YAHYA KEMAL’E DAø R Bø R DEFTER: NECDET EVL YAG Nturkbilig.com/pdf/201122-161.pdf · 2019. 5. 2. · Ek 2). Yahya Kemal, Evliyagil’den “GülüzarÕn KÕzÕ” adlÕ úiirdeki

Türkbilig, 2011/22: 171- 184.

YAHYA KEMAL’E DA R B R DEFTER: NECDET EVL YAG L’ N ANILARI

Hafize AH N∗

Özet: Yahya Kemal, modern Türk iirine yön vermi ; hem kendi döneminde hem de kendinden sonraki dönemlerde airler üzerinde etkili olmu bir airdir. Türk iirinde Yahya Kemal’in izini sürmek amac yla pek çok

ara t rma yap lm t r. Bu çal malar sayesinde gerek Yahya Kemal gerekse Türk iirinin yenile mesi hakk nda bir fikir edinmek mümkündür. Biz ise bu yaz da Yahya Kemal’in 1947-1952 y llar aras nda bir üniversite ö rencisiyle yapt sohbetlerden hareketle tutulmu bir defteri tan tmak istiyoruz. An lan üniversite ö rencisi gelece in gazeteci, air, milletvekili ve televizyoncusu Necdet Evliyagil’dir. Necdet Evliyagil üzerine haz rlad m z monografik yüksek lisans tezimiz dolay s yla Ajans-Türk ar ivinde elimize geçen bu defter hakk nda bilgi verece imiz yaz m zda, air ve air olmak isteyen bir ö rencinin iir hakk ndaki konu malar yer almaktad r. Anahtar Kelimeler: Yahya Kemal, Necdet Evliyagil, defter, hat ra, iir.

A Notebook Kept for Yahya Kemal: Reminiscences of Necdet Evliyagil Abstract: Yahya Kemal is a poet who has influenced not only the modern Turkish poetry but also the poets both in his period and in the following periods. A vast number of studies have been carried out in order to trace the characteristics of his poetry. Through these studies, it is possible to get an idea both about Yahya Kemal and the renewed features of the Turkish poetry. In this article, we want to introduce a notebook which was kept by a university student, Necdet Evliyagil. The notebook is about the conversations between Yahya Kemal and Necdet Evliyagil from 1947 to 1952. The aforementioned university student, who would be a journalist, poet, senator and TV programmer in the future, is Necdet Evliyagil. While preparing an MA thesis as a monographic work on Necdet Evliyagil, we found this notebook in the Ajans-Türk archives. In this paper, we will give some information about the notebook in which poetry conversations between Yahya Kemal and Necdet Evliyagil were noted down. Key Words: Yahya Kemal, Necdet Evliyagil, notebook, remember, poem.

Modern Türk iirinin kurucular ndan Yahya Kemal üzerine bugüne kadar pek çok ey söylenmi ve onun poetikas n anlamak için birçok yay n ve tez haz rlanm t r. Bu çal malar onun iir yolculu unu ve modern Türk iirinin nas l yap land r ld n tahlil etmek için okuyucuya yol gösterir. Yahya Kemal monografisinde Tanp nar, stanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesine Yahya Kemal’i tan mak için gitti ini öyle dile getirir: “Müsbet bir i olarak sadece iiri

∗ Ögr.Gör., Hacettepe Üniversitesi.

Türkbilig, 2011/22: 171- 184. Hafize AH N

172

seçmi bir üniversite talebesiydim. Edebiyat zümresine, biraz da hocalar aras nda o bulundu u için girmi tim.” der (Tanp nar 2005: 17 19). Bu cümle Yahya Kemal’in devrin ayd nlar , sanatç lar üzerinde nas l bir etkiye sahip oldu unu gösterir. Necdet Evliyagil de Tanp nar gibi gençli inde Yahya Kemal’le tan man n yollar n aram bir üniversite ö rencisidir.

Necdet Evliyagil de t pk Ahmet Hamdi Tanp nar ve stanbul Üniversitesinde okuyan pek çok ö renci gibi Yahya Kemal’e hayrand r. 1901 do umlu Tanp nar’ n stanbul Üniversitesinde ö renci oldu u y llardaki gibi 1927 do umlu Evliyagil’in

ö renci oldu u y llarda da Yahya Kemal etkisini, popülaritesini sürdürmektedir. Necdet Evliyagil de Yahya Kemal’i ve onun iirini anlamak ister. Asl nda bu dönemde sadece Necdet Evliyagil de il, pek çok genç Yahya Kemal’e hayrand r. Gençler, airin Türk Oca ’nda yapt konu malar heyecanla takip etmektedir. Necdet Evliyagil, yirmili ya lar nda Yahya Kemal’i tan sa da o günlere dair an lar n 1980’li y llarda 50’li ya lar nda bir deftere kaydeder. Necdet Evliyagil: Hayat , Gazetecili i, Sanat ve Eserleri1 konulu yüksek lisans tezimizi haz rlarken sürdürdü ümüz ara t rmalar s ras nda Necdet Evliyagil’in Yahya Kemal’e dair hat ralar n yazd bu defteri Evliyagil ailesinin ar ivinden edindik. Bu yaz da, an lan defteri tan tmaya çal aca z.

Necdet Evliyagil’in Yahya Kemal izlenimlerini de erlendirece imiz bu yaz da amac m z, elimize geçen bu defter sayesinde Yahya Kemal’e dair farkl bir bak yans tan bilgileri gün na ç karmakt r. Yahya Kemal Beyatl ile Konu malar (1945’den tibaren) ba l kl çal ma, Evliyagil’in el yaz s yla yazd bir defterden ibarettir. Evliyagil’in defterdeki sayfalara dü tü ü notlardan, zaman zaman düzeltmeler yapt n görüyoruz. Evliyagil’in defterine “1945’den tibaren”2 eklinde bir not dü mesine ra men, defterde anlat lanlar n bir günlük gibi günü

gününe yaz lmad n , sonradan kaleme al nd n dü ünüyoruz. Defterin ikinci sayfas ndaki “Eyl. 1980” notu da bunu kan tlamaktad r (Evliyagil ?: 2, 20).

Bu, çizgisiz, orta boy bir defterdir. Adile Ayda’n n Ajans-Türk taraf ndan 1962’de yay mlanan Yahya Kemal Kendi A z ndan Fikirleri ve Sanat Görü leri adl kitab da bu defterin oldu u dosyan n yan nda bulunuyordu. Defter dolmakalemle yaz lm t r; ancak y pranm , sararm sayfalardaki silikle meye yüz tutmu sat rlar güçlükle okunmaktad r. Ayr ca Evliyagil’in el yaz s n n okunakl olmamas ve baz sat rlar n ya da sözcüklerin üstünü çizmi olmas da okumay zorla t rmaktad r. Yer yer okumakta zorluk çekti imiz defter 37 sayfad r. Paragraflar n yeniden yaz lmaya çal lmas , hat rlat c notlar n dü ülmesi ve karalamalar n olmas , Evliyagil’in bu notlar , bir seferde kaleme almad n , zaman zaman dönüp de i iklikler yapt n ve muhtemelen bir kitap olarak tasarlad izlenimini veriyor (Bkz. Ek 1).

1 Bkz. ahin, Hafize (2008), Necdet Evliyagil: Hayat , Gazetecili i, Sanat ve Eserleri,

Hacettepe Üniversitesi SBE, Yüksek Lisans Tezi. 2 1945’den ifadesi Necdet Evliyagil’in ifadesidir. Defterden al nt larda Evliyagil’in

imlas na sad k kald m z belirtmek isteriz. Ayr ca o y llarda standart dilin yeni olu makta olmas ve standart dilin kodlanmas n sa layan Türk Dil Kurumunun kurulu unun üzerinden henüz çok fazla bir zaman geçmemesi de göz önünde tutulmal d r.

Türkbilig, 2011/22: 171- 184. YAHYA KEMAL’E DA R B R DEFTER: NECDET EVL YAG L’ N ANILARI

173

Necdet Evliyagil’in lise ö rencisi oldu u bir dönemde (1940’lar n ortalar nda) ba layan Yahya Kemal hayranl , üniversite y llar nda da devam eder. Defter, Yahya Kemal’e hayran bir gencin izlenimlerine ve iir hakk ndaki sohbetlerine dairdir. Bugün Laleli’de bulunan stanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Necdet Evliyagil’in üniversiteye devam etti i 1946 ve onu takip eden y llarda Zeynep Kâmil Han m Kona ’n n yanmas nedeniyle F nd kl ’daki Hatice Sultan Saray ’nda e itim vermi tir. Üniversite y llar Necdet Evliyagil’in Yahya Kemal’le Park Otel’de görü tü ü, Ahmet Hamdi Tanp nar’ n ö rencisi oldu u ve edebiyata da gazetecili e de merakl bir genç olarak Behçet Kemal Ça lar ile birlikte radyo programlar haz rlad y llard r. Necdet Evliyagil, bu dönemde; edebiyat n kap lar n aralar, iiri içselle tirir ve iir sevgisini perçinler.

1945 y l nda stanbul Lisesinde dokuzuncu s n f ö rencisi olan Necdet Evliyagil, edebiyat ö retmenleri Salim R za K rkp narl ’n n okudu u Yahya Kemal iirlerinden etkilendi ini söyler. Evliyagil, “Güzele do ru, içimde uyanan

ilk hareketlerin temeli bu suretle Yahya Kemal’in o harikûlade iirlerile beslenmi oldu.” (Evliyagil ?: 1) diyerek Yahya Kemal’in

kendi dünyas ndaki yerini ve önemini vurgular. Evliyagil, el yaz s yla tuttu u notlardan olu an defterde Yahya Kemal’le tan mas n öyle anlat r:

“Aradan y llar geçti. Lise son s n fa geldi im zaman büyük airimizle tan abilmek için harekete geçtim. Bütün hareketlerimde oldu u gibi; üstadla tan rken araya hiçbir vas ta sokmamaya evvelden karar vermi tim. 1946 Nisan n n kl ve parlak günlerinden biriydi. Üstad n ikâmet etmekte oldu u Park Otel’e gittim. O zaman haz rlamakta oldu um A k çin Söylenenler isimli kitab m için de Üstad n fikrini isteyecektim. Ve bu vesile beni Park Otel’e sürükledi. Üstad, k sa bir telefon muhaveresini müteakip beni 75 numaral odas nda kabul etti.” (Evliyagil ?: 1)3

Evliyagil, Yahya Kemal’in kendisine yazd beyti öyle anlat r: “ iir’le uzun y llar kader /yazg beraberli imiz var… Henüz üniversitede ö renciyken, be y l süreyle (1947-1952) haftada bir gün Yahya Kemal’le, kald Park Otel’de görü meler yapma mutlulu una erdim. Üstad n, 1949 y l nda bir foto raf n n üzerine yaz p bana arma an etti i u beyit, ya ant m n en büyük ödüllerinden biri niteli indedir: ‘Etrafa bak p ey Evliyagil, Sen kendini bizde evliya bil.’ ” (Evliyagil 1985: 5).

Necdet Evliyagil’in o lu Sarp Evliyagil, babas n n bu foto raf y llarca çal ma odas n n en nadide yerine ast n , bu foto rafa ayr bir de er verdi ini, hatta hiç

3 Dipnotlarda verilen sayfa numaralar orijinal metinde olmay p kaynak göstermeyi

kolayla t rmak aç s ndan taraf m zdan eklenmi tir.


174

kimsenin foto raf n tozunu almas na dahi müsaade etmedi ini, foto raf gözünden bile sak nd n belirtir.

Yahya Kemal’in foto raf n üzerine Necdet Evliyagil için yazd beyit (Da l 2003: 9).

Evliyagil’in Park Otel’de Yahya Kemal ile yapt görü meler hakk ndaki bu yaz lar, an niteli indedir. Yahya Kemal’le lise y llar nda tan an Evliyagil, üniversiteye devam etti i ve Cumhuriyet’te muhabirlik yapt y llarda Yahya Kemal’le görü meler yapar. Düzenli tarihlerle kar la masak da Evliyagil’in anlat m bu görü melerin haftan n ya da ay n belirli günlerinde gerçekle ti i izlenimi vermektedir:

“Bu sabah 11’de otele gittim. Dimitro (otel personeli) Üstad n yan nda Prof. Nihad Re ad’ n bulundu unu söyledi. Bilmecbur doktorun ç kmas n bekledim; fakat endi emi pek te sakl yamad m. Acaba, Üstad n ekeri gece mi artm t … Doktor 11’i 15 geçe gitti. Üstad n rengi çok solgun… Belli ki tören günü duydu u heyecan hala devam ediyor.” (Evliyagil ?: 5)

Necdet Evliyagil ve Yahya Kemal siyaset ve edebiyat üzerine konu urlar. Yeni ç kan iirlerden örnekler okuyan Evliyagil, daha çok Yahya Kemal’i dinleyen bir ö rencidir.

Defterdeki notlara göre, 7 Mart 1950 Sal günü Evliyagil, Yahya Kemal’le görü meye gider. Bu görü melerden önce ya da sonra Behçet Kemal’le kar la r. Otel personelinden Dimitri, 75 numaral odaya her zamanki al kanl yla telefon eder ve “Efendim, Evliyagil geldi.” diye Yahya Kemal’e haber verir. Yahya Kemal on dakika sonra Evliyagil’in odaya ç kmas n söyler. O s rada Evliyagil’in yan na gelen Orhan Murat Ar burnu , “Necdet vaktin varsa gel biraz konu al m...” diye koluna girer ve Otel’in holündeki bir masaya otururlar. Orhan Murat Ar burnu,


175

“Gülüzar n K z ” adl son iirini Evliyagil’e okur. Bu iiri bir kâ da yazarak Evliyagil’e verir (Evliyagil ?/ II: 27-28). Evliyagil de görü meleri s ras nda Yahya Kemal’e Ar burnu’nun “Gülüzar n K z ” ve “Selim Türküsü” adl iirlerini okur (Bkz. Ek 2).

Yahya Kemal, Evliyagil’den “Gülüzar n K z ” adl iirdeki ikinci dörtlükteki “A lanacak hâlli” dizesini, “A lanacak hâlde” eklinde düzeltmesini ister, çünkü “ iir dilinde halli diye bir tabir yoktur.” der. Evliyagil, bir ç rp da okudu u bu iirleri, Yahya Kemal’in düzeltme yapacak kadar hat r nda tutmas na hayran olur.

Yahya Kemal, okunan iirler üzerinde Evliyagil’le konu mak ister (Evliyagil ?: 29). Evliyagil’in iirler hakk nda Yahya Kemal’e yan t u olur:

“Ben, modern iirler üzerinde hakikaten uzun boylu ara t rmalar yapt m hâlde, birço unun ne demek istediklerini birdenbire anl yam yordum. Nitekim hâlâ, Orhan Veli’nin ‘Bir de Rak i esinde bal k olsam’ m sra ile: ‘Evimin önü yo urt a ac Dallar nda biter çizme’ m sralarile neyi ifade etmek istedi ini sahih bir ekilde bir türlü çözemiyorum.” (Evliyagil ?: 29).

Evliyagil, sonras nda da Orhan Murat Ar burnu ile “Gülüzar n K z ” ve “Selim Türküsü” adl iirleriyle ilgili konu tuklar n , ilk iirin toplum hayat ndaki dü mü kad nlar tasvir için, ikincisinin ise emperyalizmi ele tirmek amac yla yaz ld n Ar burnu’nun belirtti ini ve bunlar Yahya Kemal’e aktard n söyler. Yahya Kemal’in bu aç klamalar gerçekten iyi kar lad n belirten Evliyagil,“(…) Genç airlerin iirlerinin alt na bu nevi bir de aç klamada bulunmalar lüzumunu i aret

etti.” der (Evliyagil ?: 30). Evliyagil ve Yahya Kemal düzenli aral klarla iir üzerine sohbet eder. An lar n

deftere 1948, 1949 ve 1950 y llar n n bazen gün ve aylar da belirtilerek kaydedildi ini görüyoruz. Bu da Evliyagil’in muhtemelen o günlerde de küçük bir defter tuttu unu ve imdi elimizde bulunan defteri ondan hareketle kaleme almaya ba lad n dü ündürüyor; ancak böyle bir deftere ya da evraka Necdet Evliyagil ar ivinde bir y la yak n sürdürdü ümüz ara t rmalar s ras nda rastlamad k. Evliyagil’in Park Otel’de Yahya Kemal’i ziyarete gelen isimlerle de kar la t n , defterdeki notlardan ö reniyoruz. Yahya Kemal’i ziyaret eden isimlerle bir dostlu u olup olmad n ve arkada l n n derecesini ö renemesek de airi ziyaret eden isimleri ö renmek bak m ndan bu notlar önemlidir:

“Konu malar m z burada bitmi ti. Odaya Prof. Vehbi Eralp girdi. (Ed. Fak. Profesörlerinden) Üstad Yücel Mecmuas için, hakk nda yaz lacak yaz n n Prof. Eralp taraf ndan yaz lmas n Yeni stanbul’un muharririne söylediler.” (Evliyagil ?: 9)

Necdet Evliyagil 10 Ocak 1948 tarihini dü tü ü an s nda ise, airin cidden rahats z oldu unu ve Yahya Kemal’le uzun uzun iir hakk nda konu tuklar n belirtir. Ayr ca Yahya Kemal’in 65. y l jübilesi hakk nda da aralar nda u konu ma geçer:

“‘Yeni iir denilen bir ey yoktur. Histen ve dü ünceden uzak birtak m kelimeleri yan yana getirmek iir de ildir.’ dediler.


176

Üzerinde mavi çizgili bir pijama bulunuyordu. Bugün, rengi her günkünden daha soluktu. Hâlâ 65. y la ait sualler sordu ve jübilenin nas l geçti ini gençli in niçin bu kadar hassasiyet gösterdi ini sordu… Üstad bir aral k ‘Evliyagil, o gün yap lan bu muazzam tezahürat n sebebini bana lütfen izah eder misin? Gençlik niçin bu kadar fazla bir alaka gösterdi?’ Bu sualin cevab n vermek cidden güçtü. Zira, Üstad, kendisini methetmekten hiç ho lanmazd . Bunda, Edebiyata yapt klar hizmetin büyüklü ünü dilim döndü ü kadar kendilerine izah ettim ve: ‘Gençler iirlerinizi hayranl kla okurlar; fakat sizi yak ndan tan mazlar. Bir insan çok takdir etti i bir insan yak ndan [görmek isteyebilir]4……5 tahaccüm meydana gelmezdi; hem de siz o kadar fazla yorulmazd n z…” (Evliyagil ?: 11 12)

Yahya Kemal, Hamdullah Suphi’nin kendisi için yap lan bu jübileyi Türk Oca ’nda yapmak için srar etti ini belirtir. E er Türk Oca ’nda bu jübileyi yapsalard “Hamdullah Suphi Bey’in evi ve mahallesi y k lacakt desene.” cümlesiyle de gördü ü ilgiden duydu u hazz dile getirir. Yahya Kemal’in asl nda, bu toplant y Spor ve Sergi Saray ’nda yapmay arzu etti ini ifade etmesi üzerine, Evliyagil “ n allah 70. y l n z Spor Saray ’nda kutlar z.” diye airi teselli eder (Evliyagil ?: 12).

Necdet Evliyagil’in Yahya Kemal’le, genç airlerden yeni yay mlanan iirlere ve politikaya kadar de i ik konularda sohbet etti ini deftere dü ülen notlardan anl yoruz. Genç Evliyagil, edebiyat üzerine s k s k sohbet ettiklerini belirtse de Yahya Kemal’in neler söyledi i üzerinde uzun uzun durmaz. Defterden Yahya Kemal’in iir anlay n ve dönemin genç airleri nas l ele tirdi ini, Necdet Evliyagil’in notlar ndan anl yoruz. Necdet Evliyagil, Yahya Kemal’in “Haydi benim aziz dostum Evliyagil, gençlerden iirler oku da kulaklar m zdaki pas sil!” (Evliyagil ?: 3) sözleri üzerine, Orhan Veli’den, Salâh Birsel’den ve Orhan Murat Ar burnu’ndan iirler okudu unu söyler. Defterde bu iirlere yer verilmemi tir. Evliyagil, yeni yay mlanan iirleri a r a r okudu unu ve Yahya Kemal’in ne esinin yerine geldi ini sözlerine ekler. Evliyagil, Yahya Kemal’in bir hayli güldükten sonra, sohbetlerinin öyle devam etti ini yazar:

“‘Nas l buluyorsun bu iirleri’ diye benim kendilerine sormak istedi im suali, bana yönelttiler. 6 Uzun boylu münaka as n yapmad m; fakat bizde serbest vezin ve kafiyenin suistimal edildi ini, s rf etrafta orijinalite yarat lmak maksadile bu gibi m sralar n karaland n ileri sürdüm. Üstad: ‘Bunlar iir de il; birer fantezidir.’ diye söze ba lad ve: ‘ yi yazabilmek için hissetmek laz md r. nsan hissetti i eyleri de ancak kafas ndaki kültürün derecesine göre bir tasnife tutabilir. Bo kafa ve bo bir ruhun yarat c l bahis konusu olamaz (de ildir).’ ” (Evliyagil ?: 3)

4 Bu sat r hiç okunmuyor ve silik, parantez içindeki sözler taraf mca eklenmi bir

tahmindir. 5 Sayfan n bitimine denk gelen bu sat r silik ve hiç okunmuyor. 6 Necdet Evliyagil, “yönelttiler” sözcü ünün yan nda “tevcih etiler” ifadesinin üstünü

çizmi tir. Bu da Necdet Evliyagil’in eskiyen sözcükler yerine konu ulan bir dille yazmay tercih etti ini gösterir.


177

Yahya Kemal airli in, yaratman n kültürle, bilgiyle ilgili oldu unun alt n çizerek dönemin genç airlerinin iirlerini birer fantezi olarak de erlendirmi tir. Oysa sanatç bir hayalperest de ildir. Tabiî burada Yahya Kemal “fantezi”yi biraz olumsuzlukla e de er tutmu tur. Üstü kapal da olsa, Yahya Kemal dönemin genç airlerinin yazd klar n n pek iyi olmad n ve genç airlerin birikimsiz olduklar

için airlik heveslerinin geçici oldu unu sezdirmi tir. Yahya Kemal “Yeni iir” diye adland r lan bu iir anlay n n “histen ve dü ünceden uzak birtak m kelimeleri yan yana getirmek”ten (Evliyagil ?: 10) ibaret oldu unu söyler ki ona göre bu iir de ildir. Necdet Evliyagil, Yahya Kemal’in genç air dü man olmad n , daha önceki konu malar nda defalarca Orhan Veli’yi be enmedi ini dile getirse de; Orhan Veli’nin Nasreddin Hoca kitab n be endi ini, Orhan Veli’nin konular güzel i ledi ini belirtti ini söyler. Yahya Kemal’in, iir yazmak için his ve dü üncenin kâfi gelmedi ini, çal man n da gerekli oldu unu ima etti ini ifade eder (Evliyagil ?: 13 14).

Ba ka bir konu mas nda ise Yahya Kemal, vezin ve kafiye tart malar n n Türk iirini olumsuz etkiledi inin alt n çizerek Avrupa’da ve bizdeki edebî olaylar

aras ndaki farka de inmi tir: “Hatta bir aral k: ‘ Ziya Gökalp, iirde, bir vezin/kafiye meselesi diye ortaya bir ey atm t r. iir vezinli kafiyeli mi; yoksa serbest mi olsun… diye. te bu iddialar iirimizi yirmi y l geri b rakm t r. Biz kendimizi di er Avrupa memleketlerindeki gibi sanat hareketlerile hiçbir zaman k yaslamamal y z. Fransa’da bir edebî cereyan ortaya at l r. Bu mevzu üzerinde günlerce kalem çarp r. Nihayet bunlardan hangisi galip gelirse, cereyan n en iyi eklile teessüs etmesini sa lam olur. Yüz kalemin 90. n -95. ni yeni bir ekolü mü tereken kurmu olurlar. Bizde hadiseler böyle de ildir. Herhangi bir edebî hadiseyi taklit veya kopya eden kimse bir veya iki ki idir.” (Evliyagil ?: 5)

Yahya Kemal, Necdet Evliyagil’le sohbet ederken laf bir gün Mehmet Emin Yurdakul’a getirdi ini belirtir. Türk Oca ’n n ilk kuruldu u günlerde Hamdullah Suphi’nin evinde topland klar n söyleyen Yahya Kemal, o günlerde Hamdullah Suphi’nin kendisini, “Yahu, Mehmet Emin Bey iirlerini zat âlinize ithaf ediyor ve her f rsatta sizden sitayi le bahsediyor. Niçin, kendisine ehemmiyet vermiyorsun?” (Evliyagil ?: 6) sorusunu nas l cevapland rd n genç Evliyagil’e öyle anlat r:

“ Ben de: ‘Mehmet Emin Beyi insan olarak be enirim fakat airlik cephesi yoktur…’ dedim. Ve ifade ettim: ‘Kendilerine insan Mehmet Emin olarak daima hörmetim vard r. Fakat air ve sanatkâr M. Emin olarak de il. Meselâ: ‘Ben bir Türküm dinim cinsim uludur.’ m sraile de bunu isbat etmiyor mu. O zaman itiraz ettim: ‘Mehmet Emin Bey, politikay iire, güzel sanatlara vas ta yapm t r. Böyle ey olamaz. Bir defa, Türkçede: Ben bir Türküm diye bir tabir olamaz, bu, Ben Türküm, eklinde ifade edilir. ” (Evliyagil ?: 6 7)

Yahya Kemal, kendisine yöneltilen ele tirileri, ba ka bir airi neden be enmedi ini böylelikle temellendirmi olur; air dilin özensiz kullan m n ele tirmi tir.

Yahya Kemal’le Necdet Evliyagil’in yak nl n ise yine u sözlerden anlamak mümkündür:


178

“Üstadla Park Otel’den bir otomobile bindik. Aptulllah Efendi Lokantas na yeme e gidiyordu. Bana da israr etti. Fakat benim, Üniversite Rektörünün konferans na gitmem laz m geldi ini söyleyerek yan ndan ayr ld m.” (Evliyagil ?: 26)

Bu defterde dikkatimizi çeken bir nokta, Evliyagil’in radyoda yapaca konu ma üzerine Yahya Kemal’den izin istemesidir. Yahya Kemal bir müddet hastanede tedavi görür. Evliyagil’in hastanede de Yahya Kemal’i ziyaret etti ini notlardan ö reniyoruz. Evliyagil, radyoda yapaca konu man n metnini yay ndan önce Cerrahpa a Hastanesinde tedavi gören Yahya Kemal’e 24 Ocak 1950’de okudu unu ve airin metni çok be endi ini not eder (Evliyagil ?: 18). Ancak, Evliyagil’in daha sonra radyo program ndaki konu malar kitapla t rarak Edebi Konu malar ad yla yay mlad kitapta böyle bir metin yoktur. Edebi Konu malar’ 1959 y l nda yay mlayan Evliyagil’in bu kitaptaki Yahya Kemal’e dair tek yaz s , “Yahya Kemal (1884-1958)” ba l kl yaz d r. Belirtti imiz yaz n n içeri i de airin vefat dolay s yla yaz ld n desteklemektedir. Bu nedenle, Necdet Evliyagil’in Yahya Kemal’e okudu unu belirtti i radyo konu mas n yap p yapmad n bilemiyoruz.

Evliyagil, “Bu sayfada Orhan Veli’den, Oktay Rifat’tan ve Ercüment Behzat’tan iirler okudum.” diyerek Yahya Kemal’e okudu u iirleri yazm , ama Yahya

Kemal’le neler konu tuklar n aktarmam t r. Necdet Evliyagil, muhtemelen deftere neler konu tuklar n yazmay planl yordu. Bu sayfalar n sonunda o görü mede Yahya Kemal’in karyolas n n üzerinde Ahmet Hamdi Tanp nar’ n son ç kan kitab Huzur’u eline ald n ve sayfalar n çevirirken gözlerinin doldu unu belirtir (Evliyagil ?: 31-32).

Deftere kaydedilen an lardan bir ba kas da Yahya Kemal’in titizli ini gösterir niteliktedir. Ak am gazetesinde Cemaleddin isimli ki inin hastanede hastabak c larla yapt röportaj çok zay f buldu unu söyler. Nurullah Ataç’ n Cumhuriyet’te yay mlanmaya ba layan makalelerini ise “Buz gibi bir ifade ve gene ma nas z birtak m fikir k r nt lar … Cumhuriyet’e hiç te gitmiyor…” eklinde de erlendirir (Evliyagil ?: 25).

Yahya Kemal’i ziyarete gitti inde ellerinden öperek ona hürmetini her defas nda gösteren Necdet Evliyagil’in kaydetti i u sözler de airin ilgiden ne kadar ho land n ve kendisine gösterilen sevgiyi hiçbir eye de i medi ini gösteriyor:

“Yeni stanbul gazetesi benden iir istedi ve bol para verece ini de bu arada zikretti… Ben Nadir ve Do an beylerden büyük alaka görüyorum. Hiç iirlerimi Cumhuriyet’ten ba ka gazetede ne reder miyim?..” (Evliyagil ?:

26) Evliyagil’in Yahya Kemal’le ilgili an lar ndan olu an bu defter, Evliyagil’den

ziyade Yahya Kemal’in iirle ve genç airlerle ilgili dü üncelerine dairdir. Yahya Kemal, bugün için Türk iirinin klasikle mi airlerini, 1950’lilerde - iirlerini yay mlad klar dönemde- be enmez ve Evliyagil’in okudu u örnekleri ele tirir. Pekiyi, Evliyagil de Yahya Kemal gibi dü ünür diyebilir miyiz? Bu defterden hareketle o s ralarda yirmili ya lardaki Evliyagil’in Yahya Kemal’den etkilenerek benzer dü ünceler içinde olaca n kestirmek güç de ildir.


179

Yahya Kemal’i hu u içinde dinleyen Evliyagil’in suskunlu u, ona duydu u hayranl ktan ileri gelir. Ona yak n olmak, onunla sohbet etmek onun için çok ba kad r. iir dünyas n n kap lar n bu sohbetlerle aralad n hisseder. Hayat boyunca Yahya Kemal’e ve onun iir esteti ine sad k kalmas ve Yahya Kemal gibi iiri alg lamayanlar be en(e)memesi bundan ileri gelir.7

Asl nda Necdet ve evket Evliyagil karde lerin Yahya Kemal’e kar benimsedikleri anlay da günlük ya amda Yahya Kemal’i tan yan her insan n airi farkl de erlendirebilece ini kan tlar. Necdet Bey’in o lu Sarp Evliyagil, babas Necdet Evliyagil Yahya Kemal’in bir foto raf n ömrü boyunca ne kadar itina gösterip iir esteti ini be enmi olsa da evket Bey’in Yahya Kemal için “tam bir mon er” ifadesini kulland n kendisiyle yapt m z görü melerde ifade etmi tir. Asl nda iki karde in Yahya Kemal’i benimseyi leri, ya am farkl alg lamalar ndan kaynaklan r. Bir görüntü, bir ki i her bireyin özel ya am nda farkl anlamlar ça r t r r ve ki inin görü leri oldu u kadar ya am alg lay biçimi de de erlendirmelerini etkiler. Hayat n n sonuna kadar iir yazan biri olan Necdet Evliyagil için Yahya Kemal, sisler ülkesinin padi ah , ula lamaz ve eri ilemez bir airdir; herkesin yak ndan görebilece i, tan yabilece i biri de ildir. Gerek gençlik

y llar nda, gerekse sonras nda Evliyagil’e göre; o hep eri ilmezdir, hem iir üslubu hem de hiç kimseye kendisine oldu u kadar yak n olmamas yla.

Bu görü melerde Yahya Kemal’in yorumlar n bir dinleyici olarak de erlendiren Evliyagil’in, ilerleyen y llarda onun dü üncelerini benimsedi ini görüyoruz. Nitekim II. Yenilerin iir anlay na sahip airleri ele tirmesi de bunu kan tlar. Necdet Evliyagil, Yahya Kemal’i bir ö renci edas yla dinler ve kendi sözlerinden çok Yahya Kemal’in sözlerine defterde yer verir. Genç bir airin heyecan n ta r bu görü meler. Yahya Kemal Türk Oca ’nda yapt konu malarla döneminde pek çok ki iyi ve özellikle gençleri etkiler. Necdet Evliyagil de o gençlerden biri, dahas ona hayran bir air aday olarak Yahya Kemal’i dinler. Çok fazla yorum yapmayan Evliyagil, konu tu u zaman da daha çok Yahya Kemal’i tasdik eden bir ö rencidir.

Necdet Evliyagil, Yahya Kemal’le görü melerinin on y l kadar sürdü ünü televizyondaki iir program için haz rlad “Ölümünün 22. Y l nda Yahya Kemal’i Anarken-8 Kas m” adl metinde belirtir; fakat bizim elimizdeki metin on y la dair de il de 1948, 1949 ve 1950 y llar na ait notlardan olu maktad r. 1940’lardan sonra tuttu u bu defterde, Evliyagil’in ne geçmi i ne de airin bir sözünü ele tirdi ini defterdeki notlar ortaya koymaktad r. Yani Evliyagil, 1980’lerde de Yahya Kemal’i 1940’l y llardaki gibi alg lar, airin de erini gençlik y llar n n da etkisiyle hat ralar nda aynen korur. Sadece iirlerinin büyüsünü saklamaz belle inde, onu bütünüyle ya at r hayat nda. Defterin sonradan tutulan notlardan olu turulmas na ra men, Evliyagil’in hiçbir ele tiri getirmemesi de bize an lar n zihinde aynen sakland n gösterir. Necdet Evliyagil’in Yahya Kemal’i hiçbir ekilde ele tirmemesi; Evliyagil’in sevgisinden, klasik bir ya am ve onun geleneksel

7 Bkz. Cumhuriyet Döneminin Tan Necdet Evliyagil adl kitaptan “Necdet Evliyagil’in

iir Anlay ” (134 141), “Necdet Evliyagil’in Yahya Kemal Hakk ndaki Yaz lar ” (123 130) bölümlerine.


180

tavr n benimsemesinden kaynaklanmaktad r. Y llar geçse de ki i hat rlamak istedi i gibi hat rlar sevdi i ki iyi. Evliyagil için Yahya Kemal sadece bir air de ildir; dan labilen, konu ulabilen, bir arkada ve bir ö retmendir. Evliyagil, ömrünce bu arkada l n sevgisini içinde ta m t r. Necdet Evliyagil’in an lar ndaki Yahya Kemal’i ya atmak istemesini, onun gibi iir yazmaya çal mas n do al kar lamak gerekir. Hangi genç çok istedi i bir konuda yard m ald , yol almas n sa lad birini unutabilir ki?

Necdet Evliyagil’in bu defteri Yahya Kemal’i anlatan gizli kalm bir belgedir. Evliyagil, sevgisini anlat rken ayn zamanda Yahya Kemal’e bak n , kendi dünyas ndaki yerini de yans t r.

Necdet Evliyagil’in tuttu u defter, Yahya Kemal’in bir ku a nas l derinden etkiledi ini kan tlamas bak m ndan önemli oldu u gibi, Yahya Kemal’in son günlerini, hastal k sürecini, otel ve hastane hayat n , çevresindeki insanlar , karakterinin baz özelliklerini ö renmemiz aç s ndan da dikkat çekici ve önemli bir belgedir.

KAYNAKÇA EVL YAG L, Necdet (1985), iir’de Lirizm ve Rezilizm (Birinci Kitap), ?, ?. EVL YAG L, Necdet (1980/ XIII), “Ölümünün 22. Y l nda Yahya Kemal’i Anarken-8

Kas m”, Ajans-Türk Kütüphanesi: Necdet Evliyagil Ar ivi. EVL YAG L, Necdet (1959), Edebi Konu malar, Ankara: Ajans-Türk Matbaas . EVL YAG L, Necdet (?/ ), Yahya Kemal Beyatl ile Konu malar (1945’den itibaren),

Ajans-Türk Kütüphanesi: Necdet Evliyagil Ar ivi. AH N, Hafize (2009), Cumhuriyet Döneminin Tan Necdet Evliyagil, Ankara: Ajans-

Türk. TANPINAR, Ahmet Hamdi (2005), Yahya Kemal, stanbul: Dergâh Yay nlar .


181

Ek 1: Yahya Kemal Beyatl ile Konu malar 1945’den tibaren adl defterin d kapa

(Evliyagil ?/ II: d kapak)Yahya Kemal Beyatl ile Konu malar 1945’den tibaren adl defterin arkas ndaki planla ilgili karalamalardan bir örnek.


182


183

Ek 2:


184

YAHYA KEMAL’E DAø R Bø R DEFTER: NECDET EVL YAG Nturkbilig.com/pdf/201122-161.pdf · 2019. 5. 2. · Ek 2). Yahya Kemal, Evliyagil’den “GülüzarÕn KÕzÕ” adlÕ úiirdeki

Documents