-
WERREJ
Kelmtejn Qabel: Il-Ministru ta’ l-Edukazzjoni 5Messa[[:
Id-Direttur {enerali ta’ l-Edukazzjoni 7Messa[[: Id-Direttur
tal-Kurrikulu 9Messa[[: Il-President - Malta Union of Teachers
11Messa[[: Il-President - Asso`jazzjoni Kunsilli ta’ l-Iskejjel
12Preambolu 13L-Isfond tat-Ti[did 15
Il-Qafas Legali tal-Kurrikulu Nazzjonali 15Dritt
g]all-edukazzjoni u tag]lim 15Dmirijiet ta’ l-Istat 15Dritt ta’
l-Istat li jirregola l-edukazzjoni 15Dritt tal-Ministru li
jistabilixxi l-kurrikulu 16Setg]a biex isiru regolamenti 16
Il-Pro`ess tat-Ti[did 17Il-Bidu 17Twaqqif ta’ Kumitat
17Konsultazzjoni 18Anali\i u Diskussjoni 18Il-Pubblikazzjoni ta’
l-Abbozz 18Reazzjoni Immedjata 18Il-Kitba tad-Dokument Finali
19
Nag]rfu l-Isfidi 21It-Twe[iba Edukattiva g]all-Isfidi Kulturali,
So`jali u Ekonomi`i 23
Valuri u So`jalizzazzjoni 24|vilupp S]i] 26Edukazzjoni tul
il-]ajja 26Perspettiva Globali 27Id-Dinja tax-Xog]ol 28
Il-Prin`ipji Kurrikulari 29Prin`ipju 1: Edukazzjoni ta’ Kwalita’
g]al Kul]add 29Prin`ipju 2: Rispett tad-Diversita’ 30Prin`ipju 3:
Stimulazzjoni tal-}ila Kritika u Kreattiva 31Prin`ipju 4:
Edukazzjoni Relevanti g]all-}ajja 32Prin`ipju 5: Stabbilta’
fl-Ambjent tat-Tag]lim 33Prin`ipju 6: Trawwim ta’ Impenn
34Prin`ipju 7: Edukazzjoni }olistika 34Prin`ipju 8: Edukazzjoni
Inklussiva 36Prin`ipju 9: Assessjar aktar Formattiv 37Prin`ipju 10:
Tis]i] tal-Bilingwi\mu 37Prin`ipju 11: Ugwaljanza bejn is-Sessi
38Prin`ipju 12: Vokazzjoni u Kompetenza 40Prin`ipju 13:
L-Importanza ta’ l-Ambjent tat-Tag]lim 42Prin`ipju 14: Tkattir
tal-Parte`ipazzjoni fl-I\vilupp tal-Kurrikulu 44Prin`ipju 15:
De`entralizzazzjoni u Identita’ 45
L-G]anijiet {enerali 47G]an 1: G]arfien Personali u Bini ta’
Sistema ta’ Valuri Eti`i u Morali 47G]an 2: |vilupp ta’ ~ittadini u
Ambjent Demokratiku 49G]an 3: |vilupp ta’ Sens ta’ Identita’ Marbut
ma’ l-Espressjoni Kreattiva 50G]an 4: Edukazzjoni Reli[ju\a 52G]an
5: It-Tis]i] ta’ l-Ugwalijanza bejn is-Sessi 54G]an 6: Edukazzjoni
dwar is-Sesswalita’ Umana 55G]an 7: It-Trawwim ta’ Konsumaturi
Edukati 56G]an 8: Edukazzjoni dwar il-Midja 58G]an 9:
Parte`ipazzjoni Produttiva u Effettiva fid-Dinja tax-Xog]ol 59G]an
10: Edukazzjoni g]all-}in }ieles 62G]an 11: G]a\liet G]aqlin
fil-Qasam tas-Sa]]a 63G]an 12: G]arfien akbar ta’ Sehem ix-Xjenza u
t-Teknolo[ija fil-}ajja
ta’ Kuljum 65G]an 13: Kompetenza Komunikattiva 67G]an 14:
T]ejjija g]all-Bidla 68
Il-Livelli Differenti tas-Sistema Edukattiva 71L-Edukazzjoni
Bikrija 71
-
|vilupp Intellettwali 72|vilupp So`jo-Emozzjonali 73|vilupp
Fi\iku 74|vilupp Morali 74|vilupp tas-Sens Estetiku u Kreattiv
74|vilupp fis-Sens Reli[ju\ (g]al min jemmen) 75G]odod Effettivi li
Tassew Jiffa`ilitaw l-I\vilupp }olistiku tat-Tfal 75
L-Edukazzjoni Primarja 76Tag]lim ta’ }iliet ta’ Kull Xorta
77Tis]i] ta’ l-Edukazzjoni Personali u So`jali 77|vilupp ta’ aktar
}ila, G]erf u Attitudnijiet Po\ittivi marbuta
mas-Su[[etti Ba\i`i 77Twettiq tal-Prin`ipju ta’ Edukazzjoni
g]ad-Diversita’ 78Assessjar Summativ Mi\\ewwe[ ma’ dak Formattiv
78Twettiq ta’ Politika ta’ Bilingwi\mu 78Tag]lim tar-Reli[jon
79Programm Edukattiv g]all-{enituri 80
L-Edukazzjoni Sekondarja 80Tis]i], Sofistikar u Irfinar
tal-}iliet |viluppati fil-Livell Primarju 80Tis]i] ta’
l-Edukazzjoni Personali u So`jali 81Twettiq ta’ l-G]anijiet
{enerali fil-Kuntest tas-Su[[etti Mg]allma 81Twettiq ta’ Politika
ta’ Tag]lim tal-Lingwi 81Assessjar Summattiv Im\ewwe[ ma’ dak
Formattiv 82|vilupp ta’ Pro[etti Marbuta ma’ Temi 83Tag]lim
tar-Reli[jon 83Tist]i] ta’ l-I\vilupp Emozzjonali 83Tis]i]
tal-Parte`ipazzjoni tal-{enituri 83
L-Iskejjel u l-Interpretazzjoni tal-Kurrikulu 85L-Iskejjel b]ala
~entru Komunitarju 89G]eluq 91
-
KELMTEJN QABEL - IL-MINISTRU TA’ L-EDUKAZZJONI
L-edukazzjoni hija l-[uf fejn is-so`jeta’ tag]na tkattar lilha
nnifisha u to]loq is-so`jeta’ tal-[ejjieni. Dan
b]al meta twelled, titma’ u trabbi. F’dan il pro`ess tlieta huma
il-fatturi ewlenin li jrawwmu wild tamietna -
il-[enerazzjoni li jmiss. Dawn huma: it-t]abrik ta’ l-g]alliema,
it-t]abrik tal-[enituri, u il-kurrikulu
nazzjonali li g]andu jservi ta’ gwida g]alihom.
Jiena w il-kollegi tieg]i g]andna pja`ir kbir nippre\entawlkom
dak li intom stess - esperti, g]alliema,
[enituri u persuni o]ra involuti - kellkom id-dehen li to]olqu.
Dan huwa kurrikulu minimu nazzjonali
ibbilan`jat, frott ta’ ]afna konsultazzjonijiet u ]afna ]sieb.
B]ala qarrej ta’ dan id-dokument, inti ser issib
fih l-g]odda sabiex nassiguraw `ertu kontinwita’ fin-nazzjon
tag]na, mill-kultura spe`jali tag]na l-Maltin
fl-img]oddi sal-kultura Maltija fil-[ejjieni. Dan g]aliex minn
[enerazzjoni g]all-o]ra ma rridux nitilfu dak
li huwa ta’ valur fil-karattru tag]na u fil-mod kif naraw
l-affarijiet. U ser issib ukoll f’dan id-dokument l-
g]odda sabiex inkunu \guri li jkun hemm flessibilta’ u bidla
fil-wisa’ kollha tal-kultura tag]na. Dan
g]aliex id-dinja t’g]ada - u sehem il-Maltin fiha - m’hix
l-istess b]al dik tal-biera].
Na]seb tapprezza li jinstabu hawn elementi li kien hemm b\onn
ta’ min jis]aq fuqhom min]abba dak
li s-so`jeta’ tag]na rnexxielha titg]allem, kulltant b’g]araq
tad-demm, u g]alhekk dak li issa je]tie[ilha
tkun, u dak li issa je]tie[ilha tag]mel, b’mod differenti minn
qabel. Dawn l-elementi huma b]al medi`ini
g]al mard li nbag]tu bih, u wkoll injezzjoni ta’ immunizzazzjoni
kontra perikli ovvji li kultant iduru ma’
saqajna, b]al m’huma l-intolleranza, l-impratti`ita’, in-nuqqas
ta’ rilevanza tal-edukazzjoni g]as-sistema
ta’ l-ekonomija, is-sessismu, il-limitazzjonijiet fil-karrieri
g]an-nisa, l-emar[inazzjoni ta’ min g]andu
b\onnijiet spe`ali, l-apatija so`jali u personali ta’ xi
\g]a\ag] u xi adulti, u l-injoranza.
I\da ser issib ukoll f’dan id-dokument dak li huwa universali:
elementi li jindirizzawl-edukazzjoni tal-
bnedmin kollha u kulimkien, u wkoll elementi li ma ng]addux
ming]ajrhom fil-Millennju li [ej. Dawn
huma prijoritajiet universali g]at-trawwim u l-i\vilupp ta’ dak
li huwa tassew tal-bniedem, tassew uman.
Hekk, ser issib emfasi fuq li wie]ed isir kapa`i jifhem lilu
nnifsu, fuq l-i\vilupp emozzjonali, fuq it-
trawwim ta’ impenn personali u so`jali, u fuq elementi o]ra.
Barra dan hemm ukoll emfasi [did fuq il-
]sieb b’mod kreattiv, fuq li wie]ed ikun jaf jirra[una, jag]mel
de`i\jonijiet, isolvi problemi, u jkollu sens
ta’ kur\ita’. Dawn huma elementi li jistimolaw l-i\vilupp - u
jwasslu g]al `ertu vijabbilta’ fis-sistema
ekonomika - tas-so`jeta’ tag]na kollha u tat-tifla jew tat-tifel
li jkun.
}a[a li tifhimha, dokument b]al dan ]add ma jistenna li jkun
jaqbel f’kull dettall ma’ l-opinjonijiet ta’
kul]add. I\da madankollu apprezzajt u marritli `erta ansjeta’
meta rajt qbil wiesa’ jitrawwem madwar
dan id-dokument kemm fost g]alliema u o]rajn involuti, u
sa]ansitra fil-Parlament. Dan sinjal tajjeb
g]ax-xhur li [ejjin, g]aliex l-entu\ja\mu ta’ l-g]alliema u
tal-[enituri ma ng]addux ming]ajrhom fil-fa\i li
[ejja ta’ dan ix-xog]ol. Tinsiex li f’sens ewlieni dan
il-Kurrikulu jirrapre\enta m’hux it-tmiem i\da il-bidu
ta’ pro`ess importanti ta’ bidla.
Dak li issa ser jibda, jkun pro`ess ta’ tibdil kreattiv li jsir
f’kull skola u permezz ta’ kull g]alliem. Dan
ifisser li l-iskejjel u l-g]alliema individwali, iggwidati u
ispirati mill-Kurrikulu Minimu Nazzjonali, jo]olqu
kull wie]ed skond l-orjentament spe`jali tieg]u, dawk
is-sillabi, ir-ri\orsi, u l-metodi li l-iskola jew il-klassi
jkollha b\onn.
Inti \gur tinduna f’dan il Kurrikulu Minimu Nazzjonali
b’approach [did dwar kif issir il-gwida nazzjonali
li hemm b\onn g]al min imexxi l-edukazzjoni tal-[enerazzjoni li
jmiss. Fih ma tarax daqstant listi
dettaljati ta’ kontenut li l-g]alliema je]tie[ li jg]allmu, i\da
miflok dan tara lista ta’ outcomes, ri\ultati,
bidliet li je]tie[ li jitfa``aw f’min qieg]ed jitg]allem. Dan
kollu jesi[ilkom ]sieb [did u ]iliet [odda fil-
qasam ta’ \vilupp kurrikulari g]all-iskola li tkun u
g]all-klassi li tkun. Il-Ministeru tieg]i bid-Divi\joni ta’ l-
Edukazzjoni sejrin nag]tukom appo[[ u g]ajnuna f’din l-isfida,
f’din il-]idma li g]ad trid issir.
-
Meta jiena ]adt sehem fil-]olqien u r-revi\joni ta’ dan
id-dokument, u iffa`ilitajt dan il-pro`ess, dan
kien ta’ sodisfazzjon mill-akbar. In]e[[ek u in]e[[i[kom sabiex
tu\awh b]ala katalist flessibbli li
min]abba li hija flessibbli tg]inek til]aq livell g]oli
fl-iskola tieg]ek, fil-klassi tieg]ek, ma’ bintek u ma’
ibnek.
Dan id-dokument jg]inna lkoll no]olqu ambjenti fejn wie]ed
jitg]allem, ambjenti li fihom l-istudenti
kollha jkollhom l-opportunita’ jil]qu sa fejn iwassalhom
il-potenzjal kollu li kull wie]ed u wa]da minnhom
ikollha titg]allem. U jg]in lil min jitg]allem sabiex ju\a dak
li jitg]allem g]at-twettiq tal-milja tal-umanita’
tieg]u u tag]ha stess u g]all-]olqien tal-[ejjieni tag]na
lkoll.
Louis Galea
-
MESSA{{ - ID-DIRETTUR {ENERALI TA’ L-EDUKAZZJONI
Il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali li qed ji[i promulgat huwa \erniq
[did fil-kamp Malti ta’ l-edukazzjoni. Il-
kurrikulu huwa nazzjonali g]ax japplika g]all-iskejjel kollha
Maltin - kemm dawk statali, kemm dawk
tal-knisja u kemm dawk privati indipendenti. Il-kurrikulu huwa
nazzjonali g]ax fit-tfassil tieg]u kiseb l-
appo[[ ta’ l-imsie]ba kollha fil-qasam edukattiv. Kiseb ukoll
l-appo[[ ta\-\ew[ na]at tal-Kamra tar-
Rappre\entanti. Meta tiftakar li g]al snin twal, l-edukazzjoni
kienet qisha ballun fi`-`entru
tal-kontroversja politika Maltija, dan il-konsensus dwar vi\joni
nazzjonali bipartitika fl-edukazzjoni huwa
tassew \vilupp storiku.
Id-dokument [ie msawwar b’genero\ita’ kbira minn diversi persuni
li offrew ]in, ener[ija u kreattivita’
minn tag]hom fil-kontribut parte`ipattiv li huma taw. L-isforz
kollettiv g]at-tiswir tieg]u g]ad i]alli frott
bnin. Il-konsultazzjoni wiesg]a u diretta setg]et kienet pro`ess
li deher li ]a fit-tul, i\da l-appo[[
wiesg]a li n[abar wara dan id-dokument jawgura tajjeb
g]all-implimentazzjoni tal-vi\joni proposta.
Id-dokument huwa qafas li madwaru kull skola qeg]da ting]ata
l-opportunita’ li tipproponi u tfassal
edukazzjoni xierqa g]a`-`irkostanzi tag]ha, fil-parametri
wiesg]a li qed jigu stabbiliti. Aktar minn hekk,
hu ma]sub li nimxu lejn edukazzjoni li taqdi l-b\onnijiet ta’
kull student individwali.
Huwa importanti li issa nassiguraw li dan il-Kurrikulu Minimu
Nazzjonali ma jibqax fuq l-ixkaffa. Il-
kontribut ta’ l-imsie]ba fil-formulazzjoni tad-dokument kien
imprezzabbli. Daqstant ser ikun kru`jali l-
impenn u l-konsensus ta’ l-imsie]ba kollha fil-fa\i ta’
l-implimentazzjoni. Nittama li nkomplu kif bdejna.
Karatteristika o]ra ta’ dan id-dokument huwa l-g]arfien li
l-i\vilupp kurrikulari huwa \vilupp dinamiku.
G]alhekk, imkien ma jipproponi li hu l-a]]ar kelma fuq
il-materja. Jipprospetta ]ajja ta’ seba’ snin g]alih
innifsu, u li fl-a]]ar tnejn minnhom isir e\er`izzju ta’
formulazzjoni tal-Kurrikulu Minimu Nazzjonali li
jmiss. Barra minn hekk, huwa ne`essarju li jkun hemm \vilupp
sistematiku u kontinwu tal-mi\uri proposti
matul is-seba’ snin li [ejjin. Fl-istess ]in, hemm b\onn ta’
ri`erka kontinwa mill-iskejjel infushom u minn
a[enziji o]ra sabiex nistabilixxu l-impatt [enwin li l-kurrikulu
jkun qieg]ed ikollu fuq l-iskejjel u l-
provizjon ta’ tag]lim. B’hekk biss, nistg]u naslu biex nil]qu
l-o[[ettiv tag]na li noffru edukazzjoni ta’
kwalita’ g]olja lit-tfal kollha tal-g\ejjer Maltin.
Charles Mizzi
-
MESSA{{ - ID-DIRETTUR TAL-KURRIKULU
Is-so`jeta’ tag]na, b]al ]afna o]ra, t]oss il-b\onn li minn
\mien g]al \mien tag]ti ]arsa sewwa lejn il-
linji ta’ gwida li jmexxu l-g]an u l-kontenut ta’ l-edukazzjoni
tag]ha, u d-dokument tal-Kurrikulu Minimu
Nazzjonali hu l-frott ta’ dan l-istudju.
Id-dokument jifforma l-ba\i li tirregola l-i\vilupp ta’
kurrikula differenti, fit-tliet livelli ta’ l-edukazzjoni:
bikrija, primarja u sekondarja, u huwa l-qalba [enerali
tas-sistema edukattiva Maltija.
Wa]da mill-kwalitajiet ewlenin ta’ dan id-dokument hija dik li
jqieg]ed il-]ti[ijiet ta’ min qieg]ed
jitg]allem qabel kull g]an ie]or. It-tfal, kemm meta g]adhom
`kejknin, kif ukoll meta jsiru adoloxxenti,
huma dejjem i`-`entru tal-vi\joni kollha u ta’ kull ippjanar u
provvediment tieg]u. Id-dokument kollu ]aj
b’dan l-impenn.
Minsu[a daqshekk ie]or fl-g]anijiet u l-]idma tieg]u hemm
ir-rispett s]i] g]ad-diversita’. L-ispirtu
]olistiku tad-dokument ji[bor fih mhux biss l-aspetti kollha ta’
l-i\vilupp tal-bniedem fil-fa\ijiet kollha
tieghu, i\da wkoll id-diversita’ fl-istili ta’ kif wie]ed jikseb
it-tag]lim u l-firxa kollha ta’ abbiltajiet u
b\onnijiet spe`ifi`i u spe`jali li nsibu fost dawk li qeg]din
jitg]allmu. G]alhekk dan id-dokument jag]mel
kull sforz biex tasal `ara l-vi\joni tieg]u ta’ inklu\joni.
Dokument b]al dan ma jistax jonqos li j]ares ukoll lejn x’inhuma
l-]ti[ijiet tas-so`jeta’ li tag]ha kull
tifel, adoloxxent, u adult mhux biss huwa membru, imma wkoll
parte`ipant attiv. Is-so`jeta’ ta’ llum
g]andha \ew[ karatteristi`i ewlenin - il-globalizazzjoni u
t-tibdil mg]a[[el. Fi sfond b]al dan huwa
me]tie[ li l-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jassigura li l-firxa
ta’ esperjenzi tat-tag]lim tkun wiesg]a u
bilan`jata biex minnha wie]ed jo]ro[ bil-kapa`ita’ li jie]u
]sieb tieg]u nnifsu u ta’ ]ajtu, u fl-istess waqt
ikollu l-]e[[a u r-rieda li jieqaf ma’ ]addie]or.
B]ad-dokumenti l-o]ra ta’ qablu, l-Kurrikulu Minimu Nazzjonali
[did i]ares ukoll lejn il-]ti[iet ta’ l-
g]erf u tat-tag]lim u juri mpenn biex ji[u m]arsa l-livelli
mixtieqa tat-tag]lim. Id-dokument ivarja sewwa
minn dak ta’ qablu g]aliex jis]aq i\jed fuq il-]tie[a u
l-importanza tal-]iliet, il-kompetenzi, attitudnijiet u
valuri milli fuq il-kisba ta’ l-g]erf u tag]rif.
Wie]ed jittama li din il-bidla fil-mod ta’ kif in]arsu lejn
l-esperjenza tat-tag]lim tesdenti wkoll g]al
mod kif in]arsu lejn l-assessjar.
Il-kultura [dida,
(i) tqis li l-g]an ewlieni ta’ l-assessjar huwa li jipprovdi dak
it-tag]rif me]tie[ biex isir tag]lim aktar
effettiv;
(ii) tfittex li ssir taf x’inhuma l-kapa`itajiet ta’ dawk li
qeg]din jitg]allmu u mhux li tifridhom u teskludihom
fuq dak li ma jafux;
(iii) tinkora[[ixxi lil min qieg]ed jitg]allem li hu wkoll
jassessja lilu nnifsu u li jipparte`ipa b’mod attiv u
de`isiv fit-tag]lim tieg]u.
Waqt it-tliet snin li fihom kienet qieg]da ssir ir-revi\joni
tal-kurrikulu, \died sew l-interess
fl-edukazzjoni u l-imsie]ba kollha ing]aqdu fl-attivita’
parte`ipattiva u kollaborattiva. Dawn g]andhom
ikunu wkoll il-karatteristi`i ta\-\mien li [ej meta jkun qieg]ed
jit]addem dan il-kurrikulu.
Id-dokument jis]aqq fuq is-sehem de`isiv li g]andhom l-edukaturi
kollha, l-iskejjel, il-[enituri u l-
komunita’ u na]seb li s-su``ess s]ih ta’ dan id-dokument jista’
jinbena biss fuq strutturi u strate[iji li
jispiraw u j]addmu l-akbar spirtu kollaborattiv minn
kul]add.
-
Naf li kemm l-ewwel kif ukoll it-tieni abbozz [ew ikkritikati
b]ala vi\jonarji, idealisti u perfezzjonisti
\\ejjed, i\da jista’ xi ]add ilum lil min irid edukazzjoni ta’
l-iprem kwalita’ g]all-pajji\na? Issa jmiss lilina li
nag]mlu din il-vi\joni realta’.
Mary Vella
-
MESSA{{ - IL-PRESIDENT - MALTA UNION OF TEACHERS
Il-Malta Union of Teachers (MUT) ilha ]afna t]oss il-]tie[a ta’
riforma drastika fil-kurrikulu; g]alhekk
t]e[[e[ lill-awtoritajiet biex ikunu kura[[u\i bi\\ejjed u
jag]mlu dak kollu li hu me]tie[ sabiex din
ir-riforma titwettaq mill-aktar fis fl-interess ta’ l-istudenti
tag]na.
B’dan il-kurrikulu, 1-iskejjel kollha f’Malta se jkollhom aktar
spazju biex ikunu huma stess li jaraw
x’inhu l-a]jar mezz ta’ taghlim, kif ukoll biex kull skola
torjenta ru]ha g]all-b\onnijiet partikolari ta’ kull
student. Je]tie[ li l-identita’ u l-awtonomija ta’ kull skola
jsiru realta’. F’`ertu sens dan hu kurrikulu li
jpo[[i lill-istudenti fi`-`entru tas-sistema edukattiva
nazzjonali fid-diversita’ kollha tag]ha.
|gur li l-edukazzjoni f’pajji\na trid tiffa``ja sfidi kbar u dan
il-kurrikulu ser ipo[[i fuq l-g]alliema
responsabbiltajiet kbar u [odda li jistg]u j[ibu mag]hom tibdil
fil-kundizzjonijiet tax-xog]ol tag]hom;
tibditiet li huma me]ie[a i\da li jridu isiru wara
konsultazzjonijiet s]a] ma’ l-MUT.
J’Alla dan il-Kurrikulu Minimu Nazzjonati j[ib bidla
fil-mentalita’ sabiex l-iskejjel tag]na, minn sempli`i
skejjel ta’ struzzjoni, jersqu aktar lejn edukazzjoni ta’ valuri
eti`i u morali, \vilupp ta’ `ittadini
responsabbli, u fuq kollox fejn fl-iskejjel tag]na t-tfal u
l-istudenti jkunu fer]anin f’ambjent li jilqg]ek, u
mdawwrin b’g]alliema kuntenti fil-professjoni tag]hom biex
flimkien nersqu lejn millennju [did b’kura[[
u determinazzjoni.
John Bencini
-
MESSA{{ - IL-PRESIDENT - ASSO~JAZZJONI KUNSILLI TA’
L-ISKEJJEL
L-Asso`jazzjoni Kunsilli ta’ l-Iskejjel (AKS) tirrikonoxxi li
l-Kurrikulu Minimu Nazzjonali qed ipo[[i b’mod
konkret lill-istudent fi`-`entru tal-]idma edukattiva b’mod li
jkun possibbli g]alih li ji\viluppa dawk il-]iliet
kollha li hu kapa`i ji\viluppa. Tirrikonoxxi wkoll li
l-Kurrikulu qed joffri dimensjoni moderna u direzzjoni
`ara quddiem l-isfidi tal-lum u ta’ g]ada.
Biex dan kollu jse]] tassew il-pro``ess ta’ l-interpretazzjoni
tal-Kurrikulu Minimu Nazzjonali g]andu
jwassal biex l-iskola “tlaqqa’ l-im]u] ta’ l-imsie]ba f’]idma
kontinwa u fid-dawl tal-prin`ipji u g]anijiet
tal-Kurrikulu Minimu Nazzjonali tfassal l-kurrikulu u pjan ta’
\vilupp skolastiku” (p. 85).
Dan id-dokument b’mod mill-aktar `ar jirrikonoxxi “l-importanza
ta’ sehem il-[enituri fis-su``ess
edukattiv ta’ wliedhom” (p. 80), u “jitlob lill-iskejjel biex
jinkludu l-parte`ipazzjoni u l-edukazzjoni
tal-[enituri fil-pjan ta’ \vilupp tag]hom.” (p. 80). Bl-istess
]e[[a jistieden lill-amministrazzjoni ta’ kull
skola, lill-g]alliema, lill-[enituri u imsie]ba o]ra
fl-edukazzjoni sabiex id f’id, ja]dmu sfiq b’mod kreattiv
g]all-i\vilupp tat-tfal u ta\-\g]a\ag] kif ukoll g]all-i\vilupp
uman ta’ l-adulti fil-komunita’.
Hu fatt pruvat li fejn id-dar u l-iskola ja]dmu id f’id
il-livell akkademiku, so`jali u edukattiv ta’ l-iskola
tjieb u b’hekk it-tfal marru a]jar. Dan ifisser li “aktar
mal-[enituri jibqg]u ‘il bog]od mis-sistema
edukattiva, aktar il-pro`ess edukattiv kif ukoll l-i\vilupp
tat-tfal jiftaqru” (p. 44).
L-AKS tittama li kul]add jifhem l-importanza li na]dmu flimkien
u b’sens ta’ direzzjoni u g]arfien
naslu fejn irridu naslu. Hekk nittamaw li jkollna skejjel aktar
demokrati`i, accountable u bi standards
aktar g]olja. Skejjel a]jar.
Frans Borg
-
PREAMBOLU
Il-pro`ess ta’ revi\joni u tis]i] tal-Kurrikulu Minimu
Nazzjonali, li kien [ie stabbilit g]all-ewwel darba
f’Malta fl-1989, nbeda fl-1996 bil-pubblikazzjoni tad-dokument
Tomorrow’s Schools: developing effective
learning cultures1, u tkompla bil-pubblikazzjoni, fl-1998, ta’
l-Abbozz ta’ Kurrikulu Nazzjonali {did g]all-
Edukazzjoni f’Malta bejn l-eta’ ta’ 3 u 16-il sena2. Dan serva
ta’ spinta biex tul din is-sena twettaq
pro`ess ta’ djalogu bejn il-partijiet kollha involuti li wassal
g]all-formolazzjoni ta’ dan il-Kurrikulu Minimu
Nazzjonali [did.
Is-sena skolastika 1999/2000 hija s-sena li matulha g]alliema,
[enituri, studenti u o]rajn b’interess fl-
edukazzjoni ta’ pajji\na, g]andhom ikomplu jifhmu u j]ejju
ru]hom g]at-twettiq ta’ dan il-Kurrikulu
b’effett minn Ottubru 2000. Id-djalogu dwar l-i\vilupp
tal-Kurrikulu hu djalogu kontinwu li g]andu mhux
biss isa]]a] l-isforzi lejn it-twettiq ta’ l-g]anijiet ta’ dan
il-Kurrikulu, i\da g]andu wkoll iwassal g]all-
a[[ornament me]tie[ wara ]ames snin mill-adozzjoni ta’ dan
il-Kurrikulu.
Il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jipprovdi vi\joni edukattiva
lill-iskejjel kollha ta’ Malta u G]awdex.
Din il-vi\joni tirrifletti l-b\onnijiet u l-aspirazzjonijiet ta’
l-imsie]ba so`jali li pparte`ipaw fil-pro`ess
tat-ti[did tal-kurrikulu.
Il-vi\joni, il-prin`ipji kurrikulari, l-g]anijiet [enerali, u
l-istrate[iji edukattivi li jsawru dan id-dokument
g]andhom inebb]u lill-iskejjel individwali fil-pro`ess
tat-tfassil tal-pjan ta’ \vilupp u fit-twettiq tal-
programm edukattiv tag]hom. It-t]addin u t-t]addim ta’ dan
id-dokument minn kull skola, ji\gura
edukazzjoni ta’ kwalita’ u livelli xierqa fl-iskejjel kollha.
B’hekk dan id-dokument jiggarantixxi l-]arsien
tad-drittijiet ba\i`i edukattivi ta’ l-istudenti kollha,
mill-kindergarten sa tmiem il-vja[[ skolastiku.
Il-pro`ess tat-ti[did tal-kurrikulu huwa kontinwu u dinamiku.
G]alhekk dan id-dokument ma
jirrappre\entax it-tmiem ta’ pro`ess. Il-Kurrikulu Minimu
Nazzjonali jrid jitqies b]ala kapitlu ie]or fi
storja li m’g]andhiex tmiem. It-ti[did kontinwu fil-qasam
tal-kurrikulu ji\gura li l-iskejjel jibqg]u
istituzzjonijiet rilevanti fil-komunita’.
-
L-ISFOND TAT-TI{DID
Il-Qafas Legali tal-Kurrikulu Minimu Nazzjonali Malti
Il-ba\i legali tal-Kurrikulu Minimu Nazzjonali tinsab fl-Att
Dwar l-Edukazzjoni (Kap. 327). Dan l-Att tnieda
b’li[i mill-Parlament ta’ Malta fl-1988 li kkonsolidat u
rriformat il-li[i dwar l-Edukazzjoni f’Malta.
Fost id-Dispo\izzjonijiet {enerali f’Taqsima I ta’ dan l-Att
insibu:
• Dritt g]all-edukazzjoni u tag]lim (3):
“Kull `ittadin tar-Repubblika ta’ Malta g]andu dritt
g]all-edukazzjoni u tag]lim ming]ajr distinzjoni
ta’ eta’, sess, twemmin jew mezzi finanzjarji.”
• Dmirijiet ta’ l-Istat (4):
“Huwa dmir ta’ l-Istat:
(a) li jmexxi ‘l quddiem l-edukazzjoni u t-tag]lim;
(b) li ji\gura li jkun hemm sistema ta’ skejjel u
istituzzjonijiet li jkunu miftu]a g]a`-`ittadini Maltin
kollha u li jkunu jipprovdu g]all-i\vilupp s]i] tal-persuna
inklu\a l-]ila ta’ kull persuna g]ax-
xog]ol; u
(`) li jipprovdi skejjel u istituzzjonijiet b]al dawn fejn
m’hemmx.”
• Dritt ta’ l-Istat li jirregola l-edukazzjoni (7):
“L-Istat ikollu d-dritt:
(a) li jistabbilixxi kurrikulu minimu nazzjonali ta’ studju
g]all-iskejjel kollha;
(b) li jistabbillixxi l-kundizzjonijiet minimi nazzjonali
g]all-iskejjel kollha; u
(`) li ji\gura li ji[u m]arsa l-kurrikulu minimu nazzjonali ta’
studju u l- kundizzjonijiet minimi
nazzjonali g]all-iskejjel kollha.”
Fit-Taqsima III, ‘Skejjel ta’ l-Istat,’ insibu:
• Dritt tal-Ministru li jistabbilixxi l-kurrikulu (20):
(1) Bla ]sara g]ad-dispo\izzjonijiet tas-subartiklu (2) ta’ dan
l-artiklu, ikun id-dover tal-Ministru li
jistabbillixxi l-kurrikulu g]al Skejjel ta’ l-Istat u jista’
jistabbilixxi kurrikula differenti g]al Skejjel ta’
l-Istat differenti.
(2) Ikun id-dover tal-Ministru li jipprovdi g]all-edukazzjoni u
tag]lim tar-reli[jon Kattolika fi Skejjel
ta’ l-Istat u li jistabbilixxi l-kurrikulu g]all-edukazzjoni u
t-tag]lim ta’ dik ir-reli[jon f’dawk l-
iskejjel, skond ma jkunu ddisponew f’dan ir-rigward l-Isqfijiet
Ordinarji ta’ dawn il-G\ejjer.
(3) Kunsill ta’ Skola jista’ jag]mel talba lill-Ministru biex
ida]]al fil-kurrikulu g]all-edukazzjoni ta’ dik
l-iskola korsijiet ta’ studji b’\jieda ma’ dawk stabbiliti
mill-Ministru, u l-Ministru jista’ jilqa’ dik it-
talba.
(4) Il-[enituri ta’ minuri g]andhom id-dritt jag]\lu li l-minuri
ma jir`evux tag]lim tar-reli[jon
Kattolika.”
• Setg]a biex isiru regolamenti (47):
-
“Il-Ministru jista’ jag]mel regolamenti biex jag]tu effett lil
kull wa]da mid-dispo\izzjonijiet ta’ qabel
dan l-Att u b’mod partikolari i\da bla ]sara g]all-[eneralita’
ta’ dak li ntqal qabel, g]al kull wie]ed
mill-g]anijiet li [ejjin:
(`) biex jistabbilixxi kurrikulu nazzjonali ta’ studji ming]ajr
]sara g]an-natura reli[ju\a spe`ifika ta’
xi skola.”
Wara l-pubblikazzjoni ta’ l-Att Dwar l-Edukazzjoni (Kap. 327.)
ta’ l-1988, u bis-sa]]a tas-setg]at
mog]tija bl-artiklu 47 ta’ l-istess Att, il-Ministru ta’
l-Edukazzjoni g]amel dawn ir-regolamenti:
- Regolamenti ta’ l-1989 li jistabbilixxu Kurrikulu Minimu
Nazzjonali fil-livell tal-Kindergarten (A.L. 76
ta’ l-1989). Dawn ir-regolamenti da]lu fis-se]] fl-1 ta’
Settembru 1989.
- Regolamenti ta’ l-1989 li jistabbilixxu Kurrikulu Minimu
Nazzjonali fil-livell primarju (A.L. 73 ta’ l-
1989). Dawn ir-regolamenti bdew jg]oddu fl-1 ta’ Settembru
1989.
- Regolamenti ta’ l-1990 li jistabbilixxu Kurrikulu Minimu
Nazzjonali fil-Livell Sekondarju (A.L. 103 ta’
l-1990). Dawn ir-regolamenti bdew jg]oddu fl-1 ta’ Settembru
1990.
Mid-data effettiva tag]hom dawn ir-regolamenti saru l-Kurrikulu
Minimu Nazzjonali g]all-Edukazzjoni
f’Malta.
Il-Pro`ess tat-Ti[did
Il-Bidu
Fuq struzzjonijiet tal-Ministru, nhar it-13 ta’ Marzu 1996
is-Segretarju Permanenti fil-Ministeru ta’ l-
Edukazzjoni u Ri\orsi Umani kiteb lid-Direttur {enerali
(Edukazzjoni) dwar it-ti[did tal-Kurrikulu Minimu
Nazzjonali. Fl-ittra tieg]u s-Segretarju Permanenti g]arraf
lid-Direttur {enerali li wara ]ames snin mill-
pubblikazzjoni tal-Kurrikulu Minimu Nazzjonali, id-Direttur
{enerali (Edukazzjoni) g]andu jitlob lid-
Dipartiment tal-Kurrikulu biex jippjana u jmexxi l-pro`ess li
kellu jwassal biex ji[i ppre\entat abbozz ta’
kurrikulu [did sal-31 ta’ Marzu 1998.
Ix-xewqa tal-Ministru kienet li dan id-dokument ikun il-frott
ta’ pro`ess wiesa’ ta’ konsultazzjoni fost
l-imsie]ba so`jali u l-pubbliku in[enerali. B’referenza
g]at-tliet regolamenti li stabbilixxew il-
Kurrikulu Minimu Nazzjonali mill-Kindergarten sal-Livell
Sekondarju, il-Ministru talab li dawn it-tliet
dokumenti jsiru dokument wie]ed. B’hekk ikun rifless a]jar
il-prin`ipju li l-edukazzjoni bejn it-3 snin
u s-16-il sena hija esperjenza kontinwa.
Permezz ta’ nota miktuba fis-27 ta’ Marzu 1996, id-Direttur
{enerali (Edukazzjoni) talab lid-Direttur
tad-Dipartiment ta’ l-I\vilupp, Implimentazzjoni u Ti[did
tal-Kurrikulu biex jibda l-e\er`izzju tat-ti[did tal-
kurrikulu, skond id-direttivi tal-Ministru.
Twaqqif ta’ Kumitati
Id-Direttur tad-Dipartiment ta’ l-I\vilupp, Implimentazzjoni u
Ti[did tal-Kurrikulu waqqaf kumitat minn fost
il-membri ta’ dan id-Dipartiment. Dan il-kumitat (strategy
building team) kellu jipproponi strate[ija g]all-
pro`ess tat-ti[did u jibda l-e\er`izzju ta’ konsultazzjoni.
-
B]ala parti mill-pjan ta’ l-istrategy building team, twaqqaf
kumitat ta’ tmexxija (Steering Committee)
bl-g]an spe`ifiku li jwettaq l-istrate[ija mfassla mill-ewwel
kumitat. L-iSteering Committee ltaqa’ g]all-
ewwel darba nhar l-14 ta’ Frar 1997.
Il-kumitat ta’ erbatax-il membru kien immexxi mill-Assistent
Direttur g]all-I\vilupp tal-Kurrikulu. Il-
membri kienu jirrappre\entaw ir-realtajiet differenti
tas-sistema edukattiva. Fil-fatt il-kumitat kien
mag]mul minn uffi`jali edukattivi, rappre\entant tal-Fakulta’
ta’ l-Edukazzjoni ta’ l-Universita’ ta’ Malta,
rappre\entant ta’ l-MUT, rappre\entanti ta’ l-amministraturi ta’
l-Iskejjel ta’ l-Istat, rappre\entant ta’ l-
Asso`jazzjoni ta’ l-Iskejjel Privati, rappre\entant ta’
l-Asso`jazzjoni Kunsilli ta’ l-Iskejjel, u rappre\entant
tal-Kunsill Nazzjonali ta\-|g]a\ag]. Il-kumitat iltaqa’ b’mod
regolari u \amm kuntatt kontinwu ma’ l-
imsie]ba.
Konsultazzjoni
Il-]idma tal-kumitat kienet ikkaratterizzata minn konsultazzjoni
kontinwa u wiesa’. Il-kumitat bag]at
madwar 330 stedina formali. Waqt konferenza stampa li fiha
l-Ministru responsabbli g]all-
Edukazzjoni introdu`a l-membri ta’ l-isteering committee u re[a’
stieden lil kul]add biex iressaq il-
fehmiet u l-proposti li jidhirlu dwar it-ti[did tal-Kurrikulu.
Ir-rispons kien inkora[[anti. Fil-fatt, il-
kumitat ir`ieva madwar 300 twe[iba bil-miktub. }afna minn dawn
it-twe[ibiet kienu ta’ g]alliema,
amministraturi fl-iskejjel, membri tal-Fakulta’ ta’
l-Edukazzjoni, u uffi`jali fid-Divi\joni ta’ l-
Edukazzjoni.
Diversi gruppi spe`jalizzati, Dipartimenti tal-Gvern jew
parastatali u g]aqdiet volontarji waqqfu
kumitati biex jistudjaw is-su[[ett. Dawn bag]tu twe[ibiet li
rriflettew l-interess spe`jalizzat tag]hom.
Kien hemm ukoll persuni li g]a\lu li jesprimu ru]hom
individwalment. In-numru ta’ twe[ibiet minn
individwi kien \g]ir ]afna meta mqabbel man-numru ta’ twe[ibiet
mibg]uta mill-gruppi.
Anali\i u Diskussjoni
Il-kumitat analizza u ffiltra kull twe[iba li r`ieva.
Mit-twe[ibiet il-kumitat seta’ j]oss il-polz ta’ l-
imsie]ba dwar l-oqsma importanti tal-kurrikulu.
Id-dibattitu fost il-membri tal-kumitat kien twil, metikolu\ u
ri`erkat. Qabel ma ttie]du de`i\jonijiet
dwar oqsma partikulari, l-kumitat ikkonsulta ma’ nies
spe`jalizzati, amministraturi u prattikanti.
Il-Pubblikazzjoni ta’ l-Abbozz
Wara anali\i ddettaljata u esplorazzjoni ta’ possibbiltajiet
differenti, il-kumitat wasal g]al ftehim dwar il-
ma[[oranza assoluta tal-punti msemmija f’dan id-dokument. Fit-30
ta’ Marzu 1998 il-kumitat ippre\enta
l-abbozz ta’ “Kurrikulu Nazzjonali {did g]all-Edukazzjoni
f’Malta fl-etajiet ta’ bejn it-3 snin u s-16-il sena”
lill-Ministru ta’ l-Edukazzjoni u Kultura Nazzjonali. Din
id-data kienet tfisser ukoll tmiem ix-xog]ol tal-
kumitat.
Fit-2 ta’ April ta’ l-istess sena, kopji stampati tad-dokument
bdew jitqassmu fost dawk kollha li
g]andhom sehem fl-edukazzjoni. B’kollox [ew stampati tmint elef
kopja.
-
Reazzjoni Immedjata
L-g]alliema kollha r`evew kopja tad-dokument. Tqassmu wkoll \ew[
kopji lil kull kunsill skolastiku; fil-
libreriji pubbli`i kollha: `entrali, distrettwali u lokali; u
lil kull Kunsill Lokali.
Ir-reazzjoni tal-pubbliku kienet immedjata. It-temi li l-aktar
]olqu kontroversja kienu: t-tne]]ija ta’ l-
istreaming mil-livell primarju; it-tne]]ija tas-sistema
tripartita mil-livell sekondarju; is-sistema [dida ta’ l-
assessjar; u l-politika dwar l-ilsna uffi`jali. Dawn it-temi
baqg]u jiddominaw id-dibattitu nazzjonali sa l-
a]]ar tat-tieni fa\i tal-konsultazzjoni. Id-Dipartiment ta’
l-Ippjanar u l-I\vilupp ukoll ]a diversi inizjattivi
biex ikattar l-g]arfien u jqanqal dibattitu pubbliku. Dan
id-Dipartiment organizza laqg]at g]all-kapijiet ta’
l-iskejjel u qassam kwestjonarji fost l-g]alliema u l-[enituri.
Diversi skejjel organizzaw laqg]at g]all-
g]alliema tag]hom qabel ma mtela l-kwestjonarju. Numru kbir ta’
skejjel organizzaw laqg]at g]all-
[enituri.
Bejn Novembru 1998 u Jannar 1999, il-Ministeru ta’ l-Edukazzjoni
nieda diversi laqg]at o]ra ma’
gruppi spe`jalizzati li jirrappre\entaw il-firxa kollha ta’ dawk
imsie]ba fil-pro`ess ta’ l-edukazzjoni sew
b’mod dirett kif ukoll indirett.
Il-midja ma naqsitx li tag]ti sehemha. Bejn April ta’ l-1998 u
Marzu ta’ l-1999, il-gazzetti, permezz ta’
ittri, artikli u editorjali li nkitbu, u l-istazzjonijiet
tar-radju u tat-televi\joni, kienu strumentali fit-tkattir ta’
l-
g]arfien dwar l-g]anijiet u l-kontenut ta’ l-abbozz.
B]alma [ara fl-ewwel fa\i tal-konsultazzjoni, diversi g]aqdiet u
individwi bag]tu r-reazzjoni tag]hom
bil-miktub. Xi w]ud, b]all-Asso`jazzjoni Kunsilli ta’
l-Iskejjel, organizzaw seminars pubbli`i biex
jiddiskutu l-proposti tag]hom.
Il-Kitba tad-Dokument Finali
Fl-a]]ar ta’ Marzu ta’ l-1999 intemmet it-tieni fa\i
tal-konsultazzjoni, b’laqg]a ma’ l-g]alliema ta’
studenti neqsin mis-smig]. Fl-istess xahar imsemmi bdiet
il-kitba tad-dokument finali. Il-Ministru r`ieva l-
ewwel abbozz tad-dokument finali fit-12 ta’ April 1999. Aktar
tard, dan it-tieni abbozz tal-Kurrikulu
Minimu Nazzjonali, flimkien ma’ Su``int, intbag]at lid-Direttur
{enerali ta’ l-Edukazzjoni, lill-MUT, lir-
rappre\entanti ta’ l-Iskejjel tal-Knisja u dawk Indipendenti,
kif ukoll lill-Oppo\izzjoni fil-Parlament. L-
individwi u l-g]aqdiet ikkonsultati ng]ataw sal-5 ta’ Lulju biex
iwasslu bil-miktub il-fehmiet tag]hom dwar
id-dokument. F’dan l-istadju, il-Ministru ta’ l-Edukazzjoni fela
l-abbozz finali tal-Kurrikulu Minimu
Nazzjonali kif ukoll l-a]]ar kummenti li huwa r`ieva dwaru,
flimkien mad-Direttur {enerali ta’ l-
Edukazzjoni, id-Direttur g]all-I\vilupp tal-Kurrikulu,
il-Professur Kenneth Wain, u Dr. Carmel Borg, it-
tnejn mill-Fakulta’ ta’ l-Edukazzjoni ta’ l-Universita’ ta’
Malta. Wara tibdil ie]or ta’ dan l-abbozz il-ver\joni
finali addottata mill-Ministru ta’ l-Edukzzjoni [iet
ippre\entata lill-Kabinett tal-Gvern nhar it-Tnejn 20 ta’
Settembru 1999. Il-Kabinett iddiskuta d-dokument, idde`ieda li
jaddottah, u li jibag]tu g]all-
kunsiderazzjoni finali tal-Kumitat Parlamentarli
g]all-Affarijiet So`jali. Il-Kumitat Parlamentari g]all-
Affarijiet So`jali iddedika disa’ laqg]at f’Ottubru g]al smig]
ta’ pre\entazzjonijiet minn rappre\entanti ta’
l-imsie]ba ewlenin. Is-su[[ertimenti li ]ar[u minn dan
il-pro`ess a]]ari [ew integrati f’dan id-dokument
finali.
-
NAG}RFU L-ISFIDI
Hekk kif ninsabu fuq l-g]atba ta’ millennju [did, il-poplu Malti
jrid ikompli jirrifletti, jist]arre[ u jit]arre[
biex ikun jista’ jilqa’ l-isfidi so`jo-kulturali, ekonomi`i,
industrijali u politi`i li jikkaratterizzaw pajji\ \g]ir
f’dinja li qed tevolvi f’ra]al globali.
Id-dinja tal-millennju l-[did sa tibqa’ dinja fi pro`ess ta’
tibdil kontinwu u mg]a[[el. L-i\viluppi fix-
xjenza u t-teknolo[ija, il-konsum u t-t]addim ta’ l-a]]ar
\viluppi f’dawn l-oqsma, l-ippro`essar
di[itali ta’ l-g]erf u l-informazzjoni, l-i\vilupp fix-xjenzi
konjittivi b’enfasi fuq differenzi individwali kif
nitg]allmu u l-effett ta’ dawn fuq il-pedago[iji, u l-impatt
tal-midja huma fost l-isfidi rikorrenti li l-
Kurrikulu jrid jindirizza b’mod strate[iku.
Fil-kuntest lokali, il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jrid iwie[eb
g]all-b\onnijiet partikolari li j[ib mieg]u
s-sehem li pajji\na g]andu fir-re[jun Ewro-Mediterranju u b]ala
pajji\ miexi lejn s]ubija s]i]a fl-Unjoni
Ewropea. Biex il-pajji\ ikun jista’ jipparte`ipa u jikkompeti
f’dan l-ambjent politiku u so`jo-ekonomiku, trid
tissa]]a] id-dimensjoni Ewro-Mediterranja f’kull livell
tal-pro`ess edukattiv. Is-sistema edukattiva trid
twie[eb ukoll g]ar-responsabbiltajiet marbutin mal-prospett ta’
`ittadinanza Ewropea, u g]ar-realtajiet
ekonomi`i u politi`i li s]ubija s]i]a hu ma]sub li [[ib
mag]ha.
Pajji\na j]ares mhux biss ‘il fuq, fid-direzzjoni Ewropea, i\da
wkoll lejn il-Mediterran, benniena ta’
w]ud mill-eqdem kulturi, ba]ar li jsawwarna u jag]nina
bid-diversita’ tieg]u. L-isfidi u t-tensjonijiet ta’
dan ir-re[jun g]andhom mhux biss jinteressawna, i\da g]andhom
ukoll ikomplu jkabbru l-pre\enza ta’
Malta fid-djalogu Ewro-Mediterranju.
L-evoluzzjoni so`jo-ekonomika ta’ dawn l-a]har snin,
ikkaratterizzata b’mod partikolari, mid-
di`entralizzazzjoni u l-globalizzazzjoni ta’ l-ideat, minn
so`jeta’ bba\ata fuq l-informazzjoni, mill-
intensifikazzjoni tal-pro`ess tas-sekularizzazzjoni, mill-kri\i
tal-valuri u l-istil ta’ ]ajja tradizzjonali,
mit-theddida g]all-ambjent fi\iku u so`jali, u mill-isfidi
marbutin ma’ `aqliq demografiku, titlob
twe[iba konkreta mill-imsie]ba kollha fil-qasam ta’
l-edukazzjoni.
L-isfidi msemmija hawn fuq jinteressaw b’mod dirett lil dawk
responsabbli mit-tifsil tal-programmi
edukattivi, u lil dawk kollha li g]andhom x’jaqsmu mal-pro`ess
edukattiv. Ta’ interess edukattiv
partikulari huma:
- il-b\onn ta’ ti[did kontinwu fil-qasam tal-]iliet u l-g]erf
professjonali u vokazzjonali. B’dan il-mod
ikun jista’ jin\amm il-pass mat-tibdil kontinwu
fil-kundizzjonijiet tax-xog]ol u l-]ajja, f’dinja instabbli li
kontinwament theddidna bl-irrilevanza;
- il-b\onn li s-so`jeta’ tag]na tkun dejjem ippreparata
g]all-isfidi ta’ dinja ekonomika globali u
kompetittiva;
- il-b\onn li pajji\na jibqa’ miexi ‘l quddiem b’identita’
f’dinja fejn il-kun`ett ta’ nazzjon u identita’
nazzjonali jinsabu ta]t pressjoni ta’ globalizzazjoni u ta’
so`jetajiet multi-kulturali, multi-etni`i u
pluralisti`i. Ma’ dan irridu ninkludu l-b\onn li jinstabu
twe[ibiet politi`i sodisfa`enti g]at-tensjoni li
tirri\ulta mit-tlaqqig] ta’ \ew[ kurrenti kulturali ta’
\minijietna: il-kurrent ta’ l-inklu\joni u tat-tmermir
tal-fruntieri so`jali u l-kurrent ta’ l-affermazzjoni ta’
l-identita’ u tad-differenza;
- il-b\onn li pajji\na jwie[eb g]all-forzi so`jali li qeg]din
jiddi\orjentaw lill-individwi. F’kuntest so`jali
kkaratterizzat mit-tnaqqir tal-valuri tradizzjonali
tas-solidarjeta’, mill-konsumi\mu u mill-introver\joni,
qed jin]olqu problemi ta’ identita’, tifsir u valuri;
-
- il-b\onn li l-poplu Malti jirrealizza li s-so`jetajiet ta’
llum huma so`jetajiet ta’ riskju kontinwu, li fihom
il-karrieri, ix-xog]ol, ir-relazzjonijiet, il-valuri, il-kultura
nazzjonali u l-ambjent m’humiex aktar
fenomeni stabbli.
-
IT-TWE{IBA EDUKATTIVAG}ALL-ISFIDI KULTURALI, SO`JALI U
EKONOMI`I
Il-validita’ ta’ l-esperjenza kurrikulari tistrie] fuq kemm
is-sistema edukattiva jirnexxilha twie[eb g]ar-
realtajiet u l-isfidi tas-so`jeta’ Maltija f’dinja li kull ma
tmur qieg]da ssir aktar kumplessa, globali u
interdipendenti. Mill-pro`ess ta’ konsultazzjoni, jidher li hemm
qbil fost il-komunita’ edukattiva dwar
x’g]andhom ikunu l-parametri ta’ sistema edukattiva li t]ejji
lill-istudenti biex jg]ixu u ja]dmu f’dinja li
qieg]da tinbidel b’ritmu daqshekk mg]a[[el. B’mod [enerali,
il-komunita’ edukattiva qieg]da taqbel li
kurrikulu dinamiku u ]aj g]andu jipprovdi esperjenza edukattiva
li:
(1) t]arre[ lill-istudenti f’valuri fundamentali;
(2) tg]inhom ji\viluppaw b’mod s]i];
(3) timmotivahom u t]ejjihom biex ikunu jistg]u jkomplu l-vja[[
edukattiv tul ]ajjithom;
(4) tg]inhom jg]ixu b’mod produttiv f’dinja li qed issir “ra]al
wie]ed”; u
(5) t]ejjihom g]ad-dinja tax-xog]ol, fejn il-bidla hija parti
mid-diskors ta’ kuljum.
Valuri u So`jalizzazzjoni
Is-sisien ta’ l-edukazzjoni obbligatorja g]andhom ikunu l-valuri
fundamentali ta’ l-im]abba, il-familja, ir-
rispett, l-inklu\joni, il-[ustizzja so`jali, is-solidarjeta’,
id-demokrazija, l-impenn u r-responsabbilta’. Dawn
il-valuri g]andhom jintis[u f’kull aspett tal-pro`ess
edukattiv.
Studji matul i\-\menijiet urew kemm il-familja hi karatteristika
ewlenija tal-identita’ Maltija. L-
edukazzjoni g]andha sa minn kmieni, issa]]a] il-valur
tal-familja Maltija li qed taddatta ru]ha g]al modi
differenti ta’ g]ajxien. L-iskola trid ukoll t]ejji lit-tfal u
\-\g]a\ag] g]all-impatt li r-rivoluzzjoni elettronika
qed ikollha fuq l-organizzazzjoni tax-xog]ol b’konsegwenzi li
jolqtu l-]ajja fil-familja. Il-familja hi wkoll il-
ba\i tas-solidarjeta’. Mira importanti ta’ l-edukazzjoni g]andha
tkun it-t]ejjija u l-formazzjoni tajba g]all-
familja u \-\wie[. Dan il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jag]raf li
l-g]arfien tar-Reli[jon hu minnu nnifsu
essenzjali fil-formazzjoni ta’ so`jeta’ mibnija fuq valuri li
huma s-sisien tal-konvivenza `ivili u l-ftehim.
L-iskejjel g]andhom iservu ta’ laboratorju demokratiku
kompatibbli mad-dikjarazzjonijiet u trattati li
Malta ffirmat fis-snin l-img]oddija, u konformi ma’
l-obbligazzjonijiet kostituzzjonali tal-pajji\. B]ala
istituzzjonijiet ewlenin tas-so`jeta’ `ivili, l-iskejjel
g]andhom irawmu fl-istudenti rispett lejn l-individiwi u
d-dritt tag]hom li jg]ixu fil-liberta’, il-pa`i, is-sigurta’ u
l-ordni.
F’so`jeta’ li kull ma tmur qed issir aktar multi-kulturali,
is-sistema edukattiva g]andha t]arre[ lill-
istudenti fl-arti tar-rispett, il-kooperazzjoni, u
s-solidarjeta’ bejn il-kulturi.
Is-sigurta’ u s-sliem fir-re[jun jiddependu fuq kemm in-nies
lesta tg]ix flimkien minkejja d-differenzi.
Is-sistema edukattiva g]andha tg]in lill-istudenti biex jifhmu
a]jar id-differenzi individwali, lokali u
re[jonali, u t]arri[hom biex ikunu jistg]u jg]ixu b’mod effettiv
u produttiv f’kuntest ikkaratterizzat mid-
diversita’ so`jo-kulturali.
Il-liberta’ intellettwali hija kundizzjoni importanti
f’demokrazija b’sa]]itha. Id-diskussjoni politika,
so`jali, etika u reli[ju\a bejn l-istudenti u l-g]alliema
g]andha tkun imnebb]a minn din il-kundizzjoni.
Dan ma jfissirx li l-imkejjen edukattivi fejn qed ji\vol[u dawn
id-diskussjonijiet g]andhom ja``ettaw kull
po\izzjoni jew fehma. Il-liberta’ intellettwali g]andha tifsira
f’kuntest edukattiv li jirrappre\enta valuri
spe`ifi`i.
So`jeta’ demokratika g]andha mhux biss tisma’ lil kul]add i\da
wkoll tistma lil kul]add indaqs. Il-
komunita’ edukattiva, permezz tal-pro`ess edukattiv, g]andha
tara li s-sistema edukattiva tag]ti l-
istess a``ess lill-istudenti kollha indipendentement
mill-abbilta’, mis-sess, mir-reli[jon, mir-razza,
-
jew mill-isfond so`jali, ekonomiku jew kulturali tag]hom.
Il-pro`ess edukattiv g]andu jrawwem
sens ta’ [ustizzja u solidarjeta’ so`jali fl-istudenti.
Il-komunita’ edukattiva g]andha wkoll attivament
topponi kull forma ta’ attitudni jew azzjoni
diskriminatorja.
L-ispirtu demokratiku huwa wkoll marbut ma’ kemm l-iskola hi
kapa`i tistimula l-]sieb kritiku u kreattiv
u s-sens ta’ kur\ita’ fit-tfal. Dan il-kurrikulu jrid iwassal
biex i`-`ittadini ta’ g]ada jkunu aktar
indipendenti, kriti`i u kreattivi fil-]sieb tag]hom.
Il-mistoqsija, l-investigazzjoni sistematika, u l-iskambju
ta’ l-ideat ma’ l-o]rajn huma g]odod importanti fl-i\vilupp
tal-]sieb kritiku u indipendenti.
It-teknolo[ija trid titqies b]ala strument demokratiku, forza li
qed tibdel is-so`jeta’ u to]loq forom
[odda ta’ g]erf. Kemm fil-kuntest lokali, kif ukoll fil-kamp
internazzjonali, dawk l-individwi jew popli li
m’g]andhomx a``ess g]at-teknolo[ija ma jistg]ux ji\viluppaw
il-potenzjal so`jo-ekonomiku tag]hom,
bir-ri\ultat li l-firda so`jali u d-di\livell ekonomiku
internazzjonali qed jie]du bixra teknolo[ika. G]alhekk
is-sistema edukattiva trid ti\gura li l-istudenti kollha,
inklu\i tfal b’abbiltajiet differenti jkollhom ta]ri[ u
a``ess g]at-teknolo[ija u g]al mezzi [odda ta’ komunikazzjoni
biex i`-`ittadini li qed jissawru llum
ikunu ppreparati tajjeb g]as-so`jeta’ teknolo[ika, elettronika u
`ibernetika u jag]rfu j]addmu t-
teknolo[ija b’intelli[enza u b’mod li jtejbu l-kwalita’
tal-]ajja g]al kul]add.
L-esperjenza estetika, kif espressa permezz ta’ forom artisti`i
u arkitettoni`i differenti, g]andha titqies
b]ala prijorita’ fl-a[enda edukattiva. L-iskola g]andha tlaqqa’
lill-istudenti mat-tradizzjonijiet u l-
esperjenzi kulturali lokali, re[jonali, kontinentali u dinjija.
Is-sistema edukattiva g]andha t]e[[e[ lill-
istudenti biex jesprimu ru]hom b’mod kreattiv f’diversi kuntesti
u sitwazzjonijiet. Il-pro`ess edukattiv
g]andu jwassal lill-istudenti biex jifhmu kif il-bnedmin,
individwalment jew kollettivament, isawru l-
ambjent, is-so`jeta’ jew il-kultura tag]hom.
Fl-a]]arnett, il-bidla [[ib mag]ha dubji, instabbilta’ u stress.
Is-sistema edukattiva g]andha
tipprepara studenti li jemmnu fihom infushom, kapa`i jissugraw u
jwie[bu b’mod kostruttiv g]al bidliet
so`jali, kulturali u ekonomi`i.
|vilupp S]i]
Il-kun`ett ta’ \vilupp s]i] tal-persuna jpo[[i lill-istudent
fi`-`entru tas-sistema. G]alhekk il-
kurrikulu g]andu jaqdi lill-istudenti u mhux bil-kontra.
Esperjenza edukattiva li twassal g]al \vilupp s]i] tag]raf ukoll
li t-tag]lim psiko-motorili, intellettwali,
affettiv, so`jali u kulturali huwa interdipendenti. G]alhekk,
il-komunita’ edukattiva tkun qed tonqos jekk
tipprivile[[ja xi wie]ed minn dawn l-aspetti.
Il-kun`ett ta’ l-i\vilupp s]i] ta’ l-istudenti huwa msejjes fuq
prin`ipji umanisti`i. Skond dan il-mudell:
- il-bnedmin kapa`i jil]qu l-massimu ta’ l-i\vilupp tag]hom jekk
isibu ru]hom f’ambjent xieraq u
stimulanti mimli m]abba;
- g]alkemm it-tfal i\-\g]ar g]andhom b\onn l-g]ajnuna kontinwa
tal-kbar, ‘il quddiem l-istudenti
jkunu kapa`i jitg]allmu wa]idhom;
- l-istima personali hija kru`jali fil-pro`ess tat-tag]lim.
F’dan il-kuntest:
- is-sehem ewlieni ta’ l-g]alliema huwa li jiffa`ilita
l-i\vilupp f’kull livell;
- l-g]erf, l-esperjenzi, il-b\onnijiet, l-interessi,
l-emozzjonijiet, il-bi\g]at u l-i\balji ta’ l-istudenti huma
fatturi ta’ importanza fundamentali g]al-tag]lim effettiv: u
-
- l-awto-kritika, ir-riflessjoni, u l-]idma kollaborattiva huma
strumenti ta’ \vilupp.
Sistema edukattiva effi`jenti tag]raf trodd lis-so`jeta’ persuni
li jafu x’inhu l-potenzjal tag]hom,
]erqana li jkomplu ji\viluppaw lilhom infushom, u li tfittex
telimina l-]ela umana matul u fi tmiem il-
pro`ess.
Edukazzjoni tul il-}ajja
F’dinja li qieg]da tinbidel b’ritmu mg]a[[el, il-komunita’
edukattiva g]andha tifhem li l-idea li l-istudenti
jistg]u jo]or[u mis-sistema edukattiva obbligatorja b’pakkett
edukattiv li jservihom g]al g]omorhom
tmur kontra r-realta’ ta’ dinja li l-]in kollu qed tinbidel, u
ma tissodisfax il-b\onnijiet personali u so`jali tal-
]ajja wara l-iskola. G]alhekk, is-sistema edukattiva
obbligatorja g]andha titqies b]ala l-bidu ta’ pro`ess
edukattiv li jkompli tul il-]ajja.
Il-kun`ett ta’ edukazzjoni tul il-]ajja jfisser li l-istudenti
jo]or[u mill-esperjenza kurrikulari
obbligatorja b’attitudnijiet u ]iliet li jg]inuhom ikomplu
jitg]allmu u jg]ixu b’mod effettiv u produttiv
f’dinja li daqskemm hi e``itanti tista’ tkun in`erta.
Il-]iliet asso`jati ma’ dan il-kun`ett huma dawk tar-ri`erka u
l-ist]arri[. Fi kliem ie]or, biex persuna
tkun f’qag]da li titg]allem tul ]ajjitha trid tkun taf:
- liema huma l-]iliet, il-limitazzjonijiet u l-]ti[ijiet
edukattivi tag]ha;
- fejn g]andha tfittex g]all-informazzjoni;
- tu\a s-sorsi e\istenti biex tissodisfa dawn il-b\onnijiet;
- ti\en il-progress u r-ri\ultati tal-pro`ess tat-tag]lim; u
- tu\a t-tag]lim [did b’mod produttiv.
Il-]iliet imsemmija jridu jkunu kkumplimentati b’attitudnijiet
xierqa g]al dan it-tag]lim. Dan il-pro[ett
edukattiv jista’ jse]] jekk is-sistema edukattiva tg]in lit-tfal
u \-\g]a\ag] isiru aktar indipendenti,
mimlijin fidu`ja fihom infushom u kapa`i jdawru l-bi\a’
tal-bidla kontinwu f’opportunita’ u fi sfida.
Perspettiva Globali
F’dinja fejn il-popli qed isiru aktar interdipendenti, m’g]adux
possibbli li nippjanaw il-pre\ent u l-futur
tag]na ming]ajr ma n]arsu lejn id-de`i\jonijiet u l-g]a\liet
mill-perspettiva globali.
Bis-sa]]a ta’ edukazzjoni minn perspettiva globali, l-istudenti
jirrealizzaw li ]afna minn dak li qed ji[ri
f’pajji\na huwa kkundizzjonat minn [rajjiet li qed ise]]u ‘l
hinn minn xtutna. Je]tie[ tixxettel u tinfirex
kultura fejn ilkoll nifhmu li l-kontinwita’ tal-]ajja fuq din
l-art tiddependi mill-g]a\liet li nag]mlu fil-]ajja ta’
kuljum.
It-teknolo[ija ta’ l-informatika u l-komunikazzjoni tista’ tg]in
biex l-istudenti jersqu eqreb lejn studenti
li qed jg]ixu fi rkejjen differenti tad-dinja. B’hekk il-klassi
globali m’g]adhiex ]olma.
Id-Dinja tax-Xog]ol
L-edukazzjoni trid tirrispondi g]all-b\onnijiet tad-dinja
tax-xog]ol daqskemm tirrispondi g]all-b\onnijiet
ta’ `ittadinanza demokratika. F’kuntest ta’ ekonomija globali,
pajji\na sa jkollu bi``a xog]ol iebsa biex
-
jikkompeti f’suq mimli in`ertezza. G]alhekk l-investiment
f’uliedna huwa l-aqwa garanzija g]all-futur
ekonomiku ta’ pajji\na.
Edukazzjoni li tipprepara lill-istudenti g]all-ekonomija
globali:
- g]andha tkun ibba\ata fuq mudell li j]e[[e[ id-diversita’
fl-ideat u mhux il-konformita’;
- ta]dem id f’id mad-dinja konkreta tax-xog]ol;
- t]ejji studenti li kapaci jittrasferixxu l-]iliet tag]hom minn
sitwazzjoni ta’ xog]ol g]al o]ra;
- tipprepara studenti li kapa`i ju\aw l-ener[ija intellettwali
tag]hom biex isolvu l-problemi;
- t]ejji l-istudenti biex ikunu kreattivi u flessibbli;
- tg]inhom jifhmu a]jar kif ta]dem l-ekonomija globali;
- t]arre[ l-istudenti biex jidentifikaw il-b\onn ta’ tag]lim
[did kull meta `-`irkostan\i personali u
ekonomi`i jinbidlu; u
- tg]inhom isiru konxji tad-drittijiet u tad-dmirijiet
tag]hom.
Biex dan kollu jse]] je]tie[ li l-iskola u d-dinja tax-xog]ol
jersqu eqreb ]afna lejn xulxin. Id-dinja tax-
xog]ol ta’ llum, u wisq aktar ta’ g]ada, tistenna li
l-esperjenza edukattiva tforni lil kull persuna b’ta]lita
bbilan`jata ta’ g]erf, ]iliet u attitudnijiet. Dan jista’
jinkiseb b’esperjenzi ma]suba ta’ ]idma prattika
(hands-on experience) sabiex minn kmieni l-istudenti jibdew
jag]rfu l-ambjenti tax-xog]ol, in-negozji, il-
kooperattivi u t-tmexxija ta’ l-impri\i. Il-kwalitajiet li l-]in
kollu je]tie[ ni\viluppaw fl-istudenti tag]na
huma l-]iliet ta’ tmexxija, li ja]dmu f’tim, li jag]rfu jqassmu
l-]in b’mod ibbilan`jat, li jikkommunikaw u l-
bqija. L-esperjenzi li l-istudenti qed ikollhom fi skemi
b]all-Young Enterprise, l-iScoops, il-President’s
Award, u f’g]aqdiet volontarji g]andhom ji[u inkora[[iti u
jintis[u mal-]idma li ssir fil-klassi.
Biex nil]qu a]jar din il-mira, id-dinja tax-xog]ol trid tag]raf
l-obbligu tag]ha li tissie]eb b’mod attiv u
tinvesti mill-a]jar li tista’ fis-sistema edukattiva.
-
IL-PRIN~IPJI KURRIKULARI
Il-prin`ipji li jsawru dan id-dokument huma mnebb]a mill-g]atx
g]all-[ustizzja so`jali. Kull prin`ipju
mfisser hawn ta]t huwa indispensabbli g]at-twettieq ta’ dan
il-pro[ett so`jo-edukattiv.
Prin`ipju 1:
Edukazzjoni ta’ Kwalita’ g]al Kul]add
L-g]an a]]ari tal-Kurrikulu Minimu Nazzjonali huwa li jo]loq
kultura edukattiva li ti\viluppa l-
potenzjal ta’ l-istudenti individwali ming]ajr ma jiddg]ajfu
l-prin`ipji tas-solidarjeta’ u l-
kooperazzjoni.
Il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jqis id-dritt g]all-edukazzjoni
ta’ kwalita’ b]ala l-g]an ewlieni ta’ dan il-
pro`ess ta’ ti[did. Edukazzjoni ta’ kwalita’ tindirizza
l-pre\ent u l-futur ta’ l-istudenti u tirrispetta dawn il-
prin`ipji.
Filwaqt li l-istrutturi legali g]andhom l-g]an li jiggarantixxu
l-a``ess g]as-sistema edukattiva, il-
Kurrikulu Minimu Nazzjonali g]andu jservi ta’ kuntest fejn
it-tfal kollha, ming]ajr ebda e``ezzjoni,
jipparte`ipaw fil-bini kontinwu ta’ l-g]erf personali u
kollettiv, jiffurmaw attitudnijiet, u jit]arr[u f’dawk il-
]iliet li l-komunita’ tqis li huma ba\i`i u ne`essarji
g]all-i\vilupp s]i] tal-persuna.
Prin`ipju 2:
Rispett g]ad-Diversita’
Il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jimpenja lill-Istat biex
jassigura l-a]jar esperjenzi edukattivi possibbli lill-
istudenti kollha, huma x’inhuma r-realtajiet so`jali u l-]iliet
tag]hom.
Kull skola hi mog]nija b’repertorju vast ta’ ]iliet, esperjenzi
u b\onnijiet. Din id-diversita’,
mlaqqg]a mad-differenzi individwali u so`jali li jsawru
lill-istudenti, titlob pedago[ija li tirrispetta u
ti``elebra l-kalejdoskopju ta’ realtajiet u stejjer personali li
jiddefinixxu kull klassi f’kull skola
f’Malta.
Ir-ri`erka lokali u internazzjonali tfakkarna li kulfejn kien
hemm tentattiv biex ikun standardizzat il-
pro`ess edukattiv li jikkon`entra fuq il-kontenut aktar milli
fuq l-istudent, dan dejjem ]oloq le[juni ta’
studenti li nfatmu mis-sistema edukattiva g]ax ma ]assewhiex
relevanti g]all-]ti[ijiet tag]hom u
spi``aw ming]ajr l-g]odda ne`essarja biex jg]ixu b’mod s]i] u
effettiv fis-so`jeta’.
Biex dan il-prin`ipju jsir realta’, il-komunita’ edukattiva trid
tipprovdi sistema li minn kmieni ta]seb
biex tidentifika l-potenzjal u l-b\onnijiet ta’ l-istudenti
kollha, biex b’hekk ikunu jistg]u jitfasslu programmi
li j\ommuhom fuq il-binarju tal-progress. Il-Kurrikulu Minimu
Nazzjonali jipprovdi spazju bi\\ejjed lill-
iskejjel biex dawn jindirizzaw ir-realtajiet edukattivi ta’
l-istudenti tag]hom. Permezz ta’ din l-awtonomija
relattiva, l-iskejjel ikunu jistg]u j\ew[u l-garanzija ta’
pakkett edukattiv ba\iku lil kul]add ma’ rimedji
spe`jalizzati mnebb]a mill-b\onnijiet partikulari ta’
l-istudenti.
L-istudenti [ejjin minn ambjenti differenti: L-ambjent ta’
l-iskola la huwa l-ewwel u lanqas l-uniku
ambjent tat-tag]lim tat-tfal. Ir-ri`erka u l-esperjenza ta’ min
hu mid]la tal-qasam tat-tfulija bikrija juru li d-
differenzi bejn it-tfal jidhru minn kmieni. Dawn id-differenzi
huma r-ri\ultat ta’ esperjenzi differenti li
jg]addu minnhom it-tfal qabel ma ji[u l-iskola. Ming]ajr
intervent xieraq mill-iskola, dawn id-differenzi
jkomplu jikbru matul is-snin, hekk kif l-isfidi edukattivi jsiru
]afna aktar kumplessi.
-
Sistema edukattiva effettiva tag]raf ir-rabta li hemm bejn
l-ambjenti tat-trobbija u d-differenzi bejn
it-tfal. Fejn hu possibbli, l-edukazzjoni ta’ l-ulied g]andha
tkun im\eww[a ma’ programmi ta’
edukazzjoni u parte`ipazzjoni g]all-[enituri u dawk li qeg]din
jie]du ]siebhom. Studenti m`a]]da
minn sistemi ta’ appo[[ barra mill-iskola g]andhom jing]ataw
attenzjoni spe`jali.
L-istudenti jitg]allmu b’modi differenti: Studenti differenti
jippro`essaw it-tag]lim b’modi differenti.
Hemm studenti li jitg]allmu l-aktar permezz ta’ esperjenzi
konkreti; studenti o]rajn kapa`i ja]dmu l-aktar
b’metodi astratti. O]rajn jitg]allmu l-aktar f’kuntest
didattiku. Hemm dawk li g]andhom xe]ta solitarja u
o]rajn li jippreferu l-gruppi. L-g]alliema g]andhom ikunu konxji
ta’ dawn id-differenzi u l-implikazzjonijiet
pedago[i`i tag]hom b’mod li jkunu f’po\izzjoni aktar informata
biex jippjanaw g]al dawn l-isfidi
pedago[i`i billi jipprovdu esperjenzi differenti ta’
tag]lim.
L-istudenti ji\viluppaw b’rati differenti: Filwaqt li r-ri`erka
indikat in-normi ta’ l-i\vilupp, huwa fatt
mag]ruf li mhux l-istudenti kollha ji\viluppaw bl-istess rata.
L-istudenti g]andhom jing]ataw il-]in
u l-g]ajnuna ne`essarja biex jibqg]u g]addejjin fit-triq ta’
l-i\vilupp personali tag]hom.
L-istudenti jg]addu minn fa\ijiet differenti ta’ \vilupp:
Diversi teoriji ta’ l-i\vilupp uman iqisu l-i\vilupp
b]ala sensiela ta’ fa\ijiet li kull individwu jrid jg]addi
minnhom. Il-komunita’ edukattiva trid tkun \gura li l-
materjal u l-kun`etti \viluppati fil-livelli differenti
tas-sistema edukattiva jirrispettaw it-tip u l-livell ta’
\vilupp ta’ l-istudenti. Hekk, per e\empju, pedago[ija li
tigglorifika l-astratt meta t-tfal jkunu g]adhom
qed joperaw b’mod konkret, tista’ twassal biex l-istudenti ma
jifhmux l-elementi ba\i`i ta’ kun`etti
kkumplikati.
Prin`ipju 3:
Stimulazzjoni tal-}ila Kritika u Kreattiva
L-istudenti jitg]allmu billi jistaqsu u jistabbilixxu
konnessjonijiet. It-tag]lim huwa pro`ess attiv li jinvolvi
tiftix kontinwu. L-istudenti jitg]allmu mill-esperjenzi ta’
kuljum billi j]arsu, jisimg]u, jinvestigaw,
jesperimentaw u jqabblu dak li jiskopru ma’ dak li di[a’
jafu.
It-tag]lim hu pro`ess organiku u kreattiv ta’ invenzjoni u
ristrutturazzjoni mentali u mhux pro`ess
mekkaniku ta’ [bir ta’ informazzjoni u relazzjonijiet. Dawk
kollha li qeg]din jitg]allmu jinsabu fi pro`ess li
matulu qeg]din jinbdlu kontinwament u jirfinaw il-mudelli
pre\enti ta’ l-g]arfien tag]hom. L-istudenti
jridu jibdlu l-mudelli tag]hom b’mod attiv. L-g]alliema jew
sistemi ta’ tag]lim g]andhom jiffa`ilitaw dan
il-pro`ess. G]alhekk edukazzjoni sana tinkora[[ixxi:
- l-arti li ssaqsi u mhux li sempli`iment tag]ti r-risposti.
Il-mistoqsija li m’g]andhiex twassal g]ar-
risposta biss imma anki g]al aktar mistoqsijiet.
- “learning by doing” ji[ifieri l-involviment ta’ l-istudenti
fil-bini ta’ o[[etti konkreti u rilevanti, li j[eg]luk
t]ares lejn il-problema b’mistoqsijiet minn perspettivi
differenti.
Il-kurrikulu jinkora[[ixxi l-pro`ess ta’ tiftix kontinwu.
L-g]alliema g]andhom jg]inu lill-istudenti
mhux biss jistabbilixxu rabta bejn nies, ]wejje[, avvenimenti,
pro`essi u ideat, i\da li b’mod
kontinwu jibdlu jew jelaboraw l-istruttura ta’ l-g]erf
tag]hom.
It-tfal mhumiex fliexken biex jimtlew i\da fjamma biex
tinxteg]el. Il-pro`ess edukattiv m’huwiex linja
tal-produzzjoni. Il-konvenjenza, l-effi`jenza teknokratika u
l-produzzjoni tal-massa m’humiex
karatteristi`i kompatibbli ma’ edukazzjoni li tpo[[i
lill-istudenti fi`-`entru tal-kurrikulu. Il-Kurrikulu Minimu
Nazzjonali jag]raf l-interessi, l-g]erf u l-esperjenzi ta’
l-istudenti, u jifhem li l-istudenti kapa`i ju\aw dak li
jafu biex jittrasformaw u jippersonalizzaw g]erf [did. Fi kliem
ie]or, aktar minn konsumaturi passivi ta’
-
kontenut statiku, il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali iqis
lill-istudenti b]ala ]assieba kriti`i u kreattivi, u
produtturi ta’ l-g]erf.
Prin`ipju 4:
Edukazzjoni Rilevanti g]all-}ajja
L-istudenti jqisu l-pro`ess tat-tag]lim b]ala rilevanti meta
jibnu rabta bejn ix-xog]ol ta’ l-iskola u l-
esperjenzi personali tag]hom. F’sitwazzjonijiet fejn din
ir-rilevanza mhix `ara, l-g]alliema g]andhom
jistabbilixxu rabta bejn dak li qed ikun mg]allem, u
l-applikazzjoni u r-rilevanza tieg]u g]all-]ajja ta’
kuljum. L-im]abba g]at-tag]lim ti\viluppa meta l-istudenti jaraw
kif it-tag]lim, kemm fil-kontenut kif ukoll
fil-metodu, jg]inhom f’]ajjithom.
F’dan il-kuntest l-edukazzjoni tmur lil hinn mill-iskola.
Il-monumenti stori`i, il-mu\ewijiet, il-wirjiet
permanenti u temporanji, il-postijiet tax-xog]ol,
l-istituzzjonijiet, u l-in]awi naturali joffru kuntest
edukattiv importanti, u g]andhom jiffurmaw parti integrali
mill-iskemi tax-xoghol ta’ l-g]alliema.
It-teknolo[ija hija aspett uniku tal-]ajja umana. Hija parti
mill-wirt u l-kultura tag]na daqs il-
letteratura, ix-xjenza u l-arti. G]aldaqstant, g]andha ti[i
studjata b]ala parti mis-sistema ta’ l-
edukazzjoni [enerali. It-tag]lim tad-disinn u teknolo[ija
fl-iskola jg]in biex jipprepara l-istudenti ta’ llum
sabiex jg]ixu u ja]dmu f’dinja teknolo[ika. Dan isir permezz
tat-tag]lim ta’ l-g]arfien tekniku, tal-metodi
ta’ disinn u tal-]iliet li hemm b\onn sabiex jissawru
soluzzjonijiet pratti`i g]all-problemi reali. It-tag]lim
tad-disinn u teknolo[ika jistimula kemm il-]iliet intellettwali
kif ukoll dawk kreattivi u ji\viluppa l-
kwalitajiet personali li hemm b\onn sabiex jitlesta pro[ett
mill-ideat ori[inali sal-prodott finali.
Prin`ipju 5:
Stabbilta’ fl-Ambjent tat-Tag]lim
L-istudenti jitg]allmu l-aktar f’ambjent stabbli. Ir-ri`erka
stabbilixxiet il-fatt li l-mog]dija minn fa\i g]al
o]ra fil-]ajja edukattiva tat-tfal (mid-dar ghall-iskola,
mill-kindergarten g]all-iskola primarja, minn klassi
g]al o]ra, u mill-iskola primarja g]all-iskola sekondarja)
tista’ tkun mument l-aktar delikat fil-pro`ess
edukattiv tag]hom.
L-istudenti, l-aktar dawk li m’g]andhomx appo[[ mid-dar, jistg]u
jbatu minn bidla f’daqqa ta’ l-
aspettattivi edukattivi u ta’ l-organizzazzjoni ta’ l-ambjent
tat-tag]lim. L-istudenti je]tie[u tran\izzjonijiet
kalmi minn livell g]al ie]or tas-sistema edukattiva.
Il-kontinwita’ tg]in lill-istudenti jifhmu li l-edukazzjoni
hija pro`ess, mhux kapitli li jing]alqu u jinfet]u.
Tul il-]ajja ta’ dan il-Kurrikulu, dawk kollha li g]andhom
responsabbilta’ ghall-edukazzjoni f’pajjizna
g]andhom jikkonsidraw u jie]du dawk il-mi\uri li jwettqu dan
il-prin`ipju. Biex dan isir iridu jitfasslu
sistemi [odda u tinbena organizzazzjoni ta’ l-istadji differenti
ta’ l-edukazzjoni fl-iskejjel b’mod li l-
mog]dija minn stadju g]al ie]or isse]] bl-anqas skossi
possibbli.
G]andu jitqies ukoll kif, minbarra organizzazzjoni differenti
ta’ l-iskejjel, jissa]]u, u fejn m’hemmx
jin]olqu `entri ta’ Ri\orsi u ta’ Spe`jalizzazzjoni. Dawn
i`-`entri g]andhom jipprovdu communities
of practice fl-oqsma differenti ta’ l-g]erf fejn ikun hemm
konsistenza ta’ prattika u ri`erka. B’hekk l-
g]alliema u l-istudenti jibbenefikaw minn kwalita’ ta’
edukazzjoni u ta]ri[ kontinwu li huma l-]in
kollu a[[ornati, ri`erkati, evalwati u li jassiguraw
l-approfondiment me]tie[ skond il-livell li fih
ikunu qed ji[u mg]allma d-diversi su[[etti.
-
Prin`ipju 6:
Trawwim ta’ Impenn
L-edukazzjoni titlob impenn mill-istudenti: Filwaqt li
l-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jinsisti li s-sistema
edukattiva g]andha tipprovdi ambjenti u pro`ess tat-tag]lim
stimulanti u pja`evoli, l-istudenti jridu ji[u
meg]juna jifhmu li hemm rabta bejn l-ordni u l-valur tal-]in
min-na]a, u d-dixxiplina personali, l-isforz
kontinwu u s-su``ess fl-edukazzjoni, min-na]a l-o]ra. G]alhekk,
sistema edukattiva aktar umana ma
tridx tinftiehem li qed tippromwovi l-g]a\\, l-irtubija jew
il-mentalita’ ta’ kollox jg]addi f’mo]] l-istudenti.
G]all-kuntrarju, il-pro`ess edukattiv g]andu jassigura li
l-istudenti jifhmu l-valur `entrali ta’ sens ta’
impenn jekk iridu jgawdu ]ajja mimlija fejda, ri\q u hena.
Prin`ipju 7:
Edukazzjoni }olistika
Filwaqt li t-tqassim tal-kontenut f’su[[etti differenti li
toffri l-iskola sa jibqa’ kif inhu, it-ti[did tal-kurrikulu
g]andu jwassal biex ikun hemm aktar integrazzjoni tal-kontenut
edukattiv kif rifless fl-g]erf ta’ l-
esperjenza tal-]ajja. Din l-integrazzjoni tg]in lill-istudenti
jistabbilxxu relazzjoni bejn l-oqsma differenti ta’
l-g]erf, u t]e[ge[ l-applikazzjoni interdixxiplinarja ta’
l-g]erf, ]iliet u attitudnijiet.
Il-politika ]olistika ta’ dan id-dokument tfisser ukoll li kull
qasam ta’ l-i\vilupp uman huwa importanti.
G]alhekk, il-komunita’ edukattiva trid tara li ebda aspett ta’
dan l-i\vilupp ma jkun ipprivile[[jat jew
imwarrab.
L-ispirtu ]olistiku ta’ dan id-dokument irid ikun rifless ukoll
fir-relazzjonijiet so`jali li l-g]alliema
ji\viluppaw fil-klassi, permezz tal-pedago[ija tag]hom.
Il-pedago[ija tal-kooperazzjoni, ibba\ata fuq
xog]ol fi gruppi, g]andha tittrasforma l-klassi kompetittiva u
individwalista, li s’issa g]adha l-klassi tipika
tas-sistema edukattiva, f’bejta ta’ ]idma kollettiva. Huwa
bid-diskussjoni, bl-iskambju ta’ l-ideat u bil-
kollaborazzjoni waqt xog]ol ma’ l-o]rajn li a]na ni``araw
l-ideat tag]na, nitg]allmu nistaqsu, nibdlu u
nelaboraw il-kun`etti tag]na u ni[u esposti g]al mudelli u modi
differenti ta’ ]sieb u azzjoni.
Il-pedago[ija tax-xog]ol fil-gruppi, wa]da minn ]afna
possibbiltajiet pedago[i`i, g]andha tipprovdi
kuntest fejn l-g]alliema jistimulaw il-potenzjal kreattiv ta’
l-istudenti, biex flimkien isolvu problemi u
ji[[eneraw l-g]erf. M’ghandniex nilludu ru]na li b’sempli`i
rran[ar ta’ mwejjed ]dejn xulxin fil-klassi jkun
qed jitwettaq il-kun`ett ta’ xoghol fil-klassi. B’dan il-mod,
il-kontroll tal-produzzjoni ta’ l-g]erf ma jibqax
ikkon`entrat f’idejn l-g]alliema, i\da jinqasam ma’ l-istudenti.
G]alhekk, xenarju edukattiv imsejjes fuq
prin`ipji ]olisti`i huwa xenarju essenzjalment demokratiku li
jirrispetta u jrawwem il-bilan` bejn it-tag]lim
individwali u dak parte`ipattiv.
Ir-relazzjoni bejn l-istudenti u l-iskola g]andha wkoll tkun
ibba\ata fuq prin`ipji ]olisti`i. Skola li
timmira g]all-i\vilupp s]i] ta’ l-istudenti:
- tqis kull student/a b]ala spe`jali;
- tafda lill-istudenti;
- tkattar l-ispirtu kooperattiv fost il-membri tal-komunita’
edukattiva;
- twassal lill-istudenti biex jemmnu li l-iskola hi tag]hom;
- tqis li l-g]erf mhux separabbli mis-sitwazzjoni reali
tal-]ajja u mill-mod kif l-g]erf jitfittex,
jinkiseb u jintu\a;
-
- tara li t-tag]lim ikun mibni fuq l-esperjenza konkreta
tal-]ajja (u mhux fuq l-astrazzjoni biss) u
fuq il-mezzi moderni ta’ l-informatika;
- toffri ambjent pja`evoli.
Edukazzjoni ]olistika titlob li l-iskola ti\viluppa rabtiet
mill-qrib mal-komunita’. F’taqsima o]ra, dan id-
dokument jispjega kif l-iskejjel jistg]u ji\viluppaw f’`entri
komunitarji.
Permezz ta’ l-internet u s-s]ubija ma’ skejjel barranin,
l-iskola tal-lokal trid tittrasforma ru]ha fi skola
globali. L-istudenti jistg]u b’hekk jid]lu f’relazzjoni
komunikattiva transnazzjonali u fl-istess ]in jit]arr[u
fl-arti tal-kooperazzjoni u s-solidarjeta’ internazzjonali.
Prin`ipju 8:
Edukazzjoni Inklu\iva
L-edukazzjoni inklu\iva g]andha tinftiehem b]ala l-impenn
tal-komunita’ edukattiva lejn g]arfien
s]i] tad-differenzi individwali u t-twettiq ta’ politika ta’
inklu\joni. Dan il-kun`ett jag]raf il-firxa s]i]a
ta’ interessi, potenzjali u b\onnijiet edukattivi ta’
l-istudenti.
L-implikazzjonijiet ta’ l-impenn lejn edukazzjoni favur
id-diversita jmorru ‘l hinn mill-parametri
edukattivi. L-affermazzjoni tad-diversita’ hija responsabbilta’
morali ta’ so`jeta’ li temmen fit-twessig] tal-
parametri demokrati`i, fit-tkattir tal-kultura parte`ipatorja,
fid-difi\a tad-drittijiet ba\i`i ta’ l-ulied, fil-]idma
kontinwa kontra dak kollu li jista’ jxekkel l-]iliet differenti
ta’ l-istudenti, u fil-]arsien u t-tis]i] ta’ dak kollu
li pajji\na rnexxielu jikseb fil-qasam so`jali u kulturali.
Ir-reazzjonijiet li r`ieva l-Ministeru ta’ l-Edukazzjoni wara
l-]ru[ ta’ l-Abbozz tal-Kurrikulu, urew bi`-`ar
li l-g]alliema ma j]ossuhomx ippreparati u appo[[jati bi\\ejjed
biex jindirizzaw din l-isfida tant kbira.
G]alhekk filwaqt li dan id-dokument jirrikonoxxi li dan
il-prin`ipju huwa t-triq li s-sistema trid issegwi, iqis
is-snin li [ejjin b]ala fa\i tran\itorja li matulha trid
tit]ejja l-infrastruttura edukattiva ne`essarja,
jissa]]a] it-ta]ri[ ta’ l-g]alliema f’dan il-qasam, u ssir
kampanja formattiva fost il-[enituri li twassal
g]all-bidla fil-mod kif is-so`jeta’ t]ares lejn il-pro`ess
edukattiv.
Sakemm il-pajji\ jasal biex iwettaq il-pro[ett ta’ inklu\joni
s]i]a, il-komunita’ edukattiva trid tibqa’
fidila lejn il-[ustizzja so`jali billi tinvesti l-aktar fit-tfal
u \-\g]a\ag] li min]abba kaw\i differenti
jkunu fil-periklu li jirrepetu sena skolastika, ifallu l-iskola,
jo]or[u mill-iskola qabel jag]lqu s-sittax-il
sena, jew itemmu l-pro`ess skolastiku ming]ajr il-]iliet
ne`essarji, u bi stima baxxa tag]hom
infushom.
Il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jirrikonoxxi l-fatt li f’kuntest
ta’ ambjent skolastiku li jag]raf id-diversita’,
l-ilsien mitkellem m’huwiex il-forma wa]danija ta’
komunikazzjoni umana. Pere\empju, xi studenti
jikkomunikaw bil-lingwa tas-sinjali u o]rajn bil-braille.
G]alhekk, is-sistema edukattiva trid ti\gura li
je\istu l-provedimenti ne`essarji biex dawk it-tfal kollha li
l-’ewwel ilsien’ tag]hom m’huwiex il-lingwa
mitkellma ma jit]allewx barra mis-sistema edukattiva
regolari.
Prin`ipju 9:
Assessjar Aktar Formattiv
Edukazzjoni li tag]raf id-diversita’ tqis l-assessjar formattiv
b]ala indispensabbli fil-pro`ess tat-twettiq ta’
l-a[enda demokratika. Dan g]aliex dawn is-sistemi ta’ assessjar
jiffokaw fuq l-istudenti individwali,
b’mod li jservihom. Fil-qosor, sistemi ta’ assessjar formattiv
g]andhom dawn il-vanta[[i:
-
- jg]inu lill-istudenti jiksbu gradwalment serje ta’ ]iliet.
Il-po\izzjoni ta’ l-istudenti individwali f’dan il-
pro`ess tag]ti stampa `ara ta’ fejn ikunu waslu l-istudenti
fl-assimilazzjoni ta’ repertorju s]i] ta’
]iliet;
- jitolbu pedago[ija msejsa fuq l-i\vilupp ta’ diversi ]iliet,
aktar milli fuq it-tag]lim bl-amment tal-fatti.
- ma jiddiskriminawx bejn l-istudenti.
G]all-kuntrarju, xog]ol is-sistemi formattivi huwa li jag]ti
stampa `ara ta’ fejn kienu, fejn huma u
fejn possibbilment jaslu l-istudenti fil-mixja edukattiva
individwali tag]hom. Sistemi formattivi
huma ]afna aktar pre`izi fir-ri\ultati ta’ l-ist]arri[ tag]hom
minn sistemi summattivi. Sistemi
formattivi jag]tu stampa ]olistika ta’ l-i\vilupp ta’
l-istudenti fuq \ew[ livelli: (1) kemm tg]allmu; u
(2) kif tg]allmu.
Il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jikkonkretizza x-xog]ol li di[a’
sar f’dan il-qasam bil-g]an li s-sistema
ta’ l-assessjar taqdi a]jar lill-istudenti. L-informazzjoni
pre`i\a, mi[bura u mg]oddija minn sena g]al
o]ra, tkun tista’ tiggarantixxi l-kontinwita’ u l-i\vilupp
imsejjes fuq il-progress individwali, aktar milli fuq
normi universali.
Prin`ipju 10:
Tis]i] tal-Bilingwi\mu
Il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jqis il-bilingwi\mu b]ala l-ba\i
ewlenija tas-sistema edukattiva. Fil-
kuntest ta’ dan id-dokument, il-bilingwi\mu jfisser l-u\u
effettiv, pre`i\ u kunfidenti ta\-\ew[ ilsna
uffi`jali tal-pajji\: il-Malti, li hu l-ilsien nazzjonali, u
l-Ingli\. Dan l-g]an importanti jrid jintla]aq mill-
istudenti sa tmiem il-vja[g skolastiku tag]hom.
Il-prattika li jissu[[erixxi dan il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali
hi dik li tinstab fil-pajji\i Ewropej l-o]ra
kollha: fuq il-ba\i ta’ l-ilsien nattiv u nazzjonali, il-Malti,
jinbena l-g]arfien ta’ l-ilsna l-o]ra.
Il-pro`ess ta’ tis]i] ta’ l-ilsien li t-tfal ju\aw fl-ambjent
tat-trobbija, fil-ka\ tal-ma[[oranza l-kbira
tag]na l-Maltin, il-Malti, jg]in fl-i\vilupp ]olistiku tag]hom.
L-i\vilupp ta’ l-ewwel ilsien:
• iservi ta’ kuntest g]all-]olqien ta’ l-g]erf u s-soluzzjoni
ta’ problemi;• jiffa`ilita t-tag]lim formali ta’ l-istess ilsien;•
jipperpetwa t-tradizzjoni lingwistika tas-so`jeta’ Maltija; u•
jg]in fl-i\vilupp ta’ ilsna o]ra.
G]alhekk il-Kurrikulu Minimu Nazzjonali jag]ti kull opportunita’
lill-istudenti biex ji\viluppaw l-ewwel
ilsien tag]hom. B’hekk tissa]]a] il-kultura tal-komunikazzjoni
fil-pajji\, jikber il-ftehim u titjieb l-
espressjoni personali.
Filwaqt li l-istudenti jkunu qeg]din fil-pro`ess li jsa]]u
l-ewwel ilsien, l-iskola trid ti\gura li t-tfal ikunu
qeg]din jiffamiljarizzaw ru]hom mat-tieni ilsien. Il-pro`ess ta’
familjarizzazzjoni mat-tieni ilsien, qabel
jibda l-pro`ess tat-tag]lim formali, jista’ jtul aktar minn dak
ta’ l-ewwel ilsien. Dan g]aliex l-iskola tista’
tkun qieg]da sservi ta’ sors wa]dieni g]at-tag]lim tat-tieni
ilsien.
L-istudju tas-so`jolo[ija u l-psikolo[ija ta’ l-ilsna jurina li
l-istudenti ji\viluppaw il-]iliet lingwisti`i
tag]hom f’ambjenti, b’modi u b’rati differenti. Il-komunita’
edukattiva trid tifhem li ma je\istix
rimedju wie]ed g]ad-diffikultajiet li l-istudenti jiltaqg]u
mag]hom fil-pro`ess ta’ l-i\vilupp ta’ dawn
l-ilsna. Kull skola trid taddotta strate[ija lingwistika li
tirrifletti l-b\onnijiet lingwisti`i partikolari ta’ l-
istudenti tag]ha, waqt li ma jintesa qatt il-fatt li s-so`jeta’
Maltija g]andha l-ilsien nattiv tag]ha, u
-
tag]raf ukoll lill-Ingli\ b]ala lsien uffi`jali u li \viluppa
wkoll fil-lingwa franka internazzjonali. L-
ewwel u t-tieni lsien g]andhom jimxu id f’id fil-livelli
kollha.
L-assessjar formattiv jag]ti opportunita’ lill-istess komunita’
biex toffri rimedji pre`i\i g]ad-diffikultajiet
lingwisti`i ta’ l-istudent/a individwali.
Prin`ipju 11:
Ugwaljanza bejn is-Sessi
Is-sistema edukattiva, kif riflessa f’dan il-kurrikulu, g]andha
tkun imsejsa fuq il-prin`ipju ta’ l-
ugwaljanza bejn is-sessi fir-rispett s]i] tad-diversita’ ta’
bejniethom. Filwaqt li jirrikonoxxi d-
differenzi bejn i\-\ewg sessi, u j]e[ge[ l-affermazzjoni ta’
l-identita’ sesswali, dan il-kurrikulu
g]andu jsa]]a] l-impenn tal-komunita’ edukattiva biex
jiggarantixxi l-istess opportunitajiet li\-
\ew[ sessi.
Imnebba] minn dan l-impenn, it-ti[did tal-kurrikulu sa jorbot
lill-komunita’ edukattiva bir-
responsabbilta’ li ti\gura li l-bniet u s-subjien:
- isegwu l-istess kurrikulu;
- ji[u indirizzati b’mod li jkollhom a``ess g]all-istess
possibbiltajiet ta’ xog]ol; u
- jo]or[u mis-sistema skolastika wara li jkunu g]addew
mill-istess esperjenzi edukattivi.
Il-bniet u s-subien g]andhom ikollhom l-opportunita’ li jag]\lu
b’mod effettiv is-su[[etti li jixtiequ. L-
g]a\la tkun korretta meta tkun mibnija fuq tag]rif siewi. Biex
dan ise]], l-istudenti:
- iridu jkunu konxji tat-tendenzi akkademi`i tag]hom u f’liema
oqsma huma effi`jenti u kompatibbli;
- iridu jkunu jafu x’jinvolvu s-su[[etti varji, spe`jalment dawk
li huma asso`jati ma’ sess jew ie]or;
- jifhmu li kemm il-bniet kif ukoll is-subjien jistg]u
jitg]allmuhom; u
- jag]rfu x’opportunitajiet ta’ karriera jistg]u jinfet]u
permezz ta’ dan it-tag]lim.
F’dan il-kuntest il-lingwa[[, l-atte[[jament u l-gwida
g]al-g]a\la ta’ su[[etti u l-karriera li
jippromwovu l-g]alliema ghandhom influwenza kbira fuq l-g]a\liet
li jag]mlu l-istudenti.
L-ugwaljanza bejn is-sessi mhix tema li l-iskola tista’
tittratta f’i\olament, jew f’xi su[[ett partikulari.
L-ugwaljanza g]andha titqies b]ala tema interdixxiplinarja, li
l-g]alliema kollha jistg]u jittrattawha
mill-perspettiva tas-su[[ett tag]hom u jikkumbattu l-pre[udizzji
kif ukoll joffru mudelli [odda.
L-iskejjel g]andhom jaraw li r-ri\orsi li jintu\aw
mill-komunita’ edukattiva ma jikkontradixxux il-
prin`ipju ta’ l-ugwaljanza. Waqt l-g]a\la u l-produzzjoni
tar-ri\orsi, l-iskejjel g]andhom attivament ifittxu
u jipprodu`u testi u materjal vi\iv li jrawmu l-prini`ipju ta’
l-ugwaljanza. L-g]arbiel ta’ l-g]a\la f’dan il-
qasam g]andu jikkunsidra x’qeg]din jag]mlu, x’qeg]din jg]idu,
fejn qeg]din, u x’kontroll qeg]din
je\er`itaw fuq ]ajjithom is-sessi differenti.
Ri\orsi b]al kotba u materjal ie]or tat-tag]lim li m’humiex
sensittivi g]all-prin`ipju ta’ l-ekwita’
m’g]andhomx ikunu skartati. G]all-kuntrarju, dawn ir-ri\orsi
g]andhom jintu\aw waqt diskussjonijiet u
attivitajiet edukattivi o]ra li jittrattaw temi b]alma huma
d-diskriminazzjoni sesswali, il-formazzjoni ta’ l-
isterjotipi, u l-abbu\ sesswali.
-
It-tibdil fuq livell strutturali g]andu jkun ikkumplimentat minn
ti[did kontinwu fil-pedago[ija ta’ l-
g]alliema. B’mod konkret, fejn il-bniet u s-subjien qeg]din
jitg]allmu flimkien, l-g]alliema g]andhom
jindirizzaw temi pedago[i`i u organizzattivi b]al:
- it-ta]lit tas-sessi waqt attivitajiet fi gruppi;
- l-ammont ta’ attenzjoni li ting]ata lis-sessi differenti;
- l-aspettattivi tag]hom fil-konfront ta’ sessi differenti;
- ir-responsabbiltajiet li jing]ataw lis-sessi differenti.
Huwa fatt mag]ruf li l-iskola mhix l-ambjent wa]dieni fejn
il-per`ezzjoni dwar x’g]andhom ikunu l-
karatteristi`i u l-im[iba ta\-\ew[ sessi qieg]da ti[i ffurmata.
G]alhekk, l-iskejjel g]andhom jaddottaw
strate[ija ]olistika f’dan ir-rigward. Permezz ta’ din
l-istrate[ija, dawk li qed jie]du ]sieb it-tfal
g]andhom ikunu mg]arrfa dwar l-aspetti differenti tal-kun`ett
ta’ l-ugwaljanza bejn is-sessi u, fl-istess
]in, jing]ataw l-opportunita’ biex je\aminaw il-]sibijiet,
l-attitudnijiet u l-im[iba tag]hom f’dan il-qasam
partikulari tar-relazzjonijiet so`jali.
Prin`ipju 12:
Vokazzjoni u Kompetenza
G]alliema kompetenti u effettivi huma indispensabbli fit-twettiq
tal-pro[ett li g]andna quddiemna, ji[ifieri
li nag]tu lil uliedna l-aqwa esperjenza edukattiva
possibbli.
Dan id-dokument jiddefinixxi g]alliema motivati, kompetenti, u
effettivi b]ala dawk li:
- huma m]ejjija akkademikament g]all-professjoni tag]hom;
- j]addnu prin`ipji demokrati`i;
- huma impenjati li j]arsu u jkattru l-[ustizzja so`jali;
- jintg]arfu minn g]emilhom li huma j]addnu l-prin`ipji msemmija
hawn fuq;
- huma impenjati li ji\viluppaw il-potenzjal ta’ kull individwu,
u jippreparaw lill-istess individwu biex
jg]ix u jiddefendi l-principju ta’ so`jeta’ ]anina;
- iqisu lilhom infushom b]ala ]assieba u ]addiema kulturali
impenjati li jaraw li l-edukazzjoni tibqa’
fuq quddiemnett ta’ l-a[enda politika tal-pajji\;
- jikkontribwixxu bir-ri`erka, bil-kitba, u bid-djalogu intern u
mal-massa, g]all-i\vilupp ta’ l-edukazzjoni
f’Malta;
- jfittxu li ja]dmu mal-[enituri u ma’ msie]ba o]ra fil-pro`ess
edukattiv;
- jfittxu li jtejbu lilhom infushom kontinwament bis-sa]]a
tal-qari, tar-riflessjoni, ta’ l-iskambju ta’ l-
ideat mal-kollegi tag]hom, ta’ korsijiet, u ta’
esperimentazzjoni kontinwa.
G]alliema motivati, kompetenti, u effettivi jfittxu li jrawmu
lill-istudenti tag]hom moralment u
intellettwalment fis-sens ta’ demokrazija u [ustizzja so`jali.
L-g]alliema jkunu demokrati`i u [usti fil-
prattika tag]hom meta jag]\lu li:
- jittrattaw lill-istudenti b]ala individwi ndaqs,
irrispettivament mill-isfond so`jali, mis-sess, mir-
reli[jon, u/jew mill-b\onnijiet spe`jali tag]hom;
-
- jag]mlu minn kollox biex ji\guraw l-istess a``ess
g]all-esperjenzi edukattivi ispirati minn dan il-
kurrikulu, u ji\guraw li l-istudenti kollha jo]or[u minn din
l-esperjenza edukattiva ta’ l-anqas bil-]iliet
ba\i`i msemmija f’dan id-dokument;
- jkattru l-g]arfien tad-dmirijiet, id-drittijiet u
l-libertajiet ta’ l-istudenti;
- jag]rfu d-differenzi fost l-istudenti, u jrawmu l-imma[ni
po\ittiva ta’ popli differenti;
- jinkora[[ixxu l-mistoqsijiet u l-kritika mill-istudenti;
- jfittxu li jrawmu l-prattika li tistimula l-kooperazzjoni u
s-solidarjeta’;
- jag]tu spazju lill-esperjenzi personali ta’ l-istudenti;
- jirrispettaw l-interessi u l-istili differenti ta’ tag]lim ta’
l-istudenti;
- jfittxu li jintegraw l-interessi, l-istili u l-b\onnijiet ta’
l-istudenti fl-iskemi ta’ xog]ol u fil-pjanijiet tal-
lezzjoni tag]hom;
- jkunu konxji ta’ l-istil tag]hom u ma jimponuhx fuq
l-o]rajn;
- jrawmu prattika li tistimula l-kur\ita’, l-investigazzjoni,
il-]sieb lo[iku u kritiku, u s-soluzzjoni tal-
problemi; u
- jimplimentaw il-kodi`i ta’ m[iba fil-klassi billi jag]mlu
]ilithom ]alli bid-djalogu l-istudenti ja``ettaw l-
istess kodi`i.
G]alliema motivati, kompetenti u effettivi jintg]arfu wkoll
mill-kwalitajiet personali tag]hom.
G]alliema b]al dawn iqisu t-tag]lim, il-qari, l-istudju u
l-impenn morali b]ala l-passjoni tag]hom. Din il-
passjoni hija mnebb]a mill-im]abba u r-rispett li g]andhom lejn
l-istudenti, min-namra li g]andhom
g]all-g]erf u t-tag]lim, u mill-konvinzjoni li xog]olhom huwa
ne`essarju. G]alliema b]al dawn jittamaw
li l-pro`ess edukattiv iwassal biex jittrasforma u jtejjeb modi
u relazzjonijiet so`jali e\istenti. Dawn l-
g]alliema jemmnu li l-]olma tag]hom tista’ ssir realta’ permezz
ta’ ]idma kollettiva. G]alhekk, l-
g]alliema g]andhom ikunu lesti jaqsmu l-]idma professjonali
tag]hom ma’ msie]ba o]ra fil-pro`ess
edukattiv, ming]ajr ma jbig]u l-identita’ tag]hom ta’ edukaturi
awtorevoli.
L-g]alliema kompetenti u effettivi jag]rfu l-importanza
tal-kurrikulu mo]bi. Dawn l-g]alliema jifhmu li
d-de`i\jonijiet li jie]du, ng]idu a]na, dwar il-mod li bih qed
jg]allmu, l-organizzazzjoni tal-klassi, l-
ammont u l-kwalita’ ta’ ]in li qed jg]addu ma’ studenti
differenti, il-kwalita’ ta’ mistoqsijiet li qed jistaqsu
lit-tfal, u l-kwalita’ u l-kontenut tar-ri\orsi li qed
jippreparaw u/jew ju\aw, qed jinfluwenzaw il-kwalita’ ta’ l-
i\vilupp ta’ l-istudenti. G]alhekk, g]alliema kompetenti u
effettivi huma dejjem lesti jg]arblu g]emilhom
biex ji\guraw li d-de`i\jonijiet u l-g]a\liet tag]]om ikunu
tassew edukattivi.
Ri\orsi Umani fl-Iskejjel: Kull skola g]andha jkollha r-ri\orsi
umani ne`essarji biex jiggarantixxu livelli
g]oljin ta’ edukazzjoni. Il-kontribut spiss u konsistenti ta’
nies spe`jalizzati fl-iskejjel g]andu jkun wie]ed
mill-g]anijiet ewlenin tas-sistema edukattiva fis-snin li
[ejjin.
Prin`ipju 13:
L-Importanza ta’ l-Ambjenti tat-Tag]lim
L-ambjenti tat-tag]lim huma tesseri importanti fil-mu\ajk
edukattiv. Hemm rabta intima bejn il-
kundizzjonijiet fi\i`i, l-ispazji allokati, u r-ri\orsi li
l-ambjenti tat-tag]lim jipprovdu, u t-tiswir ta’ l-
attitutdnijiet, l-im[iba u l-i\vilupp ta’ l-istudenti.
Il-pro`ess tat-ti[did kurrikulari g]andu jikkonferma l-
fatt li l-isfidi edukattivi u l-pedago[iji nbidlu matul
i\-\minijiet. G]alhekk, l-ambjenti ta’ ]afna mill-
iskejjel g]andhom ji[[eddu jew jinbidlu g]al kollox. Fl-istess
]in, irid isir sforz akbar biex il-
-
komunita’ edukattiva timra] ‘l hinn mill-konfini fi\i`i ta’
l-iskola, u filwaqt li tisfrutta l-potenzjal
edukattiv li joffru ambjenti o]ra, kontinwament te\amina
r-rilevanza ta’ l-iskola ma’ l-ambjenti u r-
realtajiet l-o]ra tal-]ajja.
L-Ambjent Fi\iku ta’ l-Iskejjel: L-ambjent fi\iku ta’ l-iskejjel
g]andu jkun fi stat strutturali tajjeb, mil]uq
minn kul]add, nadif, spazju\, arju\, imdawwal, iddekorat u
mg]ammar sew, me]lus minn kull periklu, u
m]ares mill-elementi naturali. Je]tie[ ting]ata attenzjoni
spe`jali u ur[enti biex kull skola ssir fi\ikament
a`cessibbli g]al persuni bi b\onnijiet spe`jali.
Ri\orsi g]at-Tag]lim: Il-pro`ess tat-tag]lim g]andu jkun sostnut
minn ri\orsi ta’ kwalita’. Kull skola
g]andha timmira li jkollha kmamar g]ar-ri\orsi li sservu ta’:
ma]\en g]all-apparat, depo\itu g]all-kotba
u ri\orsi awdjo-vi\ivi, librerija professjonali, u ba\i fejn
ji[u ppreparati r-ri\orsi.
Fejn jid]lu l-kotba, is-sistema edukattiva trid tara li l-kotba
u\ati fl-iskejjel huma ta’ l-a]jar kwalita’
pedago[ika u so`jalment rappre\entattivi. G]alhekk, il-komunita’
edukattiva g]andha d-dmir tistudja
skemi li jwasslu biex fil-futur l-istudenti kollha jkunu qed
ju\aw l-aktar kotba a[[ornati fis-suq.
Fejn jid]lu s-sistemi moderni ta’ l-informatika, is-sistema
edukattiva trid kontinwament tippjana u
tevalwa l-b\onnijiet fi\i`i u infrastrutturali li dan
jirrikjedi. Il-kompjuter g]adu qieg]ed jing]ata
importanza periferali biss. G]alhekk, apparti mill-bidla
fil-mentalita’, wie]ed irid jikkonsidra bis-
serjeta’ x’bidliet fi\i`i u organizzattivi titlob skola li
verament tqis il-kompjuter b]ala g]odda
indispensabbli g]at-tag]lim.
Il-politika ]olistika tal-Kurrikulu Minimu Nazzjonali titlob li
l-in]awi kollha ta’ l-iskola jikkonformaw ma’
l-g]anijiet u l-prin`ipji ta’ dan id-dokument. Kull skola
g]andha tara li dawn l-ispazji edukattivi huma
]ielsa minn kull periklu u mg]ammra bir-ri\orsi li jg]inu
lill-g]alliema jwettqu dmirhom sew.
L-Ambjent So`jali ta’ l-Iskejjel: Ambjent fi\iku ta’ kwalita’
g]andu jipprovdi l-qafas g]al ambjent so`jali
po\ittiv. {eneralment, skejjel b’ambjent so`jali po\ittiv
g]andhom dawn il-karatteristi`i:
- aspettattivi g]oljin;
- dedikazzjoni u moral g]oli ta’ l-g]alliema;
- attitudni po\ittiva re`iproka bejn l-imsie]ba kollha ta’
l-iskola;
- rikonoxximent tas-su``ess miksub mill-istudenti individwali u
mill-iskola;
- rikonoxximent tax-xog]ol u d-dedikazzjoni ta’ l-g]alliema
- a``enn fuq l-istima personali;
- tmexxija g]aqlija;
- appo[[ u inkora[[iment kontinwu;
- atmosfera li tilqa’ n-nies;
- relazzjoni tajba u komunikazzjoni effettiva ma’ l-imsie]ba
fil-komunita’;
- impenn kontinwu biex l-iskola ssir aktar effettiva;
- parte`ipazzjoni fid-diskussjonijiet u d-de`i\jonijiet
amministrattivi.
-
Prin`ipju 14:
Tkattir tal-Parte`ipazzjoni fl-I\vilupp tal-Kurrikulu
Huwa ma]sub li l-i\vilupp tal-kurrikulu jkun ta’ \ew[ forom:
pro`ess kontinwu ta’ tifsil, \vilupp, twettiq u
ti[did tal-mi\uri proposti f’dan id-dokument ti[did ta’ dan
id-dokument innifsu fi pro`ess li jibda wara 5
snin ta’ implimentazzjoni u jie]u sentejn.
Il-kurrikulu huwa propjeta’ pubblika. G]alhekk, g]andha
tissa]]ah l-idea li nies minn diversi oqsma
tal-]ajja jipparte`ipaw fil-pro`ess kollu tat-tifsil,
l-i\vilupp, it-twettiq u t-ti[did tal-kurrikulu.
Fil-livell komunitarju, il-[enituri huma fost l-imsie]ba ewlenin
fil-pro`ess edukattiv. Illum nafu li aktar
ma l-[enituri jibqg]u ‘l bog]od mis-sistema edukattiva, aktar
il-pro`ess edukattiv kif ukoll l-i\vilupp tat-
tfal jiftaqru. G]alhekk, dan id-dokument i]ares lejn il-[enituri
b]ala kollaboraturi importanti tal-kurrikulu.
Il-[enituri jistg]u jsostnu l-kurrikulu billi:
- jipprovdu ambjent stabbli u stimulanti fid-dar;
- jinteressaw ru]hom fil-pro`ess edukattiv;
- jpo[[u l-investiment fl-edukazzjoni ta’ wliedhom quddiemnett
fl-g]a\liet tag]hom;
- jkattru d-djalogu ma’ l-g]alliema u l-awtoritajiet
edukattivi;
- jipparte`ipaw fi pro[etti edukattivi u f’ri`erka li twassal
biex jitjiebu s-servizzi edukattivi u l-]ajja
kurrikulari ta’ wliedhom;
- jg]addu lill-iskola kull informazzjoni li tg]in fl-i\vilupp
ta’ wliedhom;
- jtejbu lilhom infushom biex ikunu jistg]u jipprovdu l-a]jar
g]ajnuna possibbli lil uliedhom u jkunu
jistg]u jipparte`ipaw b’mod aktar effettiv fil-pro`ess
edukattiv; u
- jkunu lesti li joffru l-g]erf, il-]iliet u l-]in tag]hom
lill-iskola.
Il-pro`ess ta’ l-i\vilupp tal-kurrikulu fl-iskola g]andu wkoll
jibbenefika mill-g]erf u l-]iliet ta’ dawk fil-
komunita’ li jixtiequ jiddedikaw xi ]in g]all-iskola. L-g]ajnuna
mitluba mill-iskola ma tfissirx li xi membri
tal-komunita’ sa jie]du post l-g]alliema. Il-membri
tal-komunita’ g]andhom isostnu x-xog]ol li qed isir
mill-g]alliema waqt il-]in ta’ l-iskola.
L-g]ajnuna tista’ tkun esti\a g]al wara l-]in uffi`jali ta’
l-iskola bit-twaqqif ta’ gruppi spe`jalizzati. In-
natura tal-gruppi mwaqqfa fi skola partikulari x’aktarx sa tkun
tirrifletti l-g]ajnuna offruta mill-komunita’.
I\da jrid isir sforz biex xi attivitajiet li l-iskola torganizza
wara l-]in jipprovdu l-b\onnijiet li l-g]alliema u l-
awtoritajiet ta’ l-iskola ma jistg]ux iwettqu waqt il-]in propju
ta’ l-iskola.
L-asso`jazzjonijiet u l-organizzazzjonijiet governattivi u
volontarji g]andhom jitqiesu mill-isk