Wpływ nawożenia na plonowanie i zawartość azotu w rajgrasie wyniosłym

Z E S Z Y T Y P R O B L E M O W E P O S T ^ P O W N A U K R O L N I C Z Y C H 2006 z. 513: 149-159

WPLYW NAWOZENIA NA PLONOWANIE I ZAWARTOSC AZOTU W RAJGRASIE WYNIOSLYM

Czestawa Jasiewicz, Jacek Antonkiewicz, Agnieszka Baran

Katedra Chemii Rolnej, Akademia Rolnicza im. H . Kottqtaja w Krakowie

Wst̂ p

Zawartosc azotu, a w szczegolnosci jego form: azotanowej(V) i bialkowej jest jednym z waznych kryteriow oceny jakosci oraz wartosci paszowej traw [ J A N -KOwsKA -HuFLEJT 2002 ] . WystQpujqcc w glebie mineralne formy azotu Scj zrodiem tego skladnika dla roslin, lecz pobierane w nadmiarze, zaklocaj^ ich homeostazQ poprzez nadmiern^ akumulacj? azotan6w(V), j ak rowniez spadek azotu ogol­nego, bialka, wolnych aminokwasow i cukrow w tkankach roslinnych [ U Z I A K i in. 1993] . W paszowym wykorzystaniu traw wazne jest uzyskanie plonow o wysokim udziale azotu biaikowego, przy rownoczesnym niskim poziomie zawartosci azota-n 6 w ( V ) , poniewaz nadmiar ich wplywa ujemnie na zdrowie i produktywnosc zwierzqt [ G A S I O R , K A N I U C Z A K 1996] . Wsrod wielu czynnikow ksztaltuj^cych plono-wanie i proces akumulacji azotan6w(V) w roslinach wazucj rolQ odgrywa nawoze-nie, tj.: rodzaj nawozu, wielkosc zastosowanych dawek azotu oraz ich rozklad w okresie wzrostu roslin [ C Z U B A 1996] . Racjonalne nawozenie mineralne i orga-niczne warunkuje pozyskanie duiych polonow roslin o wysokiej jakosci, oraz chroni srodowisko glebowe i wodne przed degradacj^ [ R O G A L S K I 2 0 0 4 ] .

Celem przeprowadzonych badah bylo okreslenie wplywu rodzaju i dawki nawozow na plonowanie i zawartosc roznych form azotu w rajgrasie wynioslym.

IMaterial i metodyka

Badania nad wplywem nawozenia na plonowanie i zawartosc azotu w raj­grasie wynioslym przeprowadzono w warunkach doswiadczenia wazonowego w 2 0 0 5 roku. Powyzsze doswiadczenie wazonowe stanowilo kontynuacje badah nad wplywem dawki i rodzaju nawozu na zawartosc azotu w kukurydzy [ J A S I E ­WICZ, A N T O N K I E W I C Z 2 0 0 5 ] . W pierwszym roku badah roslinij testow^ byla kukury-dza, a w drugim rajgras wyniosly odmiany Gaza.

Doswiadczenie zostalo zalozone na glebie pozostawionej po zbiorze kuku­rydzy w wazonach P C V o pojemnosci 5 kg gleby powietrznie suchej, w 4 pow-torzeniach. Gleba w zaleznosci od obiektu charakteryzowala si? bardzo kwasnym i kwasnym odczynem, a p H K O wahalo si? w przedziale od 4 , 0 3 do 4 , 6 4 , nisk^ zawartosci^ w^gla organicznego wynosz^c^ od 1 1 , 1 do 1 3 , 1 g-kg-\o

150 Cz. Jasiewicz, J . Antonkiewicz, A. Baran

metod^ Tiur ina . Azot ogolny oznaczono metod^ Kjeldahla, a zawartosc jego miescila si? w graniach od 0 , 9 3 do 1 ,01 g-kg-l Gleba charakteryzowala si? row­niez nisk^ zawartosci^ przyswajalnego fosforu i potasu oznaczonych metod^ Egnera-Riehma. Jako zrodlo sktadnikow pokarmowych wykorzystano: sole mine­ralne, obornik, kompost, osad miejski i przemyslowy. Eksperyment obejmowal 1 1 obiektow rozni^cych siq rodzajem i dawk^ nawozu (tab. 2 ) . Dawka N P K dla I poziomu wyniosla: 0 , 3 0 g N , 0 , 1 1 g P, 0 , 2 6 g K-wazon odpowiednio dla I I poziomu: 0 , 6 0 g N , 0 , 2 2 g P, 0 , 5 2 g K-wazon-^. D a w k ? azotu i potasu podzielo-no na polow? i zastosowano pod poszczegolne pokosy rajgrasu wynioslego. Fos-for wnoszono jednorazowo przed siewem rajgrasu. Skladniki nawozowe wprowa-dzono w formie roztworow NH4NO3, KH2PO4, K C l . Obornik, kompost, osad miejski i przemyslowy zastosowano w I roku badah pod kukurydz?. Sklad che-miczny i dawki tych nawozow podano w tabeli 1 . Po zbiorze I i I I pokosu, ma­terial roslinny wysuszono i okreslono wielkosc plonu suchej masy. W celu oceny wartosci paszowej rajgrasu oznaczono: zawartosc azotu ogolnego i biaikowego metod^ destylacyjn^ Kjeldahla, azotan6w(V) metodq kolorymetryczn^ z uzyciem kwasu fenylodisulfonowego oraz zawartosc aminokwasow. W korzeniach i glebie oznaczono zawartosc azotu ogolnego metod^ Kjeldahla. Otrzymane wyniki opra-cowano statystycznie stosuj^c analiz? wariancji jednoczynnikowej oraz szacowanie roznic testem Duncana, przy poziomie istotnosci p < 0 , 0 1 [ S T A N I S Z 1998] .

Tabela 1 ; Table 1

Sklad chemiczny i dawki nawozow Chemical composition and doses of the fertilizers

Dawka; Dose (g-wazon-'; g-pot-')

Obornik Farmyard manure

Kompost Compost

Osad miejski sewage sludge

Osad przemyslowy

industral sludge

I / I I dawka; I / I I dose 181 /362 3 8 / 7 6 73 / 146 87,45 / 174,90

Sklad chemiczny; Chemical composition

Sucha masa; D17 matter % 14,56 54,72 18,81 21,84

Materia organ. Organic matter 855,3 437,3 640,4 482,8

C org.; Organic C gkg-' s.m.; D M - 253,6 371,4 280,0

N calkowity; Total N 20,9 26,4 40,1 28,8

P : K 4,5 : 19,7 5,1 : 13,4 16,0 : 3,5 8,6 : 2,3

Wyniki i ich omowienie

W zaleznosci od obiektu, wielkosc plonu czQsci nadziemnych rajgrasu wy­nioslego wahala si? w zakresie: 4 , 9 2 - 1 2 , 2 4 g-wazon-' dla I pokosu i 2 , 0 6 - 1 3 , 1 0 g-wazon-i dla I I pokosu (tab. 2 ) . Zastosowane nawozenie mineralne oraz nast?p-cze dzialanie nawozow organicznych istotnie wplyn?}o na plonowanie rajgrasu wynioslego, w porownaniu z obiektem bez nawozenia, przy czym wyzsze plony uzyskano w obiektach z nawozeniem organicznym. Najwyzsze plony rajgrasu z obu pokosow stwierdzono w obiekcie z podwojn^ dawkcj obornika. Przyrost plonow w tym obiekcie, w stosunku do kontroli wyniosl odpowiednio: 1 4 8 , 9 5 % ( I pokos) i 5 3 4 , 9 0 % ( I I pokos). W obiektach z kompostem, osadem miejskim

W P L Y W N A W O Z E N I A NA P L O N O W A N I E I Z A W A R T O S C A Z O T U 1 5 1

i przemyslowym oraz obornikiem w pojedynczej dawce plony ksztaltowaly si? na podobnym poziomie. W przypadku pojedynczych dawek w/w nawozow wzrost plonu wyniosl srednio 6 5 , 7 0 % ( I pokos), 3 0 3 , 8 4 % ( I I pokos), a w przypadku podwojnych dawek 1 1 2 , 1 3 % ( I pokos), 5 0 3 , 4 7 % ( I I pokos) w stosunku do kon­troli. Nawozenie mineralne w mniejszym stopniu wplyn?lo na wzrost plonu raj­grasu, a w obiekcie z N P K j zaobserwowano najnizszy plon. Zroznicowanie dawki N P K nie wplyn?lo istotnie na wielkosc plonu rajgrasu. Otrzymane plony byly o 6 4 , 1 8 % ( I pokos) i 1 9 8 , 7 3 % ( I I pokos) wyzsze, w odniesieniu do kontroh. Plon korzeni w zaleznosci od obiektu wahala si? od 5 , 3 9 do 2 0 , 0 4 g-wazon-' (tab. 2 ) . Mimo iz nie ma wartosci uzytkowej, odgrywa wazn^ rol? w'pobieraniu skladni-kow pokarmowych przez roslin?. Zaobserwowano istotny wplyw nawozenia mine­ralnego i organicznego na zwi?kszenie biomasy korzeni w porownaniu do obiektu kontrolnego. W obiektach z kompostemj i osadem miejskimj stwierdzono naj-wyzsz^ biomas? korzeni. Podobne zaleznosci otrzymali G O N D E K i in. [ 2005] . Obie-kty, w ktorych zastosowano komposty, mialy najwyzszcj mas? korzeni w drugim roku doswiadczenia.

Tabela 2 ; Table 2

Schemat doswiadczenia i plon rajgrasu Scheme of experiment and yield of tall oat grass

Objekt Wyszczegoinienie Plon (g s.m.wazon-') Yield (g DM-pot-i)

Object Specification I pokos; cut

I I pokos; cut

korzenie; roots

I Kontrola; Control 4,92 2,06 5,39

I I NPK * 7,93 6,12 14,38

I I I NPK ** 8,22 6,20 9,65

I V obornik *; farmyard manure * 9,70 8,64 9,80

V obornik **; farmyard manure ** 12,24 13,10 14,33

V I kompost *; compost * 8,125 8,36 20,04

V I I kompost **; compost ** 10,97 12,55 17,75

V I I I osad miejski *; sewage sludge * 8,10 8,07 19,90

I X osad miejski **; sewage sludge ** 10,33 12,10 17,92

X osad przemyslowy *; industral sludge * 8,22 8,25 16,98

X I osad przemyslowy**; industral sludge ** 10,74 12,70 18,18

N I R a < 0,01; L S D a < 0.01 0,76 0,50 3,21

I dawka: 0,30 g N; 0,11 g P; 0,26 g Kwazon-'; I doses: 0.30 g N; 0.11 g P; 0.26 g K-pot-i I I dawka: 0,60 g N; 0,22 g P; 0,52 g Kwazon-'; I I doses: 0.60 g N; 0.22 g P; 0.52 g K-pot-'

Zawartosc azotu ogolnego, biaikowego, formy azotanowej w rajgrasie byla zroznicowana. Znaczny wplyw na stan badanych zwicjzkow azotu miala dawka, rodzaj nawozu, jak rowniez termin zbioru. Zawartosci w/w skladnikow podano w tabeh 3 .

Zawartosc azotu ogolnego w plonach miescila si? w granicach od 1 1 , 2 0 do 3 1 g-kg-i s.m ( I pokos) oraz od 1 1 , 8 0 do 2 8 g-kg-' s.m ( I I pokos). W I pokosie w wi?kszosci obiektow zawartosc azotu byla wi?ksza w porownaniu z pokosem I I . Jedynie w obiektach z nawozeniem mineralnym stwierdzono odwrotnq zaleznosc.

152 Cz. Jasiewicz, J . Antonkiewicz, A. Baran

I I pokos z tych obiektow mial nizsz^ mas?, mogla wi?c nast^jpic koncentracja tego makroelementu. Zastosowanie podwojnej dawki N P K wyraznie wplyn?lo na wzrost zawartosci azotu ogolnego w obu pokosach. Przy tym poziomie nawoze­nia, wzrost wyniosl ponad 137%, natomiast, przy N P K j srednio o 30% w stosun­k u do kontroli. Wi?ksze ilosci tego makroelementu stwierdzono jednak w obiek­tach ( I pokos), w ktorych stosowano podwojucj dawk^: obornika, osadu miej-skiego i przemyslowego. Koncentracja azotu w plonach uzyskanych z tych obiek­tow byla odpowiednio o 176,8%, 132,14% i 118% wyzsza w stosunku do kontroli. Pojedyncza dawka obornika i podwojna kompostu wplyn?la na ponad 100% wzrost zawartosc N og. w odniesieniu do obiektu kontrolnego'. Zawartosc azotu w rajgrasie z obiektow nawozonych pojedynczq dawkq obu osadow ksztaltowata si? na porownywalnym poziomie. Przyczyn^ znacznej koncentracji azotu w I po­kosie z w/w obiektow moglo bye zwi?kszenie ilosci dost?pnych form tego skladni­ka, ktore pochodzily z procesu mineralizacji zastosowanych rok wczesniej nawo­zow i odpadow organicznych. Zawartosc N og. w korzeniach podobnie jak w cz?-sciach nadziemnych byla najwi?ksza w obiektach z podwojnq dawk^ osadu prze­myslowego, obornika oraz NPK2 (tab. 3) . Biomasa korzeni z obiektu nawozonego kompostem w pojedynczej dawce miala najnizszq zawartosc azotu, ale charaktery­zowala si? najwyzszcj mas^.

Zawartosc azotu w glebie po doswiadczeniu, w zaleznosci od obiektu waha­la si? od 0,65 do 0,85 g-kg-i s.m. gleby (tab. 3) i nie wykazywala duzego zroznico-wania (v = 7,87%). Najwyzszq zawartosc tego elementu zaobserwowano w glebie z obiektow nawozonych kompostem oraz obornikiemj, najnizszy zas w glebie bez nawozenia i osadem przemyslowymj. Wyniki te potwierdzajcj zalet? kompostow jako nawozow o dzialaniu roztozonym w czasie i wplywajqcych na popraw? wlas-ciwosci fizykochemicznych gleby [ M A Z U R 1996].

Tabela 3; Table 3

Zawartosc azotu ogolnego, biaikowego i azotan6w(V) w rajgrasie wynioslym i glebie Contents of total, protein nitrogen and nitrates in tall oat grass and in soil

Objekt Object

N calkowity Total N

N bialkowy Protein N N-NO3

Korze­nie

Roots

Gleba Soil

Objekt Object g-kg-' s.m.; D M Objekt Object

I pokos I cut

I I pokos 11 cut

I pokos I cut

I I pokos I I cut

I pokos 1 cut

I I pokos I I cut

N calkowity total N

1 2 3 4 5 6 7 8 9

I % udzial; percentage

11,20 100

11,80 100

10,09 90,09

10,30 87,29

0,51 4,56

0,44 3,70 5,90 0,65

I I % udzial; percentage

14,80 100

15,50 100

15,05 97,10

12,29 84,14

0,41 2,64

0,45 3,06 8,30 0,70

I I I % udzial; percentage

26,60 100

28,00 100

18,10 68,03

17,00 60,70

0,59 2,21

0,92 3,29 14,20 0,73

I V % udzial; percentage

23,00 100

12,00 100

21,20 92,15

11,21 93,42

0,41 1,78

0,42 3,51 8,90 0,75

V % udzial; percentage

31,00 100

16,40 100

27,01 87,13

14,96 91,19

1,78 5,74

0,32 1,92 12,70 0,81

W P L Y W N A W O Z E N I A NA P L O N O W A N I E I Z A W A R T O S C A Z O T U ... 153

1 2 3 4 5 6 7 8 9

V I % udzial; percentage

17,30 100

11,40 too

16,61 96,01

10,74 94,21

0,38 2,21

0,42 3,71 6,80 0,85

V I I % udzial; percentage

23,10 100

14,50 100

22,48 95,35

12,83 93,20

0,39 1,69

0,48 3,29

9,90 0,80

V I I I % udzial; percentage

20,00 100

12,20 100

19,07 95,35

11,37 93,20

0,35 1,75

0,42 3,41 6,70 0,78

I X % udzial; percentage

26,00 100

15,90 100

24,88 95,67

14,77 92,86

0,51 1,96

0,36 2,27 10,30 0,79

X % udzial; percentage

20,10 100

12,60 100

19,57 97,36

11,85 94,01

0,42 2,08

0,35 2,77 6,90 0,69

X I % udzial; percentage

24,40 100

15,00 100

23,40 95,90

14,32 95,47

0,42 1,74

0,45 2,99

19,30 0,76

Zawartosc azotan6w (V) , jako wazne kryterium oceny jakosci pasz, wahala si? w I pokosie od 0 , 3 5 do 1,78 g-kg-' s.m., w I I od 0 , 3 2 do 0 , 9 2 g-kg-' s.m. (tab. 3 ) . Najwyzszci koncentracje N-NO3 stwierdzono w obiekcie z nast?pczym dzialaniem obornika, ( I pokos) oraz N P K j ( I I pokos). Zawartosc azotanow w plonach otrzymanych z tych obiektow byla odpowiednio o 2 4 8 % i 1 1 0 % wyzsza w stosunku do obiektow kontrolnych. Znaczny zawartosc N-NO3 zaobserwowano w rajgrasie zebranym z obiektu kontrolnego, podobne wyniki otrzymali w kup-kowce [ K R Z Y W Y i in. 1996] , oraz w uprawianej rok wczesniej kukurydzy [ JASIEWICZ, A N T O N K I E W I C Z 2005 ] . Dzialanie kompostu, obornika, osadow w pojedynczej dawce ( I i I I pokos) oraz osadu przemyslowego w podwojnej dawce ( I pokos) wplyn?lo na obnizenie azotan6w (V) w rajgrasie, w porownaniu do kontroli. Procentowy udzial N-NO3 w azocie ogolnym w trawie byl niewielki i wzaleznosci od obiektu oraz pokosu wahal si? od 1 , 7 4 % do 5 , 7 4 % (tab. 3 ) . W plonach z obiektow kon­trolnych ( I i I I pokos) oraz obornika2 ( I pokos) zaobserwowano najwi?ksze udzialy azotan6w (V) w azocie ogolnym. Porownuj^c udzial azotu mineralnego w pokosach stwierdzono wyzszy udzial tej formy w pokosie I I . W plonach tego pokosu zaobserwowano tym samym nizszy udzial azotu biaikowego w azocie ogolnym. W zadnym z wariantow nawozenia zawartosc azotan6w (V) w rajgrasie nie przekroczyla wartosci 2 , 2 g-kg-' s.m. przyj?tej jako bezpiecznq dla paszowego wykorzystania traw [ F A L K O W S K I i in. 1996] . Wiqze si? to z pewnosciq z podzialem calkowitych dawek azotu na dwie cz?sci i stosowaniem ich pod kazdy pokos.

Koncentracja azotu biaikowego w plonach rajgrasu wahala si? od 1 0 , 0 9 do 2 7 , 0 1 g-kg-' s.m. ( I pokos) oraz od 10 ,3 do 1 7 g-kg-' s.m. ( I I pokos). Plony I po­kosu byly zasobniejsze w ten skladnik w porownaniu do I I . Zaobserwowano, ze wzrost zawartosci azotu biaikowego pod wplywem nawozenia mineralnego byl nizszy w porownaniu do wzrostu zawartosci azotu ogolnego, spowodowalo to gro-madzenie w roslinach wi?kszych ilosci azotu niebialkowego i mineralnego, co zaobserwowali rowniez G A S I O R i K A N I U C Z A K [1996] . Udzia l N biaikowego w azocie ogolnym wahal si? w zaleznosci od obiektu i pokosu od 6 0 do 9 7 % (tab. 3 ) . Naj-wi?kszy jego udzial wyst^pil w obiektach z nast?pczym dzialaniem kompostUp osadow i obornikai ( I , I I pokos) oraz N P K j ( I pokos), a najmniejszy w obiekcie gdzie zastosowano podwojn^ dawk? nawozu mineralnego. Wedlug R O G A L S K I E G O [2004] udzial azotu biaikowego, przy intensywnym nawozeniu azotem spada do 5 0 - 6 0 % , podobn^ zaleznosc zaobserwowano takze w omawianym doswiadczeniu - w obiektach z NPK2 udzial tej formy azotu w azocie ogolnym wyniosl 6 4 % .

154 Cz. Jasiewicz, J. Antonkiewicz, A. Baran

O wartosci bialka paszowego decyduje przede wszystkim jego sklad amino-kwasowy. Z e wzgl?du na wartosc pokarmowq, wyroznia si? w bialkach grup? aminokwasow niezb?dnych (egzogennych) dla organizmow zwierz?cych. Wsrod nich najistotniejsze sq aminokwasy ograniczajqce, czyli te, ktorych w bialku jest najmniej w stosunku do potrzeb zwierz^t, najcz?sciej sq to lizyna i metionina [ J A M R O Z 2001]. Ogolnq zawartosc aminokwasow oraz udzial aminokwasow egzo­gennych w rajgrasie przedstawiono w tabeli 4 i rysunku 1. Plony z obiektow na­wozonych podwojn^ dawkq obornikiem, kompostem i osadami zawieraly znacznie wi?cej aminokwasow egzogennych, przy czym we wszystkich obiektach przewazala leucyna. Mniejsze nagromadzanie aminokwasow egzogennych wystqpilo u roslin nawozonych N P K . Podany azot w tych nawozach nie pogorszyl jednak zasadniczo wartosci biologicznej bialka rajgrasu. Wedlug R O G A L S K I E G O [2004] bialko traw wykazuje spore niedobory metioniny, a zawartosc tego aminokwasu limituje jego wartosci, co zaobsei-wowano rowniez w analizowanej roslinie, plony ze wszystkich obiektow wykazaly najnizszc^ zawartosc tego aminokwasu.

Tabela 4; Table 4

Ogolna zawartosc aminokwasow w rajgrasie wynioslym Total amino acid contents in tall oat grass

Aminokwasy Amino acids

Objekt; Object Aminokwasy Amino acids I 11 III V I V V I V I I V I I I I X X X I Aminokwasy Amino acids

mg-g-' s.m.; D M

X Egzogenne; Egzogenic Thr, Leu, Ile, Val, Phe, His, Lys, Met, Arg

27,13 32,50 36,81 37,38 49,42 32.08 40,0 33,74 44,44 37,46 42,50

^ Endogenne; ^ Endogenic Ser, Glu, Pro, Gly, Ala, Tyr, Cys, Asp

26.7 37,0 47,2 38,9 51,7 32,0 41,8 34,3 45,1 37,5 45,7

arg; 3,48 met; 1,10 thr; 2,09

val; 3,82

ile; 2,89

arg; 4,22 met; 1,18 thr; 2,65

phe; 3,35 leu; 5,19

Obiekt 1

lys; 4,27

val; 4,55

ile; 3,35

arg; 4,68 met; 1,52 thr; 3,22

lys; 4,86

leu; 6,20

Obiekt I I leu; 6,76

Obiekt I I I

W P L Y W N A W O Z E N I A NA P L O N O W A N I E I Z A W A R T O S C A Z O T U ... 155

arg; 4,68 met; 1,53 thr; 2,96

lys; 4,77

val; 5,30

ile; 3,90

arg; 4,01

leu; 7,20

Obiekt I V

met; l ,17thr;2,52

iir. lys; 4,23

his; 2,06

val; 4,58

ile; 3,35

phe; 3,98 leu; 6,19

arg; 4,24

Obiekt V I

met; 1,31 thr; 2,47

lys; 4,45

al; 4,78

ile; 3,55

lys; 4,84

ile; 3,98

leu; 7,12 Obiekt X

arg; 6,44 met; l,85thr;3,87

lys; 6,26

val; 6,89

ile; 5,11

leu; 9,42

arg; 5,11

Obiekt V

met; 1,61 thr; 3,14

lys; 5,07

his; 2,52

val; 5,69

ile; 4,23

phe; 5,04 leu; 7,60

Obiekt VII

met; 1,75 thr; 3,22 arg; 5,80

al; 6,25

ile; 4,64

lys; 5,31

his; 2,71

val; 5,92

ile; 4,46

phe; 5,19

Obiekt X I

leu; 7,95

Rys. 1. Zawartosc aminokwasow egzogennych (mgg-' s.m) w rajgrasie wynioslym Rys. 1. Content of egzogenic amino acids (mg-g-' D M ) in tall oat grass

156 Cz. Jasiewicz, J . Antoniciewicz, A. Baran

Pobranie azotu przez rajgras przedstawiono w tabeli 5. Najwi?ksza sumary­czna ilosc pobranego skladnika przez rajgras wystqpila w obiektach: z podwojn^ dawk^ osadu przemyslowego i obornika, najmniejsza zas w obiektach kontrolnym i N P K j (rys. 2) . Niezaleznie od obiektu wi?ksze pobranie azotu zaobserwowano w I pokosie (tab. 5 ) .

Tabela 5; Table 5

Ilosc azotu pobranego przez rajgras Nitrogen uptake by tall oat grass

Objekt Object

I pokos I cut

I I pokos 11 cut

Korzenie . Roots

Razem Total Objekt

Object g N-wazon-'; g N-pot-'

I 0,06 0,02 0,03 0,11 I I 0,12 . 0,09 0,12 0,33

I I I 0,22 0,17 0,14 0,53 IV 0,22 0,10 0,09 0,41 V 0,38 0,21 0,18 0,77 v j 0,14 0,10 0,14 0,38 VII 0,25 0,18 0,18 0,61

VII I 0,16 0,10 0,13 0,39 IX 0,27 0,19 0,18 0,64 X 0,17 0,10 0,12 0,39

X I 0,26 0,19 0,35 0,80

objasnienia w tab. 2; explanations see Table 2

I n* in** I V * V** V I * vu** vm* ix** x * x i * * obiekt; object

Rys. 2. Sumaryczna ilosc pobranego azotu przez rajgras Rys. 2. Total nitrogen uptake by tall oat grass

Dyskusja

Zdecydowana wi?kszosc badah krajowych nad wplywem nawozenia na plo­nowanie i jakosc traw zwraca uwag?, przede wszystkim na oddzialywanie nawo-

W P L Y W N A W O Z E N I A NA P L O N O W A N I E I Z A W A R T O S C A Z O T U 157

zenia mineralnego, glownie azotem [ K A S P E R C Z Y K , F I L I P E K 1981] , a takze na rol? i znaczenie nawozenia organicznego [ J A N K O W S K A - H U F L E J T 2 0 0 2 ] . Zastosowane na­wozenie w doswiadczeniu pozwolilo na dokonanie oceny wplywu wybranych na­wozow na struktur? i jakosc uzyskanych plonow rajgrasu. Zastosowanie odpadow organicznych: kompostu i osadow bylo podyktowane przede wszystkim wykorzy-staniem glebotworczego i nawozowego ich potencjalu, co obecnie ma duze zna­czenie przyrodniczo-ekologiczne [ M A Z U R 1996] .

Z rolniczego punktu widzenia stosowanie odpadow organicznych pozwala na ograniczenie zuzycia nawozow mineralnych, ktorych efekty ekologiczne s^ mniej korzystne od nawozow organicznych [S IUTA, W A S L ^ K 2 0 0 1 ] . Wybor rajgrasu i kukurydzy jako roslin testowych bylo spowodowane mozliwoscic^ stosowania w uprawie tych roslin nawozenia organicznego, zwlaszcza w/w odpadow oraz mozliwosci^ wykorzystania uzyskanych plonow w zywieniu zwierz^t. Porownanie wynikow otrzymanych w I roku doswiadczenia przez J A S I E W I C Z i A N T O N K I E W I C Z [2005] z wynikami przedstawionymi w niniejszej pracy niew^tpliwie potwierdzilo odmienne dzialanie nawozow mineralnych i organicznych. Nawozy i odpady orga-niczne oprocz zaopatrywania roslin w skladniki pokarmowe i mikroelementy, bior^ rowniez udzial w ksztaltowaniu zyznosci gleby i wykazuje 2 - 3 letnie dziala­nie nast?pcze, gwarantuj^c lepsz^ wiernosc plonowania, co potwierdzily przedsta-wiane wyniki doswiadczenia. W I roku badah najwyzszy plon kukurydzy oraz wyzsze zwartosci azotu ogolnego, biaikowego i azotan6w (V) wyst^pily w obiek­tach nawozonych mineralnie. Natomiast w I I roku doswiadczenia, zaobserwowa­no znacznie wi?kszy wplyw nast?pczego dzialania nawozow organicznych na plon i zawartosc w/w skladnikow.

Wnioski

1. Jak wykazano w doswiadczeniu nast?pcze dzialanie nawozow organicznych wplyn?lo istotnie na wielkosc plonu rajgrasu, najwyzszy plon uzyskano w obiekcie z podwojn^ dawk^ obornika, najnizszy zas w obiektach z NPK^.

2. Podwojna dawka: obornika, osadow i N P K spowodowala wyrazny wzrost zawartosci azotu ogolnego w rajgrasie. Nieco mniejszy wplyw mial kom-post2 i obornikp

3. Najwyzszy koncentracj? N - N O j m i a l I pokos w obiekcie z obornikiem2 oraz I I pokos nawozony NPK2, natomiast dzialanie: kompostu,, obornika^ i osa­dow, wplyn?lo na obnizenie azotanow w rajgrasie.

4. Znaczny udzial N biaikowego w N ogolnym stwierdzono w rajgrasie nawo-zonym: kompostem,, osadami, obornikiem, ( I , I I pokos) oraz N P K , ( I po­kos), a najmniejszy w obiekcie z NPK2.

5. Wykazano, ze aminokwasem limitujqcym wartosc bialka byla metionina.

6. Sumaryczna ilosc pobranego azotu przez rajgras wyniosla 0,11-0,80 g-wa­zon-' i byla wyzsza w obiektach z nawozeniem organicznym.

Literatura

CzuBA R. 1996. Technika nawozenia mineralnego a zawartosc azotanow w roslinach. Zesz. Probl. Post. Nauk Ro l . 440: 65-73.

158 Cz. Jasiewicz, J. Antonkiewicz, A. Baran

FALKOWSKI M., KUKULKA I . , KoztowsKi S. 1996. Ocena jakosci iqk tiwafych. Zesz. Probl. Post. Nauk R o l . 442: 41-49.

GASIOR J., KANIUCZAK J . 1996. Wptyw nawozenia mineralnego na plon i zawartosc roznych frakcji azotu w sianie Iqki gorskiej. Zesz. Probl. Post. Nauk R o l . 440: 101-107.

GONDEK K , , F I L I P E K - M A Z U R B. , MAZUR K . 2005. Plonowanie i zawartosc azotu w owsie nawozonym kompostami z odpadow zielonych. Mat. pokonf. „Zanieczyszczenia srodowiska azotem". Monografie Wszechnicy Mazurskiej w Olecku: 183-194.

jAMROZ D. (Red.) 2001 . Zywienie zwieizqt i paszoznawstwo. Cz. . I I I . Wyd. Nauk. P W N Warszawa: 407 ss.

JANKOWSKA-HUFLEJT H . 2002. Nawozenie mineralne i organiczne uzytkow zielonych jako czynnik plonotworczy i renowacyjny. Falenty Wydawnictwo I M U Z : 100-117.

JASIEWICZ Cz., ANTONKIEWICZ J . 2005. Wplyw dawki i rodzaju nawozu na zawartosc azotu w kukuiydzy. Mat. pokonf. „Zanieczyszczenia srodowiska azotem". Mono­grafie Wszechnicy Mazurskiej w Olecku: 143-152.

KASPERCZYK M. , F I L I P E K J . 1981. Wplyw dawek NPK na zawartosc bialka ogolnego, N-NOj i cukrow rozpuszczalnych w kupkdwce pospolitej i kostizewie Iqkowej. Zesz. Probl. Post. Nauk R o l . 241: 107-115.

KRZYWY E . , WOLOSZYK C Z . , NOWAK W. 1996. Wptyw zroznicowanych dawek azotu i potasu na wielkosc plonu i zawartosc niektdiych form azotu w kupkdwce pospolitej. Zesz. Probl. Post. Nauk R o l . 440: 201-205.

MAZUR T. 1996. Rozwazania o wartosci nawozowej osadow sciekowych. Zesz. Probl. Post. Nauk R o l . 437: 13-21.

ROGALSKI M . (Red.) 2004. Lqkarstwo. Wydawnictwo Kurpisz, Poznah: 271 ss.

UZIAK Z . , BOROWSKI E . , BLAMOWSKI Z . 1993. Proba wyjasnienia odmiennej reakcji ros­lin izepaku i kukwydzy na azot stosowany w formie amonowej lub azotanowej. Acta Agrob. 46(1): 39-49.

STANISZ A . 1998. Pizystqpny kurs statystyki w oparciu o program Statistica pi na pizy-kladach z medycyny. Wyd. Stastoft Polska: 362 ss.

SIUTA J. , WASIAK G . 2001. Zasady wykorzystania osadow sciekowych na cele nie pize-myslowe (pi-zyrodnicze). Inzyn. Ekolog. 3: 13-42.

Slowa kluczowe: rajgras wyniosly, N P K , obornik, kompost, osady, plon, zwiqzki azotu

Streszczenie

Badania nad wplywem nawozenia na plon i zawartosc zwiqzkow azotu w rajgrasie wynioslym prowadzono w 2005 roku w warunkach doswiadczenia wa­zonowego. W doswiadczeniu wykorzystano: sole mineralne, obornik, kompost, osad miejski i przemyslowy w 2 poziomach nawozenia. Dawka dla I poziomu wy­niosla: 0,30 g N , 0,11 g P, 0,26 g K-wazon-', odpowiednio dla I I poziomu: 0,60 g N , 0,22 g P, 0,52 g K-wazon-'. Stwierdzono, ze najbardziej korzystny wplyw na plonowanie, zawartosc azotu ogolnego, biaikowego, azotanowego oraz sklad

WPLYW N A W O Z E N I A NA P L O N O W A N I E I Z A W A R T O S C A Z O T U 159

aminokwasowy mialo nast?pcze dzialanie nawozow i opadow organicznych. Naj­wyzszy plon rajgrasu otrzymano w obiekcie z obornikiem2. Wysokcj koncentracj? azotan6w(V) mial I pokos w obiekcie z obornikiem2 oraz I I pokos nawozony NPK2, natomiast dzialanie: kompostu,, obornika, i osadow, wplyn?lo na obnize­nie azotanow w rajgrasie. Nawozenie mineralne spowodowalo nieznaczne zmniej-szenie zawartosci aminokwasow egzogennych w ogolnej zawartosci aminokwasow. Wykazano, ze aminokwasem limitujcicym wartosc bialka byla metionina. Sumary­czna ilosc pobranego azotu przez rajgras wyniosla od 0,11 do 0,80 g-wazon-' i byla wyzsza w obiektach z nawozeniem organicznym.

T H E E F F E C T O F F E R T I L I Z A T I O N O N Y I E L D I N G A N D N I T R O G E N C O N T E N T I N T A L L O A T G R A S S

Czesiawa Jasiewicz, Jacek Antonkiewicz, Agnieszka Baran Department of Agricultural Chemistry, Agricultural University, Krakow

Key words: tall oat grass, N P K , farmyard manure, compost, sludge, yield, ni­trogen

Summary

Studies concerning thhe effects of fertilization on yielding, total, protein and nitrate nitrogen, and amino acids contents in tall oat grass were conducted in 2005 as a pot experiment. Mineral fertilization, farmyard manure, compost, sewage and industrial sludge. Were applied in the experiment. Two levels of N P K fertilization were considered: 1 level - 0.30 g N , 0.11 g P, 0.26 g K-pot"', 2 level corresponding to 0.60 g N , 0.22 g P, 0.52 g K-pot-'. Doses of farmyard manure, compost, sewage, industrial sludges were established on the basis of ni­trogen fertilization level and were applied in first year of experiment under maize. T h e results show that advantageous effects on yielding, N - total, N -protein, N-NO3 contents and amino acid composition were obtained with organic fertilization and organic wastes. The highest tall oat grass yield was observed at double dose of farmyard manure and the lowest at N P K , . Farmyard manure2 ( I cut) and NPK2 ( I I cut) caused a significant increase of N -NO3 content in grass. Single dose of compost, sewage and industry sludge decreased nitrate con­tent in grass. Mineral fertilization slightly decreased egzogenic amino acids in total amino acid content. Methionine was a factor limitating the protein value. Total quantity of nitrogen taken up ranged within 0.11-0.80 g-pot-' and was higher in objects with organic and organic waste fertilization.

Prof, dr hab. Czesiawa Jasiewicz Katedra Chemii Rolnej Akademia Rolnicza im. H . Kotlqtaja A l . Mickiewicza 21 31-120 K R A K O W e-mail: [email protected]