YAPAY ZEKA

YAPAY ZEKA

ARTIFICIAL INTELLIGENCE

Kamran KURU & Hüseyin MERCAN

Zeka, karmaşık bir problemi çözmek için gerekli bilgileri toplayıp birleştirme kabiliyetidir.

Yapay zeka, insan zekasına özgü olan,

algılama, öğrenme, düşünme, sorun çözme, çıkarım yapma, karar verme gibi davranışları sergilemesi beklenen sistemlerdeki zekadır.

İnsan zekasının bilgisayar tarafından taklit edilmesini sağlamaya yönelik metotlarla ilgilenir.

Hedefi insanı modellemektir.

Yapay Zekanın amaçları arasında;

İnsanların yaptığı işleri yapabilecek

sistemler üretmek,

İnsan beyninin fonksiyonlarını

bilgisayar modelleri yardımıyla

anlamaya çalışmak,

Yapay uzman sistemler oluşturmak,

Yapay zekaya sahip robotlar geliştirmek,

Makineleri daha akıllı hale getirmek

bulunur.

Yapay zekanın ilgilendiği konular;

Arama (Arama Motorları) Oyun teorisi (Oyun Yazılımları) Planlama (Navigasyon) Belirsiz durumlarda muhakeme yürütme(Satranç)

Robotik (Cerrahi Robotlar) Öğrenme (Lessons Learned)

YAPAY ZEKANIN TEMELİ

BilgisayarBilimi &

Mühendisliği

Yapay Zeka

Matematik

Kavram Bilimi

Felsefe

PsikolojiDilbilim

Yapay zeka ve bilgisayar bilimi kavramları, II. Dünya Savaşı sırasında Kripto Analizi için üretilen cihazlar sayesinde doğmuştur.

1970'li yıllarda Microsoft, Apple, IBM gibi şirketler kişisel bilgisayar modeli ile bilgisayarı popüler hale getirmiş ve yaygınlaştırmış olup, yapay zeka çalışmaları ise daha dar bir araştırma çevresi tarafından geliştirilmeye devam etmiştir.

1952-1962----IBM, satranç oynayabilen ilk programı geliştirdi. 1971------------MIT’de geliştirilen robot kol, İngilizce söylenen

komutları yerine getirebildi. 1997------------The Deep Blue isimli satranç programı, dünya

satranç şampiyonu Garry Kasparov’u yendi. 2000------------Sevimli oyuncaklar olarak adlandırılan etkileşimli

robot oyuncaklar piyasaya sürüldü. 2001------------Yapay Zeka isimli film, sinema endüstrisinde dev

bir proje olarak Steven Spielberg yönetmenliğinde beyaz perdeye aktarıldı.

Bilimde ve teknolojide yapay zekanın uygulama alanları;

Biyoloji (Kompleks organik moleküllerin tasarımı)

Elektronik (Devre arıza teşhisi yardımcısı)

Tıp (İlaçların birbirleriyle etkileşimine ilişkin öneri sunma)

Robotik (Cerrahi robotlar, İnsansı robotlar)

Askeriye (Savaş taktik önerilerinin verilmesi)

Mühendislik (Petrol kuyularının verilerinin yorumlanması)

Hava tahmin sistemleri Oyun Teknolojileri Astronomi Gözlemleri

Günlük yaşamda yapay zekanın uygulama alanları;

Araba: Ses Tanıma, Otomatik Park Etme Bankacılık: Dolandırıcılık Tespiti Robotbilim: Bilgisayarlı Görü, Yol Planlama Cep Telefonları: Ses Tanıma İnternet: Arama Makineleri, Sohbet Robotları Güvenlik: Yüz, Parmak izi, İris tanıma

Örnek Yapay Zeka Sistemleri;

Satranç Oynama: Deep Blue (IBM)Algılama : Satranç tahtasının ileri özellikleriEylemler : Hareket seçmeÇıkarsama : Tahta konumlarını değerlendirme

Tıbbi Teşhis

Algılama : Belirtiler, test sonuçları

Eylemler : Test önerme, teşhis etme

Çıkarsama : “Bayesian Inference”,

Makine Öğrenmesi

YAPAY ZEKA

Bilinç Bilimi Uygulamaları

Robotik Bilimi Uygulamaları

Doğal Ara yüz Uygulamaları

Uzman SistemlerÖğrenen Sistemler

Genetik AlgoritmalarSinirsel Ağlar

Görsel AlgılamaDokunmaYetenekHareket

Rotada Gitmek

Doğal DillerKonuşma Algılama

Algılayıcı Ara yüzler

YAZILIM YAPAY ZEKA YAZILIMLARIDeğişik görevler yapma amaçlı tasarlanmış elektronik araçların birbirleriyle haberleşebilmesini sağlayan makina komutlarıdır.

İnsanlar tarafından yapılan görevlerin, makineler tarafından yapılmasını sağlamaya çalışan yazılımlardır.

Yazılım programlama ve programlamayla ilgili konuların geneline verilen isimdir.

Genel yazılım sistemlerinin bir alt dalıdır.

Var olan bir problemi çözmek amacıyla bilgisayar dili kullanılarak oluşturulmuş anlatımlar bütünüdür.

Yapay zeka sistemleri, programlama dilleri kullanılarak geliştirilir.

Kendi Başına Giden Araba: ALVINN

ALVINN, insanların sürüşünü izleyerek taşıtları kontrol etmeyi öğrenen,yapay sinir ağı tabanlı bir algılama sistemidir.

ALVINN, genel amaçlı bir yol izleme sistemi olarak birçok önemli özelliğe sahiptir. Eğitildiği yol tipi için sürmeyi

öğrenmektedir. Yapısı basittir. Farklı durumlarda çalışabildiği

kanıtlanmıştır.

Üç çeşit yol üzerinde gitmek üzere tasarlanmıştır Tek şeritli toprak erişim yolu Tek şeritli asfalt bisiklet yolu İki şeritli çizgili yol

ASIMO (Honda’nın ürettiği insansı robot)

ASIMO gerçek dünyada işlemek üzere tasarlanmıştır. Yürüyebilir, koşabilir, eğim inip çıkabilir, merdiven inip çıkabilir, iletişim kurabilir, kişileri seslerinden veya yüzlerinden tanıyabilir.

QRIO (Sony’nin ürettiği insansı robot)

QRIO, engebeli ve eğimli yüzeylerde yürüyebilir, koşabilir, zıplayabilir, insanları yüzlerinden ve seslerinden tanıyabilir, öğrenebilir, sahibinin ilgilendiğini düşündüğü metinleri internetten indirip okuyabilir, şarkı söyleyebilir, dans edebilir, dengesini kaybedip düşmesi durumunda kollarını öne uzatarak kendini koruyabilir, kendi kendine tekrar ayağa kalkabilir.

Türkiye’de yapay zeka alanındaki çalışmalar;

İTÜ, Boğaziçi, Koç, Sabancı, Yeditepe, Marmara, ODTÜ, Bilkent, Hacettepe, Ege, Dokuz Eylül, Yaşar, Erciyes, Fırat, Selçuk Üniversiteleri ve diğer üniversitelerde devam etmektedir.

Gelecekte yapay zeka çalışmaları;

Robotbilim Teknolojisi Akıllı Taşıtlar Akıllı Evler Akıllı Cihazlar Daha Zeki Yazılımlar, Gelişmiş Donanımlar ve İnternet

alanlarında gelişecek ve yaşamın ayrılmaz bir parçası haline gelecektir.

Yapay Zeka ve Akıllı Örgütler

Örgütleri birbiri içine geçmiş, insan, yapı, makine/teknoloji ve veri alt sistemlerinin bir bileşimidir.

İnsan örgütün dinamik, yaratıcı ve üretken yönünü

Yapı, insan ile diğer örgütsel alt sistemlerin nasıl bir araya geleceğini betimleyen kurallar ve hiyerarşik düzen

Makine/teknoloji alt sistemi ise örgütün işlemesi için gerekli fiziksel koşulları içermektedir.

Veri alt sistemi (Bilgi Akışı) ise örgütün bütün birimleri arasındaki bağlantıları sağlamaktadır.

Gelişen teknoloji ile örgütlerde daha önce kağıt üzerinden sağlanan veri akışı elektronik hale gelmiştir.

Böylece; örgüt içinde daha çok bilgi depolanabilmiş ve bu

bilgiye daha çok kişi ve daha doğru şekilde ulaşabilmiştir

Ikinci olarak, elektronik olarak akıllı örgütlerin ortaya çıkışıdır.

Akıllı örgüt, işlevlerine uygun olarak merkezinde çeşitli yapay zeka uygulamalarının olduğu ve gelişmiş iletişim hatları ile bütün alt birimlerinin birbirine bağlandığı; bu teknik alt yapı aracılığı ile rutin faaliyetlerin dışında da sorun çözebilen ve değişken çevresel koşullara göre kendini uydurabilen örgüttür.

Böyle bir sisteme sahip akıllı örgütte birçok şey değişecektir.

Bunlar: Çalışan İnsanlar Üzerindeki Olası Etkiler ve

Hiyerarşik Yapının Düzleşmesi Güvenilir Bilgiye Ulaşma Hızında Artış Kırtasiyeciliğin Azalması Problem Çözme Hızında Artış Ürün Ve/Veya Hizmet Kalitesinde Yükselme Web Tabanlı İnteraktif Hizmetlerin

Yaygınlaşması

Bilgi Yönetiminin Düzeyleri

Bütün sistemler öncekilerin üzerine bazı özeliklerin eklenmesi ile geliştirilmiştir.

Hiç birisinin karar verme yetenekleri yoktur. Başlangıçta sadece verileri otomatik olarak

hazır hale getirmek amaçlanmış, daha sonra olanı rapor etmek ve yöneticiyi bilgilendirmek esas olmuştur.

Bundan sonra yöneticinin karar vermesine yardımcı olacak alternatif çözümler sunabilecek destek sistemleri ortaya çıkmıştır.

Yapay Zekâ sistemleri ise bunu bir adım daha ileri götürmekte ve bilişim sistemi değişik durumlar için kararlar verebilmekte ve yöneticiye alternatif çözümler üretebilmektedir.

TEŞEKKÜRLER