimse bakalmazck yrei varsa, o, Allahm aslann," diyor, ortal kasp kavuruyordu.Topal Ali Murtaza Aay gn gnne izliyor, ondaki bu deiiklie bir anlamveremiyordu. Sonunda durumu akt. nce Memedin, Mahmut Aay kurunlarkensyledii szleri bir yerlerden rendi. imdi artk gene Murtaza onun bannbela-syd. Kim bilir onunla barmak iin neler yapacakt, u nce Memed iin

de neler sylenmiyordu. Yakaland haberi gelmi, halk beklemeye gemi, birtrl de asl astar kmamt.ORHAN KEMAL 51 L HALK KTPHANESDevedikenlie giren nce Memedin stne karaylanlar, oradan oraya uarak akmayabalamlar, nce Memeddir ekmi tabancasn att ylan ortasndan ikiyeblm, attn blm, ylanlar bakmlar ki olmayacak, izin vermiler o dadevedikenliin iine girmi yerlemi. Ne candarmalar, ne Yzba, ne dekyller korkularndan devedikenlie giremiyorlar-m. Memed ierde,karaylanlarn arasnda, kyller, candarmalar darda, Anavarza kayalklarnda,Anavarza ovasnda, Akasaz kylarmdaymlar. Memedle ylanlar bir yanda, can-darmalarla kyller bir yanda."nce Memedi ylanlar padiah ve hem de ejderha km sarayndan, alm onualtn boynuzlarnn stne sarayna gtrm."

"Yzba Faruktur bu. Artk bu sefer nce Memedin ya ls, ya da dirisi...""nce Memed bu sefer ku olsa da kurtulamaz Faruk Yzbann elinden. Ya ls,ya dirisi.""Altn boynuzlu deil, elmas boynuzlu da olsa onu ejderhann elinden alr.""Sarayn bana ykar da alr.""Akasaz suyu, bata, aalar, ylanlar, kularyla yakar da alr.""Bu sefer ya Yzba, ya da nce Memed.""Parmandaki yz o nereye giderse gitsin avk veriyor, gzleri kr ediyor,ama onun yanma kimse, yaklaamyor."Akasazn kuatmasna o yrelerden o kadar ok insan geldi ki, haymalar,alacklar kuruldu. Gece sabahlara kadar ateler yand. Koyunlar, danalar,keiler kesildi, dkkanlar kuruldu, gezgin satclar ortal ald, ekmek,peynir, kavurga, kaynam yumurta, yourt, st, bal satanlar ok i tuttular.Uzunca bir sre batakla akp gelen kalabaln ard arkas kesilmedi. Avkpekleri, tazlar, iri oban kpekleriyle geldiler. Akasaz al al, kamkam, aa aa aradlar. Aramadk hibir yer, en kk bir kuytu, karartbrakmadlar.En sonunda onu bulmaktan umudu kesenler, var bunda bir srr hikmet, dediler.Yer yarlmad ki yere girsin, ku olmad ki ge usun, ylan donuna girmedi kiakp gitsin ylanlara52karsn, ne oldu bu adama? Bu ite bir tuhaf i var ki Allah sonunu hayratebdil eylesin.Ylanlarn arasnda, u devedikenliinin iinde olmasn? Candarmalar, Yzba,kyller bir sre usuz bucaksz devedikenliin kysnda beklediler. Bir srekorktular dikenlie giremediler. En sonunda Yzba belinden tabancasn ekti,atnn dizginini kst, "mar mar, hcum," dedi, devedikenliin iine atnsrd. Dikenler atn stnde onun yar beline kadar geliyor, bak gibi debatyorlard. Bereket versin bacaklarnda izme vard. Candarmalar da onunarkasndan daldlar dikenlie... Candarmalarn ardndan da kyller. O gnakama kadar devedikenlikte bir karaylan krm oldu, sen de yz, ben deyimbin... Hikmeti Huda ne kadar ok ylan varm u dikenlikte, ok ylanldrdler. ounu da kardlar. Candarmalar, kylleri gren ylanlarn bykbir ounluu sanki kanat takp uuyorlar, bir anda da gzden yitiyorlard.O gn btn dikenlii ta, aa, al delik delik aradlar. Akam olunca herkesyorgunluktan yere serildi, bir sre kpr-dayamadlar. Bacaklarn dikenlerdalam, herkesin bedeni kan iinde kalmt.Yzba ertesi gnn akam Akasaz kuatmasn kaldrd, bir gece yarskasabaya sessizce dnd. avuun kumandasndaki candarmalar o yrede kaldlar.En kk bir ipucunu deerlendirecekler, nce Memedi ky ky, ev ev de olsaarayacaklard. O kan iici ekya daha buralardan ayrlamamt. Bugnlerde biryerlerden ban gstermemesinin mmkn aresi yoktu.


25/325

53Aacn st rahatt. Daha ncekiler en yumuak otlar d-emilerdi yataklarna.Memed kendini brakr brakmaz uyudu. Uyumasyla uyanmas da bir oldu. oktedirgindi, Ms-lmdense hi ses ada kmyordu. Garbi yeli kesilmi, gkaln bulutlar rtmt. Kurun geirmez bir karanlk kmt bataklnstne. Gece skntl, yap yapt.

"Haydi kalkalm Mslm.""Kalkp da ne yapalm?"O uyanr uyanmaz, onunla birlikte Mslm de uyanmt."Gidelim Mslm. Bana yle geliyor ki kuatldk.""Ne biliyorsun kuatldmz?""Biliyorum. Kulak ver de drt keyi dinle... Birtakm sesler geliyor usuldan,duyulur duyulmaz."Ortalkta bir sre bir sessizlik oldu, ne o konutu, ne de teki."Ben hibir ey duymuyorum," dedi Mslm."Duyamazsn," dedi Memed, "neden ki dersen, senin kulan ekya kula deil.""Nasl olurmu ekya kula?""te byle, benimki gibi olur. Krk gnlk yolda yaprak k-prdasa duyar. Haydikalk, bir an nce yola kalm, kuatldk."

"Kuatldysak nasl kacaz?""Devedikenlikten, sel yatandan, ylanlarn iinden... Orasn kimse akl edipde beklemez. Bir de korkarlar. Haydi kalk..."54"Bu gece yars, bu karanlkta Memed Aam, ylanlar bizi yerler. Gece yarsylanlar ok azgn olurlar, paralarlar bizi, didik didik ederler...""Hani sen ne diyordun, ben diyordun, ylanlara kazan kazan st verdim, bilumumylanlar beni tanr, diyordun?" "Gz gz grmez karanlkta ne bilsinler beni?""Hani yedi bal ejderha, ylanlarn ba deil mi, o seni karda gibi tanrd,altn boynuzlarnn stne alp seni sarayna...""Takala etme benimle Memed Aam." "Haydi kalk gidelim.""Bak Memed Aam... Belki de kuatlmadk, hele azck ortalk ssn,alacakaranlklasn, ite biz de...""O zaman bizi herkes grr. imdi gidersek kurtuluruz." "imdi gidemeyiz MemedAam, ylanlarn en azgn zamandr gece yarlar. imdi onlar yle azmlardrki biribirle-rini yiyorlardr. Bir de onlar gece yarlar seviirler,kpkrmz, demircinin ocandaki kz gibi kpkrmz olmu demir gibi olurlar,biribirlerine dolanp direk gibi ayaa kalkar, kuyruklarnn stne dikilirler.Onlar byle kpkrmz kesilince yle azgn olurlar ki gzlerinin grdyerdeki insan, kurun gibi akarak ortalarndan bierler, ardndan da dilimdilim ederler..." "O senin dediin narlar iek atnda olur. Narlar iekatnda ukurovann karaylanlar da nar iei gibi kzarr, seviirler,narlar daha iek amad.""Narlar iek at," dedi Mslm. "ukurovada narlar ok erken aar.""Haziranda aar," dedi Memed. "Daha hazirana da ok var. Haydi kalk yr, dnme."St aacndan yere atlad, bir an orada bekledi, ynn dorulttu, bu sradaMslm de aacn gvdesinden aaya kayverdi. Durmadan dualar okuyordu."Hanerini ek... Ylanlar stmze atlarsa kurun skmak yok... Hanerisallayacaksn." Memed ok yava, duyulur duyulmaz, Mslmn kulanakonuuyordu. "Baka aremiz Vok Mslm, imdi u sazln kylan, u Anavarzamnetekleri insanla dolmutur. tiyle atyla, kz ksra, yals genciyle b-55tn ukurova kyleri ayaklanm bizi kuatmlardr. Bu gece buradan kmazsak,yarn sabaha bizim ine ucu kadar bir yerimiz kalmaz. Kyller bizi yleparalarlar ki candarmalar bir paramz bile gremezler. Haydi yr."Memed nde, Mslm arkada, abuk abuk yryerek de-vedikenliini buldular.Mslm:"Dur Memed Aam," dedi, "ben buralar ayak yordamyla bulurum, ylanlar da benitanrlar, ben nden gideyim, onlara kazan kazan st veren ben deil miyim, eerbana bir ey yaparlarsa stlerim gzlerine dizlerine dursun."


26/325

ne dt, yrdler. Mslm ok abuk yryor, Memed arkasndan zor yetiiyor,bacaklarn, kimi zaman da yzn dikenler dalyor, actyor, paralyordu. AmaMslm gittike hzlanyor, dikenleri de daha az hrdatyordu. Devedi-kenliiniinden bir ylan gibi kayyorlard sessizce...Sa yanda, Anavarza kayalnn bittii, Ceyhan rmann kayaln ucunuyalayarak akt yerde bir byk ate yanyor, bir byk kalabaln da uultusu

geliyordu, bir an durdular."Ben sana demedim mi Mslm," dedi Memed fsltyla. "Btn ukurova burada bugece. Sabah olunca nce Memed avna kacaklar.""Biz onlara ne yaptk ki," dedi Mslm."Bir ey yapmadk ya, keyif... nce Memedi yakalayacaklar, paramparaedecekler... Keyiflenecekler. Bu da kyamete kadar dillerde sylenecek...Keyif... imdi daha sessiz.""Bak, bir yldz, grnd," dedi Mslm, "Azck aydnlk..." "Aman, dur Mslm,aydnlk bizi yakar.""Onlar buray bekleyemezler, ylanlardan korkarlar. imdi bu dereyi aa ininceCeyhan rmann yarlarna ularz.""Yolumuz ok mu uzun?" diye sordu Memed. "Gn domadan Ceyhan rman tutabilirmiyiz?"

"Tutarz," dedi Mslm."Hani hi ylan yok.""Ylanlar gece uyurlar, hele serin bahar gecelerinde, hele devedikenliiniinde, fkaralar bir kelep olur uyurlar.""Hani kpkrmz olurlard?"56"Ben ylandan korkarm.""imdi ya?""imdi de ko

Yasar-kemal-ince-memed-4

Documents