Yara iyilesmesi

YARA İYİLEŞMESİYARA İYİLEŞMESİ

Yard.Doç.Dr.Erhan AygenFırat Üniversitesi Tıp FakültesiGenel Cerrahi AD ELAZIĞ

TanımTanım

Doku bütünlüğünün cerrahi veya Doku bütünlüğünün cerrahi veya travmatik olarak bozulmasındır.travmatik olarak bozulmasındır.


Yaralanmış dokuyu tekrar Yaralanmış dokuyu tekrar normal durumuna getirmeye normal durumuna getirmeye çalışan normal bir doku cevabıdır.çalışan normal bir doku cevabıdır.


Üç tipÜç tip Primer iyileşme Primer iyileşme

(Temiz yara)(Temiz yara) Sekonder iyileşme Sekonder iyileşme

(Doku kaybı var)(Doku kaybı var) Tersiyer iyileşme Tersiyer iyileşme

(Enfeksiyon riski var)(Enfeksiyon riski var)

Primer iyileşmePrimer iyileşme

Yarada doku kaybı yokYarada doku kaybı yok

Yara kenarları Yara kenarları yaklaşabiliyoryaklaşabiliyor

Lokal enfeksiyon yokLokal enfeksiyon yok

minimal sminimal skkar formaar formasyonusyonu


Mastektomiyi takiben cerrahi yaranın kapatılması

Greft ile yaranın kapatılması


Sekonder iyileşmeSekonder iyileşme

Yaralarda doku kaybıYaralarda doku kaybı : :EnfeksiyonEnfeksiyonTravmaTravma

İyileşme granülasyon dokusuyla olurİyileşme granülasyon dokusuyla olur İyileşme primer iyileşmeden daha uzun sürerİyileşme primer iyileşmeden daha uzun sürer

Enfeksiyon riski yüksektir.Enfeksiyon riski yüksektir.

Skar formasyonu fazladır.Skar formasyonu fazladır.

Sekonder iyileşmeSekonder iyileşme

Tersiyer iyileşmeTersiyer iyileşme

Yara cerrahi zamanında veya cerrahiden Yara cerrahi zamanında veya cerrahiden sonra enfekte olmuştur.sonra enfekte olmuştur.

Enfeksiyon yatışana kadar yarayı sütürize Enfeksiyon yatışana kadar yarayı sütürize etmekten kaçınmalıyız.etmekten kaçınmalıyız.

4-6 gün sonra yara granülasyon dokusuyla 4-6 gün sonra yara granülasyon dokusuyla kaplanır ve ondan sonra yara sütürize kaplanır ve ondan sonra yara sütürize edilir.edilir.

Kötü iyileşme: İnsizyonel herniKötü iyileşme: İnsizyonel herni

Tersiyer iyileşmeTersiyer iyileşme

İnsizyonel herniİnsizyonel herni

Yara iyileşmesinin fazlarıYara iyileşmesinin fazları

1. İnflamasyon1. İnflamasyon

PreproliferaPreproliferasyon fazısyon fazı

2. Proliferasyon:2. Proliferasyon:İyileşme fazı veya fibroplazi fazıİyileşme fazı veya fibroplazi fazı

Granülasyon,Granülasyon,

Anjiogenezis,Anjiogenezis,

EpitelizasyonEpitelizasyon

3. Differensilasyon3. Differensilasyon

MaturaMaturasyon fazı veya remodelling fazısyon fazı veya remodelling fazı


(Metabolit(Metabolitler toplanır, ler toplanır, 1-6 1-6 güngün))

1. İnflamasyon fazı1. İnflamasyon fazıA)A) Erken dönem(hemostaz): Erken dönem(hemostaz):

Exuda Exuda kankan,, lenf ve fibrin lenf ve fibrin pıhtısı içerirpıhtısı içerir,, yara yara kenarları yapışırkenarları yapışır

Yaranın üzerinde kabuk Yaranın üzerinde kabuk şekillenirşekillenir

B)B) Geç dönem(fagositoz): Geç dönem(fagositoz): Lökositler hasarlanmış Lökositler hasarlanmış dokuları ve bakterileri dokuları ve bakterileri yok ederleryok ederleree ((Başlangıçta Başlangıçta NNötrofiller ötrofiller daha sonra makrofajlardaha sonra makrofajlar))

Yaralanma anında başlar

Kızarıklık, şişlik, sıcaklık,ağrı, fonksiyon kaybı


((AngioplaziAngioplazi & Fibropla & Fibroplazi,zi, 6-14 6-14 güngün))

2. Proliferasyon fazı2. Proliferasyon fazı• FibroblastFibroblastlarlar hızlı ve bol hızlı ve bol

miktarda miktarda kollajen kollajen sentez sentez ederlerederler

• AngiogeneAngiogenezz• EpitelizaEpitelizasyonsyon• Doku gerginliği dereceli Doku gerginliği dereceli

olarak artarolarak artar• Bu evrede beslenmenin Bu evrede beslenmenin

durumu önemlidir.durumu önemlidir.

Bu dönem yarada granulasyon dokusununşekillenmesiyle karakterizedir

Granulasyon dokusu fibroblastlar, inflamatuar hücreler, yeni kapiller damarlar, gevşek ekstrasellüler kollajen matriks, fibronektin ve hiyaluronik asit içerir

GranGranüülalasyonsyon

Granülasyon Granülasyon dokusu dokusu desteklenmelidesteklenmeli

Nemli yara yüzeyi Nemli yara yüzeyi sağlanmalı- sağlanmalı- yaraya yaraya yapışmayacak yapışmayacak örtüler ört.örtüler ört.

Aşırı granülasyonu Aşırı granülasyonu tedavi et.tedavi et.

AnjiogenezisAnjiogenezis

Kollajen 3. günde ilk oluşmaya Kollajen 3. günde ilk oluşmaya başlar ve yaklaşık 3 hafta boyunca başlar ve yaklaşık 3 hafta boyunca artar.artar.

Fibroplazi revaskülarizasyona Fibroplazi revaskülarizasyona paralel olarak devam eder.paralel olarak devam eder.

Yaraya en yakın venlerin endotel Yaraya en yakın venlerin endotel hücrelerinden kapiller hücrelerinden kapiller tomurcuklanma şeklinde tomurcuklanma şeklinde anjiogenetik stimulusa cevap olarak anjiogenetik stimulusa cevap olarak oluşur.oluşur.

EpitelizasyonEpitelizasyon

Yara kenarına en Yara kenarına en yakın epidermisten yakın epidermisten (keratinosit) (keratinosit) yaralanmayı yaralanmayı takiben 24 saat takiben 24 saat içinde başlar.içinde başlar.

Yaranın Yaranın epitelizasyonu epitelizasyonu yaklaşık 48 saat yaklaşık 48 saat içinde içinde tamamlanmış olur.tamamlanmış olur.

((RemodellingRemodelling,, 14-2114-21 gün gün))

3. Diferansilasyon fazı3. Diferansilasyon fazı• Kollajen çapraz Kollajen çapraz

bağlarla şekillenirbağlarla şekillenir• Sonuç olarak doku Sonuç olarak doku

gerginliği daha da gerginliği daha da artarartar

• Asla orijinal gerginliğinAsla orijinal gerginliğin %%8080’inden fazlasına ’inden fazlasına ulaşmazulaşmaz

MaturasyonMaturasyon

2 yıla kadar sürebilir.2 yıla kadar sürebilir. Yeni kollajen formlarıyla yaranın Yeni kollajen formlarıyla yaranın

şekli değişir ve yaranın gerginliği şekli değişir ve yaranın gerginliği artar.artar.

Onarılan dokunun vaskülaritesi Onarılan dokunun vaskülaritesi ve hücreleri dereceli olarak ve hücreleri dereceli olarak azalır.azalır.

KontraksiyonKontraksiyon

Özelleşmiş fibroblastlar Özelleşmiş fibroblastlar (miyofibroblast)(miyofibroblast)

Yaranın büyüklüğünü azaltır.Yaranın büyüklüğünü azaltır. Yara kontraksiyonu 5. günde başlar Yara kontraksiyonu 5. günde başlar

ve yaklaşık 39. günde tamamlanır.ve yaklaşık 39. günde tamamlanır.

Nemli yara iyileşmesiNemli yara iyileşmesi

İylileşmeyi stimüle edecek nemli bir ortam İylileşmeyi stimüle edecek nemli bir ortam yara iyileşmesinde temel bir kavramdır.yara iyileşmesinde temel bir kavramdır.

Eksüdanın içinde; Lizozomal enzimler, Eksüdanın içinde; Lizozomal enzimler, WBC, Sitokinler, Büyüme faktörleri WBC, Sitokinler, Büyüme faktörleri bulunur.bulunur.

Nemli ortam, enfeksiyon gelişmesini Nemli ortam, enfeksiyon gelişmesini engeller ve iyileşme zamanının daha engeller ve iyileşme zamanının daha hızlı olmasını sağlar.hızlı olmasını sağlar.

YARA İYİLEŞMESİNDE ROLÜ OLDUĞU YARA İYİLEŞMESİNDE ROLÜ OLDUĞU KABUL EDİLEN BÜYÜME FAKTÖRLERİ.KABUL EDİLEN BÜYÜME FAKTÖRLERİ.

TGF-TGF-ββ:: fibronektin ve glikozaminoglikan gibi matriks fibronektin ve glikozaminoglikan gibi matriks proteinlerinin sentezinde güçlü bir proteinlerinin sentezinde güçlü bir uyarandır.Trombositlerde yüksek düzeyde bulunur.uyarandır.Trombositlerde yüksek düzeyde bulunur.

PDGF:PDGF: Alfa granüllerden çıkar.Fibroblastları prolifere Alfa granüllerden çıkar.Fibroblastları prolifere eder.Matriks oluşumunda ve konnektif doku eder.Matriks oluşumunda ve konnektif doku olgunlaşmasında rol alır.olgunlaşmasında rol alır.

FGF:FGF:Fibroblastların büyüme ve diferensiyasyonları Fibroblastların büyüme ve diferensiyasyonları üzerine etkilidir.Majör fonksiyon olarak üzerine etkilidir.Majör fonksiyon olarak ANGİOGENEZİS ANGİOGENEZİS peptidi olarak bilinir.peptidi olarak bilinir.

EGF:EGF:Trombosit ve endotelden çıkar.Trombosit ve endotelden çıkar.

Yara iyileşmesini etkileyen Yara iyileşmesini etkileyen faktörlerfaktörler


1.1. LoLokkal faal faktörlerktörler

2.2. SSistemik faktörleristemik faktörler


Lokal faktörlerLokal faktörler1. 1. Enfeksiyonlar (Ölü doku, aşırı sütür materyali, yaranın Enfeksiyonlar (Ölü doku, aşırı sütür materyali, yaranın

lokalizasyonu).lokalizasyonu).2. 2. İskemi İskemi (Sigara, DM, Şok, Şişlik, Anemi)(Sigara, DM, Şok, Şişlik, Anemi)3. 3. Yabancı cisimlerYabancı cisimler4. 4. Doku gerginliğinin fazla olmasıDoku gerginliğinin fazla olması

--kronik venöz yetmezlikkronik venöz yetmezlik--enfeksiyonlarenfeksiyonlar

--ödemödem5. 5. Tekrarlayıcı elbise değiştirmesi Tekrarlayıcı elbise değiştirmesi6. 6. Bazı temizlik ajanlarıBazı temizlik ajanları7. 7. Vücut yüzeyine yapışıklıklarVücut yüzeyine yapışıklıklar8.8. Cerrahi teknikteki yetersizlikler ve yanlış sütür Cerrahi teknikteki yetersizlikler ve yanlış sütür

materyalimateryali

Yara iyileşmesini etkileyen faktörlerYara iyileşmesini etkileyen faktörlerENFEKSİYONLAR

İSKEMİ

Yara iyileşmesini etkileyen faktörlerYara iyileşmesini etkileyen faktörler


Doku gerginliğinin artmasıDoku gerginliğinin artması --kronik venöz kronik venöz

yetmezlikyetmezlik --enfeksiyonlarenfeksiyonlar

--ödemödem


Yabancı cisimler


SSİSTEMİKİSTEMİK

1.1. MalnutriMalnutrisyon, dehidratasyonsyon, dehidratasyon ProteinProtein (kan Albumin düzeyi) (kan Albumin düzeyi) Vitamin A,Vitamin A, C,C, DD Kalsiyum, Çinko, BakırKalsiyum, Çinko, Bakır Kan glikoz düzeyi (Beyaz küre fonksiyonlarını iyileştirir)Kan glikoz düzeyi (Beyaz küre fonksiyonlarını iyileştirir)

2.2. Yaş- ileri yaşta doku elastikiyeti, kan akımı azalırYaş- ileri yaşta doku elastikiyeti, kan akımı azalır3.3. Kollajeno vasküler hastalıklarKollajeno vasküler hastalıklar4.4. ÜremiÜremi5.5. Karaciğer hastalıklarıKaraciğer hastalıkları


6.6. Hemopoetik hastalıklarHemopoetik hastalıklar7.7. RadRadyasyonyasyon8.8. DDMM9.9. Sigara içmekSigara içmek10.10. SteroidSteroidlerler//sisitotototoksksiikk ilaçlarilaçlar11.11. Ağrı (vazokonstrüksiyon)Ağrı (vazokonstrüksiyon)12.12. Obesite-adipoz doku kanlanması kötü-enfeksiyonObesite-adipoz doku kanlanması kötü-enfeksiyon13.13. Anemi Anemi

YARA İYİLEŞMESİ YARA İYİLEŞMESİ KOMPLİKASYONLARIKOMPLİKASYONLARI

HEMATOMHEMATOM

SEROMASEROMA

YARA ENFEKSİYONUYARA ENFEKSİYONU

YARA AYRILMASI VE EVİSSERASYONYARA AYRILMASI VE EVİSSERASYON

KELOİDLER VE HİPERTROFİK SKARLARKELOİDLER VE HİPERTROFİK SKARLAR

HEMATOM:HEMATOM: Yarada Yarada kan ve pıhtının toplanmasıkan ve pıhtının toplanması sonucu oluşur. sonucu oluşur.

KabarmaKabarma

Morarma Morarma

AğrıAğrı

ŞişlikŞişlik

Kan sızmasıKan sızmasıResim ekle

Risk faktörleri!!!Risk faktörleri!!!

Yetersiz hemostaz,Yetersiz hemostaz, Hipertansiyon,Hipertansiyon, Aspirin ya da antikoagülan alınımı veya koagülopati Aspirin ya da antikoagülan alınımı veya koagülopati

varlığı,varlığı, Massif transfüzyon yapılmış olmasıMassif transfüzyon yapılmış olması

HEMATOMUN ÖNEMLİ OLDUĞU DURUMLARHEMATOMUN ÖNEMLİ OLDUĞU DURUMLAR

Boyunda yara hematomu trakeanın membranöz bölümüne bası Boyunda yara hematomu trakeanın membranöz bölümüne bası

yaparak hayatı tehdit edebilecek durumlara yol açabilir!!! yaparak hayatı tehdit edebilecek durumlara yol açabilir!!!

Retroperitondaki hematomlar renal vene bası yapabilirler. Retroperitondaki hematomlar renal vene bası yapabilirler.

Fibrinoliz veya pıhtılaşma faktörü eksikliği ile oluşan ileri Fibrinoliz veya pıhtılaşma faktörü eksikliği ile oluşan ileri

derecede kanamalar sonucu görülen büyük hematomlar derecede kanamalar sonucu görülen büyük hematomlar

hipovolemiye yol açabilirler. hipovolemiye yol açabilirler.

Subkutan hematomlar ekstremitelerde büyük alanlarda Subkutan hematomlar ekstremitelerde büyük alanlarda

oluşarak ağrı ve kötü kozmetik görüntüye neden olurlar.oluşarak ağrı ve kötü kozmetik görüntüye neden olurlar.

Yara hematomları iyileşmeyi geciktirir, insizyonel hernilere Yara hematomları iyileşmeyi geciktirir, insizyonel hernilere

ve yara enfeksiyonuna neden olabilirler.ve yara enfeksiyonuna neden olabilirler.

Tanı konulduğunda steril şartlarda yara açılır ve hematom Tanı konulduğunda steril şartlarda yara açılır ve hematom

boşaltılır, kanamaya neden olan damar bağlanarak hemostaz boşaltılır, kanamaya neden olan damar bağlanarak hemostaz

yapılır. Yara yeri tekrar drene edilir.yapılır. Yara yeri tekrar drene edilir.

Skrotal hemotomlar gibi küçük hematomlar etkilenen Skrotal hemotomlar gibi küçük hematomlar etkilenen

bölümün immobilizasyonu veya sıcak uygulaması ile non-bölümün immobilizasyonu veya sıcak uygulaması ile non-

operatif olarak tedavi edilebilirler. operatif olarak tedavi edilebilirler.

SEROMA:SEROMA:

Yarada Yarada seroanjioz sıvıseroanjioz sıvı birikmesibirikmesidir.dir.

Sıklıkla mastektomi gibi deri flebi kaldırılan veya Sıklıkla mastektomi gibi deri flebi kaldırılan veya

lenf disseksiyonu yapılan lenf disseksiyonu yapılan aksilleraksiller ve ve inguinalinguinal

girişimler sonrası oluşur.girişimler sonrası oluşur.

Seroma oluşumunu önlemek için kapalı emici Seroma oluşumunu önlemek için kapalı emici

drenler yerleştirilir.drenler yerleştirilir.

Seroma cerrahi müdahaleden sonra insizyonun Seroma cerrahi müdahaleden sonra insizyonun

altında altında şişlikşişlik ve rahatsızlığa neden olur. ve rahatsızlığa neden olur.

Enfeksiyon veya hematom eklenirse kesi Enfeksiyon veya hematom eklenirse kesi

yerinde yerinde kızarıklıkkızarıklık ve ve ısı artışıısı artışı semptomlara semptomlara

eşlik eder. eşlik eder.

Palpasyonla Palpasyonla fluktuasyonfluktuasyon alınır. alınır.

Bu bölgeye ponksiyon yapılırsa sıvı aspire Bu bölgeye ponksiyon yapılırsa sıvı aspire

edilir.edilir.

Yara iyileşmesini geciktirdiği ve bakteri Yara iyileşmesini geciktirdiği ve bakteri

çoğalmasına uygun bir ortam oluşturduğu için çoğalmasına uygun bir ortam oluşturduğu için

boşaltılmaları gerekir!boşaltılmaları gerekir!

14-16 no iğne veya anjiyokateterle steril bir teknik

kullanılarak aspirasyon ve basınçlı pansuman

yapılmalıdır.

Kronik seromalar periyodik aspirasyonlarla veya

kapalı emici drenlerle tedavi edilebilir.

YARA ENFEKSİYONU:YARA ENFEKSİYONU:

Tüm enfeksiyonların %38’i yara enfeksiyonlarıdır.Tüm enfeksiyonların %38’i yara enfeksiyonlarıdır.

Yara enfeksiyonlarına en sık staf. aureus neden olur; daha Yara enfeksiyonlarına en sık staf. aureus neden olur; daha

az sıklıkla ajan streptokok, psödomonas, proteus ve az sıklıkla ajan streptokok, psödomonas, proteus ve

klebsielladır.klebsielladır.

Yara enfeksiyonunu etkileyen çevre, hasta ve cerrahi Yara enfeksiyonunu etkileyen çevre, hasta ve cerrahi

teknikle ilgili çok sayıda faktör vardır. teknikle ilgili çok sayıda faktör vardır.

NASIL ÖNLERİZ??NASIL ÖNLERİZ??

Postoperatif yara enfeksiyonunun önlenmesinde Postoperatif yara enfeksiyonunun önlenmesinde ameliyat bölgesinin temizliğine dikkat!!! (cilt traşı, ameliyat bölgesinin temizliğine dikkat!!! (cilt traşı, barsak temizliği)barsak temizliği)

Profilaktik antibiyotik uygulaması gastrointestinal, Profilaktik antibiyotik uygulaması gastrointestinal, üriner ve solunum sistemi cerrahisinde yara üriner ve solunum sistemi cerrahisinde yara enfeksiyonunun önlenmesinde çok yarar sağlamaktadır.enfeksiyonunun önlenmesinde çok yarar sağlamaktadır.

Dikkatli cerrahi teknik ve yara drenajı yara Dikkatli cerrahi teknik ve yara drenajı yara enfeksiyonunu azaltan önemli bir faktördür.enfeksiyonunu azaltan önemli bir faktördür.

İlk belirti ateş olup, daha sonra yarada İlk belirti ateş olup, daha sonra yarada ağrı, kızarıklık, sıcaklık artması, şişlik ağrı, kızarıklık, sıcaklık artması, şişlik saptanır.saptanır.

Hastada taşikardi ve genel durumda Hastada taşikardi ve genel durumda bozulma ortaya çıkar.bozulma ortaya çıkar.

Tedavi…Tedavi…

Yaranın açılarak drenajın yapılması şarttır!Yaranın açılarak drenajın yapılması şarttır!

Ayrıca kültür ve antibiyogram için örnek alınır; antibiyogram Ayrıca kültür ve antibiyogram için örnek alınır; antibiyogram

cevabına göre uygun antibiyotik(enfeksiyonun çevre dokulara cevabına göre uygun antibiyotik(enfeksiyonun çevre dokulara

yayılmasını engellemek için) başlanır.yayılmasını engellemek için) başlanır.

Streptokok enfeksiyonları genelde cerahat oluşturmadıkları için Streptokok enfeksiyonları genelde cerahat oluşturmadıkları için

yalnızca antibiyotik ile tedavi edilirler.yalnızca antibiyotik ile tedavi edilirler.

Enfekte ölü Enfekte ölü dokular dokular çıkarılmalıçıkarılmalı

ölü hücreler ölü hücreler sıvıda birikirsıvıda birikir

Eksüda Eksüda oluşumunu azaltoluşumunu azalt

antibiyotikantibiyotik granülasyon için granülasyon için

yara yatağını yara yatağını hazırlahazırla

YARA AYRILMASI VE YARA AYRILMASI VE EVİSSERASYON:EVİSSERASYON:

Ameliyat yarasının kısmen veya tamamen Ameliyat yarasının kısmen veya tamamen

ayrılmasına ayrılmasına yara ayrılmasıyara ayrılması; karın duvarının tüm ; karın duvarının tüm

tabakalarının ayrılması sonucu karın içi organların tabakalarının ayrılması sonucu karın içi organların

dışarı çıkmasına dışarı çıkmasına evisserasyonevisserasyon denir. denir.

Yara ayrılması karın ameliyatlarından sonra Yara ayrılması karın ameliyatlarından sonra %1-3%1-3

oranında görülür. Yaşlı hastalarda bu oran % 5’e oranında görülür. Yaşlı hastalarda bu oran % 5’e

kadar çıkabilir.kadar çıkabilir.

Evisserasyon

Abdominal yara ayrılmasıyla organların dışarı

protrüze olmasıdır.

Etkileyen Faktörler:Etkileyen Faktörler:

-Yetersiz cerrahi kapatma tekniği-Yetersiz cerrahi kapatma tekniği

-Artmış intraabdominal basınç-Artmış intraabdominal basınç

-İleri yaş-İleri yaş

-Eşlik eden hastalıklar-Eşlik eden hastalıklar

-Malnütrisyon-Malnütrisyon

-İlaç etkileşimi-İlaç etkileşimi

-Yara problemleri (Enfeksiyon ve hematom)-Yara problemleri (Enfeksiyon ve hematom)

Genellikle %85’i Genellikle %85’i ameliyatın 4-5. günündeameliyatın 4-5. gününde görülür. görülür.

İlk belirti yaradanİlk belirti yaradan kanlı bir sıvının kanlı bir sıvının gelmesigelmesidir.dir.

Şiddetli bir öksürme veya öğürme ile birlikte birden Şiddetli bir öksürme veya öğürme ile birlikte birden

evisserasyon gelişebilir.evisserasyon gelişebilir.

NASIL TEDAVİ EDERİZ??NASIL TEDAVİ EDERİZ??

Yarası açılmış veya evisserasyon gelişmiş hastanın dışarı Yarası açılmış veya evisserasyon gelişmiş hastanın dışarı çıkan barsakları çıkan barsakları ıslak steril birıslak steril bir kompreskompres ile kapatılır ve ile kapatılır ve tekrar kapama için tekrar kapama için operasyonoperasyona alınır.a alınır.

Dışarı çıkan organlar yıkanıp temizlendikten sonra yara Dışarı çıkan organlar yıkanıp temizlendikten sonra yara kalın monoflaman dikiş materyali ile kapatılır.kalın monoflaman dikiş materyali ile kapatılır.

Yaranın peroperatif deri florasıyla enfekte olması riskine Yaranın peroperatif deri florasıyla enfekte olması riskine karşı karşı geniş spekturumlugeniş spekturumlu antibiyotikantibiyotikler kullanılmalıdır.ler kullanılmalıdır.

Evisserasyon kapatılmasından sonra insizyonel herni Evisserasyon kapatılmasından sonra insizyonel herni gelişme oranı yüksektir!gelişme oranı yüksektir!

KELOİDLER VE HİPERTROFİK KELOİDLER VE HİPERTROFİK SKARLAR:SKARLAR:

Keloidler,Keloidler, predispoze kişilerde derinin travmaya karşı predispoze kişilerde derinin travmaya karşı

aşırı doku reaksiyonu şeklinde gelişen yara bölgesi aşırı doku reaksiyonu şeklinde gelişen yara bölgesi

dışına doğru uzanan benign fibröz büyümelerdir.dışına doğru uzanan benign fibröz büyümelerdir.

Hipertrofik skarlar iseHipertrofik skarlar ise yaranın oluştuğu bölgeye yaranın oluştuğu bölgeye

lokalizedir, yara yerinin dışına taşarsa keloid olarak lokalizedir, yara yerinin dışına taşarsa keloid olarak

tanımlanır. tanımlanır.

Hipertrofik skarlarHipertrofik skarlar KeloidlerKeloidler #Cerrahi girişim ve yaralanmadan #Cerrahi girişim ve yaralanmadan #Cerrahi girişim ve yaralanmadan #Cerrahi girişim ve yaralanmadan

hemen sonra belli bir süre sonra hemen sonra belli bir süre sonra #1-2 yıl içerisinde gerileyebilir. #Çok nadiren geriler.#1-2 yıl içerisinde gerileyebilir. #Çok nadiren geriler.#Boyutlar yara sınırları içerisinde- #Boyutlar yara sınırları dışına #Boyutlar yara sınırları içerisinde- #Boyutlar yara sınırları dışına dir. taşar.dir. taşar.#Uygun cerrahi ile düzelebilir. #Cerrahi ile daha kötü hale #Uygun cerrahi ile düzelebilir. #Cerrahi ile daha kötü hale gelebilir.gelebilir.

Etiyolojisi??Etiyolojisi??

--TravmaTravma muhtemelen en önemlisi! muhtemelen en önemlisi!

--Deri ve yara gerginliği Deri ve yara gerginliği keloid oluşumunda bir başka kritik keloid oluşumunda bir başka kritik faktördür.faktördür.

Sırtın üst bölgesi? Omuzlar? Kollar? Kulak memeleri? Çene?Sırtın üst bölgesi? Omuzlar? Kollar? Kulak memeleri? Çene?

--Hormonal etkilerHormonal etkiler !! !! Keloidler sıklıkla pubertede oluşurlar ve Keloidler sıklıkla pubertede oluşurlar ve özellikle hipertrofik skarlar menapozdan sonra geriler. özellikle hipertrofik skarlar menapozdan sonra geriler. Akromegalilerde ve gebelerde risk artmıştır.Akromegalilerde ve gebelerde risk artmıştır.

--Genetik yatkınlıkGenetik yatkınlık ?? ??

Belirgin şekil bozukluğuBelirgin şekil bozukluğu

KaşıntıKaşıntı

Ağrı Ağrı

Tedavi Tedavi

Kontraktür Kontraktür

Debritman yapDebritman yap Yarayı tamamen maskeyle kapatYarayı tamamen maskeyle kapat

Nekrotik yara

ETKEN VEYA YARALANMA ETKEN VEYA YARALANMA ŞEKLİNE GÖREŞEKLİNE GÖRE

I- Açık yaralarI- Açık yaralar Kapalı yaralarKapalı yaralar

II- Penetran yaralar II- Penetran yaralar Penetran olmayan yaralarPenetran olmayan yaralar

III- Temiz yaralarIII- Temiz yaralar Temiz-Kontamine yaralarTemiz-Kontamine yaralar Kontamine yaralarKontamine yaralar Kirli yaralarKirli yaralar

IV- Akut yaralarIV- Akut yaralar Kronik yaralarKronik yaralar

Yaraların sınıflandırılmasıYaraların sınıflandırılması

Süresine göreSüresine göre Ölü doku varlığına göreÖlü doku varlığına göre


Süresine göreSüresine göre1.1. AAkut kut (Onarım süreci düzenli ve zamanında m.g.) (anatomik ve (Onarım süreci düzenli ve zamanında m.g.) (anatomik ve

fonksiyonel sonuçları iyi)fonksiyonel sonuçları iyi)• Kapalı yaralarKapalı yaralar• Açık yaralarAçık yaralar• KKomplex omplex yaralaryaralar• Spesifik doku yaralarıSpesifik doku yaraları

2.2. Kronik Kronik (Onarım zamanında ve düzenli m.gelmez) (anatomik ve (Onarım zamanında ve düzenli m.gelmez) (anatomik ve fonksiyonel sonuçları kötü)fonksiyonel sonuçları kötü)

• Bacak ülserleriBacak ülserleri• Bası yaralarıBası yaraları• Deri yırtıklarıDeri yırtıkları• İyonize radyasyonİyonize radyasyon


Kapalı yaralarKapalı yaralar EzilmeEzilme HematomHematom BBülül BurkulmaBurkulma ÇıkıklarÇıkıklar Basit fraktürlerBasit fraktürler


Açık yaralarAçık yaralar1.1. Delici yaralar ve ısırıklarDelici yaralar ve ısırıklar

2.2. AbrasAbrasyonyon

3.3. LaLaserasyonlarserasyonlar Delici-KesiciDelici-Kesici PatlamaPatlama

4.4. Komplike fraktürlerKomplike fraktürler


KKomplex omplex YaralarYaralar EzilmeEzilme İç organ yaralanmalarıİç organ yaralanmaları Savaş yaralarıSavaş yaraları / / ASYASY


Spesifik doku yaralanmalarıSpesifik doku yaralanmaları YağYağ KasKas KemikKemik SinirSinir Arter/ VenArter/ Ven


Ölü doku varlığına göreÖlü doku varlığına göre1.1. Temiz yaralarTemiz yaralar

• Cerrahi insizyonCerrahi insizyon• Cam, bıçak kesisiCam, bıçak kesisi

2.2. Kirli yaralarKirli yaralar• EzilmeEzilme• YırtılmaYırtılma• YanıkYanık

Açık yara

Komplex yaralarVasküler yaralanma

Organ yaralanması

Cerrahi yaraların Cerrahi yaraların sınıflanmasısınıflanması

1.1. TemizTemiz

2.2. Temiz-kontamineTemiz-kontamine

3.3. KontamineKontamine

4.4. KirliKirli

Cerrahi yaraların Cerrahi yaraların sınıflanmasısınıflanması

TanımTanım ÖrnekÖrnek EnfeksiyEnfeksiyon on yüzdesiyüzdesi

Olası Olası mikroorganizmmikroorganizmaa

TemizTemiz Nontravmatik, nonenfekteNontravmatik, nonenfekte

İçi boş organlara girilmemiş İçi boş organlara girilmemiş (GİS, GÜS, Respiratuar (GİS, GÜS, Respiratuar sistem)sistem)

MastektomiMastektomi

Fıtık ameli.Fıtık ameli.2%2% Staph A.Staph A.

Temiz-Temiz-kontaminkontaminee

İçi boş organlara girilmişİçi boş organlara girilmiş fakat minimal kontaminasyon fakat minimal kontaminasyon olmuş.olmuş.

İçi boş organlarda enfeksiyon İçi boş organlarda enfeksiyon yokyok

AppendeAppendektomi (pü ktomi (pü yok)yok)

GastreGastrektomiktomi

Lapar. Lapar. KolesistektomiKolesistektomi

<10%<10% GGram ram ((––))

AnaerobAnaeroblarlar

KontaminKontaminee

Açık, taze travmatik yaralar,Açık, taze travmatik yaralar,

Enfekte safra yolları ve GÜS’ Enfekte safra yolları ve GÜS’ den yoğun kontrol den yoğun kontrol edilemeyen bulaşma, GİS’den edilemeyen bulaşma, GİS’den major bulaşmamajor bulaşma

Hazırlıksız barsak Hazırlıksız barsak rezeksiyonurezeksiyonu

20%20% Altta yatan Altta yatan hastalıklara hastalıklara bağımlıbağımlı

KirliKirli Açık, beklemiş eski yaraAçık, beklemiş eski yara

Travmatik (Devitalize doku)Travmatik (Devitalize doku)

Ameliyat alanı püylü, perfore Ameliyat alanı püylü, perfore organlarorganlar

Perfore appendisitPerfore appendisit

İntraabdominal İntraabdominal apseler, kolon perfapseler, kolon perf

28 to 28 to 70%70%

Altta yatan Altta yatan hastalıklara hastalıklara bağımlıbağımlı

Yara bakımında genel Yara bakımında genel prensiplerprensipler

1.1. Kanama kontrolüKanama kontrolü2.2. Ağrı kontrolüAğrı kontrolü3.3. TetanTetanoz profilaksisioz profilaksisi4.4. Yara temizliğiYara temizliği5.5. Yaranın detaylı muayenesiYaranın detaylı muayenesi6.6. Yaranın araştırılmasıYaranın araştırılması7.7. Kapatma yönteminin seçimiKapatma yönteminin seçimi8.8. AntibiAntibiyyotiotikk pro profilaksisifilaksisi

ABCABC’yi asla unutma!!!!!!’yi asla unutma!!!!!!

Kanamanın kontrolüKanamanın kontrolü

BaskıBaskı PackingPacking DireDirektkt kontrolkontrol

Ağrı kontrolüAğrı kontrolü

NSAIDSNSAIDS SedativesSedatives Local AnestheticsLocal Anesthetics

Tetanoz profilaksisiTetanoz profilaksisi

Tetanus ToxoidTetanus Toxoid Anti-tetanus SerumAnti-tetanus Serum

Yaranın detaylı Yaranın detaylı muayenesimuayenesi

Yaranın büyüklüğü, derinliği, yeriYaranın büyüklüğü, derinliği, yeri Yaralanan yapılar varmı araştırılırYaralanan yapılar varmı araştırılır

damarlardamarlar sinirlersinirler tendonlartendonlar kemikkemik Diğer yapılarDiğer yapılar

Kompleks yaraVasküler yaralanma

Yaranın araştırılmasıYaranın araştırılması

Genel veya rejional anestezi Genel veya rejional anestezi gerekebilir.gerekebilir.

Tabaka- tabakaTabaka- tabaka Yaranın rengine bakılırYaranın rengine bakılır

siyah-nekrotik dokusiyah-nekrotik doku

yeşil-enfekte dokuyeşil-enfekte doku

kırmızı-granülasyon dokusukırmızı-granülasyon dokusu

pembe-epitelizasyonpembe-epitelizasyon

Yüksek basınçlı yıkama Yüksek basınçlı yıkama ile kirlenmeler giderilirile kirlenmeler giderilir

Yaranın temizliğiYaranın temizliği

Çok önemlidirÇok önemlidir Bütün yabancı cisimleri ve Bütün yabancı cisimleri ve

debrisleri al.debrisleri al. Sabun, SF ve temizleme ajanlarıyla Sabun, SF ve temizleme ajanlarıyla

yıkayıka Yüksek basınçlı yıkamaYüksek basınçlı yıkama

SolSolüsyonüsyon AntimicrobiAntimicrobiyyal al aaktivitektivite

Etki Etki mekanizmasımekanizması

Kullanım Kullanım Doku Doku toksisitesitoksisitesi

N. SalineN. Saline -- Yıkama Yıkama Yara yüzeyini temizlerYara yüzeyini temizler / / irrigairrigasyonsyon --

Povidine-iodine Povidine-iodine 10%, 1%10%, 1% ++ GermiGermissidid Yara yüzeyini temizlerYara yüzeyini temizler, ? , ?

Kontamine derilerin irrigasyonuKontamine derilerin irrigasyonu ++

Chlorhexidine 1%, Chlorhexidine 1%, 0.1%0.1% ++ BaBakkteriostatiteriostatikk

Deri yüzeyinin yıkanmasıDeri yüzeyinin yıkanması ++

Hydrogen PeroxideHydrogen Peroxide ++ BaBakkteriterissidalidal Kontamine yaraları temizlemedeKontamine yaraları temizlemede ++

HexachloropheneHexachlorophene ++ BaBakkteriostatiteriostatikk Deri yüzeyinin yıkanmasıDeri yüzeyinin yıkanması ++

Nonionic detergentsNonionic detergents -- Yarayı Yarayı

temizlertemizler Yarayı temizlerYarayı temizler --

Yaranın debritmanıYaranın debritmanı

Bütün ölü nekrotik dokuları çıkarBütün ölü nekrotik dokuları çıkar

Özellikle ölü kaslarÖzellikle ölü kaslar

ClostridiumClostridium için iyi kültür için iyi kültür

Yabancı cisimleri (cam, metal vs) çıkarYabancı cisimleri (cam, metal vs) çıkar

Yaranın kapatılmasıYaranın kapatılması

Bütün yaralar kontamine olabilirBütün yaralar kontamine olabilir 8 saatten daha eski yaralar mo 8 saatten daha eski yaralar mo

tarafından kolonize olma riski tarafından kolonize olma riski taşırlartaşırlar

Kolonize olmuş, kirli enfekte yaralar Kolonize olmuş, kirli enfekte yaralar primer kapatılmamalıdırprimer kapatılmamalıdır

Uygun zamanda kapatılmayan Uygun zamanda kapatılmayan yaraların enfeksiyon riski yüksektir.yaraların enfeksiyon riski yüksektir.

Sütür metotlarıSütür metotları

AntibiAntibiyyotiotikk Pro Profilaksisifilaksisi

Komplike olmamış basit yara ve Komplike olmamış basit yara ve laserasyonlarda antibiyotik kullanımını laserasyonlarda antibiyotik kullanımını destekleyecek kanıtlar yoktur.destekleyecek kanıtlar yoktur.

AntibiAntibiyyotiotikk Pro Profilaksisifilaksisi

Dikkate alDikkate al:: Özellikle el ve ayağın kompleks yaralarıÖzellikle el ve ayağın kompleks yaraları Penetre olmuş debris, toprak gibi yabancı Penetre olmuş debris, toprak gibi yabancı

cisimlerle iyice kirlenmiş yaralarcisimlerle iyice kirlenmiş yaralar Açık kırıklarAçık kırıklar Hayvan ısırıklarıHayvan ısırıkları ( ( insanlar dahilinsanlar dahil)) Protez varlığıProtez varlığı ( (kalçakalça,vas,vasküler….küler….)) ValvValvüülar lar kalp hastalığı veya kalp hastalığı veya

immünosüprese hastalarimmünosüprese hastalar DM, Lenfödem gibi hastalığı olanlarDM, Lenfödem gibi hastalığı olanlar Geniş doku yaralanması olanlar vs……….Geniş doku yaralanması olanlar vs……….

Yara bakımının amacıYara bakımının amacı

1.1. Maksimum fonksiyonun Maksimum fonksiyonun sağlanmasısağlanması

2.2. Maksimum kozmetik sonucun Maksimum kozmetik sonucun sağlanmasısağlanması

3.3. Kanama süresini minimum Kanama süresini minimum tutmaktutmak

4.4. Enfeksiyonun kontrolü ve Enfeksiyonun kontrolü ve önlenmesiönlenmesi

Yara iyilesmesi

Documents