XII KONGRES NEUROHIRURGA SRBIJE SESIJA br. 1 19.09.2014.

MEDICINSKI ČASOPISSrpsko lekarsko društvoOkružna podružnica Kragujevac

MEDICAL JOURNALSerbian Medical SocietySection Kragujevac

Glavni i odgovorni urednik - Editor-In-Chief

Prof. dr Dragan R. Milovanović

Zamenik urednika - Deputy Editor

Prof. dr Mirjana Varjačić

Naučni Savet - Scientific Council

Prof. dr Nebojša Arsenijević, KragujevacProf. dr Zoran Matović, KragujevacProf. dr Radomir Pavlović, KragujevacNaučni savetnik dr sc. LjiljanaDimitrijević, BeogradProf. dr Slobodan Janković, KragujevacProf. dr Vojko Đukić, Beograd

Prof. dr Milorad Jevtić, BeogradProf. dr Milorad Pavlović, BeogradProf. dr Momir Mikov, Novi SadProf. dr Gordana Leposavić, BeogradProf. dr Ljiljana Marković Denić, BeogradProf. dr Dragana Lavrnić, BeogradDoc. dr Radmila Veličković Radovanović, Niš

Prof. Igor Mitrović, San Francisco, USA Prof. Jelena Radulović, Chicago, USA Prof. Jovan Antović, Stockholm, Sweden Prof. Francesco Curcio, Udine, Italy Prof. Srđan Vlajković, Auckland, New Zealand Prof. Dimitros Kouvelas, Thessaloniki, Greece

Prof. Kostas N. Fountoulakis,Thessaloniki, Greece Prof. Vladislav Viktorovič Demidkin,Smolensk, Russian FederationProf. Jasminka Đeliković Vranić,Sarajevo, Bosnia and Hercegovina

Izdavački odbor - Publishing Board

Doc. dr Dragče RadovanovićDoc. dr Irena KostićAsist. dr sc. Marijana Stanojević Pirković

Asist. dr Olgica VrndićDr Vojislav ĆupurdijaMr sc. dr Nenad Đoković

Međunarodni savetodavni odbor - International Advisory Board

Uređivački odbor - Editorial Board

Prof. dr Ljiljana Mijatović TeodorovićProf. dr Snežana Živančević SimonovićProf. dr Gordana TončevProf. dr Dragana Ignjatović RistićProf. dr Dragan ČanovićProf. dr Nebojša Krstić

Prof. dr Slobodan ObradovićProf. dr Branko RistićProf. dr Predrag ČanovićProf. dr Dejan BaskićProf. dr Aleksandar ĐukićProf. dr Ranko Golijanin

Lektor za srpski jezik - Serbian Language Editing: Milka CanićLektor za engleski jezik - English Language Editing: Marko BankovićTehnički sekretar - Technical Secretary: Jasmina Jovanović Kompjuterski slog - Computer Layout: “Spektar 7” d.o.o., KragujevacNaslovna strana - Cover Page: Dušan Jović i “Spektar 7” d.o.o., KragujevacŠtampa - Printed by: "Spektar 7" d.o.o, Kragujevac

VLASNIK I IZDAVA^

Srpsko lekarsko dru{tvoOkru`na podru`nica Kragujevac

OWNER & PUBLISHER

Serbian Medical SocietySection Kragujevac

IZLAZI ÊTIRI PUTA GODI[NJE ISSUED QUARTERLy

TIRA@ - 500

[tampa se latinicom i }irilicom

CIRCULATION - 500

Printed in Latin and Cyrillic

Adresa uredni{tvaSLD, Okru`na podru`nica KragujevacKlini~ki centar "Kragujevac"Zmaj Jovina 30, 34000 Kragujevac Tel. 034-372-169Tel/faks 034 -337-583www.medicinskicasopis.orge-mail: [email protected]

Address of Editorial OfficeSerbian Medical Society, Section KragujevacClinical Centre KragujevacZmaj Jovina 30, 34000 Kragujevac, Serbiatel. *38134-372-169tel/fax *38134-337-583www.medicinskicasopis.orge-mail: [email protected]

INDEKSIRANSCIndeksIndex CopernicusEMBASESCOPUSBiomedicina Serbica

ISSN 0350-1221 = Medicinski ~asopis / Med Čas (Krag) / / Medical Journal / Med J (Krag)COBISS.SR-ID 81751559 / UDK 61

GODIŠNJA PRETPLATA: 1.200,00 dinara za pojedince (500,00 dinara za studente), 3.500,00 zaustanove. Pretplatu vršiti na: Tekuči račun 150-12509-53 SLD „Medicinski časopis” Kragujevac (kopije

uplatnica slati na adresu časopisa).

ANNUAL SUBSCRIPTION: 25 Euros for Individuals (10 Euros for Students), 70 Euros for Institutions.Bank transfer instructions: IBAN RS35150007180000049637 SLD OKRUZNA PODRUZ KRAG Swift Code

KRAGRS22 (send a copy of payment on Journal address).

INDEXED IN

SCIndeksIndex CopernicusEMBASESCOPUSBiomedicina Serbica

XII KONGRES NEUROHIRURGA SRBIJEKragujevac, 18-20.09.2014. godine

Organizacioni odbor

Doc. dr Radivoje Nikolić-predsednikDr Milorad VeljkovićDr Ljubomir KrstićDr Miodrag PeulićDr Marko PetrovićDr Vojin Kovačević

Dr Milan TodosijevićProf. dr Lukas RasulićDoc. dr Miloš Joković

Doc. dr Nebojša StojanovićDr Milenko Savić

Asist. dr Djula DjilvesiDr Radomir Vujović

Doc. dr Snežana Lukić

Naučni odbor

Prof. dr Vaso AntunovićProf. dr Miroslav Samardžič

Prof. dr Danica GrujičićProf. dr Miodrag RakićProf. dr Petar VulekovićProf. dr Tomislav Cigić

Prof. dr Zoran RoganovićProf. dr Branislav AntićProf. dr Ivan Stefanović

Prof. dr Milan Mijailović

Počasni odbor

Njegovo Preosveštenstvo episkop šumadijski Gospodin JovanProf. dr Danica Grujičić, koordinator za neurohirurgiju pri Ministarstvu zdravlja

Dipl. ing. Veroljub Stevanović, gradonačelnik Grada KragujevcaProf. dr Slobodan Arsenijević, rektor Univerziteta u Kragujevcu

Prof. dr Nebojša Arsenijević, direktor Kliničkog centra “Kragujevac”, KragujevacProf. dr Predrag Čanović, dekan Fakulteta medicinskih nauka u KragujevcuPrim. dr Miroslav Vujadinović, osnivač neurohirurške službe u Kragujevcu

Уводна реч председника организационог одбора

Поштовани професори, колегинице и колеге, драги гости, даме и господо

Част ми је да вас поздравим у име организационог одбора 12. Конгреса неурохирургаСрбије и особља Центра за неурохирургију, КЦ Крагујевац.

Од претходног Конгреса прошло је недопустивих шест година. Свесни смо чињенице да јеовакав вид комуникације изгубио на атрактивности захваљујући савременим видовима кому-никације. Данас, довољно је имати електронски уређај - то више не мора бити компјутер –довољан је и мобилни телефон, па да нам, у врло кратком времену, буду доступне најновијеинформације о достигнућима у неурохирургији, било где на планети. И поред тога, сматрамда постоји потреба за одржавањем стручних конгреса, јер је жива реч и директна комуника-ција са колегама и даље незамењива. Директна комуникација са колегама има вишеструкизначај јер пружа могућност како личног упознавања тако и размене искустава у дијагностиции лечењу неурохируршких болесника као и упознавање са могућностима сваке неурохирурш-ке установе. У поређењу са ранијим годинама и почецима одржавања конгресних активности,данас је све већи изазов, првенствено финансијске природе, организовати један овакав нацио-нални скуп стручњака из области неурохирургије на једном месту. Прва последица економскеситуације је скраћивање трајања конгреса на један дан.

Захвални смо Удружењу неурохирурга што нам је указало поверење да организујемо овајскуп, посебно јер се у овој години обележава 30 година од оснивања неурохирургије уКрагујевцу.

За овај Конгрес су изабране три теме: краниоцеребралне повреде, минимално ивазивнанеурохирургија и слободне теме. Лимитирани расположивим временом нисмо могли да увр-стимо неке друге, ништа мање актуелне теме.

Разговори, које ћемо имати на овогодишњем скупу, из области стручног и научног рада ииз области организације посла сваког неурохируршког одељења у земљи, верујем да могуимати само позитиван резултат кроз још успешнију сарадњу лекара неурохирурга на нацио-налном нивоу.

На крају желим да свим учесницима пожелим успешан рад а гостима са стране пријатанборавак у нашем граду.

Председник организационог одбораДоц. Др Радивоје Николић, неурохирург

SADR@AJ

XII KONGRES NEUROHIRURGA SRBIJE - PROGRAM 9

SA@ECI RADOVA

Neurotrauma 13

Minimalno invazivna neurohirurgija 15

Slobodne teme 20

INSTRUKCIJE AUTORIMA ZA PRIPREMU RUKOPISA 30

INSTRUCTIONS TO AUTHORS fOR MANUSCRIPT PREPARATION 32

XII kongres neurohirurga Srbije - ProgramMed. čas. 2014; 48 (Suplement 1)

9

P R O G R A M

XII KONGRES NEUROHIRURGA SRBIJE

SESIJA br. 1 19.09.2014.

RADNO PREDSEDNIŠTVO:B. Đurović, B. Antić, M.Joković, R. Nikolić

UVODNA PREDAVANJA09.00h-09.20h Z. Roganović /Povrede vatrenim oružjem/09.20h-09.40h P. Vuleković /Lake kraniocerebralne povrede/09.40h-10.00h B. Đurović /Tretman teških kraniocerebralnih povreda/

10.00h-10.15h DISKUSIJA

10.15h-10.23h V.Novak, I. Stefanović, N.Stojanović, A.Kostić, M.Radisavljević, L.Berilažić, B.Jelenković Klinička evaluacija i ishod bolesnika sa teškom povredom glave u sklopu politraume

10.23h-10.31h Ljubodrag Minić, Nenad Novaković, Milan Lepić Strelne povrede glave iz vatrenog oružja

10.31h-10.39h D.Radulović, I.Cvrkota, S.MatićTraumatski odloženi epiduralni hematomi

10.39h-10.47h A.Kostić, M.Radisavljević, V.Novak, N.Stojanović, I.StefanovićPreživljavanje bolesnika sa teškom kraniocerebralnom povredom zavisno od starosti

10.47h-10.55h M.Jovanović, Lj.Vujotić, V.Janošević, I.Soldatović, D.Radulović, V.Bogosavljević,V.SimićMonitoring intrakranijalnog pritiska i dekompresivna kraniotomija kod pacijenata sa teškomkraniocerebralnom povredom

10.55h-11.03h B. Bagi, K. Rihtarec, G.Bićanin, D.Šuković, T.ŠolajaTretman pacijenata sa teškom kraniocerebralnom povredom u JIL-u Opšte bolnice Subotica,Subotica u periodu januar, 2009.-maj, 2014.

DISKUSIJA

KAFE PAUZA

SESIJA br. 2 19.09.2014.

RADNO PREDSEDNIŠTVOD.Radulović, P.Vuleković, V.Novak, D.Savić

UVODNA PREDAVANJA12.00h-12.20h P.Vuleković /Minimalno invazivna hirurgija selarne regije i baze lobanje/12.20h-12.40h N. Stojanović /Transkutana stabilizacija kičmenog stuba/12.40h-13.00h Savić /Minimalno invazivna hirurgija degenerativnih oboljenja kičmenog stuba/13.00h-13.20h D. Grujičić, R.Ilić, M.Lukić, A.Stanimirović, M.Milićević. I.Cvrkota, D.Savić

/Endoskopska hirurgija hidrocefalusa/

13.20h-13.35h DISKUSIJA


13.35h-13.43h M.Marković, N.Živković /Kompletno endoskopska interlaminarna operativna tehika u hirurškom lečenju kompresivnihlezija lumbalne kičme

13.43h-13.51h A.Azaševec, Đ.Đilvesi, T.Cigić, V.Papić, B.Jelača, P.Vuleković /Korelacija poremećaja kliničkog stanja sa ishodom kod hirurških i endovaskularno tretiranihpacijenata sa subarahnoidalnom hemoragijom aneurizmatske geneze

13.51h-13.59h S.Lukić, M.Mijailović, R.Nikolić, M.Veljković, Lj.Krstić, M.Peulić /Endovaskularno lečenje intrakranijalnih aneurizmi-naša iskustva/

13.59h-14.07h S.Lukić, M.Mijailović, S.Obradović, R.Nikolić /Endovaskularna embolizacija aneurizme vene galeni-prikaz slučaja/

14.07h-14.15h S.Vicković, S.Iđuški, P.Vuleković /Endovaskularno zbrinjavanje cerebralnih aneurizmi-naši rezultati/

14.15h-14.23h B.Jelača, V.Kljajić, V.Papić, Đ.Đulvesi, M.Karan, P.Vuleković /Succes rate of sellar floor reconstruction following transsphenoidal endoscopic surgery/

DISKUSIJA

PAUZA ZA RUČAK

SESIJA br. 3 19.09.2014.

RADNO PREDSEDNIŠTVOD.Grujičić, M.Rakić, I.Stefanović

16.00h-16.08h L.Rasulić, M.Samardžić, V.Mićović, A.Savić, B.Živković /Savremeni concept lečenja malignih tumora omotača perifernog nerva/

16.08h-16.16h R.Ilić, M.Milićević, D.Savić, M.Lukić, A.Stanimirović, D.Grujičić /Značaj reoperacije u lečenju recidiva multiformiranog glioblastoma/

16.16h-16.24h D.Savić, R.Ilić, M.Milićević, M.Lukić, A.Stanimirović, D.Grujičić/Hirurško lečenje bilateralnih glioma-naša iskustva/

16.24h-16.32h I.Stefanović, N.Stojanović, V.Novak, A.Kostić, M.Radisavljević, D.Stojanov/preventivna bifrontalna parcijalna lobektomija u pacijenata sa nepovoljnim odnosom zapremine olfaktivnog meningeoma I peritumorskog edema/

16.32h-16.40h P.Perić, S.Tasić-Radovinović, J.Ostojić, S.Nikolajević/Multicentrični, sinhroni, ipsilateralni gliomi mozga/

16.40h-16.48h P.Perić, B.Antić, S.Knežević-Usaj, O.Tasić-Radić, S.Tasić-Radovinović, O.Tarabar/Metahrona Erdheim-Chester-ova bolest sa retrobulbarnom infiltracijom I zahvatanjem CNS-a, nakon lečenja Langerhansove histiocitoze/

DISKUSIJA

KAFE PAUZA

SKUPŠTINA UDRUŽENJA NEUROHIRURGA

19.00H SVEČANA VEČERA

10


SESIJA br. 4 20.09.2014.

RADNO PREDSEDNIŠTVOT.Cigić, M.Joković, M.Papić, M.Savić

09.00h-09.08h V.Janošević, D.Radulović, D.Grujičić,I. Bogdanović, M.Lukić/Spinalne duralne arteriovenske fistule-apsolutne indikacije za hirurško lečenje/

09.08h-09.16h V.Bugarski, S.Batić, M.Papić, Đ.Đilvesi, M.Karan, T.Cigić, P.Vuleković, I.Horvat, B.Jelača,A.Azaševac, M.Trajković/Ishod lečenja aneurizmatske subarahnoidalne hemoragije-procena kognitivnih funkcija/

09.16h-09.24h A.Malivuković, N.Novaković, M.Lepić, Lj.MinićRekonstrukcija lobanje: pregled 117 slučajeva

09.24h-09.32h N.Stojanović, R.Mitić, I.Cvetković, A.Igić, M.Radisavljević/Rešavanje starih nestabilnih povred cervikokranijalnog prelaza vratnog dela kičme, prikaz slučajeva/

09.32h-09.40h N.Stojanović, I.Stefanović, I.Cvetković, R.Mitić, M.Radisavljević, B.Jelenković, A.Kostić/Osnovni hirurški principi rešavanja patoloških promena u cervikotorakalnom prelazu kičme/

09.40h-09.48h R.Mitić, N.Stojanović, A.Igić, M.Aleksić, M.Radisavljević/Hirurška tehnika rešavanja patoloških promena u torakolumbalnom delu kičme kod pacijenata sa uznapredovalim osteoporotičnim procesima ili multiplim lezijama kičmenog stuba/

09.48h-09.56 M.Trajković, T.Cigić, V.Papić, N.Krajčinović, I.Horvat, M.Karan, B.Jelača, A.Azaševac, Đ.ĐilvesiHirurško lečenje degnerativnih oboljenja cervikalnog segmenta kičmenog stuba na Klinici zaneurohirurgiju KC Vojvodine

DISKUSIJA

KAFE PAUZA

Sesija br.5 20.09.2014.

RADNO PREDSEDNIŠTVOT. Milojević, N.Kraičinović, A.Kostić

10.15h-10.23h M.Peulić, A.Peulić, V.Kovačević, R.Nikolić, M.Veljković, Lj.Krstić, M.Todosijević, M.Petrović/Primena senzora pritiska u dijagnostici I praćenju efekta operativnog lečenja lumbalne diskus hernije/

10.23h-10.31h I.Meljnikov, A.Milojević, S. Grebeldinger, B.Radojčić, M.Fimić/Naša iskustva u lečenju hidrocefalusa u dečijem uzrastu/

10.31h-10.39h Đ.Đilvesi, P.Vuleković, T.Cigić, V.Papić, I.Horvat, M.Karan, B.Jelača, A.Azaševac/Fišerova klasifikacija kao predictor ishoda kod pacijenata sa subarahnoidalnom hemoragijom aneurizmatske etiologije/

11


10.47h-10.55h M.Mićović, V.baščarević, L.Rasulić, M.Samardžić, B.Živković/”Mini-open” dekompresija karpalnog kanala-bezbednost I efikasnost hirurške tehnike/

10.55h-11.03h V.Baščarević, M.Samardžić, L.Rasulić, M.Mićović, B.Živković/AVM kao uzrok intrakranijalne hemoragije/

11.03h-11.11h L.Rasulić, M.Samardžić, V.Baščarević, M.Mićović, A.Savić, B.Živković/Hirurgija brahijalnog pleksusa-multidisciplinarni pristup/

11.11h-11.19h M.Peulić, R.Nikolić, M.Veljković, Lj.Krstić, V.Kovačević, M.Petrović,N.Jovanović/Dve godine sa ekspulzijom valvule cisto-atrijalnog šanta/

11.19h-11.27h M.Peulić, R.Nikolić, M.Veljković, Lj.Krstić, T.Stoiljković, V.Kovačević, M.Petrović, N.Jovanović/Rešavanje komplikacija nakon spontane neaneurizmatske subarahnoidalne hemoragije-prikaz slučaja/

11.27h-11.35h V. Kovačević, R. Nikolić, M. Vujadinović, M. Veljković, Lj. Krstić, M. Todosijević, M. Petrović, N. Jovanović, M. Peulić /Reoperativno lečenje lumbalne diskus hernije nakon mikrodiscektomije i klasične discektomije/

DISKUSIJA

KAFE PAUZA

ODLAZAK NA ZAJEDNIČKI IZGLET I RUČAK U VINARIJI “TEMET”, LOZOVIK, JAGODINA

12

XII kongres neurohirurga Srbije - Sažeci radovaMed. čas. 2014; 48 (Suplement 1)

13

NEUROTRAUMA

KLINIČKA EVALUACIJA I ISHODBOLESNIKA SA TEŠKOM POVREDOMGLAVE U SKLOPU POLITRAUMEV. Novak, I. Stefanović, N. Stojanović, A. Kostić, M. Radisavljević, L. Berilažić, B. JelenkovićKlinika za neurohirurgiju KC Niš

Uvod: Ljudski organizam sve češće biva izloženopasnostima koje u većoj ili manjoj meri ugrožavajunjegov život. Politrauma se definiše kao povreda dva ilivise sistema ili organa od kojih bar jedan ugrožava život.Teška povreda glave u mnogome utiče na način i toklečenja bolesnika kao i na brzinu oporavka kodpovređenog.

Materjal i metode: Retrospektivnom studijomobuhvaćen je trogodišnji period kliničke evaluacije ilečenja bolesnika sa teškom kraniocerebralnom povredomu sklopu politraume. Ispitivanje je vršeno na Klinici zaneurohirurgiju KC Niš, u period od početaka 2011. dokraja 2013. godine. Pod teškom povredom glave tretiranisu bolenici sa GKS manjim od 8.

Rezultati: U ovom periodu ukupno je zbrinuto 124politraumatizovanih bolesnika sa teškomkraniocerebralnom povredom. Najčešće su teškekraniocrebralne povrede bile udružene sa povredomgrudnog koša (15,32%), u 5,64% bila je prisustna povredaabdomena, povrede torakolumbalne kičme u 4,03%, apovrede ekstremiteta su zabeležene u 17,74% sličajeva.Samo u 2 slučaja (1,61%) bila je prisustna povredavratnog dela kičme. U 4,03% slučajeva imali smoudruženu povredu glave sa 2 ili vise sistema il iorgana.Kod 61,29% nastupio je oporavak, u 14,51% imali smozaostali nerološki deficit, u 4,03% zaostalo jevegetataiavno stanje a kod 20,16% nastupio je smrtniishod.

Zaključak: Težina kraniocerebralne povrede u sklopupolitraume znatno utiče na brzinu oporavka i krajnji ishodpolitraumatizovanih bolesnika.

Ključne reči: kraniocrebralnepovrede, politrauma,GKS.

STRELNE POVREDE GLAVE Iz VATRENOGORUŽJA: PRIKAz 5 SLUČAJEVALjubodrag Minić, Nenad Novaković, Milan LepićKlinika za Neurohirurgiju, VMA, Beograd

Uvod: Strelne povrede glave spadaju u najtežepovrede glave zbog kojih dve trećine povređenih umire nalicu mesta, a kod više od 90% sama povreda predstavljaprimarni uzrok smrti. U radu je prikazano pet slučajeva

upucavanja civilmim vatrenim oružijem, koji su poslepovređivanja lečeni u Vojnomedicinskoj Akademiji(VMA).

Prikaz slučajeva: Svi povređeni su primljeni prekocentra hitne pomoći, nakon povređivanja iz vatrenogoružija tipa revolvera/pištolja sa solidnim zrnom različitogkalibra. Jadan povređeni je upućen u VMAybogpogoršanja opšteg stanja, a nakon prvobitnog lečenja udrugoj ustanovi. Na prijemu su bez svesti (GCS manji od7). Nakon inicijalnih terapijskih i dijagnostičkihprocedura, vršen je pregled multislajsnim skenerom ipacijenti su upućivani na hitnu hiruršku intervenciju.Protokol operacije je bio isti kod svih pet pacijenata,uključivao je eksploraciju, potpuni debridman i hemostazuulazne i izlazne rane, strelnog kanala i eventualnoodstranjivanje stranog tela. Nakon ovih procedura,učinjena je ekonstrukcija tkiva po slojevima, bez plastikedure i bez kranioplastike. Nakon operacije, pacijenti suboravili na odeljenju intenzivne nege do postizanjazadovoljavajućeg poboljšanja opšteg stanja. Uspešnoizlečenje je postignuto kod 3 pacijenta, i svi su otpuštenisa minimalnim ili bez neurološkog deficita, preostala dvapacijenta su umrla od posledica povrede.

Zaključak: Loše inicijalno opšte stanje pacijenta,nizak GCS skor, hemodinamska nestabilnost i odloženolečenje teške povrede mozga su praćene još višomfrekvencijom umiranja i postoperativnih komplikacijanego obično. Nezavisno od inicijalnog stanja i bez obzirana loše prediktivne faktore, svaka strelna povreda glavekoja direktno ne ugrožava vitalne funkcije, treba da budehitno operisana.

Ključne reči: strelne povrede glave, hirurško lečenje,različiti ishodi

TRAUMATSKI ODLOŽENI EPIDURALNIHEMATOMID. Radiulović, I.Cvrkota, S. Matić

Uvod: Traumatski odloženi epiduralni hematomi(OEH) se mogu definisati kao epiduralna krvarenja kojasu na inicijalnom neuroradiološkom ispitivanju minimalnaili uopšte nisu prisutna, dok se na kontrolnomneuroradiološkom ispitivanju jasno prikazuju. Tokomtrogodišnjeg perioda u našoj ustanovi je tretirano 96epiduralnih hematoma, od čega je 8 (8,3%) imaloodloženu prezentaciju.

Prikaz bolesnika: U ovom radu analizirano je osambolesnika sa odloženim epiduralnim hematomom saznačajnim mas efektom koji je zahtevao hirurško lečenje.Kod tri bolesnika koji su imali blagu povredu glave (GCS


> 12), pogoršanje neurološkog statusa je usloviloponavljanje CT-a endokranijuma i prethodilo detekcijiOEH. U samo jednom od pet slučajeva umerene (8< GCS<13) i teške povrede glave (GCS<9), neurološkopogoršanje je prethodilo detekciji OEH. Svi bolesnici suodmah nakon postavljanja dijagnoze operisani.Postoperativni ishod je bio dobar u svim slučajevima.

Zaključak: Odloženi epiduralni hematomi su krajnjenepredvidivi i dalje predstavljaju značajan dijagnostičkiproblem. Strogo praćenje stanja bolesnika i utvrđivanjeranih znakova pogoršanja i ponavljanje kompjuterizovanetomografije mozga su najzanačjniji faktori za ranudetekciju OEH. Rana detekcija i hitna operacija supeduslov dobrog oporavka bolesnika.

PREŽIVLJAVANJE BOLESNIKA SA TEŠKOMKRANIOCEREBRALNOM POVREDOMzAVISNO OD STAROSTI A.Kostić, M. Radisavljević, V. Novak, N. Stojanović,I. StefanovićKlinika za neurohirurgiju, KC Niš

Kraniocerebralne traume predstavljaju jako čest razloglečenja i hospitalizacije bolesnika na neurohirurškimklinikama ili odeljenjima. Svakako, da se na državnomnivou može govoriti o pravoj epidemiji kraniocerebralnihtrauma. Značajan broj ovakvih bolesnika je starije životnedobi a za ovu populaciju važi niz epidemioloških,terapijskih i prognostičkih specifičnosti. Ispitivali smopreživljavanje 61 bolesnika, sa teškim kraniocerebralnimpovredama, lečenih na Klinici za neurohiurgiju u Nišu. Ustudiji je bilo 27 bolesnika starijih od 40 godina, apreživelih 7 (25,93%). Mlađih od 40 godina je bilo 34, apreživelih 20 (58,82%). Bolesnici mladji od 40 godinaznačajno su bolje preživljavali teške kraniocerebralnepovrede od starijih (Mantel Hencel Hi kvadrat test:2=6,49 i p=0,0011; p<0,05).

Ključne reči: kraniocerebralna trauma, starost,preživljavanje

MONITORING INTRAKRANIJALNOGPRITISKA I DEKOMPRESIVNAKRANIOTOMIJA KOD PACIJENATA SATEŠKOM KRANIOCEREBRALNOMPOVREDOMMomir Jovanović4, Ljiljana Vujotić1,2, Vesna Janosević1,Ivan Soldatovic2,3, Danilo Radulović1,2, VojislavBogosavljević1, Vesna Simić4.1Klinički centar Srbija, Beograd, Odeljenjeneurohirurgije.2Medicinski fakultet, Univerziteta Beograd

3Institut za statistiku4Opšta bolnica Ćuprija, odeljenje neurohirurgije

Sažetak: Povišen ICP i smanjena cerebralna perfuzijasu povezani sa cerebralnom ishemijom i smanjenomšansom za preživljavanje pacijenta sa teškomkraniocerebralnom povredom (TBI). Smanjenjepovišenog intrakranijalnog pritiska (ICP) je jedan odciljeva u terapiji. Analizirali smo efekat ICP monitoringa idekompresivne kranioktomije na ishod lečenja.

Metode: Formirali smo dve grupe, prva koja je brojila52 pacijenta sa teškom kraniocerebralnom povredom(TBI) (GCS≤8) i sa plasiranim sistemom za merenje ICP idruga, kontrolna grupa od 45 pacijenta bez plasiranog ICPsistema za merenje pritiska. Samo su pacijenti iz prvegrupe sa malignom intrakranijalnom hipertenzijom (ICH)tretirani dekompresivnom kraniotomijom (DC).

Rezultati su analizirani standardnim statističkimmetodama (χ2 test, Fisher's test,npr).

Rezultati: U prvoj grupi sa sistemom za ICPmonitoring 17 od 52 pacijenta je tretiranodekompresivnom kranioktomijom. Značajnao sniženjeICP javilo se u ranom postoperativnom periodu (38.82 do22.76.mmHg, srednja vrednost) i značajno je bio sniženICP na kraju lečenja, u poredjenju sa kontrolnom grupom( srednja vrednost=25.00, odnosno 45.30 mmHg )

Ishod na kraju u prvoj grupi,pri otpustu je bio bolji saDC u odnosu na pacijente kojima nije radjena DC(GOS=2.47, and GOS=1.00).

Zaključak: Rani, brzi i adekvatni tretman povišenogICP može da poboljša ishod lečenja pacijenta sa ozbiljnomdifuznom TBI i upornom intrakranijalnom hipertenzijom.Rana dekompresivna kraniotomija smanjuje vrednosti ICPi pobojšava ishod lečenja. Preduslov za pravovremenodelovanje je monitoring ICP_a. Dekompresivnukraniotomiju treba uvesti kao standardan tretman kodpacijenata sa ICP > 25mmHg, kada je nemoguće snizitivisok pritisak drugačijim metodama.

Ključne reči: Dekompresivna kraniotomija,Intrakranijalna hipertenzija, ICP monitoring, TBI

TRETMAN PACIJENATA SA TEŠKOMKRANIOCEREBRALNOM POVREDOM UJIL-U OPŠTE BOLNICA SUBOTICA,SUBOTICA U PERIODU JANUAR 2009.-MAJ2014.Bojan Bagi1, Kornelija Rihtarec1, Goran Bićanin2,Dragana Šuković2, Tijana Šolaja1

1Služba za anesteziju sa reanimatologijom , Opštabolnica Subotica,Subotica2Služba za hirurgiju, Opšta bolnica Subotica,Subotica

14


Trenutno širom sveta oko 6 miliona ljudi godišnjeumre zbog posledica traumatizma, što čini 10% ukupnogletaliteta u svetu. Projekcija je da će 2020. kod 8,4 milionaljudi uzrok smrti biti traumatizam. Incidencaneurotraumatizma u USA je 200/100000 stanovnikagodišnje, a mortalitet je 7-15%. Od svih kraniocerebralnihtrauma( KCT ) 80% predstavljaju lake ( GCS 14-15 ),10% srednje teške ( 9-13 ) i 10% teške ( GCS 3-8 ).Ujedinici intenzivnog lečenja tretiraju se teške KCT i ovepacijente karakteriše akutna životna ugroženost ,hemodinamska nestabilnost, izražen snažan inflamatorniodgovor( SIRS ) jak oksidativni stres, oštećenje višeorgana ( MOF ), izraženi katabolizam, hipermetabolizam,gubitak masti, intolerancija glukoze, oštećenjeimunološkog sistema, sniženje nivoa glutamina...

Analizom perioda od januara 2009- maja 2014 godineu JIL-u Opšte bolnice Subotica se godišnje lečilo uproseku 10 tak pacijenta sa teškom KCT.Primenjene susve terapijske mere koje se po važećim protokolima Ivodičima primenjuju u lečenju pacijenta sa teškom KCP uJIL na sekundarnom nivou.

Posebna pažnja je posvećana dobroj okigenaciji,održavanju perfuzionog pritiska mozga ( CPP ) i to vodećiračuna o nivou srednjeg arterijskog pritiska ( MAP) inivou intrakranijalnog pritiska (ICP ).

Ključne reči: kraniocerebralna povreda, intenzivnolečenje

MINIMALNO INVAzIVNE TERAPIJSKEPROCEDURE DEGENERATIVNIH PROCESAU LUMBALNOM DELU KIČMENebojša StojanovićKlinički centar Niš, Neurohirurška klinika Niš

Tendencija da se što manjom hirurškom lezijompacijent dovede u stanje funkcionalnosti, je opšti trendzadnjih decenija. Minimalno invazivne procedure nakičmi su u razvoju zadnjih desetak godina. Rešavanjeteških degenerativnih promena minimalnim pristupimazahteva dobru tehničku pripremu i dobro indikacionopodručej. Osnovi princip da svaka metoda lečenja nesmeda izlazi iz jasno postavljenih indikacionih opsega, je uosnovi kvalitenog lečenja minimalnoinvazivnimpristupom.

Na Neurohirurškoj klinici se od 2012 rutinskiprimnjuje nekoliko metoda minimalno invazivnogtretiranja degenerativnih promena u lumbalnom delukičme.

Tehnika transkutane stabilizacije spondilolisteza inestabilnih preloma, pokazala je izuzteno kvalitetanpostoperativni tok , sa jako kratkim vremenomhospitalizacije i veoma brzim kliničkim poboljšanjima.Uradnjeo je 15 transkutanioh fiksacija, od koje su 4 satranskutanim TLIF om. Indikaciono područje se odnosilona spondilolisteze I i II stepena sa bolnim lumbalnimsindromom i klaudikacionim neurološkim ispadima.Najboplje rezultate smo postizali kod isthmicspondilolisteza, degenerativnih spondilodiscita itraumatskih spondilolisteza.Postizanje kompletnihkorekcija je najbolja kod traumatskih spondilolisteza,koije su posledica preloma lukov, kao i spondilolistezakoje su posledica nestabilnih artikualrnih zglobova.Spondilodicitične spondilolisteze su zahtevale težihirurški pristup, i to primeu tanskutane fiksacije i

transkutanog ubacivanja intradiskalnog cage-a (TLIF),kada su dobijane delimične dobre korekcije uz odizanjei.v. prostora i smanjivanja forimalne kompreije nakorenove u predelu sponilolisteze.

Stentovanje, kao minimalno invazivne perkutanestabilizacije patoloških preloma u lumbalnom delu kičme,primenjivalo se pre svega u slučajevima osteoporotičnihfraktura, kao i kod nekih traumatskih frakutura. Očuvankortikalni deo pršljenskog tela uz njegov kolaps, bila jeindikaciona granica primene stentovanja korpusa saubacivanjem vertebrocemnta, nakon nejgove ugradnje.Stentovanje pršljenskih tela je uradjeno kod 6 pacijenata.Post intervento pacijenti su pokazali izizetan brz kliničlkioporavak i spremnost za primenu fizikalnih procedura.

Vertebrocementiranje je najčešće primenjivano uslučajevima osteoporoičnih preloma pršljenskioh tela.Primećeno je da odmah nakon aplikacije vertebrocementau pršljenska dela, dolazi do smanjivanja tenzionog bola ukičmenom stubu kao i bola, koji je posledica kompresijekorenova u suženim foramenima. Najčešće je radjenovertebrocementiranje više pršljenskih tela u jednom aktu.

Intradiskalna transkutana infiltacija bočnimpristupom, inikovana je kod pacijenat sa progresivnomdegeneracijom intravertbralnog diskusa. Indikacija jepostavljana na osnovu NMR dijagnostike, kojom jeutvrdjivano odsustvo kompresivnog efekta na korenove,ili prsustvo malih diks hernijacija, koje nisu bile za aktivanhirurški tretman. Ubacivan je trimacinalon acetonid, kaodugo delujući kortikopreparat. Metoda je već dugo uprimeni i tretirano je u više od 100 pacijenta. Kod višše od90% paijenat već nakon 10 dana bivaju smanjenesubkjektiven tegobe. U osnovi dobrog post interventogrezulkata je i dobro postavljeno indikaciono posručje, a toje da dominira zapaljenska komponenta u odnosu nakompresivnu.

15

MINIMALNO INVAzIVNA NEUROHIRURGIJA

ENDOSKOPSKA HIRURGIJAHIDROCEFALUSADanica Grujičić1,3, Rosanda Ilić1, Miodrag Lukić2,Aleksandar Stanimirović1, Mihajlo Milićević1, Irena Cvrkota1, Dragan Savić1

1Klinika za neurohirurgiju Klinički centar Srbije2Odsek neurohirurgije Opšte bolnice Užice3Medicinski fakultet Univerziteta u Beogradu

Uvod: Pojam hidrocefalusa je poznat još iz dobaHipokrata. To je poremećaj koji nastaje usled disbalansaizmeđu produkcije i resorpcije cerebrospinalne tečnosti;uzrokujući proširenje komornog sistema i porastintrakranijalnog pritiska. Ne predstavlja jedno oboljenje,već krajni rezultat širokog spektra raznih kongenitalnih ilistečenih patoloških procesa. Komunikantni hidrocefaluspredstavlja najčešču formu, gde je uzrok poremećajresorpcije likvora, što se javlja kao komplikacijameningitisa, intrakranijalnog krvavljenja ili nakonpovrede mozga. Nekomunikantni, opstruktivnihidrocefalus se karakteriše poremećajem komunikacijeizmeđu ventrikularnog sistema i subarahnoidnog prostora,a može biti izavan tumorima, cistama, aneurizmama, ikongenitalnim malformacijama, uključujući i stenozuSivijevog akvedukta. Iako je prva endoskopskaintervencija izvedena od strane Lespinasse (1910) andMixtera (1923) ventriculocisternostomija je zahvaljućinapretku tehnologije postala standardna metoda u lečenjunekomunikatnog hidrocefalusa tek unazad 20 godina. Idalje je sporno pitanje indikacija za ovu intervenciju, kaoi postojanje prednosti odnosno nedostataka u odnosu naugradnju šanta.

Poseban problem predstavlja trikomorni hidrocefalusuzrokovan promenama u predelu akvedukta imezencefalona koje mogu odgovarati kakoniskogradusnim tumorima tako i hamartomima moždanogtkiva.

Metodologija: U toku predhodnih 5 godina naodeljenju neuroonkologije je urađeno preko 50endoskopskih ventrikulocisternostomija. Od toga je bilo11pacijenata sa tumorima pinealne regije, gde je pored oveintervencije kod 4 pacijenta bilo moguće uzeti ireprezentativni uzorak za biopsiju. Kod ostalih pacijenatakod kojih je indikacija za endokopsku intervenciju bilapostojanje trokomornog hidrocefalusa najčešći uzrok jebio postojanje lezije u predelu tektuma mezencefalona (kod 12 pacijenata), a potom postojanje kongentalnestenoze Sivijevog akvedukta ( kod 4 pacijenta) ili tumoradrugih lokalizacija ( 3 pacijenta). Osim navedenog kodjednog pacijenta se radilo o postraumatskomhidrocefalusu, kod 6 pacijenata je intervencija urađenanakon ugradnje i pojave insuficijencije šanta. Kod ostalihpacijenata nije verifikovan specifični uzrok.

Rezultati: Ukupno je bilo potrebno kod 7 pacijenatanakon endoksopske intervencije, zbog neuspeha, ugraditišant, i to kod 3 pacijenta sa normotenzivnimhidrocefalusom nepoznate etiologije, kao i kod kod trojedece mlađe od godinu dana. Takođe je kod jednogpacijenta kod kojeg je ETV urađena nakon insuficijenciješanta, bilo neophodno plasirati sistem sa druge strane. Nijebilo značajnijih komplikacija. Kod nekoliko pacijenata jedošlo do pojave likvoreje na operativnu ranu, koja jesanirana, a kod jednog pacijenta je došlo do pojavehroničnog subduralnog hematoma, koji je operisan, sapotpunim oporavkom pacijenta nakon intervencije.

Zaključak: Endoksopska ventrikulocisternostomijapredstavlja efikasnu metodu u lečenju trokomorskoghidrocefalusa. Posebnu grupu predstavljaju pacijenti salezijama tektuma mezencefalona, kod kojih je u našojseriji ova procedura imala zadovoljavajući uspeh kod svihpacijenata, dok same lezije u daljem praćenju nisupokazale tendenciju ka progresiji. Takođe nije biloneuspeha ni kod pacijenata sa kongenitalnom stenozomSilvijevog akvedukta. Ova procedura može biti rešenjekod određenog broja pacijenata sa insuficijencijom ranijeplasiranog šanta, dok je njena efikasnost u uzrastu dogodinu dana diskutabilna, mada je broj pacijenata ovoguzrasta u našoj seriji mali.

Tačno preoperativno određivanje uzroka nastankatrikomornog hidrocefalusa je preduslov uspehaendoskopske intervencije. Stanja posle pasivnihintrakranijalnih hemoragija ili infekcija retko kadapredstavljaju indikaciju za endoskopsku ventrikulo-cisternostomiju.

KOMPLETNO-ENDOSKOPSKAINTERLAMINARNA OPERATIVNATEHNIKA U HIRURŠKOM LEČENJUKOMPRESIVNIH LEzIJA LUMBALNEKIČMEMarko Marković, Nenad ŽivkovićKliničko bolnički centar Zemun- Beograd

Uvod: Kompletno-endoskopske operacije lumbalnekičme spadaju u minimalno invazivne hirurške procedureu najužem smislu reči. Endoskopska operativna tehnikapolako postaje standard u raznim patološkim stanjimazbog prednosti minimalno invazivne hirurgije kakointraoperativno tako i postoperativno. Interlaminarni itransforaminalni pristup su dve kompletno-endoskopskeprocedure na raspolaganju u operativnom lečenjukompresivnih lezije lumbalne kičme.

Cilj: Prezentovati i razjasniti sve aspekte kompletno-endoskopske operativne tehnike, i prikazati rezultatelumbalne discektomije i monosegmentne dekompresijekod stenoze kanala kompletno-endoskopskom


16


interlaminarnom tehnikom pacijenata operisanih u perioduod tri godine u poredjenju sa rezultatima konvencionalnihmikrohirurških operacija iz dosadašnje kliničke prakse.

Materijal i metode: Analiza kliničke serije od 272patijenta kod kojih je uradjena kompletno-endoskopskainterlaminarna discektomija i 8 pacijenata sa kompletno-endoskopskom interlaminarnom dekompresijom kodmonosegmentne stenoze kanala, u periodu od 3 godine.Pored standardnih i specifičnih parametara, vizualnaanalogna skala je korišćena u gradaciji bola.

Rezultati : Postoperativno 88% pacijenata nije imalonikakve radikularne bolove, i 9% je imalo povremeneblage bolove. Nije zabeležena pojava značajnih hirurškihkomplikacija. Kod tri pacijenta manja lezija nerva semanifestovala prolaznim parestezijama, i kod tri pacijentazabeležena je prolazna likvoreja. Stopa recidiva je iznosila3.8%. Ekstirpacija prolabiranog diska i potpunadekopresija je tehnički bila izvodljiva kod svih pacijenata.Kompletno-endoskopska tehnika je pokazala značajneprednosti u sledećim aspektima: lumbalni i radikularnibol, rehabilitacija, pojava komplikacija, i traumatizacija.

Zaključak : Rezultati operativnog lečenja kompletno-endoskopskom tehnikom su superiorni u odnosu nakonvencionalnu mikrohiruršku discektomiju saprednostima u vidu smanjene traumatizacije, boljemobilnosti pacijenata, minimalizacije postoperativnogbola, i bez komplikacija u vidu pojave epiduralnog ožiljkai infekcija. Odabirom odgovarajućeg pristupa odinterlaminarnog do posterolateralnog ili lateralnogtransforaminalnog, lumbalna diskus hernija u ili izvanspinalnog kanala kao i druge monosegmentnekompresivne lezije, mogu se uspešno rešiti kompletno-endoskopskom tehnikom uz preduslov pravilnopostavljenih indikacionih kriterijuma.

Ključne reči: kompletno-endoskopska discektomija,interlaminarna dekompresija, lumbalna diskus hernija,monosegmentna stenoza.

KORELACIJA POREMEćAJA KLINIČKOGSTANJA SA ISHODOM KOD HIRURŠKI IENDOVASKULARNO TRETIRANIHPACIJENATA SA SUBARAHNOIDALNOMHEMORAGIJOM ANEURIzMATSKEGENEzEA. Azaševac, Đ. Đilvesi, T. Cigić, V. Papić, B. Jelača, P. Vuleković

Uvod: Osnovu tretmana pacijenata sadijagnostikovanim intrakranijalnim aneurizmamapredstavlja sprečavanje ili smanjenje mogućnosti ruptureaneurizme kao i lečenje efekata subarahnoidalnehemoragije te prevencija i lečenje komplikacija.

Cilj: Utvrditi u kojoj meri poremećaj opšteg ineurološkog stanja utiče na ishod kod hirurški iendovaskularno tretiranih pacijenata sa subarahnoidalnomhemoragijom aneurizmatske geneze.

Materijal i metode: Od ukupno 313 hospitalizovanihpacijenata sa intrakranijalnim aneurizmama na Klinici zaneurohirurgiju, Kliničkog centra Vojvodine u periodu od01.01.2008. do 31.12. 2011. godine, ovim istraživanjemobuhvaćano je 275 bolesnika sa subarahnoidalnomhemoragijom aneurizmatskog porekla. U čitavoj serijibolesnika posmatrane su polna i starosna struktura,klinički i neurološki status (vrednovan skalom Svetskefederacije neurohirurga – WFNS) i ishod (premaGlazgovskoj skali ishoda). Kod hirurški i endovaskularnotretiranih bolesnika zasebno je posmatran ishod u odnosuna inicijalni neurološki status.

Rezultati: Bolesnika muškog pola je ukupno 35%, aženskog 65%. Prosečna starost svih bolesnika je 54godine. Hirurški je tretiran 51% pacijenata,endovaskularno 21%, konzervativno 28%. Kod operisanihpacijenata povoljan ishod (GR/MD) imalo je 79% ugradusu WFNS 1; 52% u WFNS 2; 68% u WFNS 3; 44%u WFNS 4; 6% u WFNS 5. Nepovoljan ishod (SD/V)zabeležen je kod 6% operisanih pacijenata u gradusuWFNS 1 i 2, kod 14% u WFNS 3 i 32% u WFNS 4 i 5.Letalan ishod kod operisanih pacijenata imalo je njih 15-34% u prva četiri WFNS gradusa, dok je u gradusu WFNS5 mortalitet 63%. Kod endovaskularno tretiranihpacijenata povoljan ishod imali su svi pacijenti u gradusuWFNS 1; 82% u WFNS 2; 67% u WFNS 3; 33% u WFNS4 i nijedan bolesnik u WFNS 5. U istoj grupi nepovoljanishod bio je kod 9% pacijenata u WFNS 2 i 3, dok je uWFNS 4 nepovoljan ishod bio kod 50% pacijenata.Letalan ishod imalo je 9-25% pacijenta u gradusu WFNS2-4. Kod svih endovaskularno tretiranih bolesnika sainicijalnim gradusom WFNS 5 ishod je bio letalan.

Zaključak: Kod hirurški i endovaskularno tretiranihbolesnika sa rupturiranim intrakranijalnim aneurizmamaporemećaj kliničkog stanja pri prijemu presudno utiče naishod tako što su i morbiditet i mortalitet statističkiznačajno veći kod bolesnika koji su inicijalno u teškomkliničkom stanju.

Ključne reči: intrakranijalna aneurizma, hirurškitretman, endovaskualrni tretman, ishod

ENDOVASKULARNO LEČENJEINTRAKRANIJAKNIH ANEURIzMI-NAŠAISKUSTVASnežana Lukić1, Milan Mijailović1, Radivoje Nikolić2,Milorad Veljković2, Ljubomir Krstić2, Miodrag Peulić2

1KC Kragujevac, Odeljenje Interventne radiologije,2KC Kragujevac, Centar za neurohirurgiju

17


Uvod: Endovaskularna embolizazicija intrakranijalnihaneurizmi je minimalno invazivni tretman koji ima za ciljprevenciju rupture aneurizme ili da isključi iz vaskularnecirkulacije već rupturiranu intrakranijalnu aneurizmu.Embolizaciju je moguće uraditi coilovima, primenomflow divert stentova ili primenom stenta i coilova.

Cilj rada: prikaz dobijenih rezultata i komplikacija,kod primene endovaskularne embolizacije intrakranijalnihaneurizmi.

Materijal i metode: U periodu od 2007-2014.g. jeurađeno 304 endovaskularnih embolizacija aneurizmi.Metoda je primenjena, kod 216 rupturiranih i 88nerupturirane aneurizme. Prisustvo intrakranijalnihaneurizmi je dijagnostikovano na multidetektoskojkompjuterizovanoj tomografiji, magnetnoj rezonanci ilirotacionoj 3D digitalnoj angiografiji. Za embolizaciju suse koristili coilovi, flow divert stentovi, kombinacija stenti coilovi.

Rezultati: Najčešća lokalizacija aneurizme je bila nacarotisinterni (109 patienata, 36%). Veličina aneurizmi sekretala od 2-35mm. Inicijalna kompletna okluzijaaneurizme je bila kod 174 pacijeanta (81%), delimičnokompletna kod 24 patienata (11%) i nekompletna kod 9(8%) patienata. Kod 42 pacijentasu bile prisutne multipleaneurizme, 2 ili vise. Najveći broj viđenih aneurizmi kodjednog pacijenta je 7. Komplikacije, proceduralne: 8ruptura aneurizmi, kod 6 pacijenata je došlo do protruzijecoilova, svi su rešeni aplikacijom stenta. Migracijacoilovai stentova nije bilo. Postproceduralne komplikacije:prisustvo ishemije sa lakim neurološkim deficitima koji suse nakon 6 meseci u potpunosti izgubili kod 38 (10.6%)pacijenata. Definitivni neurološki deficit kod 12 (3,4%)pacijenata. Prisustvo perifokalnog edema nakonembolizacije nerupturiranih aneurizmi kod 26 (21%)pacijenta. Preživljavanje u grupi pacijenata sanerupturiranim aneurizmama 100%. U grupi pacijenata sarupturom aneurizme u kliničkomgradusu HH1 95%, HH288%, HH3 65% HH4 38%.

Zaključak: Endovaskularna embolizacija rupturiranihintrakranijalnih aneurizmi je efikasna procedura u lečenjunerupturiranih i rupturiranih intrakranijalnih aneurizmi.Neophodan timski rad, dobar izbor materijala, adekvatnastrategija coilovanja i post terapijska adekvatna nega.

Ključne reči: endovaskularni koiling, intrakranijalnaaneurizma, subarahnoidalna hemoragija.

ENDOVASKULARNA EMBOLIzACIJAANEURIzME VENE GALENI, PRIKAzSLUČAJASnežana Lukić, Milan Mijailović, Slobodan Obradović,Radivoje NikolićKlinički centar Kragujevac

Aneurizma vene Galeni je kongenitalna malformacijai uzrok je mobiditeteu i mortalitetu, neonatusa i dece uranom životnom periodu. Karakteriše je prisustvointrakranijalne arterijsko-venske fistule sa dilatiranomvenom Galeni i aneurizmom na veni Galeni. Ovamalformacija se prezentuje: srčanom insuficijencijom,hidrocefalusom, moždanim krvarenjem, mortalitetom90%.

Cilj: Prikaz slučaja, devojčice u starosnoj dobi od 4.g.kojoj je dijagnostikovana aneurizma v.Galeni nakonrođenja, a endovaskularna embolizacija urađena u četvrtojgodini života sa vremenom praćenja rezultata 2 godine.

Materijal: Pacijentkinji je dijagnostikovana na ColorDoppleru u drugoj nedelji nakon rođenja, aneurizmav.Galeni. U 8-om mesecu života je urađena magnetnarezonanca, gde je vizuelizovana aneurizma v.galeni15x17x12mm. Do 3 godine bez neuroloških deficita, a učetvrtoj godini su prisutni znaci povišenogintrakranijalnog pritiska, sa razvijanjem hidrocefalusa,glavoboljom, epistaksom i ataksijom. U četvrtoj godiniživota, na MR dijagnostikovana bilobarna aneurizmav.Galeni, veličine 32x29mm i 22x17mm. i hidrocefalus. Uopštoj anesteziji je urađena endovaskularna embolizacijaaneurizme v.Galeni coilovima. Korišćeni su coliovi odplatine i hidrocoilovi.

Rezultati : Mikrokateter je pozicioniran kroz a.cerebripost. dex. u proksimalni lobus aneurizme i kroz njega supozicionirani Presidio microcoils PC18, a finalnaembolizacija je urađena Hydroframe coilovima. Ukupanbroj pozicioniranih coilova je bio 21, ukupne dužine375cm. Na kontrolnoj DSA efekat prekida protoka udistalni lobus aneurizme je postignut. Nakod izvoda izopšte anestezije, devojčica je bila bez neuroloških deficita.Nakon 24h je urađena kontrolna MR angiografija, gde jeverifokavana potpuna embolizacija aneurizme V.Galeni.Kontrolni MRI pregled je urađen nakon 6 meseci.Hidrocefalus perzistira, distalni lobus aneurizme v:galenije znatno manjih dimenzija, jer je tromboziran,transverzalni sinusi su normalne širine. Nakon godinudana, hidrocefalus je normotenzivni, nematransependimalne resorpcije likvora. Devojčica nije imalau tom periodu epistakse, glavobolju i mučninu.

Zaključak: Neophodna je adekvatna analizaneurološkog, patofiziološkog i anatomskog statusapacijenta, da bi se odabrala adekvatna strategija lečenja.Odabir adekvatne strategije i primene odgovarajućegembolizacionog materijala su preduslov za tehnički uspehterapijske procedure. Neophodno je kontinuiranopostproceduralno kontrolisanje pacijenta, kako klinički,tako i primenom imidžing procedura.

Ključne reči: Aneurisma, v.Galeni, endovaskularnaembolizacija.

18


ENDOVASKULARNO zBRINJAVANJECEREBRALNIH ANEURIzMI – NAŠIREzULTATIVicković S.1, Iđuški S.2, Vuleković P.31Klinika za anesteziju i intenzivnu terapiju2Centar za radiologiju3Klinika za neurohirurgiju, KC Vojvodine, Novi Sad

Cerebralna aneurizma predstavlja proširenje lumenamoždane arterije koje je nastalo kao posledica defektanekog od slojeva zida krvnog suda. Cerebralne aneurizmesu najčešće u slivu a. carotis interne, a subarahniodalnokrvarenje kao komplikacija, javlja se onda kada jedijametar aneurizme veći od 5mm. Endovaskularneneurohirurške procedure su veoma kompleksne, tezahtevaju opštu anesteziju, ozbiljno planiranje ipredviđanje, kao i dobru koordinaciju. Preoperativnaevaluacija ovih pacijenata obuhvata osvrt na hroničnebolesti, utvrđivanje prisustva alergije na kontrast, kao iobavezan preoperativni skrining hemostaze. Upremedikaciji treba primeniti anksiolitike, Ca –antagoniste i antiemetike. Kako bi se obezbedilaprotekcija mozga tokom anestezije, neophodno jeprimeniti lekove koji imaju najbolji hemodinamski profil ipovoljan efekat na cerebralni metabolizam. Poreduobičajenog monitoringa vitalnih parametara, trebaobezbediti monitoring intrakranijalnog pritiska i kada jeindikovano cerebralnu oksimetriju. Procedura se izvodi utotalnoj intravenskoj ili opštoj balansiranoj anesteziji uzupotrebu remifentanila i nedepolarizujućihneuromuskularnih blokatora. Neophodno je obezbeditimiran uvod u anesteziju. Tokom okluzije cerebralniharterija, treba povećati cerebralni krvni protok za 30-40%od bazalnog, što se može postići primenom fenilefrina ilidopamina kod bradikardnih. Tokom injekcije lepka, trebaobezbediti kontrolisanu hipotenziju. U tu svrhu se moguprimeniti ß-blokatori ili nitroglicerin. U toku sameprocedure, moguće su komplikacije: ruptura aneurizme,spazam moždanog krvnog suda, nedovoljna obliteracijaaneurizme, ispadanje "coiling"-a u lumen krvnog suda,parcijalni ulazak "coiling"-a u lumen krvnog suda. Ovaretrospektivna studija prikazuje rezultate ostvarene u KCVojvodine tokom prethodnih sedam godina (2007-20014).Ukupno je zbrinuto 150 pacijenata. Minimalno invazivneprocedure imaju visok procenat uspešnosti, nizak rizik odnastanka komplikacija, skraćeno vreme oporavka uodnosu na konvencionalne metode hirurškog lečenja.

SUCCESS RATE OF SELLAR FLOORRECONSTRUCTION FOLLOwINGTRANSSPHENOIDAL ENDOSCOPICSURGERyBojan Jelača1, Vladimir Kljajić2, Vladimir Papić1, Đula Đilvesi1, Mladen Karan1, Petar Vuleković1

1Clinic of neurosurgery, Clinical center of Vojvodina,University of Novi Sad, Serbia2Ear, Nose and Throat Clinic, Clinical center ofVojvodina, University of Novi Sad, Serbia

Introduction The purpose of adopting a new surgicaltechnique is to accomplish objectives with minimalcomplications.The endoscopic endonasal transsphenoidalapproach for the treatment of sellar lesions is widelyaccepted and is being refined continuously. However,CSF rhinorrhea as a post-operative CSF leakage, withpossible occurrence of meningitis can be very dangerous.

Aim The aim of this paper is to determine the successrate of sellar floor reconstruction followingtranssphenoidal endoscopic surgery.

Material and methods At the Clinic of Neurosurgery,Clinical Centre of Vojvodina in Novi Sad we performendoscopic endonasal transsphenoidal surgery for sellarlesions for the past four years. All surgeries have beenperformed by a team of neurosurgeon and ENT surgeon.Success of sellar floor reconstruction is measured in termsof incidence of postoperative CSF rhinorrhea andmeningitis. We used Kelly’s classification to evaluateintraoperative CSF leakage. In grade 0 patients (withoutCSF leakage) we reconstruct sellar floor only withcombination of hemostatic agent and a layer of hydrogelsealant. In grade I patients (low grade leakage) we usecombination of hemostatic agent, autologous fat graft andosseous part of nasal septum. In patients grade II (highgrade leakage) the mentioned repair is then covered with alayer of hydrogel sealant and CSF diversion via lumbardrain is applied.

Results A total of 64 endoscopic transsphenoidalprocedures were performed for the past four years. Therewere54 macroadenomas, 6 craniopharyngeomas, 2microadenomas and 2 cases of abscess of the sellar region.We had 15 patients (23, 4%) with intraoperative CSFleakage. Post-operative CSF rhinorrhea occurred in fourpatients (6, 25%) and three of them recovered completelyby using one more time CSF diversion via lumbar drainand conservative treatment. Only one patient needed newendoscopic surgery to repair the sight of leakage. Therewere no cases of postoperative meningitis.

Conclusion In our series method of sellar floorreconstruction is determined by presence and volume ofCSF leaking. Although this part of procedure isdemanding it have a great influence on furthercomplication rate and the patient outcome.

19


SAVREMENI KONCEPT LEČENJAMALIGNIH TUMORA OMOTAČAPERIFERNOG NERVARasulić L., Samardžić M., Baščarević V., Mićović M.,Savić A., Živković B.Klinika za neurohirurgiju, Klinički centar Srbije

Uvod: Maligni tumor omotača perifernog nerva jeretki varijetet mekotkivnih sarkoma ektomezenhimalnogporekla. Nastaje iz Švanovih ćelija ili pluripotentne ćelijenervnog grebena.

Metod: U ovu studiju su uključeni svi pacijentioperisani u našoj klinici sa patohistološki potvrđenimmalignim tumorom omotača perifernog nerva u poslednjih30 godina. Sprovedena je detaljna analiza 22 istorijebolesti. Posmatrani parametri su uključivali veličinupalpabilne mase, lokalizaciju, prisustvo bola, motorni i/ilisenzorni deficit, trajanje simptoma, udruženost sasindromima, neuroradiološke karakteristike na MRpregledu, patohistološki gradus i vrstu tretmana.

Rezultati: Bilo je 38,8% žena i 61,2% muškaraca unašoj grupi ispitanika. Najmlađi pacijent imao je 16, anajstariji 81 godinu. Najčešća lokalizacija je n.ischiadicus. 71% pacijenata uključenih u studiju imalo jebol kao simptom. Veličina tumora je varirala od 0,5cm do24cm. 21% imalo je NF1. Većina pacijenata je pripadalaWHO gradusu III (56%). Radikalna resekcija je postignutau 72,2%, resekcija sa pozitivnim marginama u 27,3%slučajeva. Ajduvantna radioterapija je sprovedena u 66,6%slučajeva. Petogodišnje preživljavanje je bilo 58%.

Zaključak: Ove lezije predstavljaju veliki izazov zaterapiju. Ćelijska diferencijacija i histološki gradus su sepokazali kao najvažniji prognostički faktor zapreživljavanje. Postoperativna radioterapija ima važnuulogu u preživljavanju. Svi prikupljeni podaci pokazuju dasu individualni i multidisciplinarni pristup neophodni ulečenju ovih tumora, međutim i sa multimodalnomterapijom ovi tumori imaju lošu prognozu.

zNAČAJ REOPERACIJE U LEČENJURECIDIVA MULTIFORMNOGGLIOBLASTOMARosanda Ilić1, Mihajlo Milićević1, Dragan Savić1,Miodrag Lukić2, Aleksandar Stanimirović1,Danica Grujičić1,3


Uvod: Multiformi glioblastom predstavlja malignitumor mozga sa lošom prognozom i kratkim

preživljavanjem upokos multidisciplinarnom onkološkomlečenju. Prediktivni faktori za preživljavanje su starosnadob pacijenta, funkcionalni status (KPS, ECOG PS),stepen resekcije tumora i MGMT status. Temozolomidkao primarna hemioterapija sada predstavlja standard ulečenju ovih bolesnika u našoj zemlji. Nema dovoljnopodataka o reoperaciji kao prognostičkom faktoru. Dosada u literaturi postoje oskudni podaci, prema kojima jereoperisano 10-30% pacijenata. Opšte prihvaćeneindikacije za reoperaciju glioblastoma su pacijenti mlađiod 65 god., u dobrom opštem i neurološkom statusu (KPS≥ 60), povoljna lokalizacija tumora (“neme zone”) iinterval nakon prve operacije do MRI-om mozgaverifikovanog recidiva duži od 6 meseci.

Rezultati: Ovim radom su obuhvaćeni pacijentireoperisani zbog recidiva glioblastoma u ovoj klinici uperiodu od 2011. do 2014.g. Najduži period praćenja je 2,5godine, dok je najkraće preživljavanje nakon reoperacijebilo 2 meseca. Najveći broj reoperacija je 5. Poredhirurškog lečenja najveći broj pacijenata je dobijao isekundarnu hemioterapiju.

Zaključak: Reoperacija ima značajnu ulogu uprodužetku preživljavanja kod pacijenata sa multiformnimglioblastomom. Posebnu grupu predstavljaju mladipacijenti, sa lokalnim recidivom u neelokventnimregijama, kod kojih preživljavanje nakon reoperacijemože biti i duže od 2,5 godina, sa očuvanim neurološkimstatusom.

HIRURŠKO LEČENJE BILATERALNIHGLIOMA - NAŠA ISKUSTVADragan Savić1, Rosanda Ilić1, Mihajlo Milićević1

Miodrag Lukić2, Aleksandar Stanimirović1, DanicaGrujičić1,3


Uvod: Uprkos napretku dijagnostike, tehničke podrškei mikrohirurške tehnike grupa tumora koji primarnozahvataju srednju liniju - korpus kalozum, ili koji sepropagiraju preko srednje linije se i dalje smatrainoperabilnim. Iako najveći broj tumora ove lokalizaciječine gliomi najvišeg stepena maligniteta, koji i poredpostoperativnog onkološkog lečenja imaju sklonost kabrzoj progresiji, tumori ove regije mogu biti i nižeggradusa, što ovim pacijentima daje bolju prognozu.

Metodologija: U ovom radu biće prikazano 7pacijenata koji su operisani zbog srednjelinijskih,bilateralnih ili tumora koji su se sekundarno propagirali usrednjelinijske strukture u periodu od poslednje 3 godine

20

SLOBODNE TEME


na odeljenju neuroonkologije Klinike za neurohirurgijuKCS.

Rezultati: Operisano je 7 pacijenata starosti od 58 do22 godine, od toga 2 oligodendroglioma gr III, jedanoligoastrocitom gr III i 4 multiformna glioblastoma. Tripacijenta je operisano u dva akta, i to zbog ostatka tumora,koji je bio lokalizovan u drugoj hemisferi. Dva pacijentaje operisano bifrontalnim pristupom.Postoperativni tok jebio praćen problemima sa cirkulacijom cerebrospinalnetečnosti, koji je kod jednog pacijenta zahtevaoreintervenciju. Nije bilo trajnog pogoršanja neurološkognalaza niti psihoorganskog sindroma. Najkraćepreživljavanje je bilo 9 meseci nakon operacije, dok je kodostalih pacijenata praćenje u toku, maksimalno do 2,5godina bez progresije nalaza.

Zaključak: Postojanje srednjelinjjskog tumorakarakteristika glioma ne mora predstavljatikontraindikaciju za hirurško lečenje. Značajna redukcijatumorske mase omogućava veću efikasnost onkološkogtretmana, a posebno kod pacijenata sa povoljnijimpatohistološkim nalazom može omogućiti višegodišnjepreživljavanje uz očuvanje neurološkog statusa.

PREVENTIVNA BIFRONTALNAPARCIJALNA LOBEKTOMIJA UPACIJENATA SA NEPOVOLJNIM ODNOSOMzAPREMINE OLFAKTIVNOGMENINGEOMA I PERITUMORSKOGEDEMA Ivan Stefanović1, Nebojša Stojanović1, Vesna Novak1,Aleksandar Kostić1, Miša Radisavljević1,Dragan Stojanov21Klinika za neurohirurgiju Medicinsakog fakultetaUniverziteta u Nišu2Institut za radiologiju Medicinskog fakultetaUniverziteta u Nišu

Abstrakt: Olfaktivni meningeomi predstavljaju entitetkoji se uspešno rešava hirurški otvorenom metodom iliendoskopski . U pojedinim slučajevima postoperativni tokje komplikovan pojavom malignog edema, ishemije ,krvarenjem u tomorskoj loži ili intraparenhimnimkrvarenjem.

Rad istražuje zapreminu olfaktivnog meningeoma iperitumorskog edema , tražeći kritičan odnos kojirezultuje pojavom postoperativnih komplikacija.Istovremeno se analizira značaj preventivne bifrontalnemedijalne parcijalne lobektomije u smanjivanju pojavepostoperativnih komplikacija. Ispitivanjem su obuhvaćena84 olfaktivna meningeoma kod kojih je u periodu 2003.-2012. činjena totalna ekstirpacija bifrontalnim pristupom,od kojih sa zapreminom tumora do 25 ccm-12, 25-75ccm-46 , a preko 75 ccm -26 pacijenata. Iste zapreminske

kategorije korišćene su i u kategorizaciji peritumorskogedema . Polovina pacijenata (10 ) u kojih su posebnozapremina tumora i zapremina edema premašili 75 ccm,činjena je preventivna parcijalna lobektomija obafrontalna režnja sa uklanjanjem edematoznih partijamozga koje naležu na tumor.

Rezultati pokazuju da su komplikacije u vidu edemamozga, hemoragija ili ishemija zabeležene u ukupno 33%operisanih, od čega u kategoriji sa tumorom preko 75 ccm,i edemom preko 75 ccm u 13/16 (81%) u grupi gde niječinjena preventivna parcijalna redukcija frontalnihedematoznih režnjeva, u poređenju sa svega 10% upacijenata sa najvećom zapreminom tumora i najvećomzapreminom peritumorskog edema kod kojih je činjenapreventivna redukcija edematoznih delova frontalnihrežnjeva. Gotovo 70% pacijenata iz grupe >75 ccm bezpreventivne parcijalne lobektomije moralo je da sereoperiše zbog nastalih komplikacija.Gotovo 66%preminulih pripadalo upravo kategoriji velikih tumora savelikim edemom bez preventivne parcijalne lobektomije .

Zaključak. Olfaktivni meningeomi čija zapreminaprevazilazi 75 ccm, i koji su praćeni velikim perifokalnimedemom ( preko 75 ccm) skopačni su sa izuzetno visokimrizikom postoperativnih komplikacija i smrtnosti. Primenapreventivne parcijalne bifrontalne lobektomije doprinosiznačajno boljem preživljavanju i manjoj pojavipostoperativnih komplikacija . Preventivna parcijalnabifrontalna lobektomija se preporučuje i u slučaju tumorazapremine ispod 75 ccm, ukoliko zapremina njihovogedema premašuje 75 ccm.

Ključne reči: olfaktivni meningeom;parcijalnalobektomija;zapremina tumora,zapremina edema,postoperativne komplikacije.

MULTICENTRIČNI, SINHRONI,IPSILATERALNI GLIOMI MOzGA Perić P.1, Radovinovic-Tasic S.2, Ostojić J.3, Nikolajević S.41Vojnomedicinska akademija, Klinika za neurohirurgiju, 2Vojnomedicinska akademija, Institut za radiologiju, 3Klinički centar Vojvodine, Centar za radiologiju, NoviSad, Srbija.4Institut za patologiju i sudsku medicinu, Beograd,Srbija.

Multipli gliomi predstavljaju dobro poznat ali redakentitet čija incidenca iznosi 2-5% svih malignih glijalnihtumora mozga. Zavisno od načina širenja i vremenainicijalne prezentacije, oni mogu biti multifokalni ilimulticentrični, sinhroni ili metahroni. Prikazujemo slučajprethodno zdravog muškarca, starosne dobi 52 godine,kod koga je nakon inicijalne konvulzivne epizode MRpregledom mozga otkriveno postojanje dve nezavisne,

21


istostrane, intraaksijalne, supratentorijalne tumorskelezije. Prva je bila locirana u levostranoj amigdalo-hipokampalnoj regiji sa MR karakteristikamaniskogradusnog glioma, dok je druga bila supkortikalna,temporo-parijetalne lokalizacije, sa MR karakteristikamatipične solitarne hemoragične metastaze sa perifokalnimedemom. Međutim, MR spektroskopija je pokazala da seu slučaju prve lezije radi o glijalnom tumoru prelaznogstepena maligniteta (niskogradusni sa elementimaanaplastične transformacije), dok je u slučaju druge lezijeMR spektroskopija otkrila prisustvo glijalnog tumoravisokog stepena maligniteta, tipa glioblastoma, što je ipotvrđeno patohistološkom analizom. Sprovedena jestandardna radiohemioterapija (konformalna RT obe lezijesa TD 60 Gy/30 frakcija uz konkomitantnumonohemioterapiju temozolomidom 75 mg/m2 tokom 42dana), uz 6 ciklusa adjuvantne monohemioterapijietemozolomidom 150-200 mg/m2 po protokolu 5/28, čimeje bolesnik uveden u stabilnu fazu bolesti. Uz periodičnokliničko i MR praćenje, adjuvantna monohemioterapijatemozolomidom je nastavljena do pojave relapsa bolesti ilipojave izražene hemioterapijske toksičnosti. Diskutovanesu diferencijalno dijagnostičke dileme, moguća veza sakompartmanima neuralnih progenitorskih ćelija kao iprediktivne mogućnosti standardne MR dijagnostikeupotpunjene MR spektroskopijom u odnosu naekstenzivnost hirurškog lečenja multicentričnih sinhronihglioma mozga.

METAHRONA ERDHEIM-CHESTER-OVABOLEST SA RETROBULBARNOMINFILTRACIJOM I zAHVATANJEM CNS-ANAKON LEČENJA LANGERHANSOVEHISTIOCITOzEPerić P.1, Antić B.1, Knezevic-Usaj S.2, Radic-Tasic O.3,Radovinovic-Tasic S.4, Tarabar O.51Vojnomedicinska akademija, Klinika za neurohirurgiju, 2Medicinski fakultet Univerziteta u Novom Sadu,Katedra za patologiju, Novi Sad, Srbija.3Vojnomedicinska akademija, Institut za patologiju isudsku medicinu, 4Vojnomedicinska akademija, Institut za radiologiju, 5Klinika za hematologiju, Beograd, Srbija.

Erdheim-Chester-ova bolest (ECB) je redak sistemskioblik ne-Langerhansove histiocitoze iz porodicejuvenilnih ksantogranuloma, koja se karakterišesimetričnom bilateralnom osteosklerozom dugih kostiju saksantogranulomskom infiltracijom različitih organa,ukljućujuči orbitalna tkiva i CNS. Sinhrono prisustvo ilimetahroni nastanak ECB nakon hemioterapijskog lečenjaLangerhansove histiocitoze (LH) je retko. Incidencaudruženosti ECB sa LH iznosi oko 11%. Prikazujemoslučaj mladog muškarca, starosne dobi 23 godine, koji je 6

godina pre ispoljavanja ECB bio onkološki lečen zbogmultisistemske LH. Pored tipičnih koštanih lezija ukolenima i skočnim zglobovima, ECB se kod bolesnikamanifestovala zahvatanjem perikarda, medijastinuma iretroperitoneuma, kao i obostranom orbitalnom,retrobulbarnom, intrakonalnom infiltracijom uz lezije utegmentumu ponsa, srednjim malomoždanimpedunkulusima i tegmentumu mezencefalona. Klinička iradiološka dijagnoza je potvrđena patohistološkom iimunohistohemijskom analizom retrobulbarnih lezija.Bolesnik je lečen sistemskom monohemioterapijomkladribinom (2-hlorodeoksiadenozin), u dozi od 5 mg/m2po šemi 5/28 tokom 4 ciklusa, pri čemu je u petomodloženom ciklusu doza redukovana na 4 mg/m2 zbogizražene neutropenije i pojave herpes-zoster infekcije pookončanju prethodnog ciklusa. Rezolucija radiološkihviđenih sistemskih i CNS lezija počela je nakon 3 meseca,uz potpuni nestanak lezija u CNS-u unutar 2 godine odzavršetka hemioterapije. Progresija cerebelarnogsindroma je zaustavljena uz perzistiranje inicijalnogneurološki deficita. Orbitalne lezije su parcijalnoregredirale uz ožiljavanje. Pacijent je sistematskiradiološki i klinički periodično praćen tokom 12 godina,pri čemu nije uočena pojava relapsa bolesti kao ni pojavasekundarnog maligniteta. Diskutovane su terapijske opcijeu odnosu na aktuelne preporuke, potencijalna neželjenadejstva i naše iskustvo u konkretnom opisanom slučaju.

SPINALNE DURALNE ARTERIOVENSKEFISTULE-APSOLUTNE INDIKACIJE zAHIRURŠKO LEČENJEJanosevic Vesna, Radulović Danilo, Grujičić Danica,Bogdanović Ivan, Lukić MiodragNeurohirurška klinika KCS Beograd

Uvod: Spinalne duralne arteriovenske fistule(SDAVF) definišu se kao direktna arterio- venskakomunikacija koja se nalazi u samoj duri, bez nidusa.Šantse nalazi u intravertebralnom foramenu gde radikularnavena probija duru zajedno sa jednom ili više duralnihgrana radikularne arterije. Retka patologija sa godišnjomincidencom od 5 do 10 slučajeva na milion stanovnika.Klinička slika nije specifična i manifestuje se znacimaprogresivne mijelopatije.Dijagnostika se postavljamagnetnom rezonancom a potvrđuje spinalnomdigitalnom supstrakcionom angiografijom(DSA).Leče seendovaskularnim ili hirurškim pristupom a u pojedinimslučajevima samo hirurškim.

Prikaz slučaja :1.slučaj- Muškarac star 61godinurazvija progresivnu paraparezu tokom 10 meseci .MRtorakalne kičme ukazala je na centromedularnu lezijuhiperintensnu u T2 od konusa do Th 6 i dilatiraneperimedularne vene od Th8 do L1 ; DSA ukazala je naSDAVF Th12 desno.Inicijalno je lečen endovaskularnom

22


tehnikom ali se fistula rekanalizovala preko L1radikularne arterije koja daje granu i zaradikulomedularnu arteriju.Posle tranzitornog poboljšanjadolazi do progresije parapareze.Pacijent biva operisan.Nakon hemilaminektomije Th12-L1 i paramedijalneincizije dure ,fistula je identifikovana ispod samog korenaL1, drenažna vena se isključi pomoću vaskularnog klipsapotom se koaguliše i preseče.

2.Slučaj- Muškarac star 63 godine razvijaprogresivnu paraparezu tokom dve godine.MR torakalnekičme ukazuje na centromedularnu leziju hiperintensnu uT2 i dilatirane perimedularne vene od Th 4 do L1. DSAukazala je na SDAVF u nivou Th 7 desno. Fistulu hraniradikulomedularna arterija koja daje granu za arterijuSpinalis posterior.Pacijent je operisan.Urađenahemilaminektomija Th7,TH8 desno.Fistula jeinentifikovana između dva nervna korena.Vaskularni klipsje postavljen na drenažnu venu uz samu duru,arterijskeaference se koagulišu.

Neurološki oporavak kod oba pacijenta jezadovoljavajući. Kontrolna MR ukazuje na normalannalaz.

Zaključak: Hirurgija ostaje standardni tretman zalečenje SDAVF sa niskim morbiditetom I visokom stopomkliničkog uspeha.

Usmena prezentacija uz video zapis.

ISHOD LEČENJA ANEURIzMATSKESUBARAHNOIDALNE HEMORAGIJE -PROCENA KOGNITIVNIH FUNKCIJABugarski V1, Batić S2, Papić M3, Đilvesi Đ, Karan M,Cigić T, Vuleković P, Horvat I, Jelača B, Azaševac A,Trajković M Klinički centar Vojvodine, Klinika za neurohirurgijuNovi Sad 1Klinički centar Vojvodine, Klinika za neurologiju Novi Sad 2Univerzitet u Novom Sadu, Filozofski fakultet3Dom zdravlja Novi Sad

Uvod: subarahnoidalno krvarenje izazvano rupturomaneurizme (aSAH) je iznenadni i često katastrofalnidogađaj sa stopom mortaliteta od oko 50%. Značajan brojpacijenata, čiji je oporavak procenjen opšte prihvaćenimskalama i smatra se kao dobar ishod, pati od suptilnihkognitivnih oštećenja.

Cilj: Cilj ovog istraživanja je bio da se saznaočuvanost kognitivnih funkcija kod bolesnika nakonsubarahnoidalnog krvarenja izazvanog rupturomintrakranijalnih aneurizmi.

Materijal i metode: Rad predstvalja pregled 36 studijau proteklih 15 godina, uključujući i naše istraživanje, koje

je procenjivalo kognitivne funkcije pacijenata koji supreživeli subarahnoidno krvarenje izazvano rupturomaneurizme.

Rezultati: incidenca kognitivnih oštećenja kodpacijenata dobrog neurološkog statusa nakon aSAH je 0-76%, u zavisnosti koji kognitivni domeni su testirani. Triili više kognitivnih funkcija je oštećeno u 54% pacijenataposle aSAH. Pažnja je oštećena u 10% -39% pacijenataposle aSAH. Prevalenca oštećenja Verbalnog pamćenja je14% -61% pacijenta. Deficit u domenu Vizuelno pamćenjenalazimo sa prevalencom od 14% -49%. PrevalencaEgzekutnivnih disfunkcija kod pacijenata posle aSAHkreće se u rasponu od 3% do 76%. Poremećaji Funkcijegovora kreću se u rasponu od 0% -76% pacijenata posleaSAH. Vizuokonstruktivna funkcija je oštećena u 25% -40% pacijenata posle aSAH. Najčešći prediktori zakognitivne poremećaje su starije životno doba, nižiobrazovni nivo, lošiji inicijalni neurološki status imasivnija subarahnoidalna hemoragija (Fisherov gradus)pri prijemu, ruptura aneurizme prednje cirkulacije,intraventrikularna hemoragija, intracerebralni hematom,ishemije evidentirane u dominantnoj hemisferi i globalniedem mozga.

Zaključak: Velika neusaglašenost u procenikognitivnog postignuća može biti posledica upotrebetestova različite specifičnost i senzitivnosti, a takođezavisi i od perioda proteklog od krvarenja do testiranja.Ostaje mnogo toga da se istraži kako aSAH uzrokujekognitivne ispade i koje anatomske promene mozga suodgovorne za njihov nastanak.

REKONTRUKCIJA LOBANJE: PREGLED 117SLUČAJEVAAna Malivuković1, Nenad Novaković2, Milan Lepić2,Ljubodrag Minić21Klinika za Plastičnu i Rekonstruktivnu Hirurgiju, VMA,Beograd2Klinika za Neurohirurgiju, VMA, Beograd

Uvod: Kranioplastika moze biti planirana kaosamostalna hirurška intervencija nakon zaostalihkranijalnih defekata, a moze biti i u sklopu različitihintervencija koje zahtevaju uklanjanje dela kosti lobanje,samim tim spada u najcesce procedure u neurohirurgiji.Klinika za neurohirurgiju, Vojnomedicinske Akademije,rekonstrukcije lobanje obavlja autograftom i veštačkimmaterijalima (titanijumskom mrežicom imetilmetakrilatom - Palacos). Komplikacije ovihprocedura se mogu komplikovati na sebi svojstven način,nezavisno od primarnog oboljenja.

Materijali i Metode: Rezultati su proizvodkombinovane retrospektivno-progresivne studije koja jeuključila 117 randomizovanih slučajeva od kojih je 66

23


rekonstruisano autograftom, 35 titanijumskom mrežicom i16 metilmetakrilatom), a koji su potom praćeni najmanje6 meseci zbog eventualnih komplikacija kranioplastike.Veštački materijal je korišćen samo u slučajevima kadanije bilo moguće,da se kranioplastika učini autograftom(strelne povrede glave, frakture, infiltracije kosti,infekcije…), te su iz tog razloga ređe korišćeni. Veštačkimaterijal je bio odabran na osnovu specifičnihkarakteristika defekta.

Rezultati: Evidentirana su tri tipa komplikacija:likvorna fistula, dehiscencija i infekcija rane. Ovekomplikacije su prisutne u ukupno 10 slučajeva (8,55%svih pacijenata). Distribucija komplikacija pomaterijalima pokazala je da titanijumska mrežapredisponira komplikacije koje su u vezi sa oblikovanjemivica i postavljanjem, bez infekcija, dok je metilmetakrilat,jednostavniji za oblikovanje ali se infekcije javljaju češćenego kada se vrati autograft.

Zaključak: Nijedan veštački materijal, koji seprimenjuje u svakodnevnoj praksi nije dovoljno dobar dazameni pacijentovu kost zbog nezadovoljavajućihfunkcionalnih ili kozmetskih aspekata. Uspešno smoizdvojili moguće komplikacije koje se javljaju kod ovihoperacija, što se može upotrebiti kao vodič pri odabirumaterijala.

Ključne reči: kranioplastika, autograft, veštačkimaterijali, komplikacije

REŠAVANJE STARIH NESTABILNIHPOVREDA CERVIKOKRANIJALNOGPRELAzA VRATNOG DELA KIČME, PRIKAz SLUČAJEVANebojša Stojanović, Radisav Mitić, Ivan Cvetković,Aleksandar Igić. Miša RadisavljevićKlinički Centar Niš, Neurohirurška klinika

Povrede gornjih partija vratnog dela kičme ne spadajuu česte postakcidentalne nalaze. U nekim slučajevimazbog prisustva širokog kičmenog kanala dolazi donetkrivanja povreda u gornjim partijama vratnog delakičme neposredno nakon povrede. Pored toga u nekimslučajevima se donosi i doluka o praćenju povrede, bezobzira na prisustvo jasnih znakova nestabilnosti.

Obradjena su tri sučaja nestabilnih povreda C2 , kojesu primarno sagledane neadekvatno uz odluku o praćenju,kao i slučaj nestabine fracture C3. Hiruški pristuprešavanja starih nestabilnih fractura C2 i C3 podracumevapodrazumeva prvi i osnovni princip ranog otkrivanjanjihove nestabilnosti. U slučaju nemogućnostipreduzimanja hirurškoig lečenja zbog tehičkih uslova,uvek pacijenta poslati na mišljenje u referentu ustanovu.Hirurški pristup rešavanja zavisi od tipa povrede i

vremena proteklog od povredjivanja. Pristup može bitiprednji, zadnji ili koombinovani. U svim slučajevimapotrebno je ako je moguće očuvati atlantoocpiitalnupokretljivost.

Adekvatno i pravovremeno hirurško lečenjenestabilnih povreda gornjeg segmenta vrata uslov jedobrom kliničkom oporavu i eliminaciji mogućnostineuroloških deficita. Hirurško rešavanje značajnijeubrazava oporavak i uključivanje pacijenta u normalneživotne tokove.

OSNOVI HIRURŠKI PRINCIPI REŠAVANJAPATOLOŠKIH PROMENA UCERVIKOTORAKALNOM PRELAzU KIČMENebojša Stojanović, Ivica Stefanović, Ivan Cvetkovuić,Radisav Mitić, Miša Radisavljević, Boban jelenković,Aleksandar KosticKlinički centar Niš, Neurohirurška Klinika Niš

Patološke promene u cervikotorakalnom predelu zbogsvoje lokalizacije i kompleksnih odnosa potpornihneuroalnih, vaskualrnih i mekotkivnih elemenata u tomdelu iziskuju jasno odredjene principe operativnogpristupa i rada. Primenom odgovarajućih hirurškihprincipa omogućuje se adekvatno hirurško uklanjanjepatoloških promena u toj regiji, uz eliminacijukomplikacija i post hirurških oštećenja na najmanjumoguću meru.

Na Neurohirurškoj klinici u Nišu u u periodu od 2010do 1014 operisano je / / pacijena ta sa različitimpatološkim supstratima u cerviokotorakalnom prelazu. Odtoga zbog tumorski promena // pacijenta, uznapredovalihdegenerativnih promena // i povreda cervikotorakalnogprelaza/ /. U svim slučajevima je primenjena operativnatehnika kombinovanog prednje-zadnjeg ili zadnje-prednjeg pristupa. Osnovni hirurški primcim kojeg smo sedržali je kompletno ukjlanjanje patološkog procesa uzzamenu uklonjenih koštanih stuktura alo ili automaterijalom. Drugi hirurški princip oberzbedjivanjekompletne dekompresije nervnih elemenata u zahvaćenomdelu kičmenog kanala. Treći hirurški princip je postizanjekorekcije adekvatne cervikotorakalne krivine saodržavanjem cervkalne lordoze i četvrti princip je dobrastabilizacija bez mogućnosti post operativnih poremećajastatike kičmenog stuba.

U svim slučajevima zbog adekvatene dekompresijekičmenog kanala i dobre dtabilizacije, pacijenti su odmahzapočinjali sa potrebnim rehabilitacionim procedurama ilionkološlim tretmanom. Neurološki oporavak je postizan uproseku od prvog do 6 meseca od operacije. Praćenje jerealizovano evociranim potencijalima i EEM nalazima.Post operativno MSCT je radnje na 3 meseca radi kontrolepostignute statike.

24


Nužan preduslov dobrog operativnog ishoda jeprimena sva četiri hirurška principa, kompletno ullanjanjeprocesa, zamena uklonjenog dela, korekcija i nakon togastabilizacija kičmenog stuba u cervikotorakalnoj regiji.

HIRURŠKA TEHNIKA REŠAVANJAPATOLOŠKIH PROMENA UTORAKOLUMBALNOM DELU KIČME KODPACIJENATA SA UzNAPREDOVALIMOSTEOPOROTIČNIM PROCESIMA ILIMULTIPNIM LEzIJAMA KIČMENOG STUBARadisav Mitić, Nebojša Stojanović, Aleksandar Igić,Miodrag Aleksić, Miša RadisavljevićKlinički Centar Niš, Neurohirurška klinika Niš

Pacijenti sa patološkim promenama utoraklolumbalnom delu kičme bivaju četodijagnostikovani tek nakon javljanja teših neurološkihdeficita. Primarne dijagnositčke procedure po tipu RTGaili MSCTa otkrivaju u svim slučajevima korporalne lezijepo tipu patoloških fraktura ili tumorskih promen.Patološke frakture su posledica uznapredovalihosteoporotičnih procesa ili osteolitičnih lezija. Hirurškolečenje pacijena sa ovakvim oboljenjima je otežano zbogprisutva multifokalnih lezija.

Na Neurohirurškoj klinici u Nišu je operisano uperiodu od 2012 do 2014 28 pacijenat sa unapredovalimosteoporotičnim ili osteolitičnim lezijama. Od toga 14 sapatološkim frakturama zbog uznapredovale osteoporoze ikompresije na spinalni kanal, 8 zbog osteolitičkih frakturatumorskog tipa i 6 zbog kombinacije ostelize iparavertbralnih procesa. U svim slučajevima nakondekompresije kičmenog kanala radjena je stabilizacija saprimenom perforiranih transpedunkularnih fiksatora radiubacivanja vertebrocementa i stabilizacije fiksacionogmaterijala u oslabnjena pršljenska tela.

Primenom ovakve hirurške tehnike dobili smomogućnost brze vertikalizacije pacijenta i samim tim imogućnost neposredne postoperativne primene fizilanih irehabilitacionih procesdura, ili mogućnost adekvatnog iaktivnog učešća pacijenta u sklopu realizacijue potrebnogonkološkog tretmna.

HIRURŠKO LEČENJE DEGENERATIVNIHOBOLJENJA CERVIKALNOG SEGMENTAKIČMENOG STUBA NA KLINICI zANEUROHIRURGIJU KLINIČKOG CENTRAVOJVODINEMiloš Trajković, Petar Vuleković, Tomislav Cigić,Vladimir Papić, Nenad Krajčinović, Igor Horvat,Mladen Karan, Bojan Jelača, Antun Azaševac, ĐulaĐilvesi

Klinički centar Vojvodine, Klinika za neurohirurgiju,Novi Sad

Uvod: Spondilotične cervikalne promene i cervikalnadiskus hernija mogu rezultovati radikulopatijom,mijelopatijom ili ishemijskom disfunkcijom kičmenemoždine. Cilj operativnog lečenja je poboljšanjepostojećeg neurološkog deficita, održavanje stabilnosti iprevencija ili korekcija deformiteta kičmenog stuba.

Cilj: Prikaz metoda hirurškog lečenja pacijenata sadegenerativnim oboljenjima cervikalnog segmentakičmenog stuba.

Materijal i metode: Retrospektivno i prospektivno suprikupljeni podaci operisanih pacijenata na Klinici zaneurohirurgiju Kliničkog centra Vojvodine u Novom saduu periodu od početka 2006 godine do avgusta 2014godine. Analizirani su pol, prosečna starost, nivopatološkog procesa, neurološki deficit, trajanje tegoba,hirurška intervencija (prednji ili zadnji pristup bezinstrumentacije), hirurške komplikacije operisanih.

Rezultati: Operisan je 171 pacijenat sa cervikalnommijelopatijom i/ili radikulopatijom Prosečna starostpacijenata je bila 49,7 godina, sa rasponom od 22 do 73.Žena je bilo 47%, muškaraca 53%. Simptomatski nivo jekod najvećeg broja pacijenata bio C5-C6 (33%), zatimC3-C4 i C6-C7 sa učešćem od po (20%), potom C4-C5(12%) kao i jedan pacijent sa C7-Th1 nivoom (0,6%).Preostali pacijenti (14,4%) su imali patološki proces naviše nivoa (najčešće na C4-C5 i C5-C6 nivoima). Odukupnog broja pacijenata 98% je imalo senzitivniradikularni deficit, 11% motorni radikularni deficit, a 88%mijelopatski deficit. Kod 15% pacijenata tegobe su trajaledo tri meseca, a kod 85% pacijenata duže od tri meseca.Operaciju na jednom nivou je imalo 111, na dva nivoa 59,a na tri nivoa 1 pacijent. Prednjom mikrohirurškomdekompresijom i fuzijom autolognim koštanim graftomilijačne kosti u intervertebralni prostor je operisano 162pacijenata, a zadnjim pristupom je operisano 9 pacijenata.Najčešće prolazne komplikacije kod operisanih pacijenatasu bile disfagija, bol na mestu uzetog grefona, parestetičnameralgija i hronični bol, površna kožna infekcija isubkutani hematom. Mortaliteta nije bilo.

Zaključak: prednja mikrohirurška dekompresija ifuzija autolognim koštanim graftom bedrene kosti je“zlatni standard” u operativnom lečenju pacijenata saspondilotičnim cervikalnim promenama i cervikalnomdiskus hernijom i u vezi je sa visokom stopomneurološkog i funkcionalnog oporavka, kao i najnižomstopom potencijalnih komplikacija. Stenoza spinalnogkanala sa hipertrofisalim žutim ligamentom i cervikalnomlordozom zahtevaju razmatranje laminektomije/laminoplastike zadnjim pristupom.

Ključne reči: cervikalna diskus hernija, mijelopatija,radikulopatija, autograft ilijačne kosti.

25


PRIMENA SENzORA PRITISKA UDIJAGNOSTICI I PRAćENJU EFEKATAOPERATIVNOG LEČENJA LUMBALNEDISKUS HERNIJEMiodrag Peulić1,3, Aleksandar Peulić2,Vojin Kovačević1,3, Radivoje Nikolić1,3,Milorad Veljković3, Ljubomir Krstić3,Milan Todosijević3, Marko Petrović1,3

1Fakultet medicinskih nauka Univerziteta u Kragujevcu2Fakultet inženjerskih nauka Univerziteta u Kragujevcu3Centar za neurohirurgiju Kliničkog centra Kragujevac

Apstrakt - Intervertebralni disk obezbeđuje stabilnostkičme, dajući podršku u miru i obezbeđujući raspodeluopterećenja kičmenog stuba, u pokretu.U procesu starenjadolazi do desikacije, smanjenja sadržaja proteoglikana imukoidne degeneracije, što predstavlja osnovudegenerativnih promena koje dovode do razvoja prolapsaintervertebralnog diska, različitog stepana, sa tipičnimkliničkim znacima. U dijagnostici lumbalne diskus hernijese koristi radiološko ispitivanje u vidu kompjuterizovanetomografije, magnetne rezonance, mijelografije ieventualno diskografije.Pored radiološke, radi se ielektroevaluacija u vidu EMG-a, kojom se procenjujeakutna ili hronična lezija nervnog korena.U Centru zaneurohirurgiju KC Kragujevac primenili smo uređaj zaodređivanje površinske raspodele sile koju stopalastvaraju na podlogu, kod bolesnika sa lumbalnom diskushernijom.Inicijalni rezultati dobijeni ovom metodom nasohrabruju u ideji da primenom mikrokontrolerskihsistema, našim pacijentima možemo da pružimo novu ,pouzdanu, neinvazivnu i ekonomski dostupnudijagnostičku metodu, ali i metodu praćenja efekataoperativnog i neoperativnog lečenja.

Ključne reči: lumbalna diskus hernija, senzorpritiska, mikrokontrolerski sistemi

NAŠA ISKUSTVA U LEČENJUHIDROCEFALUSA U DEČJEM UzRASTUIgor Meljnikov, Aleksandar Milojević, SlobodanGrebeldinger, Branka Radojčić, Miroslav FimićKlinika za dečju hirurgiju, Institut za zdravstvenuzaštitu dece i omladine Vojvodine, Novi Sad, Srbija

UVOD: Hidrocefalus je poremećaj u fiziologijicerebrospinalne tečnosti koji dovodi do porasta njenogvolumena u komornom sistemu mozga i posledičnogporasta intrakranijalnog pritiska. Hirurško zbrinjavanjederivacije cerebrospinalne tečnosti i dalje je jedna odnajčešćih procedura u neurohirurgiji.

Cilj : Izvedena studija analizira učestalost, incidencu,indikacije i komplikacije hirurškog lečenja hidrocefalusa

na Odeljenju neurohirurgije Klinike za dečju hirurgiju uNovom Sadu, u petogodišnjem periodu.

Materijal i metode: Retrospektivna studija izvedena jena Odeljenju za neurohirurgiju Klinike za dečju hirurgijuInstituta za zdravstvenu zaštitu dece i omladine Vojvodineu Novom Sadu. Obuhvaćeni su pedijatrijski pacijentiuzrasta od prvog meseca života do 18 godina, operisanizbog hidrocefalusa u periodu od 2009-2014. godine.Analizirani su demografski podaci, indikacije, operativnatehnika, komplikacije, morbiditet i mortalitet.

Rezultati: U navedenom periodu zbog hidrocefalusa jeoperisano 65 pacijenta (35 devojčica i 27 dečaka).Ventrikuloperitonealni šant je postavljen kod 59pacijenata. Endoskopska treća vetrikulostomija izvedenaje kod 6 pacijenata. Najčešće indikacije zaventrikuloperitonealni šant bile su kongenitalnihidrocefalus (35), intrakranijalni tumori (13),arahnoidalne ciste (1), infektivni uzroci (7). Opstrukcijaventrikuloperitonealnog šanta je najčešća komplikacija(18,7%), dok je učestalost infekcije šanta bila (7,15%).

Zaključak: Hidrocefalus je stanje kompleksno zadijagnostiku, a mogućnosti lečenja su ograničene. Lečenjekongenitalnog hidrocefalusa često zahteva dugotrajnitretman i kontinuirano praćenje, posebno kodpedijatrijskih pacijenata.

Ključne reči: hidrocefalus, lečenje, pedijatrijskipacijenti

FIŠEROVA KLASIFIKACIJA KAOPREDIKTOR ISHODA KOD PACIJENATA SASUBARAHNOIDNOM HEMORAGIJOMANEURIzMATSKE ETIOLOGIJEĐula Đilvesi, Petar Vuleković, Tomislav Cigić, VladimirPapić, Igor Horvat, Mladen Karan, BojanJelača, AntunAzaševacKliničkicentarVojvodine, Klinikazaneurohirurgiju, NoviSad

Uvod: Intrakranijalne aneurizme (IA) su patološkaproširenja zida moždanih arterijskih krvnih sudova.Ruptura IA i posledično krvarenje u subarahnoidalni(aSAH), intraventrikularni, subduralni prostor ili umoždano tkivo je dramatičan događaj sa značajnimmorbiditetom i mortalitetom.Za procenu opsežnosti aSAHi prisustvo drugih intrakranijalnih hemoragija nanalazukompjuterizovane tomografije (CT) je široko prihvaćenaFišerova (Fisher) skala. Ishod lečenja se utvrđuje naosnovu Glazgovske skale ishoda (Glasgow OutcomeScale, GOS).

26


Cilj: Utvrditi korelaciju obima aSAH vrednovanogFišerovim stepenom na prijemu sa ishodom po GOS-u kodpacijenata sa rupturiranom intrakranijalnom aneurizmom.

Materijal i metode: Sprovedeno istraživanje je bilokliničko, prospektivno I obuhvatilo je 50 pacijenata. Kodsvih pacijenata je na prijemuna 256-slojnom CT aparatunačinjen Ctpregled glave. Na pregledima je određivanopsežnosta SAH, te se vršila klasifikacija po Fišerovojskali. Ishod pri završenom bolničkom lečenju pacijenatasmo klasifikovali prema GOS.

Rezultati: Na osnovu CT nalaza na prijemu, 24%pacijenataje klasifikovano u grupu 2 po Fišerovojklasifikaciji, 34% pacijenata u grupu 3, a 42% pacijenatau grupu 4. U celoj ispitivanoj grupi mortalitet je iznosio10%. Nije bilo pacijenata u vegetativnom stanju, teškaonesposobljenost je nastala kod 12%, umerenaonesposobljenost kod 24% pacijenata, a dobar oporavak jeimalo 54% pacijenata. Analizom Fišerovog stepena naprijemu sa ishodom po GOS-u dobijena je statističkiznačajna korelacija ( = -0,340, p < 0,05) (Grafikon 1). Takorelacija prikazuje da su pacijenti sa većim Fišerovimstepenom na prijemu imali lošiji ishod po GOS-u.

Zaključak: Ova studija pokazuje da je Fišerov stepenopsežnosti aSAH na prijemu pacijenata jedan od značajnihfaktora u predviđanju ishoda po GOS-u.

Ključne reči: Intrakranijalna aneurizma;subarahnoidalna hemoragija; kompjuterizovanatomografija

“MINI-OPEN” DEKOMPRESIJAKARPALNOG KANALA - BEzBEDNOST IEFIKASNOST HIRURŠKE TEHNIKEMićović M., Baščarević V., Rasulic L., Samardžić M.,Živković B.Klinika za neurohirurgiju, Klinički centar Srbije

Uvod: Sindrom karpalnog kanala je kompresivnaneuropatija koja dovodi do parestezija, bola i utrnulosti ina kraju i motornog deficit u distribuciji n. medianusa, zbogkompresije ovog nerva u karpalnom kanalu.

Metod: Ova studija je obuhvatila sve pacijente sadijagnostikovanim sindromom karpalnog kanala koji sulečeni u našoj klinici u periodu od pet godina. Studijom jeuključeno 258 pacijenata. “Mini-open” tehnika (resekcijafleksornog ligamenta ručja kroz rez na dlanu od 3cm) jenačinjen kod 99 pacijenata. Kontrolnu grupu je činilopreostalih 159 pacijenata koji su lečeni klasičnomhirurškom tehnikom. Preoperativna evaluacija pacijenataje podrazumevala elektrofiziološke studije, kliničkipregled i Boston Carpal Tunnel Questionnaire (snagastiska, snaga pincentnog hvata, diskriminacija dve tačke).

Postoperativne kontrole su sprovedene nakon 3 i 6 meseciod operacije. Prikupljeni podaci su statistički analizirani.

Rezultati: U obe grupe, nakon postoperativneevaluacije, verifikovano je poboljšanje u testovima BostonCarpal Tunnel Questionnaire-a. U ispitivanoj grupi bilo je2,4% postoperativnih komplikacija koje su uključivaneinfekciju rane i u jednom slučaju nekompletnu resekcijuligamenta. U kontrolnoj grupi učestalost pojave infekcijeje 2,7% a u tri slučaja je došlo do nekompletne resekcijeligamenta. Dobar oporavak nakon resekcije je zabeleženkod 89,1% pacijenata u ispitivanoj grupi i kod 87,2%pacijenata u kontrolnoj grupi.

Zaključak: “Mini-open” tehnika dekompresijekarpalnog kanala je podjednako efikasna i bezbednametoda u poređenju sa klasičnom hirurškom tehnikom.

AVM KAO UzROK INTRAKRANIJALNEHEMORAGIJEBaščarević V., Samardžić M., Rasulić L., Mićović M.,Živković B.Klinika za neurohirurgiju, Klinički centar Srbije

Uvod: AVM je lezija koja je predstavljenakompleksnim klupkom arterija i vena. Predstavljaju dobropoznati uzrok intrakranijalne hemoragije koji može bitipraćen viskim morbiditetom i mortalitetom. Cilj ovog radaje da se prikažu kliničke i radiološke karakteristike, vrstetretmana i ishod tretmana krvareće AVM u našoj klinici.

Metod: U poslednjih 25 godina, krvareća AVM jedijagnostikovana kod 168 pacijenata lečenih u našojklinici. Relevantni podaci su prikupljeni detaljnomanalizom istorija bolesti. Faktori rizika koji su uticali naishod bolesti su analizirani u ovoj retrospektivnojkohortnoj studiji. Ishod lečenja je gradiran korišćenjemdve skale: Glasgow Outcome Score (GOS) i Rankin Score(RANKIN).

Rezultati: Manja predominacija muškog pola je bilaprisutna (muškarci: žene=52,9%:47,1%). Prosečna starostpacijenata je bila 33,5. Nađena je statistički značajnarazlika u ishodu lečenja među različitim starosnimgrupama. Stari pacijenti su imali lošiju prognozu. 62,9%pacijenata je primljeno u bolnicu u prva 24 časa nakonpojave prvih simptoma. Klasično opisani faktori rizikanisu konstatovani kod većine pacijenata (69%). Pokazalose da inicijalni GCS predstavlja značajan predikorkrajnjeg ishoda. Hirurški tretman je uključivao totalnuresekciju u 78,9% i subtotalnu resekciju kod 9,6%pacijenata.

Zaključak: U većini slučajeva AVM su semanifestovale kod mlađih pacijenata bez klasičnih faktorarizika, Mlađi pacijenti su češće nakon tretmana imali istikvalitet života kao i pre krvarenja AV malformacije. Iako

27


u našoj grupi nije nađena statistički značajna razlika urezultatima lečenja operisanih i neoperisanih pacijenata,veća učestalost dobrog ishoda je zapažena kod operisanihpacijenata.

HIRURGIJA BRAHIJALNOG PLEKSUSA –MULTIDISCIPLINARNI PRISTUPRasulić L., Samardžić M., Baščarević V., Mićović M.,Savić A., Živković B.Klinika za neurohirurgiju, Klinički centar Srbije

Uvod: Hirurgija brahijalnog pleksusa je zahtevnaoblast hirurgije. Hirurg mora savladati anatomiju imikrohiruršku tehniku. Tehnološki razvoj ubrzao je razvojhirurgije brahijalnog pleksusa, a naročito napredak u poljuoptike, elektrodijagnostike, opreme, magnetne rezonance,hirurških instrumenata i šavnog materijala.

Metod: U ovu studiju su uključeni svi pacijenti sapovredom brahijalnog pleksusa primljeni u Kliniku zaneurohirurgiju u poslednjih 20 godina. Svi relevantnipodaci su prikupljeni detaljnom analizom istorija bolestiukupno 147 pacijenata. Prikupljeni podaci su statističkiobrađeni u statističkom programu SPSSv20.

Rezultati: Kombinovano korišćenje donorskih neravaza inervaciju n. musculocutaneus-a i n. axillaris-arezultiralo je visokom stopom i kvalitetom oporavka upoređenju sa drugim modalitetima nervnog transfera. Unašoj klinici, korisna globalna funkcija gornjeg dela rukeje postignuta u 48,5% pacijenata sa avulzijom spinalnihkorenova, u 55% pacijenata sa distalnim trakcionimpovredama i u 94,4% pacijenata sa otvorenim povredama.Vreme hirurškog lečenja je od izuzetne važnosti.

Zaključak: Korišćenje intrapleksalne i kontralateralneneurotizacije pleksusa uz bolje razumevanje integracijecentralne-periferne integracije funkcije mogu ubudućnosti dovesti do boljih rezultata i zadovoljavajućegoporavka šake.

DVE GODINE SA EKSPULzIJOM VALVULECISTO-ATRIJALNOG ŠANTAMiodrag Peulić, Radivoje Nikolic, Milorad Veljkovic,Ljubomir Krstic, Vojin Kovacevic, Marko Petrovic,Nemanja JovanovicCentar za neurohirurgiju, Klinički centar Kragujevac

Uvod: Arahnoidalne ciste su kongenitalne,cerebrospinalnom tecnoscu ispunjene, intraarahnoidalnelezije neretko akcidentalno otkrivene prilikom CT i MRsnimanja endokranijuma. Iako se mogu javiti kao maslezije, daleko cesce su asimptomatske. Erozija koze iznadvalvule se opisuje kao retka komplikacija.

Prikaz: Pacijentkinja L.N. starosti 44 godine sedvegodine pre dolaska u nasu ambulantu javljala neurohirurguzbog likvoreje sa mesta perativne rane koji je upucujeoperatoru. Sada se javlja sa ekspulzijom valvule cisto-atrijalnog santa.

Ključne reči: Ekspulzija valvule, erozija koze,arahnoidalna cista

PRIKAz SLUČAJA REŠAVANJAKOMPLIKACIJA NAKON SPONTANENEANEURIzMATSKE SUBARAHNOIDALNEHEMORAGIJEMiodrag Peulić, Radivoje Nikolic, Milorad Veljkovic,Ljubomir Krstic, Tomislav Stoiljković, Vojin Kovacevic,Marko Petrovic, Nemanja JovanovicCentar za neurohirurgiju, Klinički centar Kragujevac

Uvod: Akutni komunikantni hidrocefalus je relativnocesta komplikacija subarahnoidalne hemoragije.

Ventrikularni empijem, poznat i kao piocefaluspredstavlja retku formu piogenog ventrikulitisa.Prikazujemo pacijenta sa subarahnoidalnom hemoragijomkomplikovanom akutnim hidrocefalusom, koji je tertianserijskim lumbalnim punkcijama i eksternom lumbalnomdrenazom CST-a sa razvojem purulentnog meningitisa iventrikularnog empijema.

Prikaz: Pacijent muškog pola, starosti 49 godinaprimljen u UC KC Kragujevac nakon ataka spontaneneaneurizmatske subarahnoidalne hemoragije saprodorom krvi u komorski sistem. Digitalnomsubtrakcionom angiografijom nije dokazano postojanjeaneurizmatskog proširenja na moždanim krvnimsudovima. Pacijent tretian konzervativno. Zbog uvećanjakomorskog sistema, sedam dana zaredom, rađenaevakuacija CST-a ponavljanim lumbalnim punkcijama,nakon čega je ugrađen lumbalni kateter za eksternudrenažu CST-a. Dolazi do razvoja bakterijskogmeningitisa. Na kontrolnom CT pregledu endokranijumabilateralno uočen nivo tečnosti u okcipitalnim rogovimalateralnih komora umerenog hipodenziteta. Zatim je sadesne strane ugrađen kranijalni kateter za eksternudrenažu CST-a, koji je ekstrahovan da bi potom eksternadrenaza nastavljena ugradnjom kranijalnog katetera saleve strane.

Uz intratekalnu primenu Colistin-a postupno dolazido bistrenja likvora, nakon cega je pacijentu ugradjen V-Pšant.

Ključne reči: Piocefalus, ventrikulrni empijem,spontana neaneurizmatska SAH, hidrocefalus, CT,Colistin

28


REOPERATIVNO LEČENJE LUMBALNEDISKUS HERNIJE NAKONMIKRODISCEKTOMIJE I KLASIČNEDISCEKTOMIJEV. Kovačević, R. Nikolić, M. Vujadinović, M. Veljković,Lj. Krstić, M. Todosijević, M. Petrović, N. Jovanović, M. Peulić

Cilj našeg retrospektivnog istraživanja je pokušajprocene dugoročnih efekta dva različita pristupa uoperativnom lečenju lumbalne diskus hernije, odnosnouticaj izbora operativne metode na postoperativnimorbiditet, pre svega u vidu potrebe za reoperacijom.

U Centru za neurohirurgiju KC Kragujevac operativnolečenje lumbalne diskus hernije je tokom 4 godinesprovedeno u 259 pacijenata. Od navedenog brojapacijenata u 8 je operativno lečena lumbalna diskushernija na dva ili više nivoa, dok su u 49 pacijenatapreoperativno dijagnostikovane značajne degenerativnepromene celog lumbalnog segmenta kičmenog stuba.

Od pomenutih 259 pacijenata koji su podvrgnutiparcijalnoj discektomiji, u 223 pacijenata sprovedena je

klasična discektomija, a u 36 pacijenatamikrodiscektomija uz pomoć operativnog mikroskopa.Prosečan period postoperativnog praćenja je bio 2 godinei 9 meseci. Prosečna starost pacijenata je bila 47 godina.Operisano je 132 pacijenta muškog pola i 111 ženskogpola.

Među pacijentima koji su bili podvrgnuti klasičnojdiscektomiji u 37 (16%) slučajeva je bila neophodnareoperacija. Tokom prve postoperativne godinesprovedena je reoperacija u 13 pacijenta, a u drugoj godiniu 10 pacijenata, dok je u trećoj postoperativnoj godinireoperisano 14 pacijenata. Među pacijentima podvrgnutihmikrodiscektomiji u jednog pacijenta (2,7%) se javilapotreba za reoperacijom. Među reoperisanim pacijentima10 pacijenata (26%) je imalo prethodno dijagnostikovanupolidiskopatiju i izražene degenerativne promene celoglumbosakralnog segmenta kičmenog stuba.

Iz dobijenih rezultata se može zaključiti da jemikrodiscektomija skopčana sa značajno manjimprocentom reoperativnog lečenja, kao i da se nameće kaozlatni standard u operativnom lečenju lumbalne diskushernije.

29

XII kongres neurohirurga Srbije - Instrukcije autorimaMed. čas. 2014; 48 (Suplement 1)

MEDICINSKI ÂSOPIS objavljuje na srpskom iengleskom jeziku originalne nau~ne i stru~ne ~lanke, prikazeslu~aja, revijske radove, pisma uredniku, prikaz objavljenihknjiga i druge sadràje iz medicine i srodnih nauka.

Adresa za korespondenciju:

Prof. dr Dragan R. Milovanovi}

SLD Podru`nica Kragujevac

Zmaj Jovina 30, 34000 Kragujevac

Tel. 034 372 169, tel./faks: 034 337 583

E-mail: [email protected]

([email protected])

Rukopise treba pripremiti u skladu sa "Recommendationsfor the Conduct, Reporting, Editing and Publication ofScholarly Work in Medical Journals" (www.icmje.org) koje jepropisao Me|unarodni komitet izdava~a medicinskih ~asopsa.

Originalni rukopisi }e biti prihva}eni podrazumevaju}i dasu poslati samo MEDICINSKOM ÂSOPISU. Rukopisi kojisu prihva}eni za stampu postaju vlasni{tvo MEDICINSKOGÂSOPISA i ne mogu se publikovati bilo gde bez pismenedozvole izdava~a i glavnog urednika. MEDICINSKIÂSOPIS ne objavljuje rukopise koji sadrè materijal koji jeve} bio objavljivan na drugom mestu, izuzev ako je u pitanjusaètak od 400 re~i najvi{e. Podneti radovi podleùnezavisnim, anonimnim recenzijama.

Rukopis

Rukopisi se podnose u elektronskoj formi putem sistemaASEESTANT (SouthEast European Journals ProductionAssistant) pristupom na link http://aseestant.ceon.rs/index.php/mckg/login a samo izuzetno na e-mail adresu~asopisa. Rukopis treba da bude pripremljen kao tekstualnadatoteka (Word for Windows), veli~ine A4 sa dvostrukimproredom (uklju~uju}i reference, tabele, legende za slike ifusnote) i sa marginama 2 ili 2,5 cm. Sloèni grafi~ki prilozi(grafikoni, slike) mogu da se priloè kao posebni, dopunskifajlovi.

Rukopis originalnog rada mora biti organizovan naslede}i na~in: naslovna strana na srpskom jeziku, saètak nasrpskom jeziku, naslovna strana na engleskom jeziku, apstraktna engleskom jeziku, uvod, bolesnici i metode/ispitanici imetode/materijal i metode, rezultati, diskusija, literatura,tabele, slike, legende za i slike. Ako je potrebno zahvalnost,napomene i konflikt interesa upisati na stranicu iza diskusije.Struktura glavnog teksta drugih tipova rukopisa (pregledi,prikazi slu~ajeva, seminari i drugo) se formira kako jeprimenljivo.

Svaki deo rukopisa (naslovna strana, itd.) mora po~eti naposebnoj strani. Sve stranice moraju biti numerisane poredosledu, po~ev od naslavne strane.

Obim rukopisa. Celokupni rukopis rada, koji ~inenaslovna strana, kratak sadràj, tekst rada, spisak literature,svi prilozi, odnosno potpisi za njih i legenda (tabele, slike,grafikoni, sheme, crteì), naslovna strana i saètak naengleskom jeziku, treba najvi{e da iznosi za originalni rad,saop{tenje, rad iz istorije medicine i pregled literature od

5.000 do 7.500 re~i, a za prikaz bolesnika, rad za praksu,edukativni ~lanak od 3.000 do 5.000 re~i; ostali radovi moguimati od 1.500 do 3.000 re~i; ostali prilozi mogu imati do 1.500re~i.

Sva merenja, izuzev krvnog pritiska, moraju biti izrazenau internacionalnim SI jedinicama, a ako je neophodno, i ukonvencionalnim jedinicama (u zagradi). Za lekove se morajukoristiti generi~ka imena. Za{ti}ena imena se mogu dodati uzagradi.

Naslovna strana

Naslovna strana sadrì naslov rada, puna prezimena iimena svih autora, naziv i mesto institucije u kojoj je radizvrsen, zahvalnost za pomo} u izvr{enju rada (ako je ima),obja{njenje skra}enica koje su kori{}ene u tekstu (ako ih jebilo) i u donjem desnom uglu ime i adresu autora sa kojim }ese obavljati korespondencija.

Naslov rada treba da bude saèt, ali informativan.Ako je bilo materijalne ili neke druge pomo}i u izradi

rada, onda se moè saèto izre}i zahvalnost osobama iliinstitucijama koje su tu pomo} pruìle.

Treba otkucati listu svih skra}enica upotrebljenih u tekstu.Lista mora biti ure|ena po azbu~nom redu (ili abecednom,ako se koristi latinica) pri ~emu svaku skra}enicu slediobja{njenje. Uop{te, skra}enice treba izbegavati, ako nisuneophodne.

U donjem desnom uglu naslovne strane treba otkucatiime i prezime, telefonski broj, broj faksa i ta~nu adresu autorasa kojim ce se obavljati korespodencija.

Stranica sa saètkom

Saètak sadrì do 250 re~i. Za radove sa originalnimpodacima (originalni nau~ni rad, stru~ni rad i dr.) saètaktreba da je strukturisan sa slede}im paragrafima: cilj, metode,rezultati, zaklju~ak. Za ostale tipove radova (pregledni~lanak, pregled literature i dr.) saètak se dostavlja kaojedinstveni paragraf. Na kraju saètka navesti najmanje 3klju~ne re~i, prema terminima datim u MESH klasifikaciji.

Stranica sa saètkom na engleskom jeziku

Treba da sadrì pun naslov rada na engleskom jeziku,kratak naslov rada na engleskom jeziku, naziv institucije gdeje rad ura|en na engleskom jeziku, tekst saètka naengleskom jeziku i klju~ne re~i na engleskom jeziku.

Stranica sa uvodom

Uvod treba da bude saèt i da sadrì razlog i cilj rada.

Bolesnici i metode/materijal i metode

Treba opisati izbor bolesnika ili eksperimentalnihìvotinja, uklju~uju}i kontrolu. Imena bolesnika i brojeveistorija ne treba koristiti.

Metode rada treba opisati sa dovoljno detalja kako bidrugi istraìva~i mogli proceniti i ponoviti rad.

30

INSTRUKCIJE AUTORIMA ZA PRIPREMU RUKOPISA


Kada se pi{e o eksperimentima na ljudima, treba priloìtipismenu izjavu u kojoj se tvrdi da su eksperimenti obavljeniu skladu sa moralnim slandardima Komiteta za eksperimentena ljudima institucije u kojoj su autori radili, kao i premauslovima Helsin{ke deklaracije. Rizi~ne procedure ilihemikalije koje su upotrebljene se moraju opisati do detalja,uklju~uju}i sve mere predstro`nosti. Tako|e, ako je ra|enona ìvotinjama, treba priloìti izjavu da se sa njima postupalou skladu sa prihva}enim standardima.

Treba navesti statisti~ke metode koje su kori{}ene uobradi rezultata.

Rezultati

Rezultati treba da budu jasni i saèti, sa minimalnimbrojem tabela i slika neophodnih za dobru prezentaciju.

Diskusija

Ne treba ~initi obiman pregled literature. Trebadiskutovati glavne rezultate u vezi sa rezultatima objavljenimu drugim radovima. Poku{ti da se objasne razlike izme|udobijenih rezultata i rezultata drugih autora. Hipoteze ispekulativne zaklju~ke treba jasno izdvojiti. Diskusija netreba da bude ponovo izno{enje zaklju~aka.

Literatura

Reference se u tekstu oznacavaju arapskim brojevima uzagradama. Brojeve dobijaju prema redosledu po kome sepojavljuju u tekstu. Personalna pisma i neobjavljeni rezultatise ne citiraju, ali se mogu pomenuti u tekstu u zagradi.Skra}enice imena ~asopisa treba na~initi premaskra}enicama koje se koriste u PubMed/MEDLINE-u.Reference treba navoditi na slede}i na~in:

^lanak (svi autori se navode ako ih je {est i manje; ako ihje vi{e, navode se samo prva tri i dodaje se "et al.")

12 - Talley NJ, Zinsmeister AR, Schleck CD, Melton LJ3rd. Dispepsia and dyspeptic subgroups: A population -based study. Gastroenterology 1992; 102: 1259-68.

Knjiga

17 - Sherlock S. Disease of the liver and biliary system.8th ed. Oxford: Blackwell Sc Publ, 1989.

Glava i1i ~lanak u knjizi

24 - Trier JJ. Celiac sprue. In: Sleisenger MH, FordtranJS, eds. Gastrointestinal disease. 4th ed. Phil¬adelphia: WBSaunders Co, 1989: 1134-52.

Podaci sa interneta

Citirati samo ako je neophodno na slede}i na~in: autor(ako je poznat), naslov sadràja, grad u kome je sedi{teautora/vlasnika internet stranice/sadràja, naziv autora/vlasnika internet stranice/sadràja, godina kreiranja internetstranice/sadràja i internet adresa (u zagradi). Podatke oautoru/vlasniku preuzeti iz rubrike kontakt ili odgovaraju}e.

Autori su odgovorni za ta~nost referenci.

Tabele

Tabele se kucaju na posebnim listovima, sa brojem tabelei njenim nazivom iznad. Ako ima kakvih obja{njenja, onda sekucaju ispod tabele.

Slike i legende za slike

Sve ilustracije (fotografije, grafici, crteì) se smatrajuslikama i oznacavaju se arapskim brojevima u tekstu i nalegendama, prema redosledu pojavljivanja. Treba koristitiminimalni broj slika koje su zaista neophodne zarazumevanje rada. Slike nemaju nazive. Slova, brojevi isimboli moraju biti jasni, pro-porcionalni, i dovoljno veliki dase mogu reprodukovati. Pri izboru veli~ine grafika trebavoditi ra~una da prilikom njihovog smanjivanja na {irinujednog stupca teksta ne}e do}i do gubitka ~itljivosti. Legendeza slike se moraju dati na posebnim listovima, nikako nasamoj slici.

Ako je uveli~anje zna~ajno (fotomikrografije) ono trebada bude nazna~eno kalibracionom linijom na samoj slici.Duìna kalibracione linije se unosi u legendu slike.

Treba poslati dva kompleta slika, u dva odvojena koverta,za{ti}ene tvrdim kartonom. Na pozadini slika treba napisatiobi~nom olovkom prezime prvog autora, broj slike i strelicukoja pokazuje vrh slike.

Uz fotografije na kojima se bolesnici mogu pre-poznatitreba poslati pismenu saglasnost bolesnika da se one objave.

Za slike koje su ranije ve} objavljivane treba navesti ta~anizvor, treba se zahvaliti autoru, i treba priloìti pismenipristanak nosioca izdava~kog prava da se slike ponovoobjave.

Pisma uredniku

Mogu se publikovali pisma uredniku koja se odnose naradove koji su objavljeni u MEDICINSKOM ÂSOPISU, alii druga pisma. Ona mogu sadràti i jednu tabelu ili sliku, i dopet referenci.

Propratno pismo. Uz rukopis obavezno priloìti pismokoje je potpisao korespondiraju}i autor, a koje treba dasadrì: izjavu da rad prethodno nije publikovan i da nijeistovremeno podnet za objavljivanje u nekom drugom~asopisu, te izjavu da su rukopis pro~itali i odobrili svi autorikoji ispunjavaju merila autorstva. Tako|e je potrebnodostaviti kopije svih dozvola za: reprodukovanje prethodnoobjavljenog materijala, upotrebu ilustracija i objavljivanjeinformacija o poznatim ljudima ili imenovanje ljudi koji sudoprineli izradi rada.

Napomena. Rad koji ne ispunjava uslove ovog uputstvane moè biti upu}en na recenziju i bi}e vra}en autorima daga dopune i isprave. Pre {tampanja prihva}enog rada svaki odautora mora da dostavi izjavu o radu i prenosu izdava~kihprava, svojeru~no potpisanu i datiranu, u skladu sauputstvima uredni{tva.

31


MEDICAL JOURNAL publishes original papers, casereports, multi-center trials, editorials, review articles, lettersto the Editor, other articles and information concerned withpractice and research in medicine and related sciences,written in the English or Serbian language.

Address for correspondence:Prof. Dragan R. Milovanovic, MD, PhDEditor-in-Chief, Medical JournalClinical Centre KragujevacZmaj Jovina 30, 34000 Kragujevac, SerbiaTel.: *381 34 372 169, Fax: *381 34 337 583e-mail: [email protected],

([email protected])Manucripts are prepared in accordance with

"Recommendations for the Conduct, Reporting, Editing andPublication of Scholarly Work in Medical Journals" developedby the International Committee of Medical Journal Editors(www.icmje.org). Please consult these instructions and arecent issue of Medical Journal in preparing your manuscript.

Original manuscripts will be accepted with theunderstanding that they are solely contributed to MedicalJournal. Manuscripts, accepted for publication, become theproperty of the Journal, and may not be published elsewherewithout written permission from both the editor and thepublisher. The Journal does not publish papers containingmaterial that has been published elsewhere except as anabstract of 400 words or less; previous publication in abstractform must be disclosed in a footnote. Submitted articles aresubject to independent, anonymous peer-review.

Manuscript

Manuscripts are submitted electronically through theASEESTANT (SouthEast European Journals ProductionAssistant) system approaching it by the linkhttp://aseestant.ceon.rs/index.php/mckg/login and onlyexceptionally by e-mail address of the journal. Themanuscript should be prepared in English, as a text file (Wordfor Windows), sized A4, double-spaced (including referencesand tables, figure legends and footnotes) and with margins of2 or 2.5 cm. Complex graphical illustrations (graphs, pictures)can be attached as a separate, additional files.

The manuscript of the original article should be organizedin the following sections: title page, abstract, introduction,patients and methods / subjects and methods / material andmethods, results, discussion, references, tables, figures, figurelegends. If necessary acknowledgement, notes and conflict ofinterest should be written on a page after discussion. Thestructure of the body text of other types of manuscripts(reviews, case reports, seminars, etc.) is formed as applicable.

Each manuscript component (title page, etc.) begins on aseparate page. All pages are numbered consecutivelybeginning with the title page.

Manuscript volume. The complete manuscript, whichincludes title page, short abstract, text of the article, literature,all figures and permisions for them and legends (tables,images, graphs, diagrams, drawings), title page and abstract inEnglish, can have the length from 5000 to 7500 words fororiginal paper, report, paper on the history of medicine andliterature overview, while for patient presentation, practicepaper, educative article it can be from 3000 to 5000 words;other articles could be from 1.000 to 3.000 words; othercontributions could be up to 1.500 words.

All measurements, except blood pressure, are reported inthe System International (SI) and, if necessary, inconventional units (in parentheses). Generic names are usedfor drugs. Brand names may be inserted in parentheses.

Title page

The title page contains the title, full names of all theauthors, names and full location of the department andinstitution where work was performed, acknowledgments,abbreviations used, and name of the corresponding author.

The title of the article is concise but informative, and itincludes animal species if appropriate.

A brief acknowledgment of grants and other assistance, ifany, is included.

A list of abbreviations used in the paper, if any, isincluded. List abbreviations alphabetically followed by anexplanation of what they stand for. In general, the use ofabbreviations is discouraged unless they are essential forimproving the readabillity of the text.

The name, telephone number, fax number, and exactpostal address of the author to whom communications andreprints should be sent, are typed at the lower right corner ofthe title page.

Abstract page

Abstract contains up to 250 words. Manuscripts withoriginal data (original scientific work, professional work,etc..) have the abstract structured with the followingparagraphs: objective, methods, results and conclusion. Forother types of papers (review article, literature review, etc.).abstract is provided as a single paragraph. At the end of theabstract at least 3 key words, should be provided, accordingto the terms set out in the MESH classification.

Introduction page

The introduction is concise, and states the reason andspecific purpose or the study.

Patients and methods / Material and methods

The selection of patients or experimental animals,including controls is described. Patients' names and hospitalnumbers are not used.

Methods are described in sufficient detail to permitevaluation and duplication of the work by other investigators.

When reporting experiments on human subjects, itshould be indicated whether the procedures followed were inaccordance with ethical standards of the Committee onhuman experimentation of the institution in which they weredone and in accordance with the Declaration of Helsinki.Hazardous procedures or chemicals, if used, are described indetail, including the safety precautions observed. Whenappropriate, a statement is included verifying that the care oflaboratory animals followed the accepted standards.

Statistical methods used, are outlined.

Results

Results are clear and concise, and include a minimumnumber of tables and figures necessary for properpresentation.

32

INSTRUCTIONS TO AUTHORS fOR MANUSCRIPT PREPARATION


Discussion

An exhaustive review of literature is not necessary. Themajor findings should be discussed in relation to otherpublished works. Attempts should be made to explaindifferences between results of the present study and those ofthe others. The hypothesis and speculative statements shouldbe clearly identified. The discussion section should not be arestatement of results, and new results should not beintroduced in the discussion.

References

References are identified in the text by Arabic numeralsin parentheses. They are numbered consecutively in theorder in which they appear in the text. Personalcommunications and unpublished observations are not citedin the reference list, but may be mentioned in the text inparentheses. Abbreviations of journals conform to those inPubMed/MEDLINE. The style and punctuation conform tothe Medical Journal style requirements. The following areexamples:

Article (all authors are listed if there are six or fewer;otherwise only the first three are listed followed by "et al.")

12 - Talley NJ, Zinsmeister AR, Schleck CD, Melton LJ3rd. Dyspepsia and dyspeptic subgroups: A population-basedstudy. Gastroenterology 1992; 102: 1259-68.

Book

17 - Sherlock S. Diseases of the liver and biliary system.8th ed. Oxford: Blackwell Sc Publ. 1989.

Chapter or article in a book

24 - Trier JJ. Celiac sprue. In: Sleisenger MH, FordtranJ5, eds. Gastro-intestinal disease. 4 th ed. Philadelphia: WBSaunders Co, 1989: 1134-52.

Data from the Internet

Quote only if necessary as follows: author (if known), thetitle of the content, the city where the headquarters of theauthor/owner of the website/content is located, the name ofthe author / name of the owner of the website/content, theyear of creating web pages/content and internet address (inparentheses). Information about the author/owner of thesections should be taken from the contact or otherappropriate section.

The authors are responsible for the exactness ofreference data.

Tables

Tables are typed on separate sheets with figure numbers(Arabic) and title above the table and explanatory notes, ifany, below the table.

Figures and figure legends

All illustrations (photographs, graphs, diagrams) are tobe considered figures, and are numbered consecutively in thetext and figure legend in Arabic numerals. The number offigures included is the least required to convey the messageof the paper, and no figure duplicates the data presented inthe tables or text. Figures do not have titles. Letters,numerals and symbols must be clear, in proportion to eachother, and large enough to be readable when reduced forpublication. Figures are submitted as near to their printedsize as possible. Figures are reproduced in one of the

following width sizes: 8 cm, 12 cm or 17 cm, and with amaximal length of 20 cm. Legends for figures should be givenon separate pages.

If magnification is significant (photomicrographs), it isindicated by a calibration bar on the print, not by amagnification factor in the figure legend. The length of thebar is indicated on the figure or in the figure legend.

Two complete sets of high quality unmounted glossyprints are submitted in two separate envelopes, and shieldedby an appropriate cardboard. The backs of single or groupedillustrations (plates) bear the first author's last name, figurenumber, and an arrow indicating the top. This information ispenciled in lightly or placed on a typed self-adhesive label inorder to prevent marking the front surface of the illustration.

Photographs of identifiable patients are accompanied bywritten permission from the patient.

For figures published previously, the original source isacknowledged, and written permission from the copyrightholder to reproduce it is submitted.

Color prints are available by request at the author'sexpense.

Letters to the Editor

Both letters concerning and those not concerning thearticles that have been published in Medical Journal will beconsidered for publication. They may contain one table orfigure and up to five references.

Cover letter. The letter which is signed by correspondingauthor must be attached with the manuscript. The lettershould consist of: the statement that the paper has not beenpublished previously and that it is not submitted forpublication to some other journal, the statement that themanuscript has been read and approved by all the authorswho fulfill the authorship criteria. Furthermore, authorsshould attach copies of all permits: for reproduction ofpreviously published materials, for use of illustrations and forpublication of information about publicly known persons ornaming the people who contributed to the creation of thework.

Note. The paper which does not fulfill the conditions setin this instruction cannot be set to reviewers and will bereturned to the authors for amendments and corrections.Before publishing of accepted paper each of the authorsmust provide the statement about manuscript and copyrighttransfer, personally signed and dated, according to theinstructions of the editorial office.

Proofs

All manuscripts will be carefully revised by the publisher'sdesk editor. Only in case of extensive corrections will themanuscript be returned to the authors for final approval. Inorder to speed up the publication no proof will be sent to theauthors but will be read by the editor and the desk editor.

33

XII KONGRES NEUROHIRURGA SRBIJE SESIJA br. 1 19.09.2014.

Documents