XV XV BÖ BÖ LM LM Ə MÜHAZİRƏ QEYDLƏRİ: Ə MÜHAZİRƏ QEYDLƏRİ: MÜDDƏTLİ VALYUTA BAZARLARI (VALYUTA MÜDDƏTLİ VALYUTA BAZARLARI (VALYUTA TÖRƏMƏLƏRİ) TÖRƏMƏLƏRİ) Müəl. Elşən BAĞIRZADƏ Müəl. Elşən BAĞIRZADƏ Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti Beynəlxalq İqtisadi Münasibətlər Kafedrası Beynəlxalq İqtisadi Münasibətlər Kafedrası Bakı - 201 Bakı - 201 1 1 Fənn: Beynəlxalq Fənn: Beynəlxalq İqtisadi İqtisadi Münasibətlər Münasibətlər Təqdimatlarda Təqdimatlarda Paul R. Paul R. Krugman Krugman ve ve Maurice Maurice Obstfeld Obstfeld tərəfindən tərəfindən yazılmış “ yazılmış “International International Economics: Theory and Economics: Theory and Policy Policy” və Halil və Halil Seyidoğlu tərəfındən Seyidoğlu tərəfındən yazılmış “ yazılmış “Uluslararası Uluslararası İktisat: Teori, Politika ve İktisat: Teori, Politika ve Uygulama Uygulama ” adlı ” adlı dərsliklər əsas dərsliklər əsas götürülmüşdür. götürülmüşdür.
22
Embed
XV BÖ LM Ə MÜHAZİRƏ QEYDLƏRİ: MÜDDƏTLİ VALYUTA BAZARLARI (VALYUTA TÖRƏMƏLƏRİ)
XV BÖ LM Ə MÜHAZİRƏ QEYDLƏRİ: MÜDDƏTLİ VALYUTA BAZARLARI (VALYUTA TÖRƏMƏLƏRİ). Müəl. Elşən BAĞIRZADƏ. Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti Beynəlxalq İqtisadi Münasibətlər Kafedrası Bakı - 201 1. - PowerPoint PPT Presentation
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
XVXV BÖ BÖLMLMƏ MÜHAZİRƏ QEYDLƏRİ:Ə MÜHAZİRƏ QEYDLƏRİ:MÜDDƏTLİ VALYUTA BAZARLARI MÜDDƏTLİ VALYUTA BAZARLARI
(VALYUTA TÖRƏMƏLƏRİ) (VALYUTA TÖRƏMƏLƏRİ)
Müəl. Elşən BAĞIRZADƏMüəl. Elşən BAĞIRZADƏAzərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti
Beynəlxalq İqtisadi Münasibətlər KafedrasıBeynəlxalq İqtisadi Münasibətlər KafedrasıBakı - 201Bakı - 20111
Fənn: Beynəlxalq Fənn: Beynəlxalq
İqtisadi Münasibətlər İqtisadi Münasibətlər
Təqdimatlarda Təqdimatlarda Paul R. Paul R.
Krugman Krugman veve Maurice Maurice
ObstfeldObstfeld tərəfindən tərəfindən
yazılmış “yazılmış “International International
Economics: Theory and Economics: Theory and
PolicyPolicy”” və Halil Seyidoğlu və Halil Seyidoğlu
tərəfındən yazılmış tərəfındən yazılmış
““Uluslararası İktisat: Teori, Uluslararası İktisat: Teori,
Politika ve UygulamaPolitika ve Uygulama” adlı ” adlı
Müddətli valyuta bazarları .......................................... 3 Gələcək valyuta əməliyyatları ..................................... 9 Müddətli müqavilələrlə gələcək əməliyyat
müqavilələrinin fərqləri ............................................. 11 Valyuta opsiyonları .................................................... 12Valyuta opsiyonları .................................................... 12 Swaplar: Valyuta Swapları ....................................... 13 Kurs dəyişmələrinə qarşı qorunma (HEDGING) ... 14 Faiz arbitrajı ............................................................... 15 Valyuta kursları, faiz dərəcələri və inflyasiya Valyuta kursları, faiz dərəcələri və inflyasiya
münasibətləri .............................................................. 19münasibətləri .............................................................. 19 Mənbələr ...................................................................... 22Mənbələr ...................................................................... 22
Valyutanın indidən müqayisə edilən bir qiymətdən irəlidəki bir tarixdə təqdim edilmək şərtilə bu gündən həyata keçirilən müqavilələrlə alınıb satılmasıdır. Bu əməliyyat kommersiya banklarıyla həyata keçirirlir.
Müddətli valyuta əməliyyatları, yerində valyuta əməliyyatları ilə müqayisədə kiçik həcmlidir.
Müddətli valyuta əməliyyatları standart olaraq 1 ildən az dövrü əhatə edir.
Banklar müqavilənin müddəti ərzində müştərinin imtina etmə ehtimalını nəzərə alaraq, ondan təminat istəyə bilər.
Qiymətlər əvvəlcədən müqayisə edildiyindən, əməliyyatı həyata keçirənlərə nəzərdə tutulan müddət ərzində kurs dəyişikliyi risqinə qarşı tam bir qorunma imkanı verir.
Müddətli valyuta əməliyyatlarında tətbiq edilən kurslara müddətli təqdim kursu deyilir.
30, 60, 90 və 180 günlük müddətlərlə kotirovka edilirlər.
Müddətli kurslarla yerində kurslar arasındakı fərq Faiz Pariteti Nəzəriyyəsinə görə müvafiq ölkələrin faiz dərəcələri arasındakı fərqə bərabərdir. Faiz dərəcəsi yüksək olan ölkənin milli valyutası aşağı olan qarşısında bu fərqin həcmi qədər diskont həyata keçirir.
Pn-nin qiymətinin pozitivpozitiv olması müddətli kursun, yerində kursa görə marjmarj yaratdığını, neqativneqativ olması isə diskontlu diskontlu olduğunu ifadə edir.
Gün etibarilə müəyyən müddətləri əhatə edən marj və diskont miqdarlarını illik dərəcələrə çevirməkillik dərəcələrə çevirmək üçün aşağıdakı formuldan istifadə edilir:
Gələcək valyuta əməliyyatları birjada müəyyən bir xarici valyutaya bağlı həcm və təqdim tarixləri baxımından standart müqavilələrin alınıb satılması formasında həyata keçirirlir.
Məsələn, IMM IMM (International Money Market) gələcək valyuta bazarlarında:
Əməliyyatdakı valyutalar
• Sterlinq,
• Avstralya Dolları,
• Kanada Dolları,
• Yapon Yeni,
• İsvieçrə Frankı,
• Avro
Əməliyyat üçün zəruri minimum həcm
• 62500 Sterlinq
• 125 milyon Yen
• 125000 Avro
Standart valyuta təqdim tarixləri
• hər ilin Mart, İyun, Sentyabr, Dekabr ayının üçüncü Çərşənbə günüdür.
Müddətli təqdim əməliyyatları və gələcək valyuta əməliyyatları əlaqəli şəxslərə müqaviləni qüvvədə olduğu dövr ərzində yerinə yetirməmə müqaviləni qüvvədə olduğu dövr ərzində yerinə yetirməmə imkanı vermir.
Valyuta alqı-satqı opsiyon müqaviləsi satın alan şəxs isə istərsə, müqaviləni həyata keçirməyə bilər. Yəni müqavilədə nəzərdə tutulan valyutanı almaqdan və ya satmaqdan imtina edə bilər.
Məsələn, • Bir Türk əməliyatçı opsiyon birjasında 10000 dollar dəyərində müqavilə
satın alsın.• Bu əməliyyat üçün 50 milyon TL marj (opsiyon xərci) ödəmiş olsun.• Dolların yerində təqdim kursu 500000 TL olsun. • Başqa sözlə dolların opsiyon xərci daxil olmaqla qiyməti 550000 TL-dir.• Əgər dolların bazar kursu 550000TL-dən çoxdursa, müqaviləni həyata
keçirər və aradakı fərq qədər qazanc əldə edər.• Əgər qiymət 450000 TL-dirsə, müqaviləni həyata keçirməyə bilər.
Valyuta swap müqavilələrində yerində təqdim şərtilə satılan valyutanın gələcəkdə müəyyən bir müddət sonra təkrar satın təkrar satın alınmasıalınması əməliyyatıdır. Tərsi də mümkündür.
Alqı və satqı əməliyyatları bir-birinə bağlanmaqda və bir əməliyyatla həyata keçirilməkdədir.
Yerində - Müddətli Valyuta Swapları banklar tərəfindən valyuta mövqelərini tarazlaşdırmaq məqsədilə geniş şəkildə tətbiq edilir.
Məsələn, valyuta kəsri olan bank qarşı bankın valyutaları ilə mövqeyini tarazlaşdırdığı halda, profsit mövqeyə malik olan bank bunları daha sonra geri almaq məqsədilə yerində-müddətli təqdim swapı müqaviləsi ilə əməliyyat həyata keçirər. Bankların tarazlaşdırma məqsədilə öz aralarında həyata keçirdikləri bu əməliyyata “valyuta interbankı” deyilir.
İdaxalatçı və ixracatçılar kurs dəyişmələri risqindən qorunmaq üçün müddətli təqdim valyuta bazarından faydalana bilərlər:• İstanbuldakı idxalatçı ABŞ-da 1000 dollar həcmində əmtəə alsın.• Sifariş verildiyi zaman dolların yerində təqdim kursu 20000 TL
olsun.• Sifarişdən ödəmə tarixinə qədər də 3 aylıq müddətin keçməsi
gözlənsin. Əgər bu müddətdə kurs yüksəlirsə ödənəcək TL də (20000000) artar.
• İdxalatçı bu risqdən qurtulmaq üçün xarici ticarətə vasitəçilik edən bank ilə 3 ay müddətli 1000 dollar həcmində müddətli təqdim dollar satın alma müqaviləsi bağlayar.
• 3 ay müddətli dollar kursu 24000TL-dirsə, idxalatçının ödəyəcəyi miqdar müəyyənləşmişdir. Keçən müddət ərzində kurslar nə olursa olsun idxalatçı 24000TL kursdan ödəmə həyata keçirər.
Arbitraj mexanizminin qısamüddətli maliyyə bazarlarında tətbiq edilən formasıdır(qısamüddətli maliyyə fondları, xəzinə istiqrazları, bank əmanət hesabı).
Faiz gəlirindən faydalanmaq üçün investor xarici xəzinə istiqrazı kimi maliyyə vasitələrinə yatırdığı fondları müddət tamamlandığında milli pula çevirərək əsas ölkəyə geri gətirmək istəməkdədir.
Problem bir neçə ay sonra əldə ediləcək valyuta fondlarının (investisiya əsas pul+fazi) milli pul cinsindən dəyərinin bu gündən necə sabitləşdiriləcəyidir.
Bu səbəbdən investor TL fondlarının dollara çevirib 90 günlük ABŞ xəzinə istiqrazı alır. Digər tərəfdən bu istiqrazları faizi ilə birlikdə 90 günlük müddətli təqdim əməliyyatı ilə satır. Əslində həyata keçirilən bu əməliyyat bir “müddətli təqdim müddətli təqdim swapswapıı”dır.Beləliklə valyuta kursu risqi tamamilə aradan qaldırılmış olur. Buna “Etibarlı Faiz ArbitrajıEtibarlı Faiz Arbitrajı” deyilir.
İnvestor fondlarını xaricdəki istiqrazlara yatırmaqla yüksək faizdən faydalandığı halda, digər tərəfdən valyutaya çevirdiyi bu fondları müddətli bazarda satmaqla zərər edə bilər. bu fondları müddətli bazarda satmaqla zərər edə bilər. Çünkü müddətli bazar kursuna görə investisiya qoyulan pulun müddətli kursu yerində təqdim kursundan daha aşağı ola bilər.
Problem belədir:Problem belədir: Görəsən investor baxımından fondların hansı şərtlər altında xarici valyuta bazarına, hansı şərtlərdə də milli bazara investisiya kimi qoyulması daha mənfəətlidirdaha mənfəətlidir?
faiz fərqi > müddətli təqdim diskontu >>> xarici bazarda investisiya
faiz fərqi < müddətli təqdim diskontu>>> milli bazarda investisiya
Valyuta kursları, faiz dərəcələri və inflyasiya Valyuta kursları, faiz dərəcələri və inflyasiya münasibətləri -3münasibətləri -3
Bərabərlikdən əldə ediləcək nəticələr:• Fisher bərabərliyi, faiz pariteti və nisbi satınalma gücü paritetinin keçərli
olduğu hallarda ölkələr arasındakı real faiz dərəcələrinə bərabərdir.
• İnflyasiya dərəcəsi yüksək olan ölkələrdə, faiz dərəcələri yüksək olmalı və müddətli kurs bu fərq miqdarında marj yaratmalıdır.
Yuxarıdakı bərabərlikdən siyasət dəyişiklikləri proqnozlaşdırıla bilər.• Türkiyədə hökumət kəsrli büdcə siyasəti nəticəsində inflyasiyanın yüksələcəyini
gözləyirsə, bu hal TL üzərindəki faiz dərəcələrini yüksəldici təsir yaradacaqdır.
Bəzi ölkələrdə yüksək inflyasiya dərəcələrinə baxmayaraq, mərkəzi bankın bazara müdaxilələri ilə valyuta kurslarının yetərli qədər yüksəlməsinə (milli valyutanın dəyər itirməsinə) icazə verməyə bilər.• Milli pulun hədsiz dəyər qazanması halında valyutanın müddətli marjı faiz
dərəcələri fərqindən kiçik olacağı üçün qısa müddətli fondların o ölkəyə girişini təşviq edəcəkdir.