-
Liczba punktów
Weryfikacja
WOJEWÓDZKI KONKURS BIOLOGICZNY
WOJEWÓDZTWO POMORSKIE
Etap wojewódzki
07 marca 2014 roku
KOD UCZNIA ………………….. (wpisuje uczeń ) Informacja dla Komisji
Konkursowej (komisja wypełńia po sprawdzeńiu prac)
Dane ucznia:
…………………………………………………………………………………………………………………………………
Informacja dla ucznia 1. Na stronie tytułowej arkusza w
wyznaczonym miejscu wpisz swój kod ustalony przez komisję.
2. Sprawdź, czy arkusz konkursowy zawiera 39 zadań.
3. Maksymalnie możesz uzyskać 50 punktów.
4. Na rozwiązanie testu masz 90 minut.
5. Czytaj uważnie wszystkie zadania.
6. Rozwiązania zapisuj długopisem, niebieskim lub czarnym
kolorem.
7. Nie używaj korektora.
8. W zadaniach zamkniętych – jeśli się pomylisz, błędne
zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz inną odpowiedź znakiem X.
9. Rozwiązania zadań otwartych zapisz czytelnie w wyznaczonych
miejscach. Pomyłki przekreślaj.
Życzymy powodzenia!
Wojewódzka Komisja Konkursowa
-
2
ZADANIE 1 (0-1)
Od połowy XX wieku obserwujemy stałe podwyższanie się średniej
temperatury oceanów i atmosfery przy
powierzchni ziemi. Wybierz zdanie zawierające prawdziwą
informację.
A) Efekt cieplarniany jest zjawiskiem negatywnie wpływającym na
organizmy żywe.
B) Jedną z konsekwencji nasilającego się efektu cieplarnianego
może być zakwaszenie wód i gleb.
C) Przyczyną globalnego ocieplenia klimatu jest zwiększenie
ilości gazów cieplarnianych w atmosferze Ziemi, głównie dwutlenku
węgla i metanu.
D) Zmiany klimatyczne i występowanie ekstremalnych zjawisk
pogodowych to główne przyczyny obserwowanego procesu.
ZADANIE 2 (0-1)
Ssaki potrafią utrzymać stałą temperaturę ciała niezależnie od
temperatury otoczenia. Stałocieplność jest
możliwa dzięki istnieniu w organizmach tych zwierząt mechanizmów
utraty i produkcji ciepła.
Z wymienionych poniżej mechanizmów zaznacz te, które służą
obniżeniu temperatury ciała.
a) drżenie mięśni b) wzmożony przepływ krwi przez tętniczki
skórne c) zwiększone wydzielanie tyroksyny d) stroszenie włosów e)
zwiększone wydzielanie potu
ZADANIE 3 (0-1)
Przyporządkuj wymienionym pierwiastkom odpowiadające im
funkcje.
PIERWIASTEK FUNKCJE
1. Mg a) Wchodzi w skład hormonów tarczycy. 2. Fe b) Zapewnia
prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. 3. J c) Jest
składnikiem soku żołądkowego.
d) Bierze udział w transportowaniu tlenu.
e) Jest niezbędny w procesie krzepnięcia krwi.
ODPOWIEDZI: 1 ………..…… 2 ………..…… 3 ………..……
ZADANIE 4 (0-1)
Wirus HCV wywołuje wirusowe zapalenie wątroby typu C. Przez
wiele lat można być nosicielem tego
wirusa i nie mieć objawów chorobowych. Wirus ten przenosi się
drogą płciową i przez krew. Spośród
podanych poniżej propozycji wybierz sposoby zmniejszania ryzyka
zakażenia wirusem HCV podczas
zabiegów medycznych:
a) sterylizacja sprzętu medycznego b) unikanie przypadkowych
kontaktów seksualnych c) stosowanie szczepień ochronnych d)
stosowanie jednorazowych igieł i strzykawek e) stosowanie
jednorazowych rękawiczek ochronnych f) unikanie korzystania z
publicznych toalet
-
3
ZADANIE 5 (0 -1)
Podstawową jednostką budulcową nerek ssaków jest nefron.
Odzyskiwanie wody z moczu pierwotnego
w nerkach człowieka i innych ssaków odbywa się w pętli nefronu.
Im krótsza pętla nefronu, tym mniej
wody jest odzyskiwane z moczu pierwotnego. Ssaki pustynne – np.
fenki – żyją w środowisku, w którym
panuje niedobór wody, dlatego wydalają bardzo zagęszczony mocz.
Zagęszczony mocz wydalają również
ssaki morskie. Natomiast bobry spędzające większość życia w
wodzie słodkiej wydalają bardzo
rozcieńczony mocz. Na podstawie tekstu wybierz zdanie, które
zawiera prawdziwą informację.
A) Bobry mają długie pętle nefronu.
B) Bobry i ssaki morskie mają krótkie pętle nefronu.
C) Fenki i ssaki morskie mają długie pętle nefronu.
D) Fenki i ssaki morskie mają krótkie pętle nefronu.
ZADANIE 6 (0-1)
Podkreśl czynniki zewnętrzne, które nie wpływają na proces
kiełkowania nasion.
tlen, dwutlenek węgla, woda, temperatura, glukoza, światło
ZADANIE 7 (0-3)
Do każdego z wymienionych rodzajów komórek przyporządkuj
charakterystyczne cechy jej budowy.
Niektóre cechy należy wykorzystać więcej niż jeden raz.
A) komórka dwoinki zapalenia płuc
B) komórka tkanki nerwowej
C) komórka tkanki miękiszowej
ODPOWIEDZI: A …..………., B …..………., C .……..……..
ZADANIE 8 (0-1)
Wstaw znak X pod rysunkiem organizmu, który nie rozmnaża się
przez zarodniki.
1. Otoczona jest ścianą komórkową zbudowaną z celulozy.
2. Posiada materiał genetyczny w postaci nieosłoniętych błoną
kolistych nici, leżących w centralnej części
komórki.
3. Posiada strukturę komórkową, która magazynuje substancje
odżywcze, szkodliwe i wodę.
4. Osłonięta jest tylko błoną komórkową.
5. Nie posiada chloroplastów.
-
4
ZADANIE 9 (0-2)
Poniższy rysunek przedstawia jedną z roślinnych tkanek
okrywających.
1. Podaj pełną nazwę przedstawionej na rysunku tkanki
………………………………..
2. Zaznacz zdanie zawierające prawdziwą informację dotyczącą tej
tkanki: A) Żywa tkanka zwiększająca powierzchnię wchłaniania pary
wodnej.
B) Wszystkie jej komórki zawierają liczne chloroplasty, jest
głównie odpowiedzialna za przeprowadzanie fotosyntezy.
C) Martwe komórki wypełnione powietrzem, chronią roślinę przed
działaniem niskich i wysokich temperatur.
D) Pokryta jest kutykulą, chroni to roślinę przed nadmierną
utratą wody.
ZADANIE 10 (0-2)
Poniższy rysunek przedstawia przekrój przez skórę człowieka.
Przeanalizuj rysunek i uzupełnij poniższe
zdania.
A) Warstwę, której komórki zachowały zdolność do podziałów na
drodze mitozy zaznaczono cyfrą …..
B) Gruczoł wydzielający substancję zawierającą wodę, sole
mineralne i mocznik zaznaczono cyfrą …..
C) Warstwę odpowiadającą za przechowywanie substratów
energetycznych zaznaczono cyfrą …..
D) Warstwę, której wytworem są między innymi gruczoły potowe
zaznaczono cyfrą .….
ZADANIE 11 (0-1)
Zaznacz punkt, w którym prawidłowo opisano działanie
współczulnego układu nerwowego na organizm
człowieka.
A) rozszerzenie źrenic, przyspieszenie akcji serca, zwężenie
oskrzeli B) zwężenie źrenic, zwolnienie akcji serca, rozszerzenie
oskrzeli C) wydzielanie adrenaliny, rozszerzenie oskrzeli,
hamowanie aktywności żołądka D) wydzielanie adrenaliny, zwężenie
oskrzeli, pobudzenie aktywności żołądka
-
5
ZADANIE 12 (0-2)
Na poniższych rysunkach zaznaczono miejsca trawienia różnych
grup związków organicznych w przewodzie
pokarmowym człowieka.
Adam na śniadanie zjadł: bułkę z szynką, posmarowaną masłem oraz
wypił herbatę słodzoną konfiturami.
Przyporządkuj produkty spożywcze, które Adam zjadł na śniadanie
do odpowiednich rysunków,
przedstawiających miejsce ich trawienia.
ODPOWIEDZI:
RYSUNEK A) …………………….., B) …………………….., C) ……………………..
ZADANIE 13 (0-1)
Wybierz szereg, w którym prawidłowo przyporządkowano nazwę płata
kory mózgowej do występującego
w nim ośrodka nerwowego.
I. płat potyliczny II. płat skroniowy
III. płat ciemieniowy IV. płat czołowy
ODPOWIEDZI:
A) I – d, II – b, III – e, IV – a, B) I – b, II – c, III – a, IV
– e, C) I – b, II – c, III – e, IV – a, D) I – f, II – b, III – a,
IV – c.
ZADANIE 14 (0-1)
Daltonizm jest chorobą narządu wzroku, która polega na
nierozróżnianiu kolorów.
Przyczyną daltonizmu jest:
A) zmętnienie soczewki oka. B) nieprawidłowe działanie czopków.
C) uszkodzenie nerwu wzrokowego. D) nieprawidłowe działanie
pręcików.
a) ośrodki kojarzeniowe
b) ośrodki wzroku
c) ośrodki słuchu
d) ośrodki odruchów wrodzonych
e) ośrodki czuciowe, np. bólu, dotyku, temperatury
f) ośrodki kontrolujące napięcie mięśni szkieletowych
-
6
ZADANIE 15 (0-1)
Przeanalizuj schemat układu krwionośnego człowieka, a następnie
oceń prawdziwość poniższych zdań.
Wstaw literę – P, jeśli zdanie zawiera prawdziwą informację lub
literę – F, jeśli informacja jest fałszywa.
ZADANIE 16 (0-1)
Wskaż zdanie zawierające nieprawdziwą informację na temat
struktury przedstawionej na poniższym rysunku.
A) Tłuszcze wchłaniane są do limfy w przewodzie pokarmowym. B)
Rolą struktury przedstawionej na rysunku jest zwiększanie
powierzchni chłonnej jelita. C) Na rysunku przedstawiono fragment
jelita grubego. D) Produkty trawienia wchłaniane są w jelicie do
naczyń włosowatych i limfatycznych.
ZADANIE 17 (0-1)
Kłącze występujące np. u kosaćca, konwalii to:
A) zgrubiały i silnie skrócony korzeń służący do rozmnażania
wegetatywnego. B) gruby i mięsisty korzeń gromadzący materiały
zapasowe. C) płożąca się po ziemi łodyga służąca do rozmnażania
wegetatywnego. D) podziemna łodyga o funkcjach spichrzowych,
służąca do rozmnażania wegetatywnego.
P / F
Żyłę płucną oznaczono na schemacie cyfrą 2,
płynie nią krew bogata w tlen.
Tętnicą płucną płynie z płuc krew bogata w tlen.
Komorę serca tłoczącą krew do płuc oznaczono cyfrą 4.
Pobieranie tlenu przez komórki ciała zachodzi w miejscu
oznaczonym cyfrą 6.
-
7
ZADANIE 18 (0-2)
Do podanych poniżej nazw zwierząt dopasuj odpowiedni opis.
A) chełbia modra B) tasiemiec nieuzbrojony C) pająk krzyżak D)
omułek jadalny
ODPOWIEDZI: A)…………, B)…………, C)…………, D)…………
ZADANIE 19 (0-1)
Wybierz szereg, w którym zawarto cechy charakterystyczne dla
żaby trawnej:
A) kończyny kroczne, stałocieplność, błony płodowe, płuca
gąbczaste
B) kończyny kroczne, zmiennocieplność, błony płodowe, płuca
workowate
C) kręgosłup, zmiennocieplność, gruczoły śluzowe w skórze, płuca
workowate
D) kręgosłup, stałocieplność, gruczoły śluzowe w skórze, płuca
gąbczaste
ZADANIE 20 (0-1)
Wskaż zdanie zawierające nieprawdziwą informację na temat
wątroby.
A) Magazynuje żelazo i niektóre witaminy. B) Bierze udział w
termoregulacji. C) Wydziela żółć trawiącą tłuszcze. D) Pełni
funkcję detoksykacyjną.
ZADANIE 21 (0-1)
Wybierz szereg zawierający tylko choroby bakteryjne.
A) angina, borelioza, rzeżączka, kiła B) AIDS, angina, różyczka,
borelioza C) angina, rzeżączka, malaria, kiła D) AIDS, angina,
borelioza, kiła
ZADANIE 22 (0-1)
Poniżej na rysunku przedstawiono jedną z tkanek nabłonkowych.
Tkanka ta w organizmie człowieka
występuje w:
A) przełyku B) drogach oddechowych C) jelicie cienkim D)
naczyniach krwionośnych
1. Cztery pary kończyn krocznych połączonych stawowo.
2. Miękkie ciało okryte dwuklapową muszlą.
3. Promienista symetria ciała.
4. Ciało wydłużone i spłaszczone grzbieto-brzusznie.
5. Trzy pary kończyn krocznych połączonych stawowo.
6. Ciało wydłużone i obłe w przekroju.
-
8
ZADANIE 23 (0-1)
Nieprawdą jest, że:
A) Plemniki żyją w drogach rodnych dłużej niż komórki jajowe. B)
Najądrza są miejscem dojrzewania plemników. C) Gamety żeńskie w
przeciwieństwie do męskich pozbawione są zdolności ruchu. D)
Komórki jajowe powstają w jajnikach, a dojrzewają w jajowodach.
ZADANIE 24 (0-1)
Na wykresie przedstawiono zakres tolerancji trzech gatunków
organizmów na zanieczyszczenia środowiska.
Na podstawie wykresu podaj oznaczenie literowe:
Gatunku najbardziej zagrożonego wyginięciem przy wzroście
zanieczyszczeń środowiska ……………….…
ZADANIE 25 (0-2)
W tabeli przedstawiono 5 gatunków kręgowców i porównywane
cechy.
Uzupełnij tabelę, wpisując znak X w odpowiednich miejscach.
Cecha ropucha szara bocian biały bóbr
europejski
pstrąg
potokowy żółw błotny
OWODNIOWCE
ŁOŻYSKOWCE
ZMIENNOCIEPLNE
PŁUCODYSZNE
ZADANIE 26 (0-1)
Z poniższej tabeli wybierz prawidłowy przykład populacji i
odpowiednie uzasadnienie wyboru:
A) Sosny w Tatrzańskim Parku Narodowym
ponieważ
populacja
to:
1. zespół osobników zamieszkujących określony teren.
B) Gołębie w Gdyni 2. zespół osobników tego samego gatunku
zamieszkujących określony teren.
C) Zawilce gajowe rosnące w lesie 3. zespół osobników różnych
gatunków
zamieszkujących określony teren. D) Turzyce rosnące na łące
-
9
ZADANIE 27 (0-1)
Przeczytaj uważnie tekst i zaznacz, jakiej rośliny dotyczy:
„Jest drzewem dorastającym do dużych rozmiarów. W pierwotnych
lasach obszaru obecnej Polski to drzewo
tworzyło drzewostan. Znajduje zastosowanie w leczeniu nieżytów
górnych dróg oddechowych, grypie,
anginie. Poprawia także wydzielanie żółci.”
A) głóg B) lipa C) kalina D) orzech włoski
ZADANIE 28 (0-1)
Wskaż zestaw zawierający tylko zioła krajowe.
A) aloes drzewiasty, bylica estragon, krwawnik pospolity B)
lebiodka pospolita, hyzop lekarski, mniszek pospolity C) pokrzywa
zwyczajna, mniszek pospolity, krwawnik pospolity D) arcydzięgiel
litwor, czarnuszka siewna, lawenda prawdziwa
ZADANIE 29 (0-1)
Wskaż, jakiej rośliny dotyczy ten opis.
Istnieje wiele ludowych nazw tej rośliny: knotnica,
kędzierzawica, dziwizna, gorzyknot. Jest rośliną
dwuletnią, wytwarzającą w pierwszym roku rozetę liści, w drugim
wysoki do 2,5 metra pęd kwiatostanowy.
Posiada silny, długi korzeń palowy. Liście pokryte są gęstymi
włoskami (kutnerem) chroniącymi przed
utratą wody.
A) arcydzięgiel litwor
B) bylica piołun C) dziewanna D) mięta pieprzowa
ZADANIE 30 (0-3)
Zaznacz, jaka część rośliny jest surowcem leczniczym. W tym celu
wstaw znak X w odpowiednie miejsce
tabeli.
Nazwa rośliny Kwiatostan Pędy (ziele) Korzeń Kora
Owoce/nasiona
Czarnuszka siewna
Lipa drobnolistna
Lubczyk ogrodowy
Malina
Mniszek lekarski
Rosiczka
Wierzba biała
-
10
ZADANIE 31 (0-1)
Określ prawdziwość informacji o glistniku jaskółczym zielu.
Wstaw literę – P, jeśli zdanie zawiera
prawdziwą informację lub literę – F, jeśli informacja jest
fałszywa.
L.p. Informacja P / F
1. Jest rośliną trującą, o bardzo silnym działaniu.
2. Wydzielający się z łodygi sok służy do leczenia kurzajek.
3. Glistnik charakteryzuje się białymi, drobnymi kwiatami.
4. Palone suszone ziele glistnika odstrasza komary i muchy.
5. Nasiona glistnika są rozsiewane przez mrówki.
ZADANIE 32 (0-1)
Roślina ta ma wyraźne działanie na układ pokarmowy. Pobudza
trawienie i apetyt. Zalecana przy
niestrawnościach, mdłościach, bólach brzucha. Dla świeżości
oddechu zaleca się płukanie jamy ustnej
i gardła naparem. Uznawana jest za pomocnika wędrowców i
pielgrzymów.
Zaznacz, jakiej rośliny dotyczy ten opis.
A) bylica piołun B) glistnik jaskółcze ziele C) rosiczka
okrągłolistna D) rozchodnik pstry
ZADANIE 33 (0-1)
Zaznacz zestaw zawierający czynniki powodujące wzrost
częstotliwości mutacji nazywane czynnikami
mutagennymi:
A) promieniowanie jonizujące, obniżona temperatura, kolchicyna
B) promieniowanie ultrafioletowe, pokarmy pochodzenia roślinnego C)
promieniowanie jonizujące, kolchicyna, podwyższona temperatura D)
promienie ultrafioletowe, pokarmy pochodzenia roślinnego,
kolchicyna
ZADANIE 34 (0-1)
Zaznacz prawidłowe dokończenie poniższego zdania.
Alloploidy to organizmy, których genomy zbudowane są z zestawów
chromosomów pochodzących:
A) z różnych gatunków B) z tego samego gatunku C) z tego samego
diploidalnego zestawu chromosomów jednego gatunku D) z tego samego
haploidalnego zestawu chromosomów jednego gatunku
ZADANIE 35 (0-1)
Zaznacz prawidłowe dokończenie poniższego zdania.
Hemofilia jest chorobą sprzężoną z płcią wywołaną przez
recesywny allel leżący na chromosomie X, dlatego:
A) ojciec nigdy nie przekazuje wadliwego genu córkom. B) choroba
występuje znacznie częściej u kobiet niż u mężczyzn. C) synowie
chorego mężczyzny nie odziedziczą wadliwego genu od ojca. D) matka
nosicielka wadliwego genu nie może mieć chorych synów.
-
11
ZADANIE 36 (0-3)
Główne grupy krwi układu AB0 warunkowane są przez 3 allele
jednego genu: IA, IB , i0.
Monika, która ma grupę krwi A wyszła za mąż za Tomka, który ma
grupę krwi B i jest heterozygotą pod
względem tej cechy. Matka Moniki ma grupę krwi A, a jej ojciec
grupę krwi 0.
A) Określ genotypy: Moniki ……………., Tomka ……………….
B) Czy Monika i Tomek mogą mieć dziecko z grupą krwi 0?
……………….
C) Udowodnij swoją odpowiedź zapisując odpowiednią krzyżówkę
genetyczną (wypełnij poniższą tabelę).
ZADANIE 37 (0-1)
Oceń prawdziwość informacji zawartej w zdaniach dotyczących
skutków mutacji. Wstaw literę – P, jeśli
zdanie zawiera prawdziwą informację lub literę – F, jeśli
informacja jest fałszywa.
Lp. Informacje P / F
1. Mutacje mają tylko letalny charakter przyczyniając się do
śmierci organizmów.
2. Większość pojawiających się w genomie mutacji ma charakter
neutralny i ich pojawienie nie powoduje żadnych zmian
fenotypowych.
3. Skutki mutacji mogą być korzystne, zwiększając zdolności
adaptacyjne organizmu.
4. Mutacje, które zaszły w komórkach płciowych lub w komórkach,
z których gamety powstają, są dziedziczne.
5. Dziedziczone są tylko mutacje zachodzące w komórkach
somatycznych, np. w komórkach wątroby, mięśni lub skóry.
ZADANIE 38 (0-1)
Spośród podanych poniżej chorób genetycznych wybierz tą, której
przyczyną jest blok metaboliczny w szlaku
przemian aminokwasu tyrozyny:
A) fenyloketonuria B) galaktozemia C) albinizm D)
mukowiscydoza
-
12
ZADANIE 39 (0-1)
Uczniowie badali wpływ różnych czynników na proces kiełkowania
nasion pewnej rośliny. W tym celu
przygotowali 6 szalek, umieścili na nich po 30 nasion, a
następnie przechowywali je przez okres tygodnia
w dwóch różnych temperaturach (5° C i 30° C), utrzymując różne
warunki: dostęp światła (+) lub jego brak
(-), dostęp wody (+) lub jej brak (-). Wszystkim nasionom
zapewniono dostęp tlenu.
Temperatura 5°C 5°C 5°C 30°C 30°C 30°C
Dostęp światła + - + + - +
Obecność wody - + + - + +
Dostęp tlenu + + + + + +
Wynik
doświadczenia
Brak
kiełkujących
nasion
Nieliczne
kiełkujące
nasiona
Nieliczne
kiełkujące
nasiona
Brak
kiełkujących
nasion
Większość
nasion
wykiełkowało
Większość
nasion
wykiełkowało
Zaznacz w tabeli TAK, jeśli wynik doświadczenia pozwala
rozwiązać podane w tabeli problemy
badawcze, lub NIE, jeśli na podstawie tego doświadczenia nie
można ich rozwiązać.
Lp. Problem badawczy Tak / Nie
1. Czy światło jest niezbędne do kiełkowania nasion badanej
rośliny? Tak Nie
2. Czy tlen jest niezbędnym czynnikiem do procesu kiełkowania
nasion? Tak Nie
3. Czy temperatura ma wpływ na kiełkowanie nasion badanej
rośliny? Tak Nie
Zadanie z http://bnd.ibe.edu.pl/