Ya~amln Kokeni Hakklnda Yeni Bir Yakla~In1: Bilin<;li T a a s r 1 m Darwin'inTiirlerin Kokeniadh kitabmdanbu yana,biyolojidekitemel kuram, canhlarmdogal seleksiyonuniiriinii olduklanm ongoren evrim kuraml oldu. 20. yiizYllda Darwinizm'egenetik 1~lgmdagetirilenyeniyorum, dogalseleksiyona birdemutasyonmekanizmasml ekledi.Ancakbu iki mekanizl11amn, yani dogal seleksiyonve mu- tasyonun,canhhgm tek kaynaglolduguyoniinde- ki geleneksel anlaYI~, sonYillardaonemliele~tiri- ler ahyor.Pek\ok bilimadami,canhhgmsadece bu gibi ama\slzve bilin\sizfaktorlerin iiriinii ola- mayacagml, hayatmkokeninde"tasarlaYICI bir bi- lincin"oldugunusavunuyorlar- BuanlaYI~sonYII- lardayenibir teoriyi de beraberindegetirdi: "Bi- 1i\1iTasanm"(IntelligentDesign)teorisi. Bu teori, 1990'h Yillardabir grup Amerikah bilim adamltarafmdanortayaabldl. Teorininilk biiyiik \lkl~I, Pennsylvania'daki Lehigh Universi- tesi'nden biyokimyaprofesorii Michael J. Be- he'nin"Darwin'inKaraKutusu:EvrimeKar~1Bi- yokimyasal Ba~kaldlrl"adhkitabl oldu.Behe,ki- tabmdacanhhiicresininDarwinzamanmda i\eri- gi bilinmeyenbir"karakutu" oldugunu,hiicrenin detaylananla~lldlgmda ise,burada\ok kompleks bir "tasanm"bulundugununortaya\Iktlglm anla- tlyordu.Behe'yegore,canhlardakikomplekssis- temlerindogalseleksiyonvemutasyonla, yanibi- lin\siz mekanizmalarla ortaya\Ikmasl Imkanslzdl ve bu durumhiicrenin"bilin\1i bir ~ekildetasar- landlglm"gosteriyordu. Franslzfelsefeprofesorii PetervanInwogen,bukitabmonemini~oylevur- gulamaktaydl: "Eger Darwinistlerbilimsel ger\eklerle dolu bu kitabl,onemsemeyerek, yanh~anlayarakveya onagiiliip ge\erekkar~llarlarsa,budurumbugiin Darwinizm'inbilimselbir teori olmaktan\ok bir ideolojiolduguyoniindekigitgide yaYllan~iiphe- ler i\in onemlibir kamt olacakbr." DarwinistlerBehe'yetatminkar bir cevapve- remediler.Ve "bilin\1i tasanm" teorisi giderek dahafazla bilim adaml tarafmdan savunulmaya ba~landl. Bugiinbu hareketinonemliisimleriara- smdaCaliforniaBerkeleyUniversitesi'ndenPhilip Johnson;MIT, Chicago,Princeton Universitele- ri'nden Willam Dembski; doktorasml Cambrid- ge'de yapml~olan StephenC. Meyer;Chicago Universitesi'nden PaulNelsongibi isimleryer ah- yor."AccessResearchNetwork"\abslaltmdabi- limsel\ah~malaryiiriiten gruba,internet iizerin- denula~makmiimkiin.(www.arn.org) indirgenemezKompleksllk Bilin\1idizaynteorisini savunanlannen \ok vurgu yaptlklan kavramlardanbiri, "indirgene- mezkomplekslik"(irreduciblecomplexity). Bukavram,aslmdaDarwintarafmdanortaya konmu~bir "klstas"adayamyor.Darwin, kendi teorisinin nasll yanh~lanabilecegini Tiirlerin Ko- keni'nde~oyleifadeetmi~: "Eger birbirini takip eden \ok saYldakii\iik BILlM..TEKNIK mKaslm2001 degi~iklikle kompleks bir organm olu~masmm imkanSIZoldugugosterilse,teorim kesinlikleYI- kllml~ olacakbr.Ama ben boyle bir organ gore- . miyorum." Darwin'inburadakikastmliyi incelemekgere- kiyor.Ba~tabelirttigimizgibi, Darwinizmcanhla- nn kokenini iki bilin\siz doga mekanizmasl ile apkhyor:Dogalseleksiyonverastlantlsaldegi~ik- likler (yanimutasyonlar).Darwinistteoriyegore, bu iki mekanizma, canhhiicresininkompleksya- plsml, kompleks canhlarm viicut sistemlerini, gozleri,kulaklan,kanatlan,akcigerleri,yarasala- nn sonanmve daha milyonlarcakarma~lktasa- nmhsistemimeydanagetirmi~durumda. Ancak son derece kompleks yapllara sahip olan bu sistemler,nasll olur da iki bilin\siz do- gal etkenin iiriinii sayrlabilir? i~te bu noktada Darwinizm'inba~vurdugukavram,"indirgenebi- lirlik" kavraml.Teori,sozkonususistemlerin\ok dahabasit hale indirgenebileceklerinive sonra da kademekademegeli~mi~olabilecekleriniid- dia ediyor. Bu kademeler sayesinde, Darwi- nizm'in iddiaslnagore, oncedengozii olmayan bir canhtiirii kusursuzbir gozesahipoluyor,on- ceden u\amayan bir ba~ka tiir de kanatlamp u\ar halegeliyor. Ancakbilin\1itasanmsavunuculan,bu klasik hikayede \ok onemlibir yamlgloldugunusavunu- yorlar. Dikkatedilirse, Darwinistteori, bir nokta- danbir ba~kanoktaya(orneginkanatslzcanhdan kanathcanhya)dogrugidena~amalannhepsinin tek tek "avantajh" olmaslnl ongoriiyor. A'dan Z'ye dogru gidecek bir evrim siirecinde, B, C, D...U, U,V veY gibi tiim "ara" kademelerincan- hya mutlakaavantajsaglamaslgerekiyor.Dogal seleksiyonvemutasyonunbilin\li bir~ekildeon. ('l,Itln Iht. .uJ't'f/>t)' wnn."I'Iilnd compl.'llmJ:,bouk.- -1)a.1d 8<'flm..".....thor of A TOUR OF TIlE ('AI.CUI.lJS MICHAEL J. BE HE cedenhedef belirlemeleri miimkiin olmadlgma gore, tiim teori canhsistemlerininavantajhkii- \iik kademelere"indirgenebilecegi"varsaYlmlna dayamyor. i~te Darwinbu nedenle"eger birbirini takip eden\ok saYldakii\iik degi~ikliklekompleksbir organmolu~masmm imkanslzoldugugosterilse, teorim kesinlikleYlkllml~olacaktlr"demi~ti. Bilin\1i tasanm savunuculan, i~te bu noktaYI vurguluyorlarve 20. yiizYl1biliminin,Darwinza- mamndayeterincebilinmeyenpek\ok "indirge- nemezkompleks"yapl ortaya\Ikardlgml belirti- yorlar. MichaelBehe'ninkitabmdaindirgenemez komplekssistemlereverdigi ilgin\ orneklerden biri, bakteri kam\lsl. BakterininKam~ISI "Kam\I" olarak Tiirk\e'ye \evrilen "flagella" isimliorgan,bazlbakterilertarafmdanSIVIbiror- tamdahareketedebilmeki\in kullamhr.Organ, bakterinin hiicre zanna tutturulmu~turve canh ritmik bir bi\imde dalgalandlrdlglbukam\IYIbir palet gibi kullanarakdiledigiyon ve hlzdayiize- bilir. Bakterilerin kampsl, uzun zamandlrbilin- mektedir.Ancak son 10 YII i\indeki gozlemler, bu kam\lnm detayhyaplsmlortaya \Ikannca bi- limdiinyasl~a~kmadonmii~tiir.{:iinkii kam\mln, oncedensanlldlglgibi basitbir titre~immekaniz- maslyladegil, \ok karma~lkbir "organikmotor" ile \ah~tlgl ortaya\lkml~tlr. Bakterinin hareketli motoru, elektrik motor- lanylaaymmekanikozeiligesahiptir.iki anabo- liim sozkonusudur:Bir hareketliklslm(rotor)ve bir duraganklslm (stator). Buorganikmotor,mekanikhareketlerolu~tu- ran diger sistemlerdenfarkhdlr. Hiicre, i\inde ATPmolekiilleri halindesakhtutulan ham ener- jiyi kullanmaz.Bunun yerine kendineozel bir enerjikaynaglvardlr:Bakteri,zarmdangelenbir asit akl~lndanaldlgl enerjiyi kullamr.Motorun kendi i\ yaplsl ise olaganiistiiderecedekomp- lekstir.KampYIolu~turanyakla~lk240 ayn pro- teinvardlr.Bunlarkusursuzbir mekaniktasanm- la yerlerineyerle~tiriimi~tir.Bilimadamlankam- \IYI olu~turanbuproteinlerin, motorukapatlp a\acaksinyalleri gonderdiklerini,atom boyutun- da hareketeimkan saglayanmafsallarolu~tur- duklanmyadaklrbaClhiicrezannabaglayanpro- teinleri hareketlendirdiklerini belirlemi~lerdir. Motoruni~leyi~inibasitle~tirerekanlatmakama- Clylayapllanmodellemelerbile, sisteminkarma- ~Ikhgmmanla~llmasl i\in yeterlidir. Bakterikam\ISlnlkitabmdadetayholarakan- latan Michael J. Behe,sadecebukompleksyap.- 51010 dahi, evrimi "Ylkmak"i\in yeterlioldugunu savunmaktadlr. {:iinkii kamphi\ bir ~ekildebasi- te indirgenemeyecek bir yapldadlr-KampYIolu~- turan molekiiler par\alarm tek bir tanesibile 01- masa,ya da kusurluolsa,kam~1 \ah~mazve do- laYlslylabakteriyehi\ bir faydaslolmaz.Bakteri