Standar Kompetensi :8.Mengungkapkan gagasan dan perasaan dalam berbagai bentuk karangan sastra dan budaya Jawa Kompetensi Dasar 8.1 Menulis karya sastra prosa. CRITA RAKYAT Jaka Tarub saha Nawang Wulan, cariyos sawijining wiranem utawi jejaka kaliyan pitu widadari ingkang saweg lelumban wonten ing sendhang,sanget misuwur ing Pulo Jawa.Wonten ing Jawa Timur dipunpanggihi cariyos Aryo Menak saha Tunjung Wulan. Mboten naming wonten ing Indonesia,ing Cina saha Jepang ugi wonten cariyos ingkang memper utawi mirip kaliyan cariyos Jaka Tarub saha Nawang Wulan. Cina Ing Cina kisah menika dipunwastani “Jejaka Tukang Angon kaliyan Putri Penenun. Niu Lang tukang angon sapi mboten kanyana ningali pitu widadari ingkang nembe lelumban ing sendhang.Pitu widadari kalawau putrinipun Kaisar Giok.Lembu ingon-ingonipun Niu Lang ngujuk-ujuki Niu Lang supados ndhusta salah satunggal busana kagunganipun salah satungaling widadari kalawau.Busana ingkang dipundhusta inggih menika werni abrit kaleres agemanipun widadari ingkang paling wuragil sesilih Zhi Nu.Cekaking atur Niu Lang palakrami kaliyan Zhi Nu.Wonten versi sanes inggih menika busananipun Zhi Nu kabur kenging angin lajeng Niu Lang saged manggihaken busana kalawau Niu Lang kaliyan Zhi Nu sami-sami tresna lajeng nedya palakrama.Wonten versi sanes bilih Niu Lang naming nyobi mendhet salah satunggal busana,ananging nalika ingkang kagungan busana inggih menika Zhi Nu muwun lajeng Niu Lang mboten mentala lajeng busana dipunkonduraken.Niu Lang.Amargi piyambakan Niu Lang mitulungi Zhi Nu kanthi nyipeng wonten griyanipun Niu Lang.Lajeng kekalihipun mratelaaken raos tresna lajeng palakrami.Ananging Zhi Nu wonten ing khayangan nggadhahi tugas nenun mega werni-werni.Amargi Kaisar Giok mangertosi Zhi Nu nerak paugeran para dewa inggih menika palakrami kaliyan manungsa limrah.Saengga Kaisar Giok nedya misahaken Zhi kaliyan Niu Dipunbiyantu kaliyan lembunipun ingkang sejatosipun malihanipun dewa,Niu ngoyak garwanipun inggih menika Zhi,ananging mboten kanyana-nyana ing madyaning lampah Niu kapisahaken dening samudra ageng.Niu mboten Wulangan Klas XI Genap
64
Embed
Wulangan Klas XI Genap · Standar Kompetensi :8.Mengungkapkan gagasan dan perasaan dalam berbagai bentuk karangan sastra dan budaya Jawa Kompetensi Dasar 8.1 Menulis karya sastra
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Standar Kompetensi :8.Mengungkapkan gagasan dan perasaan dalam berbagai
bentuk karangan sastra dan budaya Jawa
Kompetensi Dasar 8.1 Menulis karya sastra prosa.
CRITA RAKYAT
Jaka Tarub saha Nawang Wulan, cariyos sawijining wiranem utawi jejaka kaliyan pitu
widadari ingkang saweg lelumban wonten ing sendhang,sanget misuwur ing Pulo
Jawa.Wonten ing Jawa Timur dipunpanggihi cariyos Aryo Menak saha Tunjung Wulan.
Mboten naming wonten ing Indonesia,ing Cina saha Jepang ugi wonten cariyos ingkang
memper utawi mirip kaliyan cariyos Jaka Tarub saha Nawang Wulan.
Cina
Ing Cina kisah menika dipunwastani “Jejaka Tukang Angon kaliyan Putri Penenun. Niu
Lang tukang angon sapi mboten kanyana ningali pitu widadari ingkang nembe lelumban ing
sendhang.Pitu widadari kalawau putrinipun Kaisar Giok.Lembu ingon-ingonipun Niu Lang
ngujuk-ujuki Niu Lang supados ndhusta salah satunggal busana kagunganipun salah
satungaling widadari kalawau.Busana ingkang dipundhusta inggih menika werni abrit kaleres
agemanipun widadari ingkang paling wuragil sesilih Zhi Nu.Cekaking atur Niu Lang
palakrami kaliyan Zhi Nu.Wonten versi sanes inggih menika busananipun Zhi Nu kabur
kenging angin lajeng Niu Lang saged manggihaken busana kalawau Niu Lang kaliyan Zhi Nu
sami-sami tresna lajeng nedya palakrama.Wonten versi sanes bilih Niu Lang naming nyobi
mendhet salah satunggal busana,ananging nalika ingkang kagungan busana inggih menika Zhi
Nu muwun lajeng Niu Lang mboten mentala lajeng busana dipunkonduraken.Niu
Lang.Amargi piyambakan Niu Lang mitulungi Zhi Nu kanthi nyipeng wonten griyanipun Niu
Lang.Lajeng kekalihipun mratelaaken raos tresna lajeng palakrami.Ananging Zhi Nu wonten
ing khayangan nggadhahi tugas nenun mega werni-werni.Amargi Kaisar Giok mangertosi Zhi
Nu nerak paugeran para dewa inggih menika palakrami kaliyan manungsa limrah.Saengga
Kaisar Giok nedya misahaken Zhi kaliyan Niu Dipunbiyantu kaliyan lembunipun ingkang
sejatosipun malihanipun dewa,Niu ngoyak garwanipun inggih menika Zhi,ananging mboten
kanyana-nyana ing madyaning lampah Niu kapisahaken dening samudra ageng.Niu mboten
Wulangan Klas XI Genap
saged nyebrang samudra salajengipun para peksi rumaos trenyuh ningali lelampahan menika
salajengipun damel gugusan memper kreteg ingkang saged dipunangge nyebrang.Kasetyan
sarta katulusan Niu andamel para dewa trenyuh saengga marengaken Niu kepanggih Zhi
pendhak tanggal pitu wulan pitu ing saben taunipun ing penanggalan Cina,Zhi saged
kepanggih Niu. Wonten versi malih sasampunipun palakrami sarta anggadhahi putra kalih Zhi
mboten senggaja manggihi busananipun ingkang rumiyin nate dipundhusta Niu.Amargi Zhi
kangen kaliyan kaluwarganipun ing khayangan Zhi kondur makayangan.Ananging Kaisar
Giok tanggap sasmita sigra damel samudra ageng ingkang saged misahaken Zhi kaliyan
Niu.Zhi mboten saged wangsul ing bumi.Niu naming saged ningali Zhi saking katebihan
nalika Zhi nembe ngronce mega-mega.Amargi para peksi mesakaken dhumateng Niu saengga
pendhak tanggal pitu wulan pitu saben taunipun para peksi damel gugusan memper kreteg
kangge margi Niu kepanggih Zhi. Tanggal pitu wulan pitu penanggalan Cina dipunpengeti
dados dinten Qi Xi.Para wiranem sami ndonga lajeng ngedalaken ketrampilanipun olah seni
supados pikantuk jodho ingkang sae.Kisah menika mujudaken gegambaran lintang Altair
(Niu Lang) sahan Vega (Zhi Nu) ingkang kapisah dening gugus bimasakti, ananging pendhak
telasing akhir musim panas lintang kekalihipun kepanggih kanthi dipunsranani dening lintang
Deneb saking rasi lintang Cygnus. Peksi-peksi ingkang sabiyantu Niu saha Zhi wonten ing
basa Inggris dipunsebat Magpie ing basa Jepang dipunsebut Kasasagi.
Jepang
Ing Jepang, kisah menika dipunsebat riyaya dinten kaping pitu utawi Tanabata. Ing riyaya
menika tiyang Jepang nyerat panyuwunan ing secuwil dluwang lajeng dipuncenthelaken
dhateng taneman deling.Sasampunipun ariyaya purna delingipun dipunbesmi utawi
dipunlarung ing lepen..
Alkisah Orihime utawi Shokujo, putri Kaisar Langit (Tenkou), saben dintenipun nyulam ing
pinggiring lepen khayangan (Amanogawa). Kain-kain rajutanipun saensu edi peni.Ananging
3.Wonten ing cariyos versi Jepang,nama Niu Lang kasebat Orihime sawijining putri Kaisar
langit asmanipun Ten Kou.Salajengipun nama peksi-peksi ingkang sabiyantu Orihime
inggih punika……
A.@ssgi
[*.;@ssmi
[c;@ssri
[f;@ssti
E; mgPi
4.Kisah menika mujudaken gegambaran lintang Altair (Niu Lang) saha (Zhi Nu) kagambaraken
dening lintang inggih punika……
A.[p+g
[*.;[%+g
[c; [%+n
[f;[p+r
E;[pp
5.Wonten ing tanggal pitu wulan pitu penanggalan Cina dipunpengeti dados upacara inggih
punika…….
A.@iki
[*.;@+ikii
[c;kki
[f;@=+k+
Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2
7
E; kik+
6. Wonten nagari pundi cariyos kanthi nama para paraganipun inggih menika Kyun-
wo kaliyan Chik-nyo utawi, Pangon kaliyan Penenun inggih punika……...
A.[@o[ry
[*.;Itlii
[c;jp=
[f;cin
E; p+i[ytNm\
7. Ing Nagari pundi wonten cariyos ingkang nggadhahi kemiripan kaliyan cariyos Orihime
kaliyan Hikoboshi.inggih menika Nguu Lang dan Chuc Nu inggih punika…..
A.[j/mn\
[*.;Itlii
[c;jp=
[f;cin
E; p+i[ytNm\
8. Ing Cina wonten upacara para wiranem sami ndonga lajeng ngedalaken ketrampilanipun
olah seni supados pikantuk jodho ingkang sae inggih punika…..
. A.t=glPitu
[*.;t=glTelu
[c;t=glLim
Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2
8
[f;t=glSz
E; t=glSijii
9. Lembu ingon-ingonipun Niu Lang ngujuk-ujuki Niu Lang supados ndhusta salah
satunggal busana kagunganipun salah satungaling widadari,tegesipun ndhusta inggih
punika…...
A.mLyu
*;nzis\
[c;luz
[f;mbu/
E:[vo[l=o
10. Kapisah dening gugus bimasakti, ananging pendhak telasing akhir musim panas
lintang kekalihipun kepanggih kanthi dipunsranani dening lintang Deneb saking rasi
lintang inggih punika…….
A.cigNus\
*;cikNus\
[c;cinNus\
[f; cgNus\
E:cgNs\
A. REMIDIAL
Teks Pawartos Radio “BAB SARWA-SARWI”
Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2
9
Pata miyarsa panjenengan mangertos bilih Elar nyamuk sadhetik obahipun kaping 1000 Wonten uler tanah ingkang panjangipun namung sapraselangkung inci.Wonten ingkang
panjangipun ngantos kaping 11.Uler lemah mboten gadhah paru-paru amargipiyambakipun ambegan liwat kulitipun.Sawetawis jinis uler tanah wonten ingkangnggadhahi jantung cacah 10.
Cleopatra ngetes keampuhanipun wisa kanthi nyoba wisa puniku dhumateng budhakipun Elizabeth I saking Inggris kagungan rok cacahipun 3000 iji Menawi es ing Antartika dados toya,toyanipun bakal ngelebi laut ingkang inggilipun 240
Titik-titik ing ngandhap punika kaisenana kanthi milih wangsulan A,B,C,Dutawi E ingkang trep!
1. Tembung wisa sami tegesipun kaliyan tembung inggih punika…………a. obatb. jamuc. racund. dhaharane. unjukan
2. Tembung elar sami tegesipun kaliyan tembung inggih punika…………a. swiwib. wuluc. kulitd. kukue. capit
3. Tembung dasanamanipun lemah inggih punika…………a. Bantala,kisma,siti,kumarab. Bantala,kisma,siti,pratiwic. Bantala,bagaskara,pratiwid. Bantala,siti,pratiwi,driyae. Bantala,siti,giri,kisma
B. PENGAYAAN
Para pamirsa Teladan TV
Tiyang Jawi asring ngawonteni pengetan tanggap warsa kanthi petangan menawiyuswa jangkep wolung warsa sinebat windon.Ubarampe upacara windon utawiSewindunan inggih punika sekul tumpeng kanthi dipunparingi wolung tigangodhok,jenang abang (bubur ngangge gendhis jawi) kaliyan jenang putih (bubur
Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2
10
pethak.)Pengetan kedah dipuntindakaken sedinten utawi kalih dinten sasampunipundinten wiyosan ancasipun supados panjang yuswa.Menawi kakung ngawontenakenwiyosan kalih windu,lare wau kasebat jaka amargi swantenipun sampun ngagor-agori (swanten ageng).Menawi pengetan sekawan windu namanipun tumbuk alit(32 warsa),menawi wiyosan kaping 62 warsa namanipun tumbuk ageng.
Titik-titik ing ngandhap punika kaisenana kanthi milih wangsulan A,B,C,Dutawi E ingkang trep!
1. Ngengingi menapa temanipun teks pawartos Teladan TV ing nginggil punika.......
A. Tedhak Siten.B. Jumenengan.C. Bubak Kawah.D. Nyewu.E. Tanggap Warsa.
2. Ingkang mboten kalebet ubarampe ing upacara Windon inggih punika.........
Wondene raos manisipun juruh ingkang dipundamel saking gendhis Jawi nggambaraken
kautaman, amargi raos legi
minangka pokokipun tiyang bebrayan. Semanten ugi santen saking parutan klapa ingkang
raosipun gurih mengku kekajengan mugi-mugi ing bebrayan punika tansah gadhah daya lan
mahanani kangge bebrayan agung.
C. PENGAYAAN
Titik-titik ing ngandhap punika kaisenana kanthi milih wangsulan A,B,C,Dutawi E ingkang trep!
1. Teks siaran pawartos Basa Jawi ing nginggil kapethik saking kalawarti punapa?
A. Jaya BayaB. Panjebar SemangatC. SempulurD. Djaka LodangE. Damar Jati.
2. Punapa tegesipun arta kreweng miturut teks ing nginggil punika?A. Arta recehanB. Arta saking dluwangC. Arta saking pecahan gendhengD. Arta saking pecahan kacaE. Arta saking lemah ingkang dicithak bunder.
3. Ingkang mboten kalebet ubarampe adicara “Dodol Dhawet” kanthi paugeran wonten ing teksing ngggil punika punapa?
A. Arta KrewengB. Pisang RajaC. SantenD. JuruhE. Gendhis Jawi.
Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2
19
4. Punapa tegesipun raos legawa miturut teks ing nginggil punika?A. Raos bingahB. Raos bombongC. Raos ngelakD. Raos syukurE. Raos ikhlas.
5. Punapa tegesipun juruh ingkang kadamel saking Gendhis Jawi miturut teks ing nginggilpunika?
A. Kautaman utawi pokokB. kabecikanC. PatuladhanD. PaugeranE. Pasedherekan.
Ko
m
A.
su
m
su
Ga
M
B.
Basa Jawa Kelas X SMA/
mpetensi Dasar : 7.1 Me
7.1 Ne
acapat.
PANGERTOSAN BAB L
Ing donyaning Seni Mu
1. Jinis musik Diatonis
Ingkang pinanggih ing
2. Jinis musik Pentatonis
Ingkang pinanggih in
Kethuk-Kenong, Kemp
Samber-rapetipun Lara
wantening tetiyang ingkang
usik Pentatonis, tetiyang
wantenipun kaliyan laras ala
Tembang Macapat bak
melan, wondene kala mang
acapat kanthi laras dhasar D
LARAS
Ing musik pentatonis utaw
1. Laras Slendro
Gamelan Laras Slendro T
punika:
Angka
6 Enem ageng
1 Barang = Si
2 Jangga (gulu
3 Dhadha (ten
5 Lima ageng
MA Semester 2
20
lagukan dan menganalisis struktur tembang macapat
mbangaken sarta saged nganalisis struktur tembang
ARAS
sik, laras (interval) wonten warni kalih inggih punika:
alat musik: Keyboard, Piano, Guitar lsp
g alat musik Gamelan Jawa kadosta: Saron, Bonang,
ul/ Gong, Penembung (Slenthem), Gender lsp.
s ingkang pinanggih ing alat musik kaliyan Vokal utawi
“menyanyi” ing musik Diatonis utawi “nembang” ing
wau kedah saged nglarasaken utawi njumbuhaken
t musik utawi Gamelan, sampun ngantos fals utawi blero.
enipun ngginakaken laras dhasar musik Pentatonis utawi
sanipun ing Langgam Jawi utawi Campursari wonten Bawa
iatonis, punika kalebet “ngruda peksa” ing bab laras.
i Gamelan Jawa Laras kaperang dados kalih inggih punika:
itilaras saha urut-urutanipun laras ing Instrumen Gender inggih
Katrangan Kawaos
/ andhap Nem
ji ageng/ andhap Ji
) = Loro ageng/ andhap Ro
gah) = Telu ageng/ andhap Lu
/ andhap = Lima Ma
Wulangan 3
Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2
21
6 Enem ageng/ andhap = Enem Nem
1 Barang = Siji tengahan Ji
2 Jangga = (gulu) = Loro tengahan Ro
3 Dhadha (tengah) = Telu tengahan Lu
5 Lima tengahan = Lima Ma
6 Enem tengahan = Enem Nem
1 Barang = Siji alit (inggil) Ji
2 Jangga = Loro alit (inggil) Ro
3 Dhadha = Telu alit (inggil) Lu
Tengahan Alit
(Andhap) (Inggil)
Gambar (B) Pelog Barang Gambar Gender Laras Slendro
6 1 2 3 5 6 1 2 3 5 6 1 2 3
Ageng Tengahan Alit
(Andhap) (Inggil)
2. Laras Pelog
Gamelan Laras Pelog kaperang dados kalih inggih punika:
a. Laras Pelog Bem (Laras Lima lan Pelog Nem)
b. Laras Pelog Barang
Cara nabuhipun ing Instrumen Saron utawi Slenthem, yen laras Pelog Bem
wilahan Pelog Barang boten katabuh, dene yen nabuh laras Pelog Barang
wilahan ingkang Pelog Bem boten dipuntabuh.
Gambar Saron/ Slenthem Laras Pelog
6 1 2 3 4 5 6 7
Namaning Titilaras Pelog saha Pamaosipun
Angka Katrangan Kawaos
1 Bem = Siji Ji
2 Jangga (gulu) = Loro Ro
Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2
22
3 Dhadha (tengah) = Telu Lu
4 Pelog = Papat Pat
5 Lima = Lima Ma
6 Enem = Enem Nem
7 Pitu = Pitu Pi
Titilaras saha urut-urutaning laras ing Instrumen Gender
Gambar (A) Pelog Bem
1 2 3 5 6 1 2 3 5 6 1 2 3
Ageng
6 7 2 3 5 6 7 2 3 5 6 7 2 3
Ageng Tengahan Alit
(Andhap) (Inggil)
Katrangan: Wonten ing Instrumen Gender Pelog Bem menapa dene Pelog
Barang kalih-kalihipun boten wonten wilahan 4 utawi Pelog
C. PANGERTOSAN BAB PATHET
Ingkang kawastanan “pathet” inggih punika watesaning suwanten (laras) utawi
tibaning suwanten (ambitus) wiwit saking laras ingkang andhap dumugi ingkang inggil
piyambak. Ing gamelan Laras Slendro wonten tiga inggih punika:
1. Pathet Nem
2. Pathet Sanga
3. Pathet Manyura
Wondene ing gamelan Laras Pelog ugi kaperang dados tiga inggih punika:
1. Pathet/ Pelog Lima
2. Pathet/ Pelog Enem
3. Pathet Barang
Cakepan (syair/ lirik) ing Sekar punika ngewrat pitedah sae inggih punika:
Mila kedah makaten wajibing tiyang gesang punika, menawi dereng kasembadan
gesang ingkang sekeca namung kedah narimah, nanging ugi kanthi pambudidaya lan
Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2
23
ndedonga. Samanten ugi boten kenging kabesturon utawi lirwa. Sagedipun kalampahan
srana pambudidaya/ usaha. Sadaya tindak-tanduk sageda mranani tiyang sanes. Sabarang
tumindak kedah katata amrih prayoga. Tiyang gesang kedah saged “nut ing jaman
kalakone” wiwit lair dumugi wekdal sapunika kanthi boten nilar dugi prayogi.
2. Sekar Sinom “WENIKENYA”
(Laras Pelog Pathet Nem)
1 2 2 2 . 2 2 . 2 1 2 . 3 . 0
Sa- mang- sa- ne pa- sa- mu- wan
1 1 1 1 . 2 3 1 . 2 1 6 . 5 . 0
Me- ma- ngun mar- ta mar- ta- ni
1 2 3 . 2 1 6 5 . 5 6 . 5 3 2 . 1 . 0
Si- nam- bi ing sa- ben mang- sa
6 1 1 1 1 1 . 2 3 1 . 2 . 1 6 . 0
Ka- la ka- la- ne a- se- pi
1 2 2 2 . 2 2 1 2 . 3 . 0
Le- la- na te- ki te- ki
1 1 1 1 1 1 1 . 2 3 2 . 0
Ngga- yuh ge- yong- an- ing ka- yun
3 5 5 5 5 6 . 5 3 2 . 1 . 0
Ka- yung- yun e- ning- ing tyas
6 1 1 1 1 1 2 3 1 . 2 . 1 6 .0
Sa- ni- tya sa- pi- nrih- a- tin
2 3 3 3 . 2 2 2 2 2 2 3 1 6 1 2 . 0
Pu- guh pang- gah ce- gah dha- har la- wan nen- dra
Kapethik saking serat Wedhatama
Udani
Cakepan Sekar Sinom punika isi piwucal ingkang sae mliginipun tumrap para
1. Rama lan Sinta boyong menyang Ayodya ing negarane Prabu Dasarata.Rama lanSinta sigra nilar nagari,ngumbara menyang alas,didherekake Lasmana.Ing wanaSinta kacidra Dasamuka.Rama kanthi pitulungan Sugriwa saka Guwakiskendha sartaAnoman nglurug yuda ing Alengka.Punika artikel jinis punapa?
A. Artikel ingkang wujud karangan jinis penggalihan (argumentasi)B. Artikel ingkang wujud karangan jinis paparan (eksposisi)C. Artikel ingkang wujud karangan jinis gegambaran (deskripsi)D. Artikel ingkang wujud karangan jinis cariyos (narasi)E. Artikel ingkang wujud karangan jinis ajakan (persuasi).
2. Prabu Tong-tong Sot nuli andhawuhi keng wakil Prabu Jaya Sentika,patih sartawadyabala Lojita Tengara kapurih ”Kinepung Wakul Binaya Mangap”methukke Pararaja trinagari.Ukara kacetak miring tegesipun.A. Dipunkepung saengga mengsah kawonB. Dipunkepung kanthi mbeta gaman ampuhC. Dipunkepung kanthi sesidheman(rahasia).D. Dipunkepung ing sadaya panjuru/panggenanE. Dipunkepung wonten ing alun-alun
3. ”Garwaku kang ayu menik-menik, ayune jwara langit,yen disawang saka cedhakanmarahi mungkuk-mungkuk”Ngendikane Prabu Belgeduwelbeh.Tembung kacetakmiring tegesipunA. Sulistya tanpa tandhingB. SulistyaC. Manis pasuryaneD. Ayune kados widadari.E. Pasuryane kang awon malih sulistya.
4. ”Jemunak Sari pancen namung abdi nanging nduweni kewasisan bab genep ingbudaya,bisa nembang,mbeksa saha reden bisa nduwe turun akeh,tur aku pinginngangkat drajating kawula alit.”Ngendikane Prabu Tongtong Sot marang PrabuJaya Sentika.A. Artikel ingkang wujud karangan jinis penggalihan (argumentasi)B. Artikel ingkang wujud karangan jinis paparan (eksposisi)C. Artikel ingkang wujud karangan jinis gegambaran (deskripsi)D. Artikel ingkang wujud karangan jinis cariyos (narasi)E. Artikel ingkang wujud karangan jinis ajakan (persuasi).
5. Prabu Tong-tong Sot nuli andhawuhi Prabu Baladewa kapurih nunggu peksi ingpasabinan.Punapa ancasipun Prabu Tong-tong Sot saengga nggadhahi panyuwunankados makaten punika?
A. Ancasipun supados Prabu Tong-tong Sot saged andamel Prabu Baladewasaged ngraosaken gesang kadosdene kawula tani.
B. Ngemutaken Prabu Baladewa kapurih anggulang manahipun supadoswening lan sabar.
Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2
35
C. Damel Prabu Baladewa rekaos saengga saged ngakeni panguwaosipunPrabu Tong-tong Sot ing Lojita Tengara.
D. Supados Prabu Baladewa maringaken kraton Mandura dhumateng PrabuTong-tong Sot.
E. Supados Prabu Baladewa mboten wantun malih nantang PrabuBelgeduwelbleh.
6. ”Garwaku kang ayu menik-menik, ayune jwara langit,yen disawang saka cedhakanmarahi mungkuk-mungkuk”Ngendikane Prabu Belgeduwelbeh.Tembung kacetakmiring tegesipunA. Sulistya kang misuwur tanpa tandhing,B. Sulistya amargi dados ratu.C. Manis pasuryaneD. Sulistya kados putri kraton.E. SulistyaF. Pasuryane kang awon malih sulistya.
Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2
36
7. Punapa bentenipun karakter utawi watakipun Prabu Puntadewa bentenipun kaliyantokoh satriya sanesipun?A. Jujur,wibawa,remen perang.B. Lembah manah,mboten sabaran.C. Jujur,prasaja lan ajrih perang.D. Mboten remen ndherek perang.E. Jujur,sabar,prasaja,kalem,wicak
sana, adil lan loma.8. Punapa sababipun Prabu Baladewa dipun wastani kados “Ula Sawa”dening Prabu
Tong-tong Sot?A. Amargi Baladewa remen perang.B. Amargi Baladewa remen ngendikan nanging sipatipun jirih.C. Amargi Baladewa remen bengak-bengok nanging mboten saged perang.D. Amargi Baladewa remen sesumbar nanging kanyatanipun namung swanten
9. Punapa sababaipun Raden Janaka dipunwastani ”klelar-kleler nanging nggregetke”dening Prabu Tong-tong Sot.A. Amargi Janaka kalem nanging sekti mandragunaB. Amargi Janaka menika ketingal ringkih nanging remen perang.C. Amargi Janaka remenanipun mendel supados ketingal kalem.D. Amargi Janaka menika pasuryane Jatmika sarta alus tindak-tandukipiun.E. Amargi Janaka menika satriya Pandhawa ingkang paling sekti tanpa tandhing.
10. “Inggih sinuwun mboten kok kula punika sampun cumantaka“AturePetruk.Tegesipun cumantaka inggih punika..........A. Mboten gadhah sopan-santun.B. kendel.C. ngapusi.D. nyolongE. ndhelikake
D. REMIDIAL
Titik-titik ing ngandhap punika kaisenana kanthi milih wangsulan A,B,C,D
Korawa nalikanipun ngrebut Hastina. Adipati Karna dipunwinisuda minangka panglimaperang utama, ingkang pilih tandhing sekti mandraguna wonten ing olah kanuraganpunapa dene wonten ing strategi perang. Saengga mboten lepat manawi peperanganingkang dipunpandhegani Adipati Karna minangka panglima perang fihak Korawa sagedmerjaya senopati ingkang pinunjul ugi,inggih punika Gathotkaca putra Bima, kanthikenging sipat kandel pusaka kagunganipun Adipati Karna ingkang nama Gendewa sekti“Kunthowijayandanu”.Sanesipun punika Adipati Karna kaloka kagungan watak satriya ingkang setya lan tresnanglabuhi ibu pertiwi.Saengga wonten ing serat”Wedhatama” anggitanipun MangkunagaraIVdipunsebataken satriya pinunjul wonten ing jagading pewayangan ingkang dados tepapalupi para satriya sanesipun inggih punika Patih Suwanda,Kumbakarna kaliyan AdipatiKarna.
2. Teks pawartos ing nginggil saenipun dipunparingi irah-irahan ingkang trep kaliyancariyosipun inggih punika... .
A. Adipati KarnaB. Basukarna Lena.C. Karna tandhingD. Satriya pinilih.E. Satriya Utama
3. Sinten asmanipun ibunipun Adipati Karna wonten ing cariyos Mahabharata inggihpunika......
A. Dewi TaraB. Dewi Anjani.C. Dewi UmaD. Dewi Sukasalya.E. Dewi Kunthi Talibrata.
4. Ingkang kalebet sadherekipun tunggal yayah wibinipun Raden Kumbakarna wontencariyos wayang Ramayana inggih punika......
A. IndrajitB. Sugriwa.C. SubaliD. Sukesi.E. Sarpakanaka.
5. Ingkang kalebet sadherekipun tunggal yayah wibinipun Patih Suwanda wontencariyos wayang Ramayana inggih punika......
A. Sukrasana.B. Sugriwa.C. SubaliD. Sukesi.E. Sarpakanaka.
E. PENGAYAAN
Titik-titik ing ngandhap punika kaisenana kanthi milih wangsulan A,B,C,D
1. Ingkang mboten kalebet paraga utawi tokoh wonten ing lakon wayang kanthi irah-irahan Petruk Dadi Ratu inggih punika..........
A. Penthul.B. Puntadewa.C. Kresna.D. SemarE. Petruk
2. “Iya Petruk aku uga nglenggana kaluputanku“Ngendikane Prabu Kresna tegesipunnglenggana inggih punika..........
A. ngakeni.B. nyelaki.C. nyarujuki.D. nekaniE. ndukani
Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2
38
3. “Nyuwun pangapunten sinuwun Prabu Kresna kula punika sampun mundhi jimatJamus Kalimasada.“Ature Petruk.Punapa tegesipun mundhi inggih punika..........A. mbeta.B. ngampil.C. nyolong.D. nyuwunE. ngaso
4. “Inggih sinuwun mboten kok kula punika sampun cumantaka“AturePetruk.Tegesipun cumantaka inggih punika..........F. Mboten gadhah sopan-santun.G. kendel.H. ngapusi.I. nyolongJ. ndhelikake
5. “Negara Lojita Tengara sampun kinepung wakul binaya mangap“Ature PatihBasudhata.Tegesipun kinepung wakul binaya mangap inggih punika..........A. Dipunkepung ing sadaya panggenan.B. Dipunkroyok dening mengsah.C. Dipuntelukaken mengsah kanthi gampil.D. Sampun ngrumaosi kawon ing papranganE. Sampun dilepung dening mengsah
Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2
39
Wulangan 5
Kompetensi Dasar : 7.3 Membaca geguritan.
7.3 Maosaken geguritan
Gurit GuruAnggitanipun Triwik Damarjati.
Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2
40
Lendhut sagegem kinarya guci wasiat tumuruning satriya tama.Lendhut kagulung saembalempung.Kareka-reka karakit kanthi tetesing luhing derma.Kacithak luk pitu kanthi rumusngelmu.Kagulang alusing budi kanthi soraning swara ambengkas bleduging kapur ing kelas.Kapireng bel piwulangan kaya bendhe peperangan, magita guru anjemparing ngelmu ing laladanmeja-meja kang sinerat kemalesan. Blabak kalukis mangsi nyawiji,garisan lan jangka mubengemper dirigen ing paduan swara.Sepatu tuwa dadi seksi kridhaning guru kang lagi makarya.Lendhut sagegem kinarya tunas bangsa.Amrentul tuwuhing dokter,presiden,mentri lan parasarjana.Ewasamana tetembangan siswa ing pasar tiban ngrubuhke ruwangan,sesambatan angelingwulangan harian anggitik siswa bodho dadi mbolosan. Tatakrama,unggah-ungguh,watak satriyadadi barang kang langka.Gemetering asta angrakit biji,kaoyak layangan pedhot kang sinebutrapot.Didondomi klinis,tugas lan remidial.Digondheli kanthi piweling suci,ngger siswaku, gurumuiki uga minangka wong tuwamu,aja digawe muspra lelabuhanku.
A. Geguritan inggih menika saking tembung gurita ingkang kala rumiyin tegesipun gambar
utawi seratan ingkang dipunserat wonten ing kulit kajeng.Namung tegesipun geguritan
samenika inggih menika puisi Jawa gagrag(enggal) anyar, ingkang mboten kaiket dening
guru lagu, guru wilangan lan sapanunggalanipun. Bab ingkang kedah dipungatosaken
supados geguritan saged dipunwaos kanthi trep inggih menika:
a. Mangetosi isi lan tegesipun geguritan ingkang dipunwaos.
b. Saged ngraosaken suraosipun geguritan ingkang dipun waos.
c. Gadhah swanten ingkang landhung lan becik.
d. Maos geguritan mbetahaken lagu lan pocapan sarta ening ( kesenyapan ),wedharing
raos ingkang trep.
Kawaosaken geguritan-geguritan punika wonten ngajeng kelas.Siswa sanesipun mbiji!
kekejera kaya manuk branjanganutas-utas iki sengara bisa rantas
nitik garising tangangumawang dalan prapatan...sungkem ing ngarsamu ibudak aras lumahing astamu
lumuntura sakehing dasihmu
Anggitanipun KRT Sarwito kapethik saking Panjebar Semangat
Kudune Kowe Wis Nangis
Kudune kowe wis nangisjalaran winih-winih pinilih
kang kokdhedher ing plataran langitmrajake ora jumbuh karo moncere
apa kowe isih wani kandha marang awang-awangmenawa atose tanganmu
isih kuwawa nyencang eseme lintang?apa kowe isih wani crita marang Ajisaka
menawa ha-na-ca-ra-kaselawase bakal nyungging lungite budaya Jawa?
pancen kudune kowe wis nagisjalaran wis cicir anggonmu milah lan milih
endi watese kulon lan wetanendi bedane wengi lan awan
banjur apa kang bakal kokkandhakakemenawa winih-winih
kang sasuwene iki ora kapilihmenawa endhog-endhong kang kokbuwang
saka tarangansaiki malah dadi barang pethingan?
Pancen kudune kowe wis nagis
Anggitanipun Sumono Sandy Asmara kapethik saking Panjebar Semangat
Keris
Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2
42
keris sing lair saka garbane guritanbanget landhep sedhela maneh bakal nigas janggamu
ora bisa ngulu lan keteter miwiri makna sing anakeris luk pira
kerise wong Jawapusaka pamungkas mbentengi budayasatengah-tengahe wirama muni liya
lan keris sing lair saben wanciapa sliramu sanggup mundhi dadi barang pengaji?
Anggitanipun Irul Es Budianto kapethik saking Panjebar Semangat
Buku
buku agenda sing daktampa kalane nyantrik ing pawiyataning njerone daktulisi crita dawa
tanpa irah-irahan,nanging kebak pangentha lan pangganthabuku diary sing dakcaosake marang sliramusing daktulisi nganggo mangsi kali jiwaku
apa isih panggah sumimpen ing rak-rake atilan kok-bukaki kalane rembulan ndadari?
buku diary buku memoribuku agenda buku asmara
buku buku bukubuku rerengganing taman biru
apa sliramu ora pengin mbukak bukuning ati,o,susetyamumpung guritan isih titis njemparing gupita?
Anggitanipun Turiyo Ragilputra kapethik saking Panjebar Semangat
Nyinau Jago Kluruk
gandheng swarane jago klurukmecah sepining esukaja disengguh mung sadermaundang-undang si babon angremjago kluruk wayah esuknggugah sliramu sing isih katremkemulan rapet mata meremsi jago metu saka kandhangeadhuh lae,adhuh lae
ebeng-ebeng jembar swiwinesliramu ngerti?si jago siyaga ceceker rikala srengenge lair cengerjago kluruk si jago kate
Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2
43
wanine cedhak omahejago kluruk si wiring kuningadoh sabane jembar srawungsi kate pa si wiring kuning?coba atimu age ditanting
Anggitanipun Peni Kusumawati kapethik saking Panjebar Semangat.
B. REMIDIAL
Dipunterangaken punapa suraosipun utawi makna geguritan ing ngandhap punika!
Rheumatik,bludrek,dengkek,asam urat ngendikane sandhangane wong kang kuwat.Uwan,kempot,ompong,kropos nandhakake iya mung yuswa kang iso ndhodhosNgelu,ndrodhog,kedher,gemeter mujudake menawa donya iki wis suwe nggone muserNesu,ngamuk,sambat,nangise putra wayah ibarat lelagon kanthi judhul sayah kanggo lelapuribu ing saben wayahNyewoki,njumputi,leladi,ngabekti,nuladhani,ngayem-ngayemi,ngimbuhi,ngopeni,napeni,ngonceki kasengkut nganti jiwa oncat saka bumi.
Rangkulen ibu.....mangertenana tetesing luh,tetesing kringet,tetesing ludira,tetesing derma tansah njejeggelakumuSanadyan saiki uripmu gawe kuciwa,ora guna,ora temanja,rekasa niba tangi awanbengi.Ananging mustika ing netra ibu tansah kembeng-kembeng tumetes asihing tresna.
Pitakenan!1. Ngengingi menapa isinipun geguritan Pamitane si Cethul punika....
A. Ngengingi tiyang alit kang sangsara gesangipun amargi kenging dampak limbah industri.B. Ngengingi ulam cethul ingkang pejah amargi kenging racun.C. Ngengingi kewan ndhok iyik utawi capung ingkang mboten saged mabur malih amargi swiwinipun putung.D. Ngengingi panggesanganipun sato kewan cethul,ndhok iyik kaliyan kupu alit ingkang sangsara.E. Ngengingi tiyang alit ingkang nandhang sangsara amargi indhak-indhakan reginipun bahan tetedhan
A
B
Basa Jawa Kelas X SMA
Kompetensi Dasar : 8.1 Me8.1 Ng
. Aksara Carakan lan pasang
a …H n
ha n
f … F t
da t
p …P d
pa d
m … M g
ma g
. Sandhangan
Sandhangan wonten
/MA Semester 2
45
ngarang wacana dengan aksara Jawa.arang wacana ngangge aksara Jawa
anipun
… N c … C r … R k … K
a ca ra ka
… T s …S w … W l … L
a sa wa la
… D j … J y … Y v … V
ha ja ya nya
… G b … B q … Q z … Z
a ba tha nga
Aksara Jawi wonten gangsal ( 5), inggih menika :
Wulangan 6
Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2
46
a. i… = wulu, kagem nyuwantenaken vokal (i)
b u … = suku kagem nyuwantenaken vokal (u)
c. [… = taling kagem nyuwantenaken vokal (é)
d. [ …o = taling tarung kagem nyuwantenaken vokal (o)
e. e… = pepet kagem nyuwantenaken vokal (e)
Vokal “e” wonten ing Aksara Jawi sakjatosipun wonten tiga ( 3 ), inggih menika :
. e… = pepet kagem nyuwantenaken vokal (ê)
Tuladhanipun : pêpêt, êmoh, gêgêr, lan sak panunggalanipun
Pepet menika saget kagem aksara menapa kemawon kejaba :
“la” l kalian “ra” r,
rê boten dipunserat re nanging ngangge “pa ceret” x
lê boten dipunserat le nanging ngangge “nga lelet” 2
Titik-titik ing ngandhap punika kaisenana kanthi milih wangsulan A,B,C,D
utawi E ingkang trep!
BATIK
Rum Kuncaraning Bangsa Dumunung Haneng Luhuring Budaya " sabda Ingkang SinuhunKangjeng Susuhunan Pakoe Boewono X saking Karaton Surakarta Hadiningrat punika kagunganmakna harum,wanginipun nama saha inggilipun derajat sawijining bangsa magepokan kaliyanbudayanipun.
Ngripta ragam hias batik mboten namung madosi motif ingkang edi peni kemawon anangingwonten tuntunan filsafat ngagesang kanthi pangajab supados ingkang ngagem batik kalawau sagedpikantuk margining kabagyan saha kesaenan.Tuladhanipun :
a. Ragam hias slobong, tegesipun radi ageng,longgar,gesang kanthi ancas jisim ingkangseda saged gangsar lumampah ing kasedan jati sarta arwahipun saged katampi deningGusti Ingkang Maha Agung(limrahipun motif punika dipunagem para pelayat).
b. Ragam hias sida mukti, tegesipun ‘dados bingah’, dipunagem pengantin kakung sahaputri kanthi ancas pinanganten tansah gesang kanthi kebak kabagyan.
Ragam hias batik ugi kangge tetenger kadospundi pangkat,derajat ingkang ngagem tuladhanipunmotif lereng,motif parang rusak barong naming saged dipunagem dening raja lan kluwarga raja.
1. Seni sungging utawi lukis kanthi bahan:kain mori,canthing lan malam ”sebangsa cairanlilin.”Canthing biasanipun kados mangkuk alit kanthi tangki(cekelan) dipundamel sakingkajeng utawi deling menawi moncong setunggal kangge nggambargaris,titik,cerek.Moncong pitu kangge nggambar kempalan titik-titik.Dipunwastani.....
A. *tik\
Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2
50
[*.lukisSn\
[c.senisu=gi=
[f.senik]iy
E.seniUki/
2. Ingkang kalebet ciri-ciri seni batik inggih punika nggadhahi makna filsafat,nggadhahi makna
perlambang utawi symbol,taksih wonten ciri setungal malih inggih punika…
A.ptuldn\
[*.pitutu/
[c.Efi[pni
[f.ag==u
E.teteze/i
3. Rum Kuncaraning Bangsa Dumunung Haneng Luhuring Budaya,pitutur luhur punika nate
dipunwastani " pitutur luhur ngengingi budaya dipunngendikaaken dening.....
A.m=ku!gr;4;
[*.m=ku!gr;3;
[c.ame=ku*uwn:1:
[f.%ku*uwn:4;
E.%ku*uwn:1;
4. Ragam hias Slobong punika motifipun radi ageng sarta longgar kanthi pangajab ingkang
seda manawi sowan pangayunaning Gusti saged lumampah ing margi ingkang
6. Punapa motif batik ingkang dipunagem dening raja sarta santana raja,kangge tetenger bilih
ingkang ngagem motif batik punika tedhak turunipun raja?
A.%r=b[ro==
[*.[sLo[bo=
[c.aufnRiris\
[f.%r=rusk\
E.ce[pLokPiri=
D. PENGAYAAN
DAMARWULAN
Kaserat dening Triwik Damarjati
Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2
52
Damarwulan sampun katampi magang ngrumat kuda wonten dalem Patih Logender,katulusantyasing risang bagus wayah Begawan Tunggul Manik ndudut manahipun DewiAnjasmara,tuwuhing tresna ngrembaka kados kretip-kretiping kartika ing dirgantara.Sanadyankebak papa awit paekanipun Layang Seta saha Layang Kumitir,Damarwulan kukuh ngabdi kengpaman.Kaprawireng Damarwulan sanadyan mlesat gya sunaring lintang jumeneng nata ingMajapahit kanthi kasil nigas mustaka Wurubisma,ananging katresnaning tumraping Sang PutriKepatihan,datan saged sirna.(wonten candhakipun)
8. Damarwulan alit gesang ing Dhusun Paluamba,dipungegulang ngelmu kanuragan deningeyangipun inggih punika……...
A.ly=[st
[*.ly=kumiti/
[c.[lohge[nF/
[f.AvJsMr
E.#u=gulMnik\
9. Damarwulan winisuda jumeneng Nata ing Majapahit awit lelabuhanipun dhumateng Ratu AyuKencana Wungu kanthi saged merjaya,mengsah Majapahit inggih punika……...
A;minkJi=g
[*.fyun\
[c.A=ktB|t
Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2
53
[f.[a=o[kotB|t
E.puye=zn\
10. Ingkang mboten kalebet tiyang-tiyang ingkang sampun sabiyantu Damarwulan nalikanipun prangtandhing kalawan Wurubisma ing Blambangan inggih punika………..
1. Panganggening Basa Jawi ingkang sae kedah sinartan trap-trapaning paugeran tatakrami,sopan santun saha punapa malih........
A.au=ghau=guh
[*.[solhbw
[c.lgkL[gyn\
Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2
55
[f.pt`p\
E.wtk\
2. Bab tatakrami, subasita, dalah unggah-ungguh wau saget dipuntingali wiwit pakecapaningtembung,pamilih,pengrimbaging tembung, dumugi pangiketing ukara saha punapa …..
A.A[sonnSi
[*.I[nTonsi
[c.rimBg\
[f.gt`
E.g/b
3. Paugeran paramasastra dalah paugeran pragmatik kedah sami-sami dipunugemi. Malahboten namung menika, solah bawa dalah polatan ugi kedah trep kaliyan undha-usukingbasa ingkang dipunangge.Undha-usuking basa dipunwastani…..
A;rimBg\
[*.prmssT`
[c.EnT/
[f.gt`
E.p+riasi
4. Kathah ingkang boten saged ngginakaken ingkang salaras kaliyan unggah-ungguh, paramudha kathah ingkang lajeng milih basa sanes menawi matur dhateng pak dhe, bu dhe,embah, saha gurunipun. Kanthi makaten para mudha saya tebih kaliyan basanipun.Paramudha jaman samangke kathah-kathahipun namung saged ngginakaken basa inggihpunika…
A.k`mai=gil\
[*.k`m
Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2
56
[c.[zo[ko,k`mmf-
[f.[zo[ko,k`m
E.[zo[ko
5. Seratan wacana ing nginggil saenipun dipunparingi irah-irahan inggih menika…..
A;bsjw
[*.pz=[gnNi=bsjw
[c.bsjwk=[gkwulmuf
[f.bsk`m
E.bsjwa=ipwiytTn\
Basa Jawa Kelas X SM
Kompetensi Dasar : 8.2 M
8.2 N
Geguritan inggih menika pu
Pengripta geguritan nggadha
damel resep kalbu. Endahing
a. Milih tembung in
b. Tata rakite ukara
c. Migunaaken raga
ing unsur fonolog
basa ( tuladha ,me
sapanunggalanipu
B. BAUSASTRA
Dipunonceki utawi dipunpad
A/MA Semester 2
57
encipta geguritan.
gripta geguritan
A. Mencipta Geguritan
isi Jawa ingkang mboten kaiket dening paugeran kados ing tembang.
hi kamardikan kangge ngrakit tembung-tembung ingkang endah lan
geguritan dumunung wonten ing :
gkang mentes lan mantesi
ingkang cocok kaliyan isi karanganipun
m literer utawi bentuk tutur ingkang mancaraken raos endah wonten
i,morfologi,sintaksis,leksikon,gaya ungkap, wirama lan lelewane
tafora,ironi,personifikasi,tembung kawi,purwakanthi lan
n ).
osi tegesipun geguritan-geguritan ing ngandhap menika:
GEDHONG KLAWU
Anggitanipun Triwik Damarjati
Wulangan 7
Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2
58
Hayup-ayup……Ssssss….sssss
Kekesing bayu wengi nggulung balung ringkihku,ngonceki benang pori-pori ngrajut peksa
ototku….nembus gedhong klawu kang nggulung ragaku…
Nyes…..nyes…..u hu u hu anyes ther er er er….
Ibu…..aku anyes
Ibu paringa tulung…..endi driji sektimu?
Gedhong klawumu ora keket mbutel aku
Kemul,endi kemul paringane simbah
Aja-aja lagi dikumbah
Ler-ler-ler pa iki ompol
Ngliweri sikil nambahi atis
Ibu…..ibu….
Mreneya sikilku biru,dlamakanku krasa kaku
Ibu iki bayimu pitheren ngayang-ayang
Aku ngleyang munggah angkasa
Meruhi ibu kang nembe donga
Dongakake putra kareben sentosa
Ibu…..ibu
Enggal tututana aku
Aku sangsara rakira-kira
Di bradhat angin kasendhal peksa
Ibu…..kencengana gedhong klawuku
Angin bengis ndudut gedhongku
Ngger-ngger tangis ibu mbujung playuku
Mbanda sang bayu kang kajiret gedhong klawu.
Ibu dhekepen ibumu balia turu ing gedhong klawu.
Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2
59
KeplokEsemmu njebember kemul lendhut
Swara lirih anepasi mawa kang gawe geni kapilutKik...kik...kik cunguk-cunguk pating cekikik
Kedhep netra katon mendelikNgulati dosa sagenthong ing mata
Jinangkah gegayuhan tan kendhat ing mangsaPepadhanging kadonyan kajunjung ngangkasa
Nanginga sureming mata ra sirna gebyaring artaSangsaya peteng anunjeb jiwa
Obating surem iki anamung dongaTitik-titik ing ngandhap punika kaisenana kanthi milih wangsulan A,B,C,D
utawi E ingkang trep!
1. Punapa suraosipun geguritan kanthi irah-irahan “Surem“
A. Ngengingi tiyang ingkang ngoyak bandha saengga kesupen ngibadah.
B. Ngengingi tiyang ingkang tansah gesang ngrekaos saengga wekdalipun telas namung
kangge pados arta.
C. Ngengingi tiyang ingkang gesangipun tansah manggihi kasangsaran.
D. Ngengingi tiyang ingkang nengenaken bandha lan donya kangge gesangipun supados
mulya.
E. Ngengingi raos gela amargi sampun nglirwaaken ibadah.
Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2
60
Aku Nglukis ing Sayuta LangitAnggitanipun Turiyo Ragilputra
Delengen aku nglukis ing sayuta langitKebak warna abang sing cinipta saka getih jaman luput ngandhutguguran getihe dakwadhahi genthong angen-angen kagelan.dene kuwase dakcipta nganggo rambut gunung njebluglan warna-warna endah liyane cinipta saka pecahan raga.nasib para gelandhangan sing kasingkir merga impen
para pemuja patung adipura.O,kadang-kadangku sing ora nate bosen nyawang lukisandelengen lukisanku ing sayuta langit kaekebak anglirik mata nangis,tangan nyadhong,lan sandhangan pating sranthil!warna-warnane banget naturalis awit dumadi saka nyawa-nyawa sing pecat tanpa dosa.
1. Ngengingi menapa isinipun geguritan Aku Nglukis ing Sayuta Langit....
A. Ngingingi nasib para pelukis ing jaman modern punika.B. Ngengingi nasib para gelandhangan ingkang asring dipunkuya-kuya dening
panguwasa,sarta rekaos anggenipun pados tetedhan.C. Ngengingi jaman ingkang sarwa angel pados pangupajiwa.D. Ngengingi nasibipun rakyat miskin ingkang ngrekaos anggenipun gesang amargi
krisis ekonomi.E. Ngengingi gesangipun para pelukis jalanan ingkang sangsara anggenipun pados
pangupajiwa.2. Ingkang mboten kalebet trik-trik maosaken geguritan inggih punika
A. Kedah nggadhahi bakat alam utawi kewasisan wiwit taksih jabang bayiB. Kedah saged matur T,TH,D,DH,C,J,R,A,I,U,E,O kanthi trepC. Kedah saged menjiwai suraosipun teks geguritanD. Nggadhahi kewasisan bab maos kanthi tempo ingkang trepE. Nggadhahi kewasisan bab jeda utawi penggalan ukara.
Tak regem gemetering driji astamuAnggitanipun Triwik Damarjati
Lathi pucet biru sumer,mratandha sambate mangewu-ewu pori-pori kang pitheren.Instrumenkeprungu klethak-klethuk saka barisan waja…Sedhela-sedhela rapet lan melek paningal gentenan
kanggo ngeyem-ngeyemi panjeriting raga kang wus rakuwawa. Ambegan kang kaunjal dawarabisa nutupi jogeding driji-driji asta sing judhule ngewel.Jagad iki pa wis ra ana cahya kang bisa
tak nggo tamba?Deloken siji-siji balung rusukku mretheli rebah ing bumi.Kawil-kawil ambegankunyuwun sewu pitulung.Ampun ing NgarsaMu,capet-capet kepireng “Tak regem gemetering
drijimu.”Sang Khalik wis nitahke kubali.Dandani luputku,nuwuhke tobatku kang wus nglirwakke Gustiku.
3. Punapa tegesipun ”jagad iki pa wis ra ana cahya kang bisa tak nggo tamba?”
Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2
61
A. Kasangsaran manungsa amargi sampun nggegulang dhumateng sadaya wujudipunmaksiat saengga pikantuk ganjaran sesakit kang saged nuwuhaken pepejah.
B. Nyuwun pitulungan awujud cahya kang saged damel raga kang katemah kasrepensaged pulih mantun.
C. Donganipun manungsa ingkang sampun sekarat supados dipunparingi Gustikesarasan,saengga saged pulih saking sesakit.
D. Raga ingkang kasrepen badhe saged mantun menawi wonten cahya srengenge ingkangsaged damel angeting salira.
E. Tiyang ingkang nembe nglampahi sakharatul maut.
4. ”Sang Khalik wis nitahke kubali.” punapa tegesipun ukara punika
A. Sampun pikantuk surya ingkang saged ngangetaken salira.B. Sampun pikantuk tamba saengga sakitipun saged mantunC. Panyuwunipun kasembadan mboten siyos tilar donya lajeng saged gesang malih.D. Gusti Allah paring gesang dhateng tiyang ingkang nglampahi sakharatul maut punika.E. Sampun pikantuk pitulungan saengga mboten siyos seda.
Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2
62
5. Punapa ingkang mboten kalebet syarat ngripta geguritan ingkang sae
A. Milih tembung ingkang mentes lan mantesiB. Wonten tembung endah(purwakanthi,dwilingga lsp)C. Wonten tembung KawiD. Isinipun trep kaliyan tema/jejer.E. Saged dipunanalisis isinipun kanthi gampil.
D. PENGAYAAN
Layanganku Temangsang ing Wit Nangka Pinggir Tlaga
Anggitanipun Triwik Damarjati
Angin cekikikan mbandhul buntut layangan ngalor ngidul genteyongan.Ugel-ugel pang
nangka mlinder otot layangan njerit sambat pitulungan.Tlapukan mata busur layangan
ndengengek nyawang egoling cethul jumbal-jumbul ngrajut tirta ing sepining
tlaga.Kaper,kinjeng,walang,kupu iber-iberan njoged kentrung kanthi ketipung irung
garengpung.Kriyak kriyek pring petung keprungu mulet.Nyurung barisan bleduk kang
cineker piyik prenjak.Ngawe-awe wit gedhang katon kaya jubah wewe.Cethul,cebong
kungkum tlaga katon bathuk nonong rai ndomblong.Suket ,pethetan,kembang trate
nyeblak banyu kaya rante.Ndhok Iyik hirit-hiritan ngekum swiwi tanpa nglangi.Kulitku
kliwir-kliwir digrawuk angin barat tanpa kendhat.Rangkaku inguk-inguk lambe tlaga
ngawe-awe.Tulung-tulung iki tlaga ireng ngemplok ragaku kang wus buntung.Wit Nangka