Wysoce zjadliwa grypa ptaków H5N8 w Polsce w 2016/2017 r. · Krzysztof Niemczuk, Krzysztof Śmietanka Państwowy Instytut Weterynaryjny –PIB w Puławach Wysoce zjadliwa grypa ptaków

Krzysztof Niemczuk, Krzysztof ŚmietankaPaństwowy Instytut Weterynaryjny – PIB w Puławach

Wysoce zjadliwa grypa ptaków H5N8 w Polsce w 2016/2017 r.

Grypa (influenza) ptaków

Termin „grypa ptaków” ma szeroki zakres znaczeniowy

i obejmuje zakażenia wirusami influenzy (grypy) typu A,

należącymi do rodziny Orthomyxoviridae

Obraz kliniczny jest bardzo szeroki, od zakażeń

bezobjawowych, po chorobę o bardzo gwałtownym,

systemowym przebiegu i wysokiej śmiertelności

Ze względów praktycznych i celów administracyjnego

zwalczania wyróżniamy grypę ptaków o wysokiej

zjadliwości (HPAI) i niskiej zjadliwości (LPAI)

Choroba w formie HPAI i LPAI H5 i H7 jest zwalczana z

urzędu

Gospodarze dla wirusów

grypy

H1-H16

H17-H18

H3 i H7

H1, H2 i H3

H1,H3,H13

H7, H10, H13

głównieH5, H6,H7, H9

H3

H5

H10

Wirus grypy typu A

segmentowany genom RNA

(8 segmentów) umożliwiający reasortację

polimeraza RNA zależna od RNA - wysoka

częstotliwość mutacji

i wynikająca z niej zmienność genetyczna i

antygenowa

obecność otoczki – wrażliwość na środki

dezynfekcyjne, ale stosunkowo duża

oporność w środowisku

różnorodność konformacyjna glikoprotein

powierzchniowych hemaglutyniny (H1-H16) i

neuraminidazy (N1-N9) implikuje podział

wirusów grypy na podtypy (pomiędzy

którymi brak krzyżowej odporności)

Mechanizm reasortacji genetycznej

Wirusy H5N8 należą do dużej grupy wirusów określanych jako H5Nx i

wywodzących się od wirusa H5N1

H5

H5N2 H5N5 H5N6 H5N8

Epidemia HPAI H5N8

w Europie i Polsce

2016/2017

H5N8 w Europie – 2014/2015

Drób i ptaki dzikie:

Niemcy

Holandia

Tylko drób:

Wielka Brytania

Węgry

Włochy

Tylko ptaki dzikie:

Szwecja

Sytuacja w Europie: 2016-2017

Sytuacja w Europie: 2016-2017Sytuacja w Europie: 2014-2015

Sytuacja w Europie: 2016-2017

Państwo Liczba zdarzeń u dzikich ptaków

Liczba ognisk u drobiu

Liczba ognisk u dzikich ptaków

utrzymywanychw zamknięciu

Austria 53 2 1

Belgia 3 0 2

Bułgaria 13 71 2

Chorwacja 12 11 0

Czechy 39 38 1

Dania 49 1 1

Finlandia 14 0 1

Francja 50 485 3

Grecja 9 6 0

Hiszpania 2 10 0

Holandia 47 9 10

Irlandia 10 0 0

Państwo Liczba zdarzeń u dzikich ptaków

Liczba ognisk u drobiu

Liczba ognisk u dzikich ptaków

utrzymywanychw zamknięciu

Luksem-

burg

0 4 0

Niemcy 728 91 15

Polska 68 65 0

Portugalia 1 0 0

Rumunia 93 45 2

Słowacja 58 9 2

Słowenia 44 0 0

Szwecja 30 3 2

Węgry 63 236 5

Wielka

Brytania

22 10 0

Włochy 5 16 0Litwa 5 0 0

Geneza epidemii HPAI H5Nx w Europie

i Ameryce Północnej w 2014 i 2016 r.

Kierunki migracji dzikich kaczek przez Europę

Źródło:

DG Health and Food Safety

Jakie ptaki mogą brać udział w bezobjawowym

przenoszeniu wirusa H5N8 (hipoteza)?

Świstun Krzyżówka

Jakie ptaki uznawane są za „wskaźnik”

obecności wirusa na danym terenie (wysoka

wrażliwość, padnięcia)?

Kaczka czernica

(przypadki H5N8

dominowały na początku

epidemii)

Łabędź niemy

(przypadki H5N8

dominowały w środkowej

i późnej fazie)

HPAI H5N8 (H5N5)

- sytuacja w Polsce

• 1 zdarzenie u dzikich ptaków: 4.11.2016 r.

• 1 ognisko u drobiu fermowego: 3.12.2016

• 1 ognisko u drobiu przyzagrodowego: 18.12.2016

• ostatni przypadek u dzikich ptaków: 7.03.2017

• ostatnie ognisko u drobiu: 16.03.2017

Aktualna sytuacja w Polsce

(stan na 28.06.2017)

65 ognisk u drobiu

- 38 u fermowego

- 27 u przyzagrodowego

68 zdarzeń u dzikich ptaków

Analiza filogenetyczna (15 szczepów)

A/chicken/Poland/79A/2016(H5N8) podkarp/Wapowce

A/turkey/Italy/17VIR1574-1/2017(H5N8)

A/mallard/Czech Republic/2705-17/2017(H5N8)

A/chicken/Poland/85A/2016(H5N8) malop/Ksiaz Wlk

A/domestic duck/Poland/47/2017(H5N8) wielkopolskie/Bierzow

A/chicken/Poland/114/16(H5N8) malop/Dabrowa Tarn

A/mute swan/Czech Republic/1813-17/2017(H5N8)

A/mute swan/Poland/108/2016(H5N8) mazow/Jozefow

A/chicken/Czech Republic/2644-17 1/2017(H5N8)

A/mute swan/Croatia/9/2017(H5N8)

A/turkey/Czech Republic/38-17 5/2017(H5N8)

A/turkey/Poland/192/2017(H5N8) podlaskie

A/chicken/Croatia/103/2016(H5N8)





A/breeder duck/Croatia/21/2017(H5N8)


A/shelduck/Italy/17VIR1572-24/2017(H5N8)

A/chicken/Italy/17VIR1684-2/2017(H5N8)

A/chicken/Italy/17VIR1751-3/2017(H5N8)

A/chicken/Kalmykia/2661/2016(H5N8)

A/chicken/Astrakhan/3131/2016(H5N8)

A/domestic goose/Poland/33/2016(H5N8) lubuskie/Deszczno

A/domestic goose/Poland/72/2016(H5N8) lubuskie/Bialoblocie

A/turkey/Poland/78/2016(H5N8) lubuskie/Glinik

A/turkey/Poland/83/2016(H5N8) lubuskie/Deszczno

A/mallard/Poland/17/2017(H5N8) zachpom/Walcz

A/chicken/Poland/002/17(H5N8) opolskie/Cisek/Kedz Kozle

A/chicken/Czech Republic/206-17 2/2017(H5N8)(H5N8)

A/Eurasian wigeon/Netherlands/1/2016(H5N8)

A/turkey/England/052131/2016(H5N8)

A/chicken/Sergiyev Posad/39/2017(H5N8)

A/wigeon/Italy/17VIR57-3/2017(H5N8)

A/tufted duck/Germany-SH/R8446/2016(H5N8)

A/tufted duck/Denmark/17740-1/2016(H5N8)

A/herring gull/Poland/84/2016(H5N8) zachpom/Swinoujscie

A/Common Goldeneye/Sweden/SVA161117KU0322/SZ0002165/2016(H5N8)

A/wild duck/Germany-BW/R8455/2016(H5N8)

A/Tufted Duck/Switzerland/V237/2016(H5N8)

A/wild duck/Poland/82A/2016(H5N8) zachpom/Lubczyna

A/Chicken/Sweden/SVA161122KU0453/SZ0209316/2016(H5N8)

A/wild duck/Poland/57/2017(H5N8) lubuskie/Gryzyce



A/common tern /Uvs-Nuur Lake/26/2016(H5N8)

A/grey heron /Uvs-Nuur Lake/20/2016(H5N8)

A/black-headed gull/Tyva/41/2016(H5N8)

A/wild duck/Tyva/35/2016(H5N8)

A/great crested grebe/Tyva/34/2016(H5N8)

A/great crested grebe/Uvs-Nuur Lake/341/2016(H5N8)


A/mute swan/Poland/64/2017(H5N5) dolnosl/Msciwojow

A/wigeon/Italy/16VIR9616-3/2016(H5N5)

A/painted stork/India/10CA03/2016(H5N8)

A/duck/Eastern China/S1109/2014(H5N8)

A/goose/Zhejiang/925104/2014(H5N8)




A/goose/Jiangsu/QD5/2014(H5N8)

A/duck/Eastern China/JY/2014(H5N8)


A/goose/Eastern China/CZ/2013(H5N8)

A/duck/Zhejiang/W24/2013(H5N8)

A/MuteSwan/Sweden/SVA-1503130141-SZ543/2015(H5N8)

A/duck/England/36226/14(H5N8)

A/chicken/Netherlands/emc-3/2014(H5N8)

A/turkey/Germany-MV/R2472/2014(H5N8)

A/chicken/Netherlands/14015531/2014(H5N8)

A/domestic duck/Hungary/7341/2015(H5N8)41

55

74

59

99

97

95

40

62

86

46

98

85

9999

91

94

88

54

45

38

69

63

60

97

71

94

83

99

89

53

40

42

66

62

81

71

82

54

80

59

27

20

50

66

21

44

77

41

41

0.005

Węgry, Chorwacja,

Rumunia, Czechy

„outliers”

Niemcy, Dania,

Szwecja, Holandia,

Anglia, Walia

Gatunki dzikich ptaków u których

stwierdzono wirusy H5N8 i N5 w Polsce

• Zdecydowaną większość przypadków wykryto u łabędzi niemych

• Pojedyncze przypadki u mewy srebrzystej, kaczki krzyżówki, gęsi, kormorana,

łabędzia krzykliwego

Gatunki drobiu u których najczęściej wykrywano

wirus H5N8 i charakterystyka gospodarstw

Liczebność drobiu w gospodarstwach (+)

<200 200-1000 1000-10 000 >10 000

POLSKA 24 4 9 28

Charakterystyka ognisk HPAI H5N8

wirus H5N8 powodował ostry przebieg i wysoką śmiertelność

nie tylko u drobiu grzebiącego, ale również wodnego

u indyków problem rozpoczynał się zwykle od nagłego

„wyciszenia” stada, utraty apetytu i pragnienia

wśród objawów obserwowano objawy nerwowe (drgawki,

przewracanie się na grzbiet), duszność, wypływ z nosa i

biegunkę

czas trwania choroby był niekiedy tak szybki, że śmierć ptaka

nie poprzedzały objawy kliniczne

śmiertelność jest bardzo wysoka i przy braku interwencji

administracyjnej prawdopodobnie sięgnęłaby 100%.

Charakterystyka ognisk HPAI H5N8 – c.d.

przebieg kliniczny u kur były podobny, nie zawsze

obserwowano objawy kliniczne(właściciele zazwyczaj

zgłaszali padnięcia, które poprzedzały osowiałość i brak

apetytu/pragnienia)

u drobiu wodnego przebieg jest bardziej wydłużony w czasie,

a śmiertelność znacznie niższa (w warunkach

eksperymentalnych u kaczek wyniosła 20-30%)

u gęsi często jedynym zauważalnym objawem, oprócz

nieznacznego wzrostu śmiertelności, były zaburzenia

produkcji nieśnej i składanie jaj bez skorup, tzw. „lanie jaj”

przy dłużej trwającym procesie chorobowym mogą pojawić się

objawy nerwowe w postaci skrętów szyi, drgawek i zaburzeń

koordynacji ruchowej

Obrzęk powiek i zapalenie spojówek,

Źródło: PIWet-PIB Puławy

Skręt szyi


HPAI H5N8 u kaczek Pekin

Skręt szyi


HPAI H5N8 u kaczek Pekin – c.d.

Osowiałość



Wypływ z nozdzrzy


Wylewy krwawe w mięśniu sercowym



Punkcikowate wybroczyny w mięśniu

sercowym


Charakterystyka ognisk HPAI H5N8 – c.d.

w nielicznych obserwowanych przypadkach klinicznych u

dzikich ptaków (na ogół zgłaszano ptaki padłe) obserwowano

odłączanie się od stada, nietypowe zachowania i objawy

nerwowe, głównie kręcenie się wokół własnej osi (łabędzie)

zmiany anatomo-patologiczne przy szybkim przebiegu mogą

nie występować (ewentualnie uwidaczniać się w formie

ogólnego przekrwienia narządów), a przy dłużej trwającym

procesie chorobowym dominują zmiany krwotoczne

Lokalizacja przypadków H5N8 u ptaków dzikich na tle sieci wodnej

Prognozy na przyszłość

aktualna sytuacja u drobiu w Europie wskazuje, że wirus ciągle

jest obecny w populacji dzikich ptaków (ogniska w WB,

Luksemburgu, Włoszech, a ostatnio u dzikich ptaków w Finlandii)

ryzyko wzrostu prewalencji zakażeń wraz ze spadkiem

odporności populacyjnej (jesień) jest wysokie; dodatkowo wciąż

realna jest możliwość ponownego wprowadzenia wirusa z Azji

wzrost częstości występowania wirusa u dzikich ptaków = wzrost

zagrożenia dla drobiu

Duża zmienność wirusa = wirus (jeśli się ponownie pojawi)

będzie się nieco różnił od poprzedniego- wpływ na diagnostykę

- wpływ na właściwości biologiczne (możliwa „naturalna atenuacja” :

spadek patogenności dla drobiu wodnego?)

System wczesnego ostrzeganiap

rew

ale

ncja

za

ka

że

ń

u d

zik

ich

pta

kó

w

Wirus u dzikich

ptaków –

bezobjwowych

siewców

Wzrost częstości

występowania

ptaków padłych –

„wskaźnikowych”

Ogniska u drobiu

wolnowybiegowegoOgniska u drobiu

fermowego

Moment krytyczny

Szczepienia p-ko grypie

Państwo Członkowskie może wprowadzić, pod

pewnymi warunkami:

• szczepienie interwencyjne – jako środek krótkoterminowy w

celu opanowania ogniska, kiedy istnieje znaczne i

bezpośrednie zagrożenie rozprzestrzenienia się AI

• szczepienie zapobiegawcze – jako środek długoterminowy w

sytuacjach podwyższonego ryzyka przedostania się do drobiu

wirusów AI ze środowiska naturalnego lub z innych źródeł (w

praktyce do tej pory nie stosowane)

Szczepienia p-ko grypie

Państwo Członkowskie zamierzające wprowadzić

szczepienie interwencyjne lub zapobiegawcze musi

przedłożyć Komisji do zatwierdzenia plan szczepienia,

który jest zgodny ze strategią DIVA

• Strategia „DIVA” oznacza możliwość odróżniania ptaków

szczepionych/zakażonych od szczepionych/niezakażonych

poprzez wykonanie badania diagnostycznego na obecność

przeciwciał przeciwko wirusowi terenowemu oraz poprzez

użycie nieszczepionych ptaków wskaźnikowych

Szczepienia p-ko AI

Pozytywy

ogranicza śmiertelność i związane z tym straty (szczególne

znaczenie dla bardzo wartościowych ptaków np. w ZOO)

zmniejsza możliwość zakażenia indywidualnych ptaków

>ogranicza ryzyko wprowadzenia choroby do szczepionej

fermy (większa ilość wirusa potrzebna do zakażenia ptaków

szczepionych)

zmniejsza ilość wirusa wydalanego przez zakażone ptaki

>ogranicza możliwość przenoszenia się wirusa na inne fermy;

również ludzie są mniej eksponowani na ryzyko zakażenia

z przyczyn wymienionych w pkt.2 i 3 wybuchy choroby mają

mniejsze szanse wystąpić we właściwie zaszczepionej

populacji niż w nieszczepionej, a jeśli nastąpi zakażenie to

chorobę łatwiej zlikwidować niż w populacji nieszczepionej

Szczepienia p-ko AI

Negatywy

szczepienie może „maskować” chorobę na fermie i opóźniać jej

wykrycie > konieczne kliniczne i laboratoryjne przeglądy

zgodnie z zasadami DIVA – postępowanie kosztowne; również

ograniczenia dla handlu bo szczepione ptaki (i ich produkty)

muszą być poddane specjalnej kontroli przed sprzedażą by

upewnić się, że nie są zakażone

u pewnych gatunków ptaków (szczególnie u kaczek i gęsi)

odporność indukowana szczepieniem nie jest w pełni

zadowalająca

szczepienie stwarza trudności organizacyjne/techniczne, jest

kosztowne – w celu indukowania i utrzymania wysokiego

poziomu odporności obecnie dostępne szczepionki wymagają

kilkukrotnej iniekcji

Szczepienia p-ko AI

Negatywy – c.d.

niewłaściwie wykonane szczepienie (lub użycie szczepionek o

niskiej jakości) mogą prowadzić do utrzymywania się choroby

endemicznie (wirus może krążyć wśród nie w pełni

uodpornionych ptaków)

może ono stworzyć fałszywy pogląd o właściwym

zabezpieczeniu skłaniając do złagodzenia bioasekuracji i

prowadzenia przeglądów ze strony właściciela fermy

z uwagi na tendencję wirusów influenzy do mutacji może być

konieczność dostosowywania szczepu szczepionkowego do

pojawiającej się nowej odmiany wirusa terenowego

szczepienie może skłonić państwa trzecie do zastosowania

restrykcji w odniesieniu do importu drobiu i produktów

drobiowych (mięsa, itp.)

Ocena ryzyka – mapowanie obszarów o zwiększonym ryzyku wprowadzenia

wirusa HPAI do populacji drobiu fermowego (mapa nie uwzględnia drobiu

przyzagrodowego) w Polsce przy użyciu metody MCDA (wielokryterialnego

modelowania decyzji)

Mapa ryzyka opracowana w oparciu o metodę MCDA wykazuje wysoki

poziom korelacji pomiędzy poziomem ryzyka i liczbą ognisk u drobiu

fermowego

H5N8: aspekt zoonotyczny

• jak dotychczas nie stwierdzono na świecie ani jednego

przypadku zakażenia wirusem HPAI/H5N8 u człowieka

• przeprowadzone badania genetyczne molekularnych

markerów przystosowania do organizmu ludzi

wskazują na profil charakterystyczny dla wirusów

ptasich i brak głównych cech przystosowawczych

stwierdzanych w szczepach wirusów grypy ptaków

wywołujących zakażenia człowieka

Ocena zagrożenia dla człowieka, wykonana przez

CEURL Weybridge, Wielka Brytania

(16.11.2016)

Z czego może wynikać teoretyczne zagrożenie

dla zdrowia człowieka?

Szybkie tempo mutacji wirusów grypy: wirus niepatogenny dla

człowieka dziś może stać się nim po pewnym czasie

Możliwość „wymieszania się” elementów genomu wirusa

ludzkiego i ptasiego podczas zakażenia wirusem H5N8

człowieka, który w danym momencie jest również

zainfekowany wirusem ludzkim: może powstać nowy wariant

- osoby należące do grupy ryzyka zawodowego (hodowcy drobiu, lekarze

weterynarii, ornitolodzy, myśliwi) powinny się szczepić przeciwko grypie ludzkiej

Należy podkreślić, że są to zagrożenia teoretyczne i w naszych

warunkach mało prawdopodobne, jednak nie można ich

bagatelizować

• ocena ryzyka wprowadzenia wirusów grypy do Europy za

pośrednictwem dzikich ptaków

• raport z oceny sytuacji w Europie w 2016 i 2017 r.

Dziękuję za uwagę!

Wysoce zjadliwa grypa ptaków H5N8 w Polsce w 2016/2017 r. · Krzysztof Niemczuk, Krzysztof Śmietanka Państwowy Instytut Weterynaryjny –PIB w Puławach Wysoce zjadliwa grypa ptaków

Documents