Potrzeby społeczne i ich specyfika. Definicje potrzeb i ich społeczne ujęcie. J. Szczepański – potrzeby są immanentnymi mechanizmami wbudowanymi genetycznie w system człowieka, są podstawowym czynnikiem motorycznym procesów życiowych. Mamy potrzeby gospodarcze, społeczne, kulturalne. J. Szczepański definiuje pojęcie potrzeba w dwóch wymiarach: wąskim i szerokim. Ujęcie wąskie - mamy do czynienia z psychologicznym rozumieniem terminu potrzeba Ujęcie szerokie - obejmuje także społeczne aspekty terminu potrzeba Potocznie potrzeba rozumiana jest jako motyw, pragnienie, nieodzowność, konieczność, niezbędność, mus. Z perspektywy psychologów definicje potrzeby można podzielić na kilka grup, w zależności od przyjętych przez ich autorów obszarów znaczeniowych. Możemy wyróżnić rozumienie pojęcia potrzeby jako: - stanu niedoboru - procesu motywacyjnego - cechy, właściwości podmiotu - warunku Pojęcie potrzeby jako stanu niedoboru – W. Szewczuk uważa, że potrzeba to stan osobnika będący odchyleniem od jego optimum życiowego. Rozumienie potrzeby jako procesu motywacyjnego – J. Drever określa potrzebę jako stan pożądania czegoś, albo też wymaganie powodzenia w pewnym działaniu. Potrzeba jako cecha lub właściwość osobnika – K. Obuchowski, potrzeba to właściwość osobnika X polegająca na tym, że X bez przedmiotu Y nie może normalnie funkcjonować, bo
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Potrzeby społeczne i ich specyfika.
Definicje potrzeb i ich społeczne ujęcie.
J. Szczepański – potrzeby są immanentnymi mechanizmami wbudowanymi genetycznie w
system człowieka, są podstawowym czynnikiem motorycznym procesów życiowych.
Mamy potrzeby gospodarcze, społeczne, kulturalne.
J. Szczepański definiuje pojęcie potrzeba w dwóch wymiarach: wąskim i szerokim.
Ujęcie wąskie - mamy do czynienia z psychologicznym rozumieniem terminu potrzeba
Ujęcie szerokie - obejmuje także społeczne aspekty terminu potrzeba
Potocznie potrzeba rozumiana jest jako motyw, pragnienie, nieodzowność, konieczność,
niezbędność, mus.
Z perspektywy psychologów definicje potrzeby można podzielić na kilka grup, w zależności
od przyjętych przez ich autorów obszarów znaczeniowych. Możemy wyróżnić rozumienie
pojęcia potrzeby jako:
- stanu niedoboru
- procesu motywacyjnego
- cechy, właściwości podmiotu
- warunku
Pojęcie potrzeby jako stanu niedoboru – W. Szewczuk uważa, że potrzeba to stan osobnika
będący odchyleniem od jego optimum życiowego.
Rozumienie potrzeby jako procesu motywacyjnego – J. Drever określa potrzebę jako stan
pożądania czegoś, albo też wymaganie powodzenia w pewnym działaniu.
Potrzeba jako cecha lub właściwość osobnika – K. Obuchowski, potrzeba to właściwość
osobnika X polegająca na tym, że X bez przedmiotu Y nie może normalnie funkcjonować, bo
następuje zachwianie równowagi układu, która jest podstawą prawidłowego funkcjonowania
X.
Potrzeba jako warunek – A. Reykowski, organizm ma potrzeby w tym znaczeniu, iż
utrzymuje się przy życiu, rozwija i rozmnaża tylko wtedy, gdy są spełnione określone
warunki.
Podsumowując definicje psychologiczne potrzeby można powiedzieć, że potrzeba jest to stan
uświadomienia sobie braku czegoś, czyli pewnego niedostatku, który jest warunkiem
wszelkiej aktywności.
Podejście socjologiczne – potrzeby są wynikiem nie tylko określonej struktury organizmu i
psychiki człowieka, ale także określonych systemów społecznych, w których on funkcjonuje.
Podejście ekonomiczne – potrzeby są tu traktowane jako potrzeby o charakterze
konsumpcyjnym, które utożsamia się z popytem rynkowym i ujawniającymi się preferencjami
ludności. K. Rogoziński uważa, że potrzebą w sensie ekonomicznym jest uświadomienie
sobie braku pewnej wartości użytkowej.
Miejsce potrzeb społecznych w hierarchii potrzeb jednostki
Najbardziej uznana w literaturze lista potrzeb według ich hierarchii stworzona przez
Maslowa.
Hierarchia potrzeb Maslowa
Rys. własny :D;p
Potrzeby z hierarchii Maslowa, które mają charakter społeczny to potrzeba bezpieczeństwa,
przynależności, godności, niezależności i wolności.
Alderfer stworzył teorię ERG, czyli trzech grup potrzeb:
- E – przeżycia – fizjologiczne i bezpieczeństwa
- R - kontaktów społecznych – przynależności i uznania ( zawierają potrzeby społeczne )
- G – wzrostu – samorealizacji, kształcenia
Inne podziały:
Klasyfikacja potrzeb B. Malinowski:
- potrzeby podstawowe ( cała fizjologia )
- pochodne ( związane ze społeczną stroną życia człowieka )
- integratywne ( wynikające z kulturowych wymogów człowieka )
T. Tomaszewski:
- potrzeby wewnętrzne ( fizjologiczne zależności )
- potrzeby zewnętrzne ( wynikają z zależności człowieka do otoczenia w jakim funkcjonuje )
T. Kocowski:
- p. egzystencjalne – związane z warunkami przetrwania
- prokreacji i rozwoju – uzyskanie potomstwa i zapewnienie mu warunków do
wszechstronnego rozwoju
- funkcjonalne – realizacja celów nadrzędnych związanych z rozwojem cywilizacji
- społeczne
- psychiczne – warunki trwałego zadowolenia z całokształtu życia
Kocowski ujmuje potrzeby społeczne w oddzielną grupę. Określa je mianem potrzeb
koegzystencji i rozumie jako, korzystne współżycie i skuteczne współdziałanie z innymi.
Kocowski – 3 grupy warunków, aby osiągnąć cel koegzystencji:
W każdej z tych trzech grup można wyróżnić określone potrzeby.
- ogólne warunki współżycia i współdziałania ( p. przynależności, łączności, organizacji,
więzi emocjonalnej )
- konieczne do spełnienia przez jednostkę, aby została ona zaakceptowana przez grupę ( p.
konformizmu, uspołecznienia i społecznej użyteczności )
- konieczne do spełnienia przez grupę, aby jednostka odczuła korzyści wynikające ze
współpracy z grupą ( p. społecznej gratyfikacji, akceptacji, współuczestnictwa, ochrony,
autonomii )
J. Szczepański wyróżnia 2 grupy potrzeb:
- p. biologiczne i psychiczne
- p. ekonomiczne, społeczne i kulturalne
J. Szczepański – potrzeba to jakiś brak, utrudniający lub uniemożliwiający funkcjonowanie
jednostki w systemach społecznych, gospodarczych lub kulturowych. Ten brak stwarza stan
napięcia, czy to w organizmie, czy w sytuacji środowiskowej, przez co zostają pobudzone
mechanizmy motoryczne, które zmierzają do rozładowania napięcia.
Szczepański wyróżnia potrzeby o trojakim charakterze:
- rzeczywiste – faktycznie uświadomione
- otoczkowe – zmieniające naturę potrzeb
- pozorne – ich zaspokojenie prowadzi do regresji organizmu lub społeczności
Potrzeby społeczne – element potrzeb wyższego rzędu, które powstają w wyniku jakiegoś
braku utrudniającego lub uniemożliwiającego funkcjonowanie jednostki lub grupy.
Formy realizacji potrzeb społecznych
Modele polityki społecznej
Polityka społeczna – celowa działalność państwa i innych organizacji w dziedzinie
kształtowania warunków życia i pracy ludzi oraz stosunków społecznych.
A.Rajkiewicz – polityka społeczna to sfera działań państwa i innych ciał publicznych i sił
społecznych, która zajmuje się kształtowaniem warunków życia ludności oraz stosunków
międzyludzkich.
Rola państwa w realizacji potrzeb społecznych
Kryteria klasyfikacji funkcji państwa.
Kryterium – rodzaj i zakres działalności:
- funkcje publiczne sensu largo ( dzielą się na 2 podgrupy: funkcje publiczne sensu stricte –
administracja, bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne, oraz funkcje społeczne – ochrona
zdrowia, opieka społeczna )
- f. gospodarcze ( dotyczą udziału państwa w procesach gospodarczych w sposób bezpośredni
– alokacja zasobów kapitału, pracy i ziemi, oraz w sposób pośredni – ochrona konkurencji,
określenie zasad prywatyzacji )
Z punktu widzenia obszarów działalności państwa, wyróżnia się następujące jego
funkcje:
- lokacyjna ( dzięki niej następuje alokacja zasobów zgodnie z kryterium ekonomicznej
efektywności i założeniami polityki gospodarczej )
- stabilizacyjna ( jej zadaniem jest niwelowanie skutków wahań koniunkturalnych )
- redystrybucyjna ( ma na celu korektę pierwotnego podziału dochodu narodowego )
- regulacyjno – kontrolna ( dotyczy poprawy efektywności funkcjonowania poszczególnych
sektorów gospodarki przez tworzenie odpowiednich ram prawnych, opracowanie systemu
kontroli oraz określenie podziału kompetencji i sankcji za ich naruszenie )
Biorąc pod uwagę zakres interwencjonizmu państwowego wyróżnia się:
- f. redystrybucyjną ( ma na celu łagodzenie sprzeczności w podziale dochodów między
regionami, grupami społecznymi )
- stabilizacyjną ( jej zadaniem jest łagodzenie wahań koniunkturalnych )
- adaptacyjną ( polega na inicjowaniu i stymulowaniu procesów dostosowawczych )
- alokacyjną ( skierowana jest na łagodzenie ujemnych skutków działania mechanizmu
rynkowego )
- koordynacyjną ( nastawiana jest na motywowanie podmiotów różnych szczebli do realizacji
celów dających największe korzyści ogólnospołeczne )
Z ekonomicznego punktu widzenia państwo pełni funkcję:
- promotora efektywności ( polega na ograniczaniu skutków niedoskonałości rynku
Zadania trzeciego sektora i metody ich finansowania
Zależności między sektorami w gospodarce
Trzeci sektor = gospodarka społeczna = sektor nonprofi
Sektor nonprofit – obejmuje swoim zakresem organizacje, których cechą wyróżniającą jest
brak podziału zysku między jej członków, czyli konieczność wykorzystania nadwyżki jedynie
na cele statutowe organizacji.
Gospodarka społeczna – obejmuje swoim zakresem spółdzielnie, towarzystwa pomocy
wzajemnej, przedsiębiorstwa społeczne. Ich celem jest działanie na korzyść swoich członków
lub grup, a nie osiąganie zysków dla inwestorów.
Trzeci sektor jest znacznie szerzej rozumiany. Zalicza się do niego organizacje non profit
oraz podmioty gospodarki społecznej w postaci spółdzielni i towarzystw pomocy wzajemnej.
W sektor ten, włącza się działalność samorządów lokalnych oraz przedsiębiorstw
społecznych.
Trzeci sektor odnosi się do podmiotów tworzonych w obrębie społeczeństwa obywatelskiego,
które koncentrują swoją działalność na doradztwie, redystrybucji i produkcji.
Obecnie zachodzą wzajemne relacje między sektorem publicznym, prywatnym, non profit
oraz sferą nieformalną.
1. CHARAKTERYSTYKA SEKTORA NONPROFIT
1.2 Pojęcia i cechy sektora nonprofit. • sektor nonprofit, inaczej: „sektor pozarządowy”(nongovernmental sektor NGO’s),
„sektor dobrowolny”, „sektor niezależny”,”ekonomia społeczna” • sektor nonprofit nie jest nastawiany na zysk, lecz na zaspokojenie określonych
potrzeb społecznych; opieraja się on na prywatnych pozarządowych instytucjach
TEORIE I ARGUMENTY, KTÓRE UZASADNIAJĄ ISTNIENIE SEKTORA NONPORFIT W WARUNKACH KIEDY ZAWODZI RYNEK I RZĄD:
• teoria zawodności rynku i zawadności rządu - to pierwsza teoria uzasadniająca istnienie sektora nonprofit– >zarówno rynek, jak i rząd mają ograniczone możliwości zaspokojenia potrzeb społecznych
• potrzeby społeczne są trudne do określenia; z ekonomiczno-finansowego punktu widzenia wyróżnia się dwie ich grupy:
- potrzeby zbiorowe (ogólnospołeczne) -potrzeby indywidualne Potrzeby zbiorowe – teoria „jeźdźcy na gapę” - zaspokajane dzięki istnieniu dóbr i usług pulicznych. Mogą służyć całemu społeczeństwu lub określonym jego grupom. Do tych dóbr i usług zalicza się: środowisko naturalne człowieka, drogi, mosty, autostrady oraz obronę narodową, administrację itp. Ich cecha szczególna-nie mogą być świadczone w mechanizmie rynkowym ze względu na ich ogólnospołeczny charakter(nabywca takiego dobra musiały dzielić się nim z pozostałą częścią społeczeństwa, które mogłoby korzystac z niego bezpłatnie). Tego typu dobra i usługi powinny być finansowane przez państwo. Potrzeby indywidualne – zaspokajane za pomocą dóbr i usług społecznych, do których zalicza się:oświatę, ochronę zdrowia, kulturę itp. Ich cecha – ze względów fizycznych mogą być sprzedawane na rynku. Jednak najniżej zarabiające grupy ludności nie mogą sobie pozwolić na te dobra i usługi . Dlatego wielu ekonomistów uważa że wytwarzanie i dystrybucja usług społecznych powinny być sprawą publiczną. Jeśli państwo nie jest w stanie zaspokoić potrzeb w tym obszarze zadania te może przejąć sektor nonprofit. Teoria zawodności zawieranych umów – jest to odmienna forma teori zawodności rynku. Dotyczy usług, których nabywca kupuje je dla innej osoby. Nabywca jest tu tzw. trzecią stroną. Są to świadczenia takie jak: opieka nad małymi dziećmi, chorymi, niepełnosprawnymi, upośledzonymi umysłowo itp. Nabywca nie ma możliwości oceny jakośći usługi, jej ceny itd. Dostawca z kolei na nieuczciwej drodze może zwiększać cenę na usługę lub obniżać jakość świadczenia. Ta pokusa jest mniejsza gdy dostawcą jest instytucja nonprofit, bowiem w jej zarządzie może zasiadać nabywca usługi, który ma możliwość kontroli jakości usługi i ceny.
DEFINICJE SEKTORA NONPROFIT Definicja operacyjna, stworzona na potrzeby międzynarodowych badań poświęconych sektorowi nonprofit, przedstawia podstawowe cechy jakie posiadają instytucje nonprofit:
§ sformalizowane- tylko instytucje prawnie regulowane, oraz te posiadające określoną strukturę organizacyjną, zarząd, własne zasady działania
§ prywatne § nienastawione na zyk- mogą osiągać zysk, ale nie może to być ich
celem, nie może stanowić dochodu ich właścicieli, dyrektorów § samorządne- w pełni odpow. za swoją działalność § bezstronne- nie angażujące się w politykę § niekomercyjne- usługi i dobra świadczą bezpłatnie lub za
częściową odpłatnością § dobrowolne- funkcjonowanie jest oparte na osobistym
zaangażowaniu ludzi w ich działalność
Do sektora nonprofit włączone są także grupy samopomocy.Traktowane przez niektórych autorów jako oddzielny sektor zwany nieformalnym. Jest to jedyny niezinstytucjonalizowany obszar działania w sektorze usług społecznych. Cechy, którymi charakteryzują się grupy samopomocy:
§ świadczenia przekazywane są na zasadach prywatnych § niekonieczne jest zawieranie umów § obowiązki są oparte na lojalności, sentymencie i humanitaryźmie § grupy działają w małych kręgach w sposób dyskretny § regularnie jest udzielna pomoc § pomoc oparta jest na zasdach prawa lub na zasadach współżycia
społ. § pomoc świadczona jest bezpłatnie
ZWIĄZKI MIĘDZY SEKTOREM NONPROFIT I SEKTOREM PUBLICZNYM Istnieją 4 modele powiązań międy s.nonprofit i s.publicznym, które wyłaniają się za sprawą dwóch działań: zasilania i dystrybucji.
komplementarny i partnerski – różne rodzaje współpracy między s. nonprofit i s. publicznym
ad.1 publiczny – odgrywa główną rolę w finansowaniu i dystrybucji usług
ad. 2 komplementarny – sektor publiczny i nonprofit zajmują się zarówno finansowaniem, jak i dystrybucją, ale każdy z nich działa oddzielnie. Ich działania się uzupełniają. Mogą w nim występowac dwie formy związków:
1. współpraca obu sektorów - następuje rozszerzenie kręgu odbiorców. Org. Nonprofit służą te same usługi co s. publiczny, ale w odniesieniu do odbiorców, którzy nie zostali obsłużeni przez sektor publiczny lub nie odpowiada im jakość świadczonych przez ten sektor usług
2. Zwiększony zostaje wachlarz usług. Organizacje nonprofit uzupełniają tu ofertę sektora publicznego przez zaspokojenie potrzeb, które nie zostały zrealizowane przez sektor pulicny
ad.3 partnerski – s. nonprofit i publiczny współpracują ze sobą-finansowanie usług ze środków publicznych i ich dystrybucji przez instytucje nonprofit. Występują dwie formy związków( różnica polega na zakresie samodzielnościo. nonprofit):
1. Organizacje nonprofit realizują program administracji rządowej z niewielkim zakresem samodzielności
2. O. nonprofit mają szeroki zakres samodzielnosci programowej dotyczącej metod zarządzania i kierunków rozwoju
ad. 4 nonprofit – przeciwieństwo modelu 1; o. nonprofit zajmują się zarówno finansowaniem jak i dystrybucją usług, gromadząc środki z różnych źródeł.
2.GOSPODARKA SPOŁECZNA I JEJ ZAKRES
Historia koncepcji gospodarki społecznej <- nie wydaje mi się to takie istotne ale w razie czego napisałam:P
Jej korzenie wywodzą się z ruchu społecznego i katolickiej nauki społecznej. Zaawansowane formy gospodarki społecznej pojawiły się dopiero w II połowie XIX wieku. Było to wynikiem sytuacji ekonomicznej i społecznej, jaka pojawiła się w Europie i Ameryce Północnej na skutek rewolucji technicznej. Nasiliło się rozwarstwienie społeczeństwa. Doprowadziło to do pojawienia się inicjatyw mających na celu organizację samopomocy w kręgu najuboższych warstw społecznych. Rozwój tych inicjatyw, organizacji przypisuje się trzem tradycjom: socjalistycznej, liberalnej i chrześcijańskiej.
Nurt socjalistyczny- zaproponowali całkowitą przeudowę porządku społecznego, politycznego i gospodarczego. Miała polegac na stworzeniu „nowego człowieka” i nowego społeczeństwa, które opierałoby swoją egzystencję na dobrowolnej kooperacji jednostek zoragnizowanych w różne zrzeszenia i wspólnoty.Jedyną formą jaka została zrealizowana to kibuce w Izraelu.przedstawiciel- Ch. Fourier, C.H. de Saint –Simon i R. Owen
Nurt liberalny to przeciwieństwo gospodarki społecznej. Na główny plan wysuwa się indywidualizm, własność prywatna i wolna konkurencja. Gospodarka społeczna musi mieć miejsce gdyż interesy jednostek mogą zostać zrealizowane tylko w warunkach harmonijnej współpracy, podmioty gosp. społecznej mogą tą harmonię zapewnić.Idea ta została zrealizowana w praktyce. Przedstawiciel- Schulze- Delitzsch
Nurt chrześcijański- budowa pokoju społecznego opartego nawięzach rodzinnych i podziale pracy. Rozwój instytucji które działają na zasadzie korporacji, reprezentowałyby interesy zarówno zatrudnionych, jak i pracodawców wykonujących te same zawody.przedstawiciel- F.W. Raiffeisen.
Lata 70. I 80. XX wieku charakteryzują się odchodzeniem od ideii gospodarki społecznej.
Lata 90 XX wieku – renesans idei społeczeństwa obywatelskiego i gospodarki społecznej jako jego praktycznej postaci. Nastąpił on za sprawą procesu przechodzenia od gospodarki centralnie planowanej do gospodarki rynkowej Krajów Europy Środkowo-Wschodniej oraz narastania negatywnych zjawisk społecznych takich jak: bezrobocie, bieda, wykluczenie społeczne.
2.2 Pojęcia i cechy gospodarki społecznej
D. Pieńkowska- istotna cecha gospodarki: „prymat działalności na rzecz ludzi, nad maksymalizacją zysku”
DEFINICJE GOSPODARKI SPOŁECZNEJ: B.Roelants, C.S.Bajo-4 główne obszary działalności gosp. społ.:
1. społeczna, demokratyczna i uczestnicząca jedność 2. zatrudnienie i jedność społeczna 3. rozwój lokalny 4. wzajemna ochrona społeczna
E. Leś- ukazuje- tradycyjne ujęcie i nowe podejście.
§ tradycyjne podejście- g. społ. Wywodzi się z sektor spółdzielczego i stowarzyszeniowego; działa dla swoich członków,
§ nowe ujęcie- działania są również dla odbiorców zewnętrznych
(Działalność podmiotów g.s. dotyczy reintegracji społecznej i zawodowej osób długotrwale bezrobotnych, świadczenia usług dla ludności. Główne cele: produkcja korzyści społecznych oraz przestrzeganie zasad:- praca przed kapitał;- demokratyczne podejmowanie decyzji; - umacnianie wiarygdności, jakości oraz trwałości działania)
J.Defourny- definicja z 2 punktów widzenia: instytucjonalnego i noramtywnego. Współcześnie są one łączone.
Instytucjonalne podejście do g.s.- grupowanie podmiotów w 3 główne kategorie:
1. przedsiębiorstwa spółdzielcze 2. towarzystwa pomocy wzajemnej 3. organizacje, określane mianem stowarzyszeń
ad.1. (w ostatnim dziesięcioleciu XX wieku ich rola zaczęła wzrastać)
- ich celem jest realizacja celów społecznych
- są w pewnym stopniu konkurencyjne w stosunku do komercyjnych przedsiębiorstw
ad.2.
- charakter pomocy wzajemnej(w wielu krajach odgrywają rolę w systemie zabezpieczeń społecznych)
- są tworzone często na szczeblu lokalnym
ad.3.(w poszczególnych krajach mają różne formy organizacyjne)
- zakres działalności jest bardzo szeroki-od doradztwa do produkcji, dystrybucji dóbr i usług
- podmioty, którym oferują pomoc mają zróżnicowany charakter- od indywidualnych osób po społeczności lokalne, do ogólnokrajowych czy międzynarodowych grup
Te trzy grupy instytucji gospodarki społecznej posiadają status prawny, w praktyce jednak istnieje wiele organizacji , które mają nieformalny charakter.
Normatywne podejście do g.s. koncentruje się na zasadach jakie powinny spełniać organizacje do niej zaliczane. Definicja, która je określa to: g.s. dotyczy działalności gospodarczej realizowanej przez spółdzielnie i zbliżone do nich przedsiębiorstwa, towarzystwa pomocy wzajemnej i stowarzyszenia
Główne cechy g.s.: - zaspokajanie potrzeb, których nie zaspokoją inne sektory - prymat celów indywidualnych i społecznych nad kapitałem i zyskiem - połączenie interesów grupy społecznej z interesem ogólnym -dobrowolne i otwarte członkowstwo -autonomiczne zarządzanie i niezależność od władz państwowych - dbałość o tworzenie miejs pracy -zachęcanie do przedsiębiorczości -demokratyczna kontrola przez członków -przeznaczenie nadwyżki finansowej na stały rozwój celów i usług dla członków lub interesu
społecznego -wartości solidarność i odpowiedzialność
Zakres podmiotowy:
Spółdzielnie, stowarzyszenia, towarzystwa pomocy wzajemnej czasem fundacje.
Spółdzielnie- tradycyjnie rozumiane- instytucje świadczące dobra i usługi swoim członkom.Współczesnie- świadczone są również odbiorcom z zewnątrz.
Zakres przedmiotowy: - dotyczy takich potzreb, które nie mogą być zaspokojone przez inne sketory gospodarki,
-podkręśla się często działania na rzecz ludności lokalnej, tworzenia nowych miejsc pracy, zachecanie do przedsiębiorczości
- wartości g.s. to solidarność, spójność społeczna, odpowiedzialność, autonomia i niezależność.
Rozwój gospodarki społecznej niesie ze sobą następujące korzyści: -zwiększenie efektywności konkurencji -tworzenie nowych miejsc pracy, nowych form przedsiębiorczości i zatrudnienia -aktywizowanie obywateli do współdziałania - rozwijanie woluntarystycznego zaangażowania obywateli - zwiększanie poczucia solidarności i wspólnoty -dążenie do integracji gospodarek
2.3 Przedsiębiorstwo społeczne jako instytucjonalna forma przejawiania się gospodarki społecznej
SPECYFIKA PRZEDSIĘBIORSTWA SPOŁECZNEGO Trzeci sektor poszerzono o instytucje, które miałyby możliwość tworzenia nowych miejsc pracy dla osób poszkodowanych społecznie. Są to instytucje gospodarki społecznej, które nazywane są przedsiębiorstwami społecznymi.
Przedsiębiorstwo społeczne- jest to oragnizacja o charkterze lokalnym, która funkcjonuje w mechanizmie rynkowym i realizuje ważne cele społeczne dotyczące osób, które zostały wyłączone z funkcjonującego rynku pracy.
• Są to prywatne podmioty gospodarcze, których cele społeczne są najważniejsze • Są instytucjami o dwoistym charakterze, z jednej strony są to podmioty działające na rynku na
zasadach komercyjnych, z drugiej realizują zadania o charakterze społecznym. • Odnoszą się do różnych rodzajów działalności gospodarczej, takich jak: produkcja, handel,
usługi. • Zakres podmiotowy dotyczy osób, które zostały wyłączone z funkcjonującego rynku pracy z
• Przed zatrudnieniem takich osób(które długo nie pracowały, bądź nie mogą podejmować pracy na warunkach ogólnych)konieczne jest przygotowanie ich do podjęcia pracy. Działania te dotyczą:
Ø Reintegracji społecznej(uczestniczenie w życiu społeczności lokalnej, pełnienia ról społecznych w mejscu pracy, zamieszkania pobytu)
Ø Reintegracja zawodowa(samodzielne świadczenie pracy na rynku pracy)
• Mają cechy, które przybliżają je do klasycznych przedsiębiorstw:
Ø Są kunkurencyjni Ø Te same metody zarządzania Ø Ich działalność może być instrumenetm do walki z monopolem publicznym
lub prywatnym Ø Ponoszą ryzyko prowadzenia działalności często większe niż klasyczne
przedsiębiorstwo
• Przedsiębiorstwa społeczne mają również cechy, które różnią je od sektora publicznego, prywatnego jak i od klasycznych organizacji nonprofit:
Ø Podejmują takie rodzaje działalności, które do niedawna nie były przedmiotem zainteresowania ani państwa, ani rynku(dot.to głównie przysposobienia do pracy osób niewykwalifikowanych, pomocy w znalezieniu pracy i tworzenia miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych, pokrzywdzonych, wykluczonych społ.)
Ø Włączają różne kategorie partnerów,pracowników, wolontariuszy, użytkowników, darczyńców, lokalne władze itp..
Ø Mają zdolnosć do mobilizowania wolontariuszy
§ Zatrudniają nietypowych pracowników etatowych- osoby mieszczące się w ramach różnych programów zatrudnienia, bądź zatrudnione są w niepełnym wymiarze godzin
§ Zaspokajają potrzeby, które były domeną instytucji publicznych bądź nieformalnych podmiotów takich jak rodzina, sąsiedzi
Przedsiębiorstwa te mają w nazwie „społeczne”- z uwagi na 3 różne ich cele działalności:
1. zaspokajanie potrzeb społecznych, a nie osiągnięcie zysku 2. świadczenie usług członkom, grupom celowym oraz społecznosci lokalnej 3. zachowanie autonomii i posiadanie niezależnych organów decyzyjnych
RODZAJE PRZEDSIĘBIORSTW SPOŁECZNYCH I ICH ZADANIA 4 modele przedsiębiorstw społecznych:
1. Doskonalenie zawodowe przez pracę, oparte na czasowym zatrudnieniu.
Cel- przygotowanie do zawodu osób poszkodowanych ekonomicznie i społecznie, aby mogły znależć pracę.
2. Tworzenie stałych miejsc pracy przy czasowej pomocy państwa lub samorządu lokalnego.
Stałe miejsca pracy dla osób, które ją straciły i mają trudność ze znalezieniem. Przedsiębiorstwa otrzymują subsydia ze środków publicznych na określony czas, po którym pracownicy uzyskują specjalizację zawodową i mogą kontynuować pracę na normalnych warunkach rynkowych. Pracodawca jest zobowiązany do pokrywania kosztów pracy z własnych przychodów.
3. Tworzenie stałych miejsc pracy przy systematycznej pomocy państwa lub samorządu lokalnego.
Miejsca pracy dla fizycznie i psychicznie niepełnosprawnych, a także społecznie obciążonych. Przedsiębiorstwa opierają się na systematycznych dotacjach ze środków publicznych.
4. Resocjalizacja przez pracę.
Skierowana do osób z poważnymi zaburzeniami fizycznymi i psychicznymi oraz problemami społecznymi takimi jak uzależnienia, przeszłość kryminalna itp. Resocjalizacja dokonywana jest poprzez terapię grupową, zajęciową, kreowanie nowego stylu życia.
Funkcjonujące w krajach UE przedsiębiorstwa społeczne można podzielić na dwie grupy:
Ø Klasyczne przedsiębiorstwa społeczne, realizujące cele społeczne na zasadach rynkowych Ø Instytucje pomocy społecznej, które większości nie są przedsiębiorstwami, lecz ośrodkami
resocjalizacji
3. Trzeci sektor i metody jego zasilania
3.1 Pojęcie i zakres trzeciego sektora
Trzeci sektor:
• Część gospodarki, która ma na celu realizację określonych zadań o charakterze społecznym
• Obszar w gospodarce mieści się między rynkiem, a państwem i zawiera w sobie wszystkie możliwe metody realizacji zadań społecznych, które bezpośrednio nie są realizowane przez sektor prywatny i publiczny
• Definicja J. Defourny- pośredni obszar łączący pola aktywności państwa, prywatnych przedsiębiorstw i gospodarstw domowych. Instytucje tego sektora nie są nastawione na zysk, mimo że nie są częścią sektora publicznego. Ich zakres obejmuje organizacje nonprofit także spółdzielnie, towarzystwa pomocy wzajemnej oraz instytucje o charakterze stowarzyszeń.
Sektor ten ma charakter mieszany, co powoduje że nie można jednoznacznie określić jego granic. Wynika to z:
§ Szybkiego wzrostu liczb instytucji trzeciego sektora oraz wzrastająca ich zależność od środków publicznych
§ Prywatyzacja wielu funkcji publicznych oraz komercjalizacja i konkurencja w dziedzinach , które były realizowane przez organizacje trzeciego sektora
§ Przekształcanie instytucji prywatnych w organiacje trzeciego sektora w celu uzyskania pomocy państwa
Specyfika trzeciego sektora określana jest przez takie cechy:
Ø Istotny element społeczeństwa obywatelskiego; Ø Historyczne i polityczne uwarunkowania tworzenia i rozwoju tego sektora wynikały z
potrzeby ograniczania słabości prywatnej i publicznej dystrybucji usług społecznych Ø Ważnym czynnikiem jego rozwoju były ruchy społeczne Ø Rozwój był możliwy dzięki funkcjonującemu modelowi państwa opiekuńczego
Ø Ekonomiczne podejście do sektora nabrało znaczenia w momencie włączenia do niego podmiotów gosp. realizujących zadania społeczne
Ø 3 sektor mieści się między rynkiem, państwem oraz gospodarstwami domowymi, zawiera w sobie wszystkie metody realizacji zadań społecznych
Ø Nie można określić jego granic, ma on charakter pluralistyczny i wchodzi w związki z innymi sektorami gospodarki, tworząc obszary mieszane
Cechy instytucji wchodzących w skład 3 sektora: Ø Obejmuje klasyczne organizacje nonprofit oraz podmioty gospodarki społecznej,
realizujące cele społeczne Ø Organizacje, które tradycyjnie były związane z gospodarką publiczną lub rynkiem, a
obecnie przekształcają się w samodzielne instytucje działające zgodnie ze swoją misją Ø Odgrywają uzupełniającą lub alternatywną rolę w stosunku do państwa i rynku Ø Nie są nastawione na osiąganie zysku, lecz na realizację zadań społecznych Ø Ich działalność oparta jest na zasadach wspólnoty i solidarności Ø Dużą rolę w ich działalności odgrywają samorządy lokalne i grupy samopomocy
3.2Metody finansowania trzeciego sektora
Podstawowe podmioty, które finansują zadania instytucji trzeciego sektora:
• Budżet
• Indywidualne osoby
• Prywatne podmioty gospodarcze
• Organizacje międzynarodowe
METODY BUDŻETOWEGO ZASILANIA INSTYTUCJI TRZECIEGO SEKTORA
Budżet może zasilać w dwojaki sposób instytucje trzeciego sektora:
Ø Metodami bezpośrednimi
Dotacje-permanentne i bezzwrotne finansowanie ze środków publicznych wszystkich szczebli, instytucji o charakterze społecznym lub dóbr i usług przez nich wytworzonych.
Dotacje dzielą się na:
§ Podmiotowe- bezpośrednie finansowanie placówek ze środków budżetowych. Są one w całości włączone do budżetu- oznacza to całkowitą zależność od państwa. Tak finansowane instytucje świadczą dobra i usługi odbiorcom bezpłatnie. Wady tego sposobu finansowania to: brak odpowiezialności za prowadzoną działalność, brak motywacji do racjonalnego wykorzystania środków, brak oszczędnego gospodarowania środkami co prowadzi do marnotrawstwa
§ Przedmiotowe- polegają na zakupie przez państwo, ze środków publicznych, dóbr i usług u podmiotów je wytwarzających.Wysokośc środków dotacji zależy od ilości wytwarzanych dóbr i usług oraz ich ceny. Wada tej metody: ustalanie ceny dobra lub usługi zwanej ceną rozliczeniową.
Darowizny- jest to umowa na moy, której jedna ze stron (ofiarodawca, darczyńca), przenosi dobrowolnie i nieodpłatnie rzeczy, śrdoki pieniężnelub prawa majątkowe na drugą osobę.
Darowizny ze środków publicznych są najczęściej jednorazowym świadczeniem.Przybuierają zarówno formę pieniężną jak i rzeczową.
Ø Metodami pośredniego finansowania
Może dotyczyć instytucji świadczącej dobra, usługi lub konsumenta. Opiera się na dwóch rodzajach działań:
§ ulgi i zwolnienia podatkowe-różnią się w poszczególnych krajach. Do najczęściej stosowanych należą: całkowite lub częściowe zwolnienie z podatku dochodowego; ulgi w VAT; zwolnienia z lokalnych podatków majątkowych, uzależnione od decyzji samorządu lokalnego
§ współudział budżetu w zasilaniu placówek w zamian za spełnienie określonych warunków-trzema głównymi uczestnikami tego procesu są: inicjator, wytwórca i korzystający. Inicjator-najczęściej jest nim organ administarcji państwowej lub lokalnej;poszukuje określonego wykonawcy do wykonania określonego zadania o charakterze społecznym.W tym celu ogłasza przetarg na realizację zadania. Wytwórca- podmiot wybierany przez inicjatora; jest on faktycznym i bezpośrednim wykonawcą i dostawcą danego dobra lub usługi korzystającemu. Wytwórcą może być zarówno podmiot prywatny jak i instytucja trzeciego sektora. Korzystający- może być nim osoba pojedyncza, jak i grupa osób o szczególnych cechach. Otrzymuje on dobra i usługi bezpłatnie lub częściowo odpłatnie.
Do najczęściej spotykanych metod zalicza się:
-kontrakt- umowa na środki pieniężne. Inicjator wybiera w drodze przetargu wytwórcę określonego dora lub usługi. Jest nim najczęściej podmiot prywtany. Inicjator podpisuje z wykonawcą kontrakt i płaci wytwórcy za realizację zadania, a korzystajacy otrzymuje dobra lub usługi bezpłatnie.Może być stosowony w odniesieniudo: oświaty, gospodarki komunalnej itp.
-koncesję- rodzaj zezwolenia na prowadzenie działalności. Inicjatorem jest państwo lub samorząd lokalny. Wykonawcę prywatnego wybiera w drodze przetargu, któremu zezwala na prowadzenie określonej działalnośc, za którą wykonawca pobiera opłaty o korzystających. Występują dwa rodzaje koncesji: z prawem włączności i zwykła. 1.Koncesja z prawem włączności- inicjator przyznaje wykonawcy monopol na prowadzenie określonej działalności, przy zachowaniu prawa do kontroli poziomu opłat za świadczone dobra i usługi. Ma to na celu przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym.2.Koncesja zwykła- zezwolenia udziela się wielu wytwórcom, dzieki czemu na skutek konkurencji nie mogą wystąpić praktyki monopolistyczne.
-współfinansowanie- inicjator godzi się subsydiować wytwórcę pod warunkiem, ze przygotuje on projekt swojej działalności oraz zgromadzi określoną ilość śrdoków własnych. W metodzie tej wszystkie trzy podmioty ponoszą ciężar finansowania projektu. Cel- pobudzanie instytucji trzeciego sektora do poszukiwania własnych źródeł dochodów pochodzących od prywatnych ofiarodawców. Jest to metoda warunkowego finansowania określonej działalności
z budżetu. Znajduje zastosowanie tam gdzie państwo czy samorząd lokalny widzą koniecznośc finansowania danego przedsięwzięcia ze względu na interes społeczny.
Pośrednie metody finansowania mogą dotyczyć nie tylko podmiotów świadczących usługi i dobra , ale także samych korzytsających.->subsydiowanie konsumentów na drodz ebonów lub kuponów. Ma ono na celu:1.zachęcanie konsumentów do konsumpcji pewnych dóbr(kupony na zakup książek itd.);2.zastąpienie dotowania producenta(bon na zapłacenie za czynsz)3.wsparcie dla zakupu konkretnych artykułów. Subsydiując konsumenta państwo pragnie realizować politykę w odniesieniu do określonych grup społecznych i konkretnych ludzi, nie całego społeczeństwa. Wady- bony i kupony mogą zostać wykorzystane na inen dobra i usługi.
Działania podejmowane przez państwao mogą być podejmowane w stosunku do sponsorów. Mogą to być:
- propagowanie sponsorowania, korzystne dla nich warunki(wprowadzanie ulg i zwolnień podatkowych)
- obejmowanie przez państwo lub osoby publ. Patronatem przedsięwzięć
- przeprowadzanie, finansowanie badań na sponsorowaniem
Środki budżetowe mogą pochodzić ze szczebla państwowego lub lokalnego.
Środki mogą być przekazywane do placówek:
• przez budżety wszyskich szczebli
• za pomocą specjalnie do tego celu powołanych organizacji pośredniczących w postaci rad, funduszy itp. Zadaniem org. pośredniczących jest pośrednictwo między administracją publiczną, a instytucjami trzeciego sektora w zakresie gromadzenia śrdoków oraz kryteriów icha alokacji.
Definiowanie trzeciego sektora jest odmienne w Europie i w Stanach Zjednoczonych:
Finansowanie w sektorze kultury
Rola indywidualnych osób w finansowaniu instytucji trzeciego sektora
Środki pochodzące od osób prywatnych są przeznaczane na zakup dóbr i usług, darowizny,
wsparcie dla fundacji, stowarzyszeń lub innych organizacji społecznie użytecznych. Ich rola
w zasilaniu instytucji trzeciego sektora nie jest znacząca.
Poziom wydatków ludności na cele społeczne – 2 rodzaje czynników:
• Czynniki ekonomiczne (aktualna polityka podatkowa – wydatki na cele społeczne w
części lub całości odliczone od podstawy opodatkowania, poziom zamożności
ludności – najwięcej od osób najbiedniejszych i najzamożniejszych)
• Czynniki pozaekonomiczne (altruizm, upamiętnienie bliskiej osoby, pozostawienie
śladu własnej egzystencji, związek z określoną grupą osób)
Przedsiębiorstwo jako sponsor trzeciego sektora
Przedsiębiorstwa mogą przekazywać środki na rzecz instytucji trzeciego sektora w sposób
bezpośredni (zakup dóbr, darowizna, sponsorowanie) lub pośredni (przez fundacje,
stowarzyszenia i inne organizacje społecznie użyteczne).
Sponsorowanie – umowa między sponsorem a sponsorowanym, w której sponsor
zobowiązuje się do przekazania określonych środków w pieniądzu lub naturze na rzecz
sponsorowanego, oczekując w zamian bezpośrednich lub pośrednich korzyści).
Motywy sponsora mogą mieć charakter:
-ekonomiczny (ucieczka przed nadmiernym opodatkowaniem, reklama własnej firmy,