MU'TEMiD-ALELLAH, ibn Abbad Endülüs tarihiyle ilgili kaynaklar- da muhafaza bir (Ahmed Ahmed Bedevi- Hami d Abdülmec!d, Kah i re 95 Hablb Süveysl, Tunus Maria Jesus Rubiera Mata, Madrid 982 !ispan- yolca tercümesiyle birlikte J). : Feth b. Hakan ei-Kaysi. Ka- hire 1354, s. 22-30; Bessam fi ehli'l-Cezfre Salim Mus- tafa el-Bedri). Beyrut 1998, ll, 21; Abdülvahid ei- el-Mu'cib fi ai)bari'l-Magrib M. Said el-lryan). Kahire 1383/1963, s. 190- 228; el-Beyanü'l-mugrib, lll, 21-44; EbQ Zer ', el-Enisü'l-mutrib G. ). Tornberg), Rabat 1973, s. 143-155; Zehebi. A'lamü 'n-nü- bela', XIX, 58-66; el-ljulelü fi ?ikri'l- Süheyl Zekkar - Ab- dülkadir Zimame), Beyrut 1399/1979, s. 38-45; Makkari, Yüsuf M. el-Bikal). Bey- rut 1998, I, 139-142, 332-339; ll, 28-30, 129- 131; V, 37-43, 138-415; Yusuf Tarfi)u'l- Endelüs fi (t re. M. Abdullah inan). Kahire 1940, s. 73-107; A. Huici Miranda, Las crônicas Latinas de la re- conquista, Valencia 1913, ll, 279-292; a.mlf., Las grandes batalias de la Reconquista duran- te /as invasiones Africanas, Madrid 1956, s. 19- 34; E. Levi-Provençal, fi'l-Magrib ve'l- Endelüs (tre. Mahmud Abd ülazlz Salim- M. Se- lahaddin Hilmi). Kahire, ts. (Daru nehdati s. 119-152; a.mlf., Ibn Abbad", Ef2 VII, 766-767; Abdülvehhab Azzam, el- Mu'temid b. 'Abbad, Kahire 1959; D. W. Lomax, Th e Reconquest of Spain, London 1967, s. 64- 73; R. P. Scheindlin, Form and Structure in the Poetry ofal-Mu'tamid fbn 'Abbad, Leiden 1974; a.mlf .. Ibn <Abbad", Ef2 YU, 767 -768; Cebri'iil Süleyman Cebbur, el-Mü/ükü Beyrut 1401/1981 , s. 271-303; Emin Tevfik et-Tibi, Dirasat ve fi tarfi)i'l-Mag- rib ve'l-Endelüs, Tunus 1984, s. 156-199; M. Abdullah inan, Devletü'l-lslam fi'l-Endelüs: Dü- velü't-Tava'i{, Kahire 1408/1988, lV, 59-80, 91- 93, 101-116 vd.; Muhammed ei-Ya'lavi. fi'l- luga ve'l-edeb Beyrut 1992, s. 159- 166; Ali Edhem. el-Mu'temid b. 'Abbad, Kahire, t s. (Vizaretü 's-Sekafe); W. M. Watt, A History of fslamic Spain, Edinburgh 1992; H. Kennedy, Muslim Spain and Portugal, London 1996, s. 130-137; Abdülkadir Zimame, b. <Abbad", XI -XII (1967). s. 127- M LüTFi L b. SÜLEYMAN Ebu Muhammed Mu'temir b. Süleyman b. Tarhan et-Teyrni (ö . 187 /8 03) Muhaddis tabii. _j 106 (724) Basra'da dünyaya gel- di. ilgili tarihler de ve- rilmektedir. Beni Teym b. Mürre'nin me- valisinden için Teymi nisbesini al- 390 Onun Tufeyl de Ebü'l-Mu'temir künyesiyle Süleyman b. Tarhan, Basra'- önde gelen alimlerinden biri olup riva- yetleri Kütüb-i Sitte' de yer Mu'- temir Abdülmelik b. Umeyr, EyyGb es-Sahti- yanl, Humeyd et-Tavil, Amr b. Dinar, Ha- lid el-Hazza, el-Ahvel gibi muhaddis- lerden hadis rivayet etti. Kendisinden de daha büyük olan Süfyan es-Sevri, Abdullah b. Mübarek, Abdurrah- man b. Mehdi, Abdürrezzak es-San'ani, Yahya b. Yahya el-Minkari. Ahmed b. Han- bel, b. Rahuye, EbG Bekir b. EbG gibi alim ve muhaddisler hadis riva- yetinde bulundu. Sa'd, Yahya b. Main ve Ebü'l-Hasan onun sika, EbG Ha- tim er-Razi sika ve sadOk bir muhaddis ol- Kettani, Mu'temir 'in siyer ve megaziye dair bir oldu- belirtmektedir. Ancak bunun baba- Kitdbü'l-Megiizi eseriyle (Sez- gin, 285-286) ak- la gelmektedir. Mu'temir'in de gi- bi ibadete onunla sabaha kadar yerlerde ibadet kaydedilmektedir. Mu'temir b. Sü- leyman 187 Muharrem veya Saferinde (Ocak veya 803) Basra'da vefat etti. Rivayetleri Kütüb-i Sitte'de yer : ibn Sa'd, VI, 197; VII , 290; Fesevi, el-Ma'rife ve't-tarii), 1, 178; ibn Ebu Hatim, el- ve't-ta'dfl, VIJI, 402-403; Zehebi. Te?ki re- 266-267; a.mlf .. A'lamü'n-nübela', VIII, 477-479; ibn Hacer, X, 227- 228; Kettani, er-Risaletü 'l-müstetrafe, s. ll O; Sez- gin, GAS, 1, 285-286; Ekrem Pamukçu. ta Türkler , Ankara 1994, s. 239-242. M. Ebu Abdiilah el-Mu'tez -Billah Muhammed b. Ca 'fer el-Mütevekkil b. Muhammed el-Abbas! L (ö . 255/869) Abbas! halifesi (866-869). 233'te (847) Halife Müte- vekkil-Alellah, annesi Kablha bir cari- yedir. iken ve Müeyyed'in ikinci tayin edildi. Ancak büyüdükçe Mu'tezz'e artmaya ve onu, Türkler'e bir denge unsuru olarak Araplar'dan ve milletlerden Megaribe denilen bir askeri getirdi. Mu'tez lehine dön- mesi üzerine Türkler'le yapmaya ve hilafeti zorla ele geçirmeye karar verdi. Nihayet es-Sagir ve Sa- gir et-Türki'nin emirler Halife Mütevekkil'i geceleyin öl- dürerek tahta (247/ 86 Ancak ay sonra da heli bir ölünce bu defa Mütevek- kil'in birini halife yapmak is- temeyen emirler Ah- med'i Müstaln-Billah halife ilan ettiler (248/862). Müstain, es-Sagir ve onun gibi güçlü bir Türk olan Vasif ile yaparak Bag ir et-Türki'yi tutukla- ttnca Bagir'in ancak Bagir'in katlini önleyemediler. Olay- lar gittikçe ve Halife Müs- taln, Vaslf ve ile birlikte Samerra'- dan gizlice gitti (5 Mu- harrem 251 16 865). Türkler ise ken- dileri için olan Samerra terkedilmesini Bu sebeple giden Müstain'e yine aile- den birini hilafete getirmeye karar verdi- ler ve o göz hapsinde tutulan Mu'- tezz'i halife ilan ettiler. Müstain bu duru- mu kabul etmeyince biri Samerra'da iki halife ortaya oldu. Mu'tez, Tahirller'den Muhammed b. Ab- dullah'a bir mektup yazarak ondan ken- disine biat etmesini istedi, ancak olumlu bir cevap Horasan'- da olarak hüküm süren Ta- hiriler, Halife Me'mGn'dan itibaren devle- tin önemli kademelerinde görev ve bu görevlendirmelerde Türkler'in nüfu- zunu etkisi bulunu- yordu. Bir süre sonra kuwet dengesi Mu'- tez'den yana Mu- hammed b. Abdullah ona biat etti ; o da kendisini -henüz eline olan- tayin etti. Bu zorla ele geçirmeye karar vere- rek EbG Ahmed idaresinde kala- bir orduyu da gönderdi (23 Muharrem 25 1 124 865). Mu'tezz'e birlikler uzun süre tutunca erzak gösterdi. Daha önce olan devlet ve Abbasi ailesi Mu'tez geçmeye So- nunda Muhammed b. Abdullah ile EbG Ahmed Müstain'in halifelikten aziine karar verdiler. Bunun üzerine Müs- tain Mu'tezz'e oldu. 4 Muharrem 252 Cuma