-
Walbarashada Gaarka Buug-yaraaga
Nidaamka Badbaadida
New Hampshire
Abriil 2018
Way soo Saareey Waahda Walbarashada Gobolka NH, Hafiiska
Walbarashada Gaarka Iigoo wada
shaqeyayaan Harunta Ma’luumaadka Waalidiinta, Ururka NH
Masuuliyiinta Walbarashada Gaarka, ii Ururka Mas'uuliyiinta
Iskoolka NH
Buug-yaraagan way ki saleysanyaa Heerka Shaqsiyaadka Itaal
doronee 2004 ii Shar’iyaalka NH ee Walbarashada Ilmooga Itaalka
doron way taabagaleeye Maarso 24, 2017
-
Hordha Ilmooga way badanaaba in badantaa inii ki guuloysidaan
haddii waalidiinta ii ma’alimiinta wada shaqeeyaan si lin hormariyo
o lin deero hadafka walbarasho ee ilmooshoo itaalka doroyaan.
Shar’iga Gobolka ii kan Federaalka way waalidiinta siyaayana
fursado oo waalidiinta kaalin inka qaadadayaan qorsheynta ii go’aan
deerista la hiriirto baahida ilmooshoo walbarashidiyoo gaarka
ah.
Buug-yaraagaan way lin soo saareey inii waalidinta, ardayda wi
wiin oo itaalka doron, ma’alimiinta ii kuwa kaleba siiyo ma’luumaad
ki saabsan huquuqda hanaanka walbarashada gaarka ee
waalidka/unnuga. Huquuqdaan way la dhaheyee “Nidaamka Badbaadida.”
Waalidiinta way waa hubin gaar ee Koohda IEP. Koohda IEP way waa
kooh badanaba ku kooban kuwa go'aanka in deeraaw ilmooga qabaan
walbarashada ii adeega gaarka eh. Waalidiinta way ayaana dad hubno
buuto ku eyaan Koohda IEP.
Koohda IEP go'aan adag ku gaarayana qiimeenta, haq in
weelashada, Barnaamijka Walbarashada Qof Ahaaneed (IEP), ii
meeleenta walbarashada ilmoogaa. Magaaga rasmiga ee Koohda way waa
Koohda IEP, laakiin way kaloo suurtogal eh in liin ki weero
maga’yaal kaleet oo way ki hirintaa howla ama walyaalooga
qobodayaan ee liinka jiwaabaw. Adi way etaa hubin muhiim eh oo ki
tirsin Koohda IEP; edkaa way in baahinyaa ini liki daro. Qaabka
walbarshada gaarka way waalidiinta siyeyee fursad i aqoontiyoo i
qibrada ilmooshoo kila wadaagan dadka kale ee Koohda ku mid eh.
Shar’iga way liin aasaaseey inii waalidiinta ku qeeb qaadidaayan
siiyo fursad qaabka walbarashada gaarka ii in la hormariyo
wadahadalka in dhahooyo iskoolaadka ii waalidiinta iyaga oo ki
hadalaayaan magaaga ilmooshoo. Qaabka walbarashada gaarka way eed
in taaba-galeyee marka waalidiinta ii shaqaalooga iskoolka in si
fayle liin wargeliyo oona awoodaan inii wada shaqeeyaan.
Way sidoo kaleet muhiim in ataa inii waalidiinta ii dadka kaleet
oo lugta ki leyaan qaabka walbarashada gaarka eh in oo kasaan
huquuqdiyoo oo ku warhaayaan koobnaanta waqtiga haqa ii
hadeysnaanta kaleet in si buuto liin halo walbarasho haboon oo
bilaash eh oo sha’abka biyaayaan (FAPE).
Heerka Shaqsiyaadka Itaal doron (IDEA 2004) way iskoolyaalka
degmada inka baahinyaa in waalidiinta siyaan koobbi ku mid eh
nidaamka Badbaadida (huquuqda waalidka) hal mar inta iskoolka
furunyo. Way jiree waqtiyaal kale oo dheeraad eh mar adi koobbi li
ki siiyo ato: (1) marka inka horeyto ee likiin soo gudbiyo ama
waalidka qiimeen soo odsido; (2) Marka inka horeyto ee la halo
ashtakada Gobolka ama ashtakada hab-soodka shar’iga ee koowaad ee
sanad dugsiyeedka; marka go’aan luku deero in tillaabo edbin la
qaado taasoo sheeni korto isbadel Meeleen; ii (4) odsiga
waalidka.
Way qeybiyeey: (Magaaga LEA iyo Cinwaanka Halkan)
-
Walbarashada Gaarka Buug-yaraaga Nidaamka Badbaadida New
Hampshire Abriil 2018
Fadlan ogaaw in kastoo buug-yaraagan buuyow shar’iga hoos koyaw
> Heerka Shaqsiyaadka Itaal doronyaan ee 2004 (IDEA 2004) oo
inii waalidiinta la siyaw dokumenti qoraal eh oo sharaxaw Nidaamka
Badbaadida ee i haqa in leyaan, ma ki jirto qoraalka oo dhan ee
Federaalka ama shar’iyada ii heerarka Walbarashada gaarka eh ee
Gobolka.
Qoraalka dhameestirin ee Heerka NH ee Walbarashada Ilmooga
Itaalka doron way laka yabee in luku halo bogga internetka ee
Waahda: Walbarashada ee NH
https://www.education.nh.gov/instruction/special_ed/proceduralsafeguards.htm
Qoraal dhammaystiran oo Heerka NH walbarashada Ilmooga Itaalka
doron way luku halo koree Waahda Walbarashada NH internetshoo:
http://www.education.nh.gov/instruction/special_ed/documents/newly_adopted_nh_rules.pdf
Koobbi bilaash eh Heerka NH. Shar’iyaalka walbarashada Ilmooga
Itaalka doron (Heerka NH) fadlan
un weer Waahda Walbarashada lamabarsho oo ayo (603)
271-3741.
https://www.education.nh.gov/instruction/special_ed/proceduralsafeguards.htmhttp://www.education.nh.gov/instruction/special_ed/documents/newly_adopted_nh_rules.pdf
-
Walbarashada Gaarka Buug-yaraaga Nidaamka Badbaadida New
Hampshire Abriil 2018
Tusmudda oo Kooban Bogga
Fikrida Guud ee Qaabka Walbarashada Gaarka ee NH 1 – 3
Oggolaansho Waalid 3 – 6
Ogeysiiska Horey Long Qori 6
Qiimeen Walbarasho Oo Madi Banaan 7
Walbarashada Waalid Koriyaw Ilmo In Dhaline 8
Ma’luumaad Asturun 8 – 10
Nidaamka Ashtakada Gobolka 11 – 12
Qaabka kaleet Qilaafaad Haliyawka 12 – 14
Hanaanka Hab-So’dka Nidaamka Ashtakada 14 – 18
Hab So’odka Dhugunsadowka Da’wada Dhahdhahaadiyowka 18 – 21
Arimoo Dhugunsadowka hortiyo ii Qarashka Abukaatiga 21 – 22
Hanaanka Marka La Edbiyaw Ilmo Itaal Doron 22 – 24
Ki ekaayowka Qaynuunka 25
Shuruudooga Meeleenta Gooniga in eh Ilmooga Iskoolaadka Gaarka
Ah Ki Yaalo Ee Qarashka Dad Wiinaaga
25 – 26
Bilaash ama Kaalmo Dhagaale/Khaayraad 27
Qeehitaanka ii Noo’yada “Maalmooga” 28 - 29
Soo-gaabinada 30 - 31
Lifaaq A: Ogeysiis Qoron oo ki saabsan Adeegsidaalka Ma’aashka
Dad wiinaga ama Moodelka (Foom)
32 - 34
-
1 Walbarashada Gaarka Buug-yaraaga Nidaamka Badbaadida New
Hampshire Abriil 2018
Fikrida Guud ee Qaabka Walbarashada Gaarka ee NH
Muraadka way waa in li ki siiyo fikrad qeehan oo ki saabsan
qaabka walbarashada gaarka oo adi ku fiirsidaaso marka adi
aqrisaayo Nidaamka Badbaadida ee New Hampshire. Way jiree ilooyin
dheeraad ah oo kila lifaaqan oo koo kaalmooyaw ini adiga li kooyto
faham dhammays-tirin oo ki saabsan walbarashada gaarka.
Qaabka walbarashada gaarka way wehliyeyee tillaabooyin gaarah ,
taasoo midwelba shuruudo gooni la dereerto. Tillaabo welba ee
hanaanka walbarashada gaarka way wehliyeyee qaab adi ii iskoolka
degmada isin anisla wada shaqeyn la haayteen. Hanaanka walbarashada
gaarka ah way in tixinyanaa:
Shar’iga NH - Ed 1105
Shar’iga NH - Ed 1106
Shar’iga NH - Ed 1107
Shar’iga NH- Ed 1108
Shar’iga NH - Ed 1109
Shar’iga NH - Ed 1111
Shar’iga NH Ed 1109.06
Husuusin: Haanoo ku mid eh kulumeedan li soo koobi kore.
Hanaanka walbarashada gaarka way wehliyee muraaja’o sanadleega
IEP ii meeleenta, taasoo ki saleysanyo Ma’luumaad sida qiimeen
rasmi eh ii mid rasmi in haayne, indho indheen ii horumarka li ki
suubiyi yoolka ii hadafdheeda IEP woqtiga li roogo.
Dabagal ii Muraaja’o sanadeedka IEPs
Meeleynta
Horumarinta ii Ansihinta IEP
Go’aanka Haq in Lahaanshaha
Qiimeen
Gudbis
Aqoonsiga/Halowka Ilmooga
-
2 Walbarashada Gaarka Buug-yaraaga Nidaamka Badbaadida New
Hampshire Abriil 2018
Aqoonsiga/Halowka Ilmooga Qof welba canugii iyii ku shakiyaan in
usi/iyi qabto itaaldaro ama qabo baahi walbarasho gaar eh in soo
diri koraan. Way intaas dheeraa, iskoolada degmada oo dhan ee
isti’malayaan qaabka walbarashada gaarka eh, way waa ini halaan,
eddeeyaan, oo iyi qiimooyaan dhamaan ilmooga liinku shakiyo
itaaldaro da’diyoona ato 2.5 sano jir ama ku wiin laakiin ku yar 21
sano jir si liin hubiyo in ilmoogaas li hali, li eddaayi, oo iyi
halaan adeegga in baahinyiin.
Ki Wareejin ii Go’aan ki Wareejin Maddii adi, ma’alin ama lang
kaleet ku shakiyo in ilmo qabaan itaaldornaan oo in baahinyo
walbarasho gaar eh, iskoolka degmada way luku fadeeye in soo
wareejhiyo. Hoo wareejinta ku kooyto qof adi inka ahaayne, oo
nagada koro ma’alinka ilmooga, isla markiiba qoraal ahaan ayaa liki
soo wargeliyee, in wareejin la suubiyi. Kulun go'aan wareejin,
kasoo adina liki marti qaadi doono, waa in 15 gee’ gudaashoo li
qobodaa laku bilaabo maddii gudbinta li hali. Kulunkun (dhamaan
kulumeeda Koohda IEP haatow) way waa in la qobodaa waqti, saa’ad,
ii meel adi ii iskoolkaba ke heliyi kortaan. Koohda IEP way
suurtogal etaa in iyo go’aamiyaan inin jirne wal tilmaamow in
unugaa in qabne itaaldoro oo anin baahinaayne baahi walbarasho gaar
eh ama baahi gaar eh ii adeegyo la hiriiryo oo waqtigaan iskoolka
unugaa iskoolka si kaleet oo aadiga eh sida adeegga walbarasho ee
aadiga ki kaalmooyo koro. Hoo kaleet, way go’aamiyayana ini jerto
sabab kaleet oo liinku shakiyo ini unnuga suurtogal eto in usi qobo
itaaldornaan oo in baahinyo ini li qiimooyo.
Iskoolka way waa ini ki siyaa digniin qoraal ee go'aankii Koohda
IEP. Ogeysiiskan way waa “Ogeysiiska Qoraalka Hore” ee ki sharahan
bogga 6 ee buug yaragan. Haddii Koohda IEP go’aamiso in imtixaan
dheeraad muhiim liin baahinyo, maddaas sidoo kaleet ogeysiiska
qoraalka hore way la so’ode doonee ogolaansho waalidiinta si
qiimeen shaqsi kasta ee liin baahinyo liin suubiyi fadii si liin
ogaado haddii unugaa qabo itaaldaro aafimaad.
Qiimeen Maddii ilmoogaa la fadaaw in liin tehgeliyo walbarasho
gaar eh, ogolaanshagaa oo qoraal eh iye li fadee kohor inti liin
qiimoyne. Iskoolka degmadaa iye qobodee qiimeenta, adda wal qarash
kiinka bahaaw ma jiro, lan in tababaran oo shahaado ama batanti
qiimeeye haysido imtixaan ku qaado. Kudambe maddii iskoolka degmada
halaan ogolaanshigaa oo qoraal oo qiimeenta eh, qiimeenta inki
horreyto way waa in laka dhamaayaa 60 beri gudaashoo. Dib in
qiimeeyowka, hoola qiimeeyowka may waa inii liki dhammaayo 60 beri
gudaashoo oggolaanshaga waalidka kudembe ama gebogebada
dheereeyowka oo inki badanayne 30 beri.
LEA may waalidiinta siiyi doonanaa nuqul ku mid eh qiimeenta
imtihaanka lankii biyi ii warbihin linku fiirsidaw 5 maalin ka hor
inta shirka Koohda IEP al qobone oo qiimeenta ii warbihinta laku
fiirsadow iye luku doodee. LEA may biyi doonanaa warbihintii uyu oo
in diraayaa waalidiinti too boostada Mareykanka ilaa waalidiinta ii
LEA ki heliiyaan inii qaab kale ku diraan. Hoo adi inka
qanacsinaayne qiimeenta iskoolka degmada qobodeen, way iskoolka
degmada ku odsidi kortee in ki siyaan qiimeen walbarasho oo madi
banaan kasoo adi qarash inkin ki fidhine.
Hooba qiimeenta li dhamaayo, may laku siiyeyee qoraal
koobon.
Qeebta Go’aan ku deerista Haq in ahaadowka ii Itaaldoroda Maddii
qiimeenta li dhamaayo, Koohda IEP way isticmaalasee Ma’luumaadkaas
si in ogaato haddii unugaa haq in leyo in halo walbarasho gaar eh
ii in kale. Si haq liinka halo, unugaa way waa in qabaa itaaldoro
oona in baahinyaa walbarasho gaar eh ama walbarasho gaar eh ii
adeegyo la hiriiro manfaco walbarasho. Maddaas unugaa way liin
tehgeliyeyee hal ama mid ku mid eh nuu’yada itaaldoro gaar eh oo ki
qoronto Heerka NH 1102.01(t). IEP may waa inii kulumaan sediidii
sanaba hal mar si go’aan unku deeraan haq in weeladowka
walbarashada gaarka eh.
IEP Soo Saarowshe 30 maalmood gudaashoo walaagii ku dambooyo
kudib maddii la ogaado in unugaa haq in leyo walbarashada gaar eh,
Koohda IEP kulumaayan si unugaa liinka qorsheeyo Barnaamij
Shakhsiyadeed ee Walbarasho oo lin kasaw (Individualized education
program) (IEP). IEP-ga li soo gaabiyi ma taaba galow ilaa ii intii
adi ka ogolaato oo adi sahiihto. Koohda IEP way la socotee qeeb
gaar eh oo liska rabo ee ke qoran Heerka NH Ed 1109.01 ii
1109.03.
-
3 Walbarashada Gaarka Buug-yaraaga Nidaamka Badbaadida New
Hampshire Abriil 2018
Mar haddii unugaa haysado IEP, muraajico/dib in fiiriyaayanaa
kulunka Koohda IEP sanadkii hal nibir. Unugaa way waa in ki weelo
meelii IEP ki heliyeen maddii sanad iskooleedka bilaabidaw.
Ogeysiis qoron oo Koohda IEP kulanshoo eh in luku siiyo wu inki
yarraan 10 maalmood kohor intii kulunka li qobone. Ogeysiiska inii
ki jiro wu waqtiga ii meela kulunka ku ki dhiyaw, muraadka, ii
liiska dadka kooyaayaan. Ikhtiyaarka waalidka ama hay’ada,
shaqsiyaadka kale oo ilmi in le ama waayo-arag gooni eh oo li
hiriirto unnuga, oo iniski jiraan adeega li hiriirto shaqaalaga si
ki habboon ii marwelba oo habboonta, unnuga itaalka doron liki
asuumi kore. Iidoo lin baahanaane, may hushmad in ettaa waalidka
inii luku wargeliyo iskoolka muddo hore hook i asuumaana lang
dheeri. ama dad kooyaw kulunka.
Go’aaminta Meeleenta Walbarasho Ka dambe maddii IEP la soo
saaro, Koohda IEP kulumaan si liin go’aamiyo meeleenta meela inka
caaqibada yar (LRE) meelaaso unugaaga ku halow walbarasho gaar eh
ii adeegyo la hiriira sida ki qeehan IEP sheey/she.
Hirgelinta ii Dabagalka Waalidiinta, muta’alimiinta ii dadka
kaleet ee kaalinta ki leyaan in la so’odaan unugaaga horumarshey ee
markasta ii in hubiyaan baahida walbarashada unugaaga in la haqab
tiri. Haddii soo baho wel-wel ki saabsan walbarshada unugaa, way
suurto gal eh in kulun Koohda IEP lo odsodo oo balan daahitaan in
la haayne lo qobodo.
Oggolaansho Waalid
Heerarka New Hampshire ee Walbarashada Ilmooga Itaal doroda
Qabaan ~ Ed 1120.04
Iskool dheeda degmada way waa in odsidaan oggolaanshaha
waalidiinta, qoraal ahaa, walaagi walbarasho gaar eh ii adeegihii
la hiriira ee la siyaw cunug itaal doron, ii sidoo kale howlaha
kale kasoo qeeb ku ayo hanaanka walbarashada gaarka, in ku ahaayne
marhaladdo gaar eh.
Ogolaanshaha may liki jeedee:
(a) Si buuto may likinki sheegey dhammaan ma’luumaadka li
hiriirro hoola I qabadaw oo oggolaansho luku afkii aadaa amase nooc
kale oo liki hariirod;
(b) Kasti oo ki rati, Iyigoo qoraal eh, howlooga liska rahi in
la qobodayaan kasoo ogolaanshahaaga liiki baahidi, ii ogolaanshaha
liki sheegi howlaha ii diiwan gelinta (hoo jiro) oo qoron oo
lugudbiyaw ii qofka liin gudbiyaw; ii
(c) (1) Kasti in siismada ogolaanshaha ato ikhtiyaari oo adi
kula nagada korto waqtigii adi fadaaso; (2) Wal isku bedelkaa
ogolaansha ficilkii horey in dhiyi wal muku bedlaaso ka dib markii
adi ogolaansho adi siiso ii ka hor intii adi anis bedelne .
Way haysatee 14 maalmood luku soo billaabo taariikda odsigii
iskoolka degmada oo qoraalka linki jiwaabaayi. Way haysitee 14
maalimood luku bilaabo taariiktata odsiga iskoolka degmada in
qoraal ahaan inka soo juwaabo waqti dheeri ah.
Oggolaanshaha waalidka way waa in qoraal ahaataa oo waana
ahaataa mid la “wargeliyi” taasi ato, way waa in adi kastaa walaaga
la soo jeediyi, walaagii dhiyi koro (faa’ido ii khasaaroba) ficilka
iskoolka soo jeediyooyo, ii walaagii Koohda IEP soo jeediyooyto
kasoo ogolaansha isbadelka liki warsidooyo.
Iskooldheeda degmada way waa in halaan ogolaanshahaaga, qoraal
kasoo ayo ka hor inta adi in ogolaane:
➢ Qiimeenta inka horooyto marka la suubiyaaw;
➢ Qodobka inka horooyo ee walbarashada gaarka eh ii adeegyada la
hiriiro ee la siyaw unnuga
itaalka doron;
➢ In sanad kasta la cusbooneysiyo IEP ga ii Meeleenta unnuga
itaalka doron;
➢ Go’aan ka gaarista ama bedelka luku subiyaw shal soo'ida itaal
doroda;
➢ Bedelka qaabka ama waqti laka daraw walbarashada gaarka ama
walbarashada gaarka ii
adeegyada la hiriiro;
➢ Qiimeen dib liin suubiyaw;
➢ Eymis sha’ab la halo koro 34 CFR 300.154(d); ii
➢ Mar kasta oo iskoolka degmada soo jeediyo sidii liin hali
fadii ceymis gooni liin leyo.
-
4 Walbarashada Gaarka Buug-yaraaga Nidaamka Badbaadida New
Hampshire Abriil 2018
Sidoo kale ogolaansho ayaa liinka baahinya: ➢ Woqti liki daro si
dib li in qiimeeyo. Iidoo jiro oggolaansho qoraal oo lamada dhini
eh,
waqtiga 60 maalmood hadidan iye lin baahanya Ed 1107.01(d) li
dheerooyo kore oo tiro maalmayaal iye luku dhigi koro mana luku
siyaadin koro 30 maalmood.
➢ Udurdaar hubnaha Koohda IEP marhaladooga qaarsho (Ed
1103.01(e)).
Husuusin: Ogolaansho qiimeenta hore maliin qaabooyo koro
ogolaansho hore ee walbarashada gaarka eh ii adeega li hiriiro.
Iskooldheeda degmada ma liinku baahinyo inii ogolaanshagaa
haaysidaan kuhor: ➢ Inta ii fiiriyayaan ma’luumaadka horey in
haaysiideen oo qeeb ku ato qiimeenta unnuga
ama dib in qiimeenta; ama ➢ Marka imitixaan fiiriyaayaan ama
qiimeen kale oo ilmooga dhan li siiyi, inku ahaayne
ogolaansho waalidiinta ilmooshoo dhon in fadaayaan.
Marhaladooga Gaarka eh: Hoo iskoolka degmada in halno
ogolaanshaha oo qoraal eyo 14 maalmood gudushee oo muujiyi korto in
iskoolka qaadeen tillaabo suurto gal eh oo i ki abiraayeen in
ogolaansho ki halaan, iskoolka degmada howl geliyi kore walyaalooga
soo so’odo:
➢ In sanad kasta la cusbooneysiyo IEP ga ii Meeleenta unnuga
itaalka doron; ➢ Go’aan ka gaarista ama bedelka luku subiyaw shal
soo'ida itaal doroda; ➢ Bedelka qaabka ama waqti laka daraw
walbarashada gaarka ama walbarashada gaarka ii
adeegyada la hiriiro; ➢ Qiimeen dib liin suubiyaw.
“Tillaabo suurtogal eh” way ku mid ataa in talefoon liin diri oo
liiska deyi ii natiijida ku soo bati talefoonkaas la weeri,
warqaddheeda likin soo diri oo (boosto li shahaadooyi ato, in la
hali rasiidshe) ii jawaab kasta oo luku haayo, ii/ama diiwangelin
kasta oo faahfaafsin sida booqosho reerka liki seedi ama goobta
shaqada ii natiijida ku soo bati booqoshooyinkaan.
Ilmooga ki jiraan xanaanada DCYF huquuq waalideedka li roojhiyi,
gobolka may soo maga’aabi koree meel gooni oo walbarasho.
Markii adiga ki fikiraaso ogolaansho, way muhiim ataa in adi
weydiiso su'aalo ki saabsan wal kast a oo adi likiin warsidooyo in
adi sahiihto.
Way muhiim ataa in adi soo noqdo foormka ogolaanshaga iskuulka
degmada in soo nagto 14 maalin gudaashoo. ama waqtiga leki
heshiiyi. Woqtiga balanta way bilaabidase tariikhda iskoolka
degmada kiin soo diri foormka ogolaansha. Fadlan tehgeli haddii
foormka ogolaansha boostada kiin ki kooyo, way suurto gal atee in
14 maalin mar hore la dhaafi waqtiga adi hali odsashada
ogolaanshaha. Adi iye mas’uuliyad koo saarinta inii ka soo
jawaabto.
Way jiree afar siyaabood ee adi inka soo jawaabo korte odsiga
ogolaanshahaaga. Adi jawaabta su'aal kasta in dooro korto way
waa:
1. Hoo ogolaansho siido, isbedelka la soo jeediyi iye dhiyi
doono. 2. Hoo ogolaansho diido, islkoolka degmada ma hergeliyo koro
isbedelka la soo jeediyi. Iskoolka
degmada way haasidee fursado oo iska deyaan in ogolaansho in
halo:
a. Way suurto gal ataa in iskoolka degmada qobodo shir kale ee
Koohda IEP oo wel welkaa luku hadalaaw;
b. Way suurto gal ataa in iskoolka degmada ka warsido in si
ikhtiyaar eh in ku qeeb qaadato hanaanka Halin Dooda ee Kale, sida
dhehdhehaadin ama shir dhehdhehaadi si heshiis liin deeri fadi.
c. Iskoolka degmada way liinku baahinyaa in soo jeediyo odsi
gaar eh qaab dhugunsi nidaam jiro.
-
5 Walbarashada Gaarka Buug-yaraaga Nidaamka Badbaadida New
Hampshire Abriil 2018
Iskoolka degmada way suurto gal ataa in isticmaalne qaabka
diidmida ogolaanshihiisa haddii adi diido in adi sahiihto ama ka
guul dareysato in ka sa jawaabto:
➢ si adi in odsato in halo walbarasho gaar eh ii adeegyo la
hiriiro markii inka horeytoba; ➢ haddii unugaag kiin seedooyo
iskool gooni ah oo adi qarash shey diibidooyto; ➢ haddii adi reerka
wal inka dhigooyto (walbarashada reerka) sida waafaqsan RSA
193-A.
Ardayda-guriga walk u baradeen oo itaaldoron si kastaba haatow,
mal ku eliyaaw inii halaan walbarasahda dad wiinaga ee bilaashka eh
oo ki habboon oo dadka itaaldoron siyeen ardayda iskuulka ee
itlldoron.
Husuusin: Haddii adi diido ogolaanshaha unugaaga in la siiyo
walbarasho gaar ah ii adeegyada la hiriiro markii koowaadba
iskoolka degmada ma liinku baahinyo in ki siiyo adeegyada oo dembi
ma galooyo diidmida in biyo walbarasho dadweyne haboon oo bilaash
ah (FAPE) ee unugaaga siiyo oo ma liinka baahinyo in qobodo shirka
IEP ama unugaa in abuuro adeegyada IEP ga.
3. Waalidiinta ilmooga itaalka doron may haysadaanaa 14 maalmood
kudambe maddii la diro ogeysiiska qoraalka hore oo hoos kooyaw Ed
1120.03 inii sihiihdo waraaqadoo iniski jiraan ogeysiiska oo
sheegayaan oggolaanshaha, ama diidmada oggolaanshaha ama
oggolaansho qeeb ku ahaato. Iido li haysado oggolaanshaha qeeb ku
ahaato waalidiinta, LEA:
(1) May balan in qabado koree waqti li heliiyo ii taariikda
kulanka koohda IEP; (2) Iidoo la rahaw, hoo waalidka odsadan Ed
1109.06(b) inii li soo geliiyo koohda IEP s
unku hadalaan isbedelka lo odsidi ii/ama ii kasoo darowka IEPy
unku hayne sidi ki husun (3) hoos; ii
(3) May diidi koraanaa inii soo galaan kulunka koohda IEP hoo
go’aansidaan in isbedelka l odsodi ii/ama ki soo darawka IEP laka
hadali kulunkii hore ee IEP. Dha’dooyinkan oo kaleet, LEA may soo
saara doontee Ogeysiis Hore iidoo la rahaw Ed 1109.06(b)(3), iido
li sharahaw sababta LEA in diidi inii soo gasho kulunka.
Madii waalidka diido mid ku mid eh ama wal badan oo adeegyada
ama hoola la qorshooyi, ii/ama odsiyada isin bedelaan adeegyo ama
hool ee qorshoo hortiis, waalidka may qoraal ki qeehayaana, arimoo
uyo diidanyiin ama odsadaayaan.
4. Hoo ki guuldareysito in 14 maalin gudaashoo ki sa jawaabto
ama waqtigii dheereyntii liki heliyi ii iskoolka degmada may soo
muujiyi koree inii qaadati tillaabooyin ma’quulgal ehoo liki halaw
ogolaanshaha, iskoolka degmada howl geliyi kore walyaalooga soo
so’odo:
a. Qiimeenta inka horooyto marka la suubiyaaw; Iskoolka way
suurto gal ataa in hoog saaro qiimeenta asaga oo isticmaalaaw halin
khilaafaad kale (bogga 13-14 ii 18-21), ama odsidaw nidaamka
dhugunsishada dacwada.
b. In sanad kasta la cusbooneysiyo IEP ga ii Meeleenta unnuga
itaalka doron: ➢ Go’aan ka gaarista ama bedelka luku subiyaw shal
soo'ida itaal doroda; ➢ Bedelka qaabka ama waqti laka dawo
walbarashada gaarka ama walbarashada gaarka ii
adeegyada la hiriiro; ii ➢ Qiimeen dib liin suubiyaw.
Iskoolka degmada way waa in meel mariyaan qorshaha la soo
jeediyi.
➢ Mar kasta oo hay'ada dad wiinaaga soo jeediyo sidii liin hali
fadii ceymis gooni liin leyo. Way luku yaabee in iskoolka degmada
in daba gelne tillaabo dheeraad inaa qaado.
c. Diidmada me eh inii ogolaati qorshoo dhamaatiyoo ama qeeb ka
mid eh iskooldheeda degmada iyoone me eh wal li mid eh ogolaansho
kili nagadow dhammaan walbarashada gaarka eh.
-
6 Walbarashada Gaarka Buug-yaraaga Nidaamka Badbaadida New
Hampshire Abriil 2018
5. Li nagadowka Hoo waalid hab qoraal eh ogolaanshaha kili
nagado, dhamaan walbarashada gaarka eh, iskuulka degmada:
1. May waajib e inii dhiibo Ogeysiis Hore oo Qoran oo eh inii
iskoolka degmada roojhiyi
doono adeegyada walbarashada.
2. May waajib e inii roojhiyo dhammaan adeegada
walbarashadagaarka eh.
3. Waajib me eh in la isticmaalo nidaamka hoola dareerto si lin
helo heliis.
4. Ma lin fiiriyaw hebiyowka walaagii lin baahanaayi in li siiyo
FAPE.
5. Mi lin baahada doono inii liki soo daro kulanka kooxda
IEP.
Maddii ogolaanshaha qoraal ahaan kili nagato, degmada may
mamnuucaase biyowka
adeegyada walbarashada gaarka eh.
6. Fadlan soo higo Lifaaqa A oo li hiriiro ka saarowka
ogolaanshaha inii la halo aymiska dad
wiinaga.
Ogeysiiska Horey Long Qori
Heerarka New Hamshire ee Walbarashada Ilmooga Itaal Doroda
Qabaan ~ Ed 1120.03
“Ogeysiis Qoraal Hore” way waa in qoraal ahaan likii siyaa ka
dib markii go'aan luku deero kasoo ayo isbedel, laakiib kuhor inta
isbedelka albilaawne. Ma’luumaadka ki qoron Ogeysiiska Qoraalka
Hore (WPN) way muhiim in eyaa maaye ii sawabta Koohda IEP in soo
jeediyooye talo ah isbedel in la suubiyo. Haddii ad odsito isbedel
eh in unugaa barnaamijshey wal luku bedelo oo go’aanka Koohda IEP
ayo in la diido isbedelka markaas WPN way waa in adi liki siyaa oo
likiin sharahaa sababta diidmida.
Iskoolkaaga degmada way waa in ki siyaa WPN, markasta oo: ➢ soo
jeediso isbedelka hore ama isbedel haq/ogaansho, qiimeen, ama
unugaa liki meelooyo
walbarasho, ama qodobyo walbarasho gaar eh ii adeegyo la hiriira
(Walbarasho Dadweyne
Haboon Oo Bilaash Ah (FAPE) ee unugaa; ama ➢ diidmo in la
bilaabo ama la bedelo haq/ogaansho, qiimeen, ama Meeleenta
walbarashada ee
unugaaga ama qodob la xiriiro FAPE ee unugaa.
WPN way sheege sida sah ee walaagii isbedelka ayo ee Koohda IEP
soo jeediyooyo ii way sheegey sawabta Koohda IEP in soo jeediyooyo
isbedelka. Way waa in lika soo ogeysiyaa, Iyigoo qoraal ato, inka
yaraan 14 maalin kuhor inta Koohda IEP insoo jeedine isbedelka ki
taliyooyto.
Ogeysiiska Qoraalka Hore (WPN) way waa in:
➢ qeexaa tilaabooyinka iskoolka degmada soo jeediyooyo ama
diidooyo ina qaado;
➢ sharahaa sababta iskoolka degmada insoo jeediyooyo ama
indiidooyo in talaabada qaado;
➢ sharahaa qaabka qiimeen kasta, imtihaan, diiwan gelin kasta,
ama warbihinta iskoolka
degmada isticmaali oo go’aanka ki soo jeediyooye ama
talaawooyinka ki diidooyo ki deeri;
➢ oo ki jiro qoraal in adi haaysito ilaalista oo hoos kooyaaso
qodobka nidaamka Badbaadida ee
IDEA 2004;
➢ kiin sheegaan sida adi in hali karto sharahaadda nidaamka
badbaadida haddii la qaado tilaabo
iskoolka degmada soo jeediyooyo ama iidooyo ma eh in qiimeenta
inka horooyto la wareejhiyow;
➢ oo ki jirto ilo adi ki weydiisidaaso kaalo si in fahamto IDEA
2004;
➢ sharahdo dalbaad kale ee kasta ee Koohda barnaamijka
walbarashada qof ahaaneed (IEP) ee
unugaa ee la soo jeediyooyo ii sawabaa liin diidi dalabaadyadan;
ii
➢ in sharahaad luku biyo sawabaha iskoolka degmada in soo
jeediyi ama indiidi talaabada.
-
7 Walbarashada Gaarka Buug-yaraaga Nidaamka Badbaadida New
Hampshire Abriil 2018
WPN way waa in qoraal ahataa oo luqad shacabka oo dhan isla
kasaw ki qoronataa; tasoo ato, mid si sahlan liin kas koro. WPN way
waa in afka qofka in dhaladi liinka sheegaa ama siyaabo qofka kasi
koro liinka sheegaa (sida afka dhegooliyaalka) haddii waalidka
isticmaalaw (inku ahaayne haddii taasi in suurto galaayne in la
suubiyo).
Haddii afka liin dhaladi ama siyaabo kale liiskala oo waalidka
liiska hadalaw oo af dhigin in ahaayne, iskoolka degmada way waa in
hubiyaa in ogeysiiska la turjumi hadal ahaan ama siyaabo kale liin
kasa koro liin qoro, in waalidka kasi walaagii ki qoronyo
ogeysiiska, ii in cadeeyn qoraal ah taalo oo turjumaan ii in
waalidka kasi walaagi meela ki yaalii.
Qiimeen Walbarasho Oo Madi Banaan
Heerarka New Hampshire ee Walbarashada Ilmooga Itaal Doroda
Qabaan ~ Ed 1107.03, 1120.07
Waalidkii qabo cunug itaal doron (ama cunug liin qiimooyi in li
siiyo walbarasho gaar eh) way haq in letaa in unugaa in halo
qiimeen walbarasho oo madi banaan.
Qiimeen Walbarasho oo mada banaan way waa qiimeen suubiyaw qof
shaqaale inku ahaayne iskoolka degmada oo shahaado in haaysido in
qiimeen suubiyo.
Haddii adi inka qanacsinaayne qiimeenta iskoolka degmada
qobodeen, way iskoolka degmada ku odsidi kortee in ki siyaan
qiimeen walbarasho oo madi banaan kasoo adi qarash inkin ki
fidhine. (Kalmada caadiga ee “qarashka dadweynaha” mi’nishee way
ataa in iskoolka degmada biyaw qarashka oo dhan ee qiimeenta ama
hubiyaaw in qiimeenta adi beeso inkiiki fidhine waalid ahaan.) Hal
nibir kaliya ayaa haq in leta in adi halo qiimeen walbarasho oo
madi banaan oo beeso inkiiki fidhine iskoolka degmada ayaa qobodee
qiimeenta adiga inka raacsinaane. Haddii adi dalbato qiimeen
walbarasho oo madi banaan, way suurto gal ataa in iskoolka degmada
ki warsado sawabta adi in diidooyto qiimeenta iskoolka degmada.
Inkastoo, alkiinku baahinaayne in sharahaad ku biiso oo tani ma
dheliyaaso in daahitaan likii suubiyo go’aanka iskoolka oo ki
saabsan haddii qiimeeyaha madi banaan beesidiis li siyaw ii in
kale.
Haddii aad odsato qiimeen walbarasho oo madi banaan oo shacabka
biyayaan, iskoolka degmada way waa in, iyadoo daahitaan aliin
baahinaane jiro, midkooda:
➢ kii rahaan oo iyi biyaan qarashka qiimeen walbarasho oo mada
banaan; ama ➢ bilaawaan nidaamka dhugunsishada dacwada si intusaan
in iskoolka qiimeentiisa ato mid haboon.
Haddii adi codsoto qiimeen walbarasho oo madi banaan, iskoolka
degmada way waa in kii wargelisaa:
➢ meela qiimeenta walbarasho mada banaan ku kooyooyto; ii ➢
shuruuduuga iskoolka degmada qusooyo qiimeenta walbarashada mada
banaan, oo ki jirto
a. meela qiimeenta; ii b. dadka qiimeenta suubiyaayan aqoontiyo
(qofka imtixaanka qaadaw).
Shuruuda way waa in la siminataa shuruuda iskoolka degmada
isticmaalaw marka iskoolka degmada qiimeenta suubiyaw. Iskoolka
degmada ma la kooyo koraan wal liki hiraaw, shuruudo ama woqti la
hiriiro waalidka inii halo qiimeen walbarasho oo madi banaan inku
ahaayne meela ii shahaadooyinka qofka imtixaanka qaadaw.
Shuruudooyinkan eed miki qasabaaso inii waalidka ikhtiyaar lahaado
qiimeeye mada banana.
Adi markasta way haq in la taa in adi la kooyto qiimeen
walbarasho oo madi banaan oo adi isku dhiibto. Sidoo kale way haq
in letaa qiimeen walbarasho mada banaan oo waalidka maalgeliyi
Koohad IEP oo liin isticmaalo in go’aamiyaan baahida walbarasho ee
unugaa. Adi miki qasbinta in qiimeyayaalkan la wadaagto Koohda IEP
ga. Inkastoo, iskoolka degmada suugto gal ato in ay weydiisidaan
natiijada ku soobati qiimeenta ayagoo in marayaan qaabka nidaamka
dhugunsishada dacwada. Iyadoo aliin fiirine qofka biyaw qiimeenta,
Koohda IEP way waa in hisaabta ki daraan natiijo kasta ee suubiyo
qiimeen walbarasho oo madi banaan, haddii qiimeenta waafiqsinto
shuruudooga iskoolka degmaga (sida kor ki sharhinto) ee go’aan
kasta ee ki saabsan qodobada walbarasho shacabka bilaashka ee ki
haboon unugaa. Sidoo kale, natiijooyinka qiimeen walbarasho oo madi
banaan way suurto gal etaa in liki soo bandhigo sida cadeyn ahaan
nidaamka dhugunsishada dacwada oo kala soocnoon la aan.
-
8 Walbarashada Gaarka Buug-yaraaga Nidaamka Badbaadida New
Hampshire Abriil 2018
Haddii Sarkaalka Dhugunsiga odsido qiimeen walbarasho oo madi
banaan sida qeeb ki at dhugunsiga, iskoolka degmada way waa in
dhiibaa qarashka qiimeenta.
Haddii Sarkaalka Dhugunsiga go’aamiyo in qiimeenta iskoolka
degmada ahaaytii mid haboon, iskoolka degmada ma liin ku baahinyo
in biyo qiimeen walbarasho oo madi banaan ama beesida kiin soo
naqo.
Walbarashada Waalid Koriyaw Ilmo In Dhaline
Heerarka New Hampshire ee Walbarashada Ilmooga Itaal Doroda
Qabaan ~ Ed 1115
Haddii unug ital doron oo in baahanya walbarsho gaar eh oo
waalidka ama ilaaliyaha an kasaane ama an meelooyo korne dadaal
ma’quulgal ah kudambe la qaadne si in halo waalidka la soo sheegi
in halne, ama haddii unuga ki jiro hanaano shar’I eh ki jiro ee
waahda ilmooga, dhalinyarada, guddiga ama lin hilsaari laga yaabo
liin maga’aawo inii matalo waalidka unnuga soo korsadihabka
go’aanka walbarashaddiis
Ma’luumaad Asturun
Heerarka New Hampshire ee Walbarashada Ilmooga Itaal Doroda
Qabaan ~ Ed 1119.01
Iskoolka degmada way haayana noocyo badan oo diiwan gelinta
walbarashada oo ki saabsan ilmooga kuwaso ii ki mas’uul eyiin.
Diiwangelinta Walbarashada mi’naashee way-way waa nooca
diiwangelinta ee liki sheegi oo ki qeehan “diiwangelinta
walbarashada” ee 34 CFR Qeebta 99 (Heerarka liki Fuliyaw Heerka
Huquuqda ii Sirta Walbarashada Qoyska ee 1974, 20 U.S.C. 1232g
(FERPA)). Way suurto gal eta in la socoto kaarka warbixinta,
horumarka warbixinta, isa soo haadirista ii diiwangelinta
aafimaadka, cajal fiidiyow, warbixinta edbinta ii koobbiyayaal
dukumentiga oo elektoroonik eh.
Diiwangelinta walbarashada tasoo la socoto “ Ma’luumaadka
Shaqsiga cadayaw ” way waa in la dhooro.
Shaqsi cadayaw mi’naashe way wa Ma’luumaad ki yaalo:
➢ magaaca unnuga, magaaga waalid ahaan, ama maga qof kale
qoyskaa ayo;
➢ cinwaanka unugaa;
➢ shaqsi cadayaw, sida soshal sekiyuurtiga unuga ama lambarka
ardayga; ama
➢ sifooyin shaqsi oo qoron ama ma’luumaad kale kasoo suurto gal
ki weelaw in si caqli gal eh
in cadaayo unnuga.
Ogeysiiska Waalidiinta Waahda Walbarashada ee Gobolka NH ama
hIyigoo ga kale way sidoo kale dalbadi korana, haysidi karana, ama
isticmaali korana diiwangelinta iskoolka. Hay’adoogan way waa in
rahaan walkasta liinka baahinyo in liki ilaaliyo Ma’luumaad kasta
ee cadayaow oo sirta ah oo unnuga iyi ku hayaan. (Fiiri 34 CFR
300.612 Ma’luumaad dheeraad eh).
Huquuqda Halowka Iskooldheeda degmada ii hIyigoo ga kale ee
ururiyayaan Ma’luumaadka, hayayaan, ama isticmalayaan
diiwaangelinta Ma’luumaadka walbarashada Shaqsi cadayaw way waa in
Ma’luumaadkan shaqsiga ila dhaqamaan si sir eh oo adi ki siyaan in
adi fiiriso ii/ama aragto diiwangelinta Ma’luumaadka unugaa.
Iskoolka degmada way waa in addeeca odsigaa in adi ki fiiriyaaso oo
muraajicodaso diiwangelin walbarasho ee unugaa 14
-
9 Walbarashada Gaarka Buug-yaraaga Nidaamka Badbaadida New
Hampshire Abriil 2018
maalmood gudaashoo kudambe geekii iskoolka halo odsiga laka
halaw ii kuhor shir kasta ee ki saabsinyo IEP ama nidaamka
dhugunsishada da'wada oo kala soo'naan in la haayne (oo ki jiro
fadhi halin ama dhugunsi ki saabsan edbin).
Helitaanka Diiwangelinta iskoolyaalka degmada way waa inii
hafidaan diiwangelinta kuwasoo diiwangelinta walbarashada gacantiyo
ki jirto, ururiyayaan, ama isticmaalayaan kasoo hoos koyaw IDEA
2004 unku ahaayne adi ii shaqaalooga iskoolka degmada ee awooda in
layaan. Diiwangelinta in la halo way waa in ay ki jirtaa maga’a
koohda, taariikta ogolaanshaha la siiyi ii ulajeedada koohda fasaha
in haysito isticmaalka diiwaangelinta haleen.
Diiwangelinta Inku Badan Hal Cunug Haddii diiwangelin walbarasho
kasta ki jirto Ma’luumaad leyo inku badan hal cunug, way haq in
letaa in adi baarto oo muraajico ki suubiso Ma’luumaadka kaliya ee
la hiriirto unugaaga ama in adi in ogaato Ma’luumaadkaas
gooniga.
Liiska Noocyada Meela Ma’luumaadka Iskoolka degmada way waa in
adi ki siisaa, marka adi du odsito, liiska noocyada ii meelooga
liki haayo diiwangelinta Ma’luumaadka walbarasho, oo liki
hafidooyo, ama iskoolka degmada ki isticmaali.
Huquuqdaa adi ki baaraaso oo muraajic ki suubiyaaso
diiwangelinta walabarshada way k mid ataa:
➢ huquuqda adi ki halaaso jawaab ku socoto iskoolka degmada oo
waqti munaasib adi ki halo faahfaahin ii turjumaan kii sharaxo
ma’luumaadka diiwaangelinta unnuga;
➢ huquuqda adi ki dalbadaaso kasoo iskoolka degmada biyaaw
koobbiyaalka diiwangelinta unugaa, haddii marhaladooga si dhagan
gal eh adi kuunku reebto in adiga ki baarto oo dib inki fiiriso
diiwangelinta inka ahaayne adiga oo koobbidheedan hali ma; ii
➢ huquuqdaada adi leto oo qof wakiil eh baaro oo murujico ki
suubiyo diiwangelinta.
Iskoolka degmada way in qaadidi koree in waalidka in amar in
haysido oo ki baaro ama dib inka fiiriyo diiwangelinta la hiriirta
cunugshoo inku ahaayne iskoolka degmada talo ahaan liin siiyi in
waalidka amar anin haaysine marka liin fiiriyo shar’iga Gobolka ee
qusooyo kasoo ilaaliow sida armimooga mas’uuliyadnimada, kala
maqnaanshiga, ii furoowka.
Beesada iskuulka Iskoolka degmada way suurto gal eta in beeso ki
soo dalaco koobbidheeda diiwangelinta oo adi likiin suubiyi haddii
beesida in horroogsidooyne huquuqdaada adi ki baaraaso ama dib inka
fiiriyaaso diiwangelintan. Iskoolka degmada way suurto gal ataa in
beeso in qaadane in la soo halo ama gacanta liki dhigo
diiwangelinta taasoo hoos kooyaasho IDEA 2004.
Diiwangelinta Odsiga Waalidinka Liin Bedeli Haddii adi aminsinto
in Ma’luumaadka diiwangelinta walbarashada ee ki saabsan unugaa
luku aruuriyi, hafidooyo, ama liin isticmaaloyo oo hoos kooyaaso
Qeebta B ee IDEA 2004 sah in ahaayne, marin-habaabin ayo, ama gef
ki ato sirta ama huquuq kale ee unnuga, way suurto gal ataa in adi
iskoolka degmada kasoo hafidayaan Ma’luumaadka in wal luku bedelo
Ma’luumaadka. Iskoolka degmada way waa in go’aan ku deeraan in iyi
bedelaan Ma’luumaadka si qatbo odsiga, oo idina ki so wargeliyaan
go’aansho, waqti munaasb, woqti suurto gal ato ii rasiidka
odsigaaga.
Fursad Dhugunsiga Haddii iskoolka degmada diidaan inaa bedelaan
Ma’luumaadka sida odsigaaga ki cadyo, way waa in kiila soo
so’odsiiyaan in kiin diideey oo kiila teliyaan huquuqdaada
dhugunsiga waqti ma’quul eh.
Nidaamka Dhugunsiga Qofka dhugunsiga qobodaw way waa in ahaadaa
qof dano toos inka la haayne natiijida ku soo bahaaso dhugunsiga.
Way haq in la taa in dhugunsiga liki soo wargelisyo, adeeymo arinta
la hiriirto adi sheento, oo loko gargaaro ama qof ama dad badan ki
metelaan, oo ki jiro abukaati. Go’aanka dhugunsiga way waa in waqti
munaasib ah dhatiyee la qobodaa oo liin wareejiya dhugunsiga
adeemooga dacwada way haadir ki ahayi. Go'aanka way waa in wehliyaa
adeeymo kooban ii sababooga go'aanka. Haddii, natiijida dartiyee,
iskoolka degmada go’aansido in Ma’luumaadka sah in ahaayne,
marinhaabin aho, ama haddii kale gef ki ayo sirta ama huquuqooga
kale ee unugaa, markaas way waa in Ma’luumaadka wal luku bedelaa oo
adiga qoraal ahaan likiila soo so’odsiyaa.
-
10 Walbarashada Gaarka Buug-yaraaga Nidaamka Badbaadida New
Hampshire Abriil 2018
Natiijada Dhugunsiga Haddii, natiijada dhugunsiga dartiyee,
iskoolka degmada haddii go’aamiyo in Ma’luumaadka sah in ahaayne,
marinhaabin ayo ama haddii kale gef ki ayo sirta ama huquuqda
unnuga, way waa in ki soo wargelisaa meela sahda eh, diiwangelinta
iyi koo haayaan oo unnuga ki saabsan, qoraal unku hadalayaan
Ma’luumaadka ama iyagoo ki siyayaan sababooga adiga iniin ki
raa’sinayne go'aanka iskoolka degmada. Haddii iskoolka degmada soo
bandhigo diiwangelinta (Qeebta qusooyto) dad kale, sidoo kale
sharahaad eh dadka liin bandhigi la socotaa. Qoraalkas way waa la
hayaa Iyigoo Qeeb lunku weelaw diiwangelinta unugaa ilaa ii
diiwangelinta (ama Qeebta qusooyto) iskoolka degmada gacantiyoo ki
jirto. Haddii iskoolka degmada soo bandhigo diiwangelinta (Qeebta
qusooyto) dad kale, sidoo kale sharahaad eh dadka liin bandhigi la
socotaa.
Ogolaanshi In La Soo Bandhigo Ma’luumaad Adeeyaw Shaqsiga Unku
ahaayne haddii Ma’luumaadka ki jiro diiwangelinta walbarashada oo
la soo bandhigi way waa mid amar waalidka luku haayo oo hoose
kooyaaso FERPA, ogolaanshigi way waa in la halaa ku hor inta al soo
bandhigne Ma’luumaadka shaqsiga cadeeyaw oo alin soo bandhigne
dadka inku ahaayne mas'uuliyiinta hay’adoo ga ku Qeeb qaadidooyaan.
Inku ahaayne marhalo qaarsho oo hoose liki sheegi, ogolaansho mal
kiinku baahinyo ku hor inta Ma’luumaadka qofka cadeeyaw in halne
mas'uuliyiinta hIyigoo ga ku Qeeb qaaIidooyaan ee ulajeedada shirka
IDEA 2004 liinku baahinyo.
Ogolaanshaa, ama ogolaansho ee cunug haq in leho oo deeri da'da
18 jir, way waa in la halaa ku hor inta Ma’luumaadka shaqsiga
cadeeyaw in halne mas'uulyaalka hIyigoo ga ku Qeeb qaadidooyaan
ayagoo la siiyo ama ayagoo dhiibaayaan qarashka adeegyada.
Hoo unugaa ki jiro, ama in jeedo iskool gooni liin leyo kasoo
inka yaale inka iskoolka degmada ee meela adi degento,
ogolaanshihaa way waa in la halaa ku hor inta Ma’luumaadka shaqsi
ee cadeeyow oo ki saabsan unugaa al siine mas’uulyaalka iskoolka
degmada meela iskoolka gooniga liin leyo ki yaalo ii mas'uulyaalka
iskoolka degmada meela adi degento.
Dhoritaanka Ma’luumaadka Iskoolkaaga degmada way waa in iyi
dhooraan Ma’luumaadka shaqsiga cadeeyaw oo iyi uruuriyeen, haayaan,
biyayaan, ii tillaaboyinka iyi ki baabiyayaan Ma’luumaadkaas. Hal
mas’uul oo ku tirsan iskoolka degmada way waa in mas’uuliyaddaas
qaado si liin hubiyo Ma’luumaadkaas shaqsiga cadeeyo oo sirta eh.
Dhamaan dadka ururiyayaan ama isticmaalayaan Ma’luumaadka shaqsiga
cadeeyaw way waa in la siiyaa towobar ama tilmaan ki saabsan
sharciyada Gobolka ii hanaanka ki saabsan arimaha sirta eh ee hoos
kooyaaso IDEA 2004 ii FERPA. Iskool degmo kasta way waa in sugaan,
baaritaanka dadweynaha, magacdheeda ii booska shaqaalaha ku
shaqeeyaaw ee hayada ki tirsan oo gacantiis ki jirto Ma’luumaadka
shaqsiga cadeeyaw.
Baabi’inta Ma’luumaadka Iskoolka degmadaada way waa in adi ki
wargeliyaan markii Ma’luumaad shaqsi ee qofka cadeeyaw uruuriyo,
sugaw, ama isticmaalaw, maliinku baahinyo in unugaa siiyo adeegyo
walbarasho. Ma’luumaadka way waa in la baa'biyaa markii adi
codsoto. Baabi'yow way liki jeedee sidiis la baabi’yo ama luku
tirtiro macluumka cadeeyow oo luku weelo Ma’luumaad qofka in
cadaayi korne qofkii usi ayo. Inkastoo, iskoolka degmada way waa in
sugaa diiwangelinta roogtada sida magaaga ardayga, cinwaanka, ii
lambarka talefoonka, fasalka dhigidaw ama dhigidaaso, diiwangelinta
haadiritaanka, fasalada dhigidi, heerka fasal ee dhamaayi, ii inta
sanad ee dhamaayi.
Iskoolka degmada ma baabi’iyow diiwaanka leya ardayda itaaldoron
kahor intii ka deeraw maalin dhalashadiis 25aad, anka ahayne kahor
intii la halne ogolaansho qoraal oo waalidka ka kooyi ama,
meeshaasoo laka dalban koro, ardayga oo wiinaadi. Iskoolka degmada
may haaya done nuqul ku mid eh IEP inki damboyti oo dhaqangali
kahor intii ardayga unku bane walbarashada gaarka eh ilaa arday
maalintii dhalashada ee 60aad. Iskoolka degmada may waalidiinta ii
ardayda wiiwiin siiyeyee ogeysiis qoraal eh ii waraaqo baabi’inta
nidaamka iidoo lan fiiriyaw qalnjebinta ardayga ee shahaadada
dibloomada iskoolka sare ee aadiga eh ama gudbiyowka huquuqda ama
mid alla midii marka hore dhiyaw. Iskoolka degmada may dadwiinaga
in qeebiyi doonee ogeysiis waraaqoo nidaamka baabi’inta inka yaraan
sannadkii hal mar.
Huquuqaha Bedelka Heerarka hoos kooyaaw FERPA ee 34 CFR 99.5(a),
huquuqda waalidiinta ee la hiriira diiwangelinta walbarashada way
liin gudbiyeye ardayga marka 18 jir ardayga deero.
-
11 Walbarashada Gaarka Buug-yaraaga Nidaamka Badbaadida New
Hampshire Abriil 2018
Ashtakada Walbarashada Gaarka eh Heerarka New Hampshire ee
Walbarashada Ilmooga Itaal Doroda Qabaan ~ Ed 1121
Go’aanka waalidiinta deeraayan eek i saabsan ilmooshoo may waa
inii ki saabsanyaaqoonta ii kasmada huquuqdiyoo ii nidaamka
badbaadada. Tan may in baahantaa wada hadal furan oo aaminaad in
dhahoyto waalidiinta ii iskoolka degmadiyoo. Haddii dhibso siyaado,
hanaanka ashtakada may waa hal qaab waalidiinta ama dadka kaleet an
isti’maali koraan inii ki haliyaa arinta ka haysato iskoolka
degmada.
Haddii Ashtako Feelgareeyaso Ashtakada way waa in la
socotaa:
1. hadal qoraal in iskoolka degmada gef in jeeysideen
shuruudooga IDEA 2004; 2. hadalka runta qoraalka ki bees
gareysinto; 3. sahiiha ii sida likiila soo hiriiaw qofka ashtakada
feelgareeyooyo; ii 4. haddii gef liski eedooyooyo oo la hariirto
cunug gaar eh:
a. magaaga ii cinwaanka meela unnuga degenyo; b. magaaga
iskoolka unnuga dhigidooyo; c. haddii unnuga ayo cunug ama
dhalinyaro reer in lahaayne, ma’luumaadka unnuga meela
lukul hiriiraw, ii magaaga iskoolka unuga dhigidooyo;
d. qaabka dhibka arinta unnuga si in qobsiti, oo la socoto
dhacdada dhibaatada la socoto; ii e. halinta la soo jeediyi oo
dhibaatada liki haliyaw ilaa inta la ogyo oo liin hala koro
waqtiga
ashtakada la feelgareeyayi
Ashtakada way waa in ki eedeytaa gef la gali in jiro oona inka
badanaaye hal sano ku hor taariiqda ashtakada la soo diri.
Askhtakada way liin direeyee: Commissioner of Education New
Hampshire Department of Education 101 Pleasant Street Concord, New
Hampshire 03301
Qofka ashtakada feelgarooyaw way waa in koobbi dacwada in diraa
iskoolka degmada isla waqtigii adiga ashtakada in diraaso Waahda
Walbarashada ee Gobolka New Hampshire. Haddii adi jeelo Ma’luumaad
dheeraad ah oo ki saabsinyo walagii inka jirne, la soo hiriir
Waahda Walbarashada ee New Hampshire, Hafiiska Walbarashada
Gaarka.
Hanaanka Ashtakada
1. Ka bacdi markii la halo ashtakada feelgarooyi waalidka,
ururka ama shaqsiyaad Gobol kale ku so’odaan, ashktada dib ayaa way
in fiiriyeyee Hafiiska Dacwooyinka ee Hafiiska Walbarashada Gaarka
ee Waahda Walbarashada ee Gobolka NH.
2. Kudambe maddii iskoolka degmada halo koobi ashtakadaa eh oo
ku kooyi lanka ki da’wooyaaw, iskoolka degmada may doorada koree
inii abuuro Qorsholiki Haliyaw. Qorshaha liki haliyaw maywaa qorsho
qoron oo soo saareen iskoolka degmada oo ki taliyaw tallaabada
degmada oo li aamminsanya inii too ama wal badan halin doonto, ama
dhamaan da’wada ashtakada ki jirto. Qorshahan may siiyey waalidka
dadaal oo lamada dhini hal ki sheenayaan. Haddii waalidka ii
iskoolka degmada ki hiliyaa inii too, ama walk u mid eh ama da’wada
dhammaantiye, ashtakada walbarashada gaarka eh may dareero kortee
iidoo ki saleysan arimoo soo heri. Mar haddii waalidiinta ii
degmada ki hiliyaan Qorshaha in wal la Haliyo, ashtakoodaha may
waajib ki ahaa inii in sheego Waahda Walbarashada inii ii ashtakada
ku saaraayaan.
-
12 Walbarashada Gaarka Buug-yaraaga Nidaamka Badbaadida New
Hampshire Abriil 2018
3. Haddii ariinta ato mid ki haboon hanaanka ashtakada, markaas:
a. baare madah banaan way waa keeska liki qoree in uu suubiyo
baaritaan madah banaan,
qeeb ku mid ah baarintaankaas way suurto gal ataa in iskoolka
degmada qobodo; c. waraaqad ayaa loo diraa walidka ii degmada
iskoolka oo sii sheegeyso magaca baaraha,
coobiga waraaqada cabashada ii shuruucda federaalka ii/ama
gobolka ee quseeya.
4. Qofka ashtakada feelgarooyi way li siyeyee fursad usi ki saho
qaldaad kasta uu suubiyo asagoo soo koobaaw arinta oo way suurto
gal ataa in Ma’luumaad dheeraad ah iyigoo qoraal ama hadal ahaan ki
soo diro.
5. Qofka baarintaanka wedo ayaa muraajico ki suubiyee
Ma’luumaadka la so’odo, oo ki jiro diiwangelinta walbarashada ki
haboon, ii way wareeysi ila weeldhideyee adi ii mas'uuliyiinta
iskoolka ii shaqaalaha sida runta liin ogaado. Marka qofka
baaritaanka wedo dhamaaysido baaritaanshe way warbixin qoraal eh in
direeyee Waahda Walbarashada ee Gobolka NH.
6. Waahda Walbarashada ee Gobolka NH Sarkaalka Isuduwaha Halinta
Muranada ee Ashtakada Walbarashada Gaarka eh ayaa muraajico ki
suubiyi doone haddii jiraan gefef li gali.
7. Guddiga Walbarashada muraajico ayaa ki suubiyee ma’luumaadka
oo way deere go’aan ah walaagii laka sah fadii talabadaas, oo
iniski jirto, beesadii lin nagaw haddi walk a jiraan, li soo
edooyi, ki qumman baahida unuga. Goddiga go’aanka iye sahiihee.
Go’aan ayaa la soo saaree wal inku dambooyne 60 maalmood gudushoo
ka dib markii ashtakada hali Waahda Walbarashada ee Gobolka NH. Way
suurto gal ataa in waqtiga liin qobodi wal liki daro haddii Waahda
go’aamiso in jiro marhalado gooni ah oo go’aanka dib liinki
dhigaw.
8. Koox ku mid eh dhini iye may suubiyi kortee in dib liin
fiiriyo go’aankaas, 20 maalmood gudushoo markii guddiga odsiga halo
iidoo hoos kooyaaso Ed 1121.02(b). Tallaabo kasta oo sah eh oo soo
amartay guddiga oo faa’iida anka jirta unnuga itaalka doron li
hirgeliyee waana li wade ilaa gebogebada dib in fiiriyawka ii, ama
liki nagado dib in fiiris ama roogo, intii dareerto ra’faan
kasta.
9. Marka Waahda Walbarashada ee Gobolka NH go’aamiyo in jirtii
guul daro in biyi waayeen adeega ki haboon way biyi kartee beeso
liinka nagaw ama tillaabooyin kale oo laka sahaw oo ki haboon
baahida unnuga si liin hubiyo in adeegyo ki haboon li siiyo dhamaan
ilmooga itaal doroda qabaan ee mustaqbalka.
Foomamka Tusmada Waahda Walbarashada ee Gobolka NH may soo
saartey foomam tusmo eh oo koo kaalmeeyaw inii faylgareeyo howl
ashtako dareerto ii ashtakada Gobolka. Foomamkan may luku halo
koree adi oo li hiriiriaw iskoolka unnugaa, Waahda Walbarashada ee
Gobolka NH, 101 Pleasant Street Concord, N.H. 03301 ama internet-ka
Waahda oo eh:
http://www.education.nh.gov/instruction/special_ed/complaint.htm.
Malkoo baahana inii isti’maalo foomamka tusmo. May isti’maala
kortee foomkan ama tusmo foomamka kale ee k i habboon, haddiiba ki
yaalo ma’luumaad badan oo lokoo fadaw maddii adda kiin dareerto
hoola ashtakada hab-so’odka shar’iga ama ashtakada Gobolka.
Qaabka kaleet Qilaafaad Haliyawka
Heerarka New Hampshire ee Walbarashada Ilmooga Itaal Doroda
Qabaan ~ Ed 1122
Waalidiinta ii iskoolka degmada way ki dadalayana in oo xaliyaan
is af kasow la aan tan inka yar oo suurto gal ka eh. Markii adi
qabto wel-wel ama is af kasow la aan ku qabto iskoolka degmada
fadoowka la fadow in liki haliyo arinta way waa in ku soo
bilaabitaa maamulka qeebtiisa hoose hoo suurto gal ato. Markii iska
deykaan suurto gal nagada waayto ama liki guul dareysido, qaabka
kaleet qilaafaad haliyawka nooc kale oo rasmi ah in la qadaa sida
dhehdhehaadin ama shir caadi suurto galka ah. Degmo dugsiyeed way
suurto gal ataa in iyi kiin soo jeediyaan qaab, oo iskooldheeda
doorideen in iyi in isticmaalne habka dhehdhehaadinta, fursad liki
kulumaw, waqti ii goob labadiinba siin fayle oo lamadiinba dan siin
ki jirto.
http://www.education.nh.gov/instruction/special_ed/complaint.htm
-
13 Walbarashada Gaarka Buug-yaraaga Nidaamka Badbaadida New
Hampshire Abriil 2018
Haddii meeloogaan in ahaayne meelo in haboonaayne ama liki
guuleysido waayo markaa way feelgarooye kortaa ashtako ah
hab-so’odka shar’iga oo suuban ee lama kooh oo wedaan dhugunsiga
hab-so’odka shar’iga oo suuban.
Fidhi Dhexdhexaad Fidhi dhexdhexaad ka ikhtiyaarwa oo lamadiinba
adi ii iskoolka degmada in furun. Way waa mid iska wah inqobso ah
oo qaabsheeyna qorsoodi ahaan in qobodaayaan dad hirfid in la yaan
oo (dhehdhehaad) eh oo lamaba dhiniba oo dooda qabaan
dhugunsudayaan si lamada dhiniba talo inki soo jeediyaan in amarka
qaadidaan ama diidaan. Waalidka way dalbadi koree in iskoolka
cunugshoo Waahda Walbarashada ee Gobolka NH ki feelgarooyo odsi.
Fidhi dhexdhexaad adeega iyi qobodayaan bilaash wa oo way biyee
Waahda Walbarashada ee Gobolka NH. Haddii adi jeelo Ma’luumaad
dheeraad eh, fadlan weer hafiiska Sharci dejinta ii Garnaqa ee
(603) 271-2299.
Iskoolka degmada way waa in qaadidaan dhehdhehaadiya roogo in
adi ii iskoolka degmada inka kiinka ogolaado si arinta liin haliyo
sida hoos kooyaaso IDEA 2004 kasoo ki qeehan qaabka walbarashada
gaarka eh oo ki jirto arinta ku soo bato feelgareeska ashtakada
hab-so’odka shar’iga oo suuban. Sidaas- dartiyee, dhehdhehaadinta
way liinka tala galeey in haliyo dooda sida hoos kooyaaso IDEA
2004, haddii adi ashtakada hab-so’odka shar’iga oo suuban adi
feelgarooyti si adi in codsoto nidaamka dhugunsishada dacwada ii
haddii kale.
Hanaanka way waa in hubiyaa in qaabka dhehdhehaadinta ayo: ➢
iska wal inqobsi ahaan in galooytaan adi ii iskoolka degmadaba;
➢ ma liin isticmaali koro in la niiska diido ama liisku daahiyo
huquuqdaada eh nidaamka dhugunsishada dacwada, ama likiinka diido
huquuq kasta ee adi leto kasoo hoos kooyaaso IDEA 2004; ii
➢ hoolaas way qobodeyee dhehdhehaadiye in qalamo oo dhehdhehaad
eh kasoo liin towbari tabta dhehdhehaadinta.
Iskoolka Degmada Iskoolka degmada way li kooye koree hanaan liki
haliyaan dooda oo adi ii iskoolkaa liin soo jeediyo koro haddii
hanaanka dhehdhehaadinta la qaadido waayo. Iskoolka degmada way adi
ki siyaayana fursad kila kulunto, waqti kasta ii meel kasta ee adi
kiin fudud, ayagoo wededaan qof kasaa in la haayne dano shaqsi ama
mid shaqo gaar eh oo inku kooyaw dooda halintiyee walaagii ku soo
baho: ➢ kasoo heshiis kila jiro dadka haliyooyo khilaafaadka ee ki
haboon, ama Harunta
Ma’luumaadka Waalidka ama harunta ilooga waalidka ee New
Hampshire; ii ➢ kasoo shahayaan manfacyaalka oo adi kii
dhiirigeliyayaan isticmaalka haanka dhehdhehaadinta.
Waahda Walbarashada ee Gobolka New Hampshire Waahda Walbarashada
ee Gobolka NH way sugayaana liiska dadka dhehdhehaadiyaalka in
qalamaan oo kasayaan shar’iga ii heerarka la li hiriiro qodobyada
walbarashada gaarka ii adeegyada la hiriiro. Waahda Walbarashada ee
Gobolka NH way waa in dooradaan dhehdhehaadiyayaal, markiiba, ama
nidaam kala oo kala soocnoon inka jirne in dooradaan.
Waahda Walbarashada ee Gobolka NH ayaa mas’uul ku ato qarashka
hanaanka dhehdhehaadinta, oo la socoto qarashka shirarka. Kulun
kasta ee hanaanka dhehdhehaadinta way waa in waqti haboon la
qobodaa oo laka qobodaa meel adi ii iskoolka degmada siin
fudud.
Haddii adi ii iskoolka degmada halisaan muranka isin oo in
marasaan hanaanka dhehdhehaadinta, lamada koohba way waa in galaan
heshiis ki qoran qaraarka oo kas oo: ➢ ki qoran in dhamaan
go'aanada dhiyeen inta so’odii dhehdhehaadinta naga doono mid sir
eh oo
cadeemo ahaan aliin isticmaalo karne nidaamka dhugunsishada
dacwada ama tillaabo sharci ah ka qaadid ee shicib oo raacsan;
oo
➢ lamadiinba adiga ii wakiilka iskoolka oo amarka in laye
heshiiska iskoolka degmada sahiihayaan.
Heshiishka dhehdhehaadinta oo qoraal eh, sahiihan ayaa aye mid
mahkamada Gobolka fuliyaaso awoodna in leto hadka awood shar’iga
(amarka mahkamada oo hoos kooyaaso in dhugunsito nooc kasta oo kees
tasoona hoos kooyaaso shar’iga Gobolka) ama mahkamada deegaanaka
Mareykanka. Wadahadalka dhehmati inka liki jirii dhehdhehaadinta
way waa in ahaadaa mid sir eh. Wadahadal kasta ma liin isticmaalo
koro sida cadeen ahaan mustaqbalka nidaamka dhugunsishada dacwada
oo dhiyaaw ama tillaabo sharci ah ka qaadid oo shicib oo ku dhiyo
mahkamada dowlada Federaalka ama mahkamada Gobolka kasoo gargaar ku
halaaso IDEA 2004.
-
14 Walbarashada Gaarka Buug-yaraaga Nidaamka Badbaadida New
Hampshire Abriil 2018
Dhehdhehaadiye Inkala Soo’naayne Dhehdhehaadiye:
➢ may nagada koree shaqaale in shaqeeyaaw Hayada Walbarashada
Gobolka (SEA) ama
iskoolka degmada ee lugta liki leto walbarashada ama daryeelka
unugaa; ii
➢ ki leyo dano shaqo ama mid shaqo kasoo ku soo horjeedo
dhehdhehaadiyaha hadafshey.
Qof haddii kale in qalamaw sida dhehdhehaadiye ahaan oo in
ahaayne shaqaale ku shaqeeyaw iskoolka degmada ama hay’ad Gobol
kasoo sidiitiyeeba usi ama ii lacag siiyeen hay'ad ama iskoolka
degmada ayaan dhehdhehaadiyaalka.
Hanaanka Hab-So’dka Nidaamka Ashtakada
Heerarka New Hampshire ee Walbarashada Ilmooga Itaal Doroda
Qabaan ~ Ed 1123
Ma’luumaadk Guud oo ki saabsinyo Hab-so’odka Shar’iga oo Suuban
Adi ama iskoolka degamda ayaa feelgareeyo koro dhageysiga dacwada
ee arin kasta oo la hiriirto qorashaha ama diidmada in la bilaabo
ama la bedelo adeynta, qiimeenta ama Meeleenta walbarashada unugaa
itaal doroda haayto, ama qodobada Walbarasho dadweyne haboon oo
bilaash ah (FAPE) ee unnuga. Waqtiga hanaanka dhugunsushada way waa
45 maalin oo inka jirne 30 maain oo ato mudada dhehdhehaadinta.
Iskoolka degmada way waa in biisaa shirka dhehdhehaadinta haddii
waalidka dalbadi dhugunsiga nidaam yaalo.
Hab-so’odka shar’iga oo suuban ee ashtakada way waa in soo
eedeyaa gef in oo dhiyi oo inku badanaayne laba sano ku hor inta
adi ama iskoolka degmada ogaansho in lahaayi ama la fadaayii In oo
ogaado gefka liiska eedooyooyo oo taasi way waa in ahaataa
hab-so’odka shar’iga suuban ee ashtakada mid aassass liinku
weelooyo. Haddii adi dalbadooyto hab-so’odka dhugunsashada dacwad
si adi in halo fadii qarashkii kiin ku baho way waa in ad feel
garooyta odsigaas mudo 90 maalmood gudaashoo.
Mududaas kor ki husun ma aha mid adiga ki qusooyo haddii adi in
feelgarooyo korne ashtakada hab-so’odka shar’iga oo suuban mudadii
liinki talo gali sabab iskoolka degmada dartiyee:
➢ gaar ahaan kubeen sheegi in oo haliyi dhibaatada ki qoran
ashtakada; ama
➢ adi Ma’luumaad oo qariyi kasoo liinku baahinaayi in ki siiyo
sida IDEA 2004 qabto.
Iskoolka degmada way waa in ku wargeliyaa qarashka shar’iga mid
hoos ayo ama bid bilaash ayo ii adeegyada kale ee la hiriira oo
meela adiga degento luku halaw haddii adi dalbato Ma’luumaadka, ama
haddii adi ama iskoolka degmada feelgarooyo hab-so’odka shar’iga oo
suuban ee ashtakada.
Sida Leen Feelgareeyaw Hab-so’odka Shar’iga Oo Suuban Ee
Ashtakada Ashtakada Si adi in dalbadi la haaytii odsiga dhugunsiga,
adi ama iskoolka degmada (abukaatiga ama abukaatiga iskoolka
degmada) way waa in koohda kale in diraan hab-so’odka shar’iga oo
suuban ee askhtakada. Ashtakadaas way waa in ki qorontaa dhamaan
walyaalooga hoos ki qoran oo way waa in ahaataa mid sir ahaan liin
keydiyo.
Adi ama iskoolka degmada, midkiina dacwada feelgarooyo, sidoo
kale way waa in Waahda Walbarashada ee Gobolka NH siyaa ama in
diraa koobbi ah dacwada. Dhugunsushada nidaamka Yaalo way suurto
gal ataa in al qobone ilaa ii hab-so’odka shar’iga oo suuban luku
feelgarooyo.
Hab-so’odka shar’iga oo suuban ee ashtakada way waa in la
socotaa:
1. maga’a unnuga; 2. cinwaanka meela unnuga degenyo; 3. maga’a
iskoolka unnuga dhigidooyo; 4. haddii unnuga ayo cunug heer laawe
eh, unnuga ma’luumaadka meela luku halow, ii maga’a
iskoolka unnuga dhigidaw;
5. sifida dhibaatada dhiisi oo la hiriirto unnuga ii
tillaabooyinka la soo jeediyo ama la diidi, oo ki jiro runta la
hiriirto dhibaatada; ii
6. halinta la soo jeediyi ee dhibaatada inta la ogyo oo adiga
hadda likiin haayo ama iskoolka degmada hadda liin haayo.
-
15 Walbarashada Gaarka Buug-yaraaga Nidaamka Badbaadida New
Hampshire Abriil 2018
Hab-so’odka shar’iga oo suuban ee Ashtakada Si hab-so’odka
shar’iga oo suuban ee askhtakada horey liinka so’odsiiyi lahaayii
way waa in liin aragaa in ato mid ki filan. Hab-so’odka shar’iga oo
suuban ee ashtakada liin aragi doono mid ka filan (oo soo buuyti
dhamaan walyaalooga kor ki husan oo lusku fadaw) inku ahaayne
koohda helaaso hab-so’odka shar’iga oo suuban ee ashtakada (adi ama
iskoolka degmada) soo wargeliyo sarkaalka dhugunsishada ii koohda
kale, qoraal ahaan ki soo wargeliyo, 15 maalin gudushoo markii la
how ashtakada, in koohda heli aaminsinto in hab-so’odka shar’iga oo
suuban ee ashtakada al ku soo bane qoraalka kor ki husan ee liisku
fadaayi.
5 maalin gudaashoo ka dib markii wargelinta halaan koohda
halaayti (adi ama iskoolka degmada) oo ogaato in hab-so’odka
shar’iga oo suuban ee ashtakada ato mid ki filan, sarkaalka
dhugunsiga way waa in go'aamiyaa haddii hab-so’odka shar’iga oo
suuban ee ashtakada ku soo bati walaagii liisku fadawyi ee kor ku
husan, oo adi ii iskoolka degmada qoraal ahaan dhaqso siin ki soo
wargelisi.
Haddii lamaba koohba codsodooyaan dhugunsi dacwo oo dhoqso eh,
wargelinta way waa in sidoo kale ki qornaataa sababta anshaha ee la
dalbadooyo.
Isbedelyaalka Ashtakada Adi ama iskoolka degmada way suurto gal
ataa in isin isbedelyaal ki suubisaan hab-so’odka shar’iga oo
suuban ee ashtakada kaliya haddii isin:
➢ koohda kale qoraal ahaanki ogolaato isbedelka oo li siiyo
fursad iyi ki haliyaan dhugunsi
nidaam yaalo ee ashtakada iyidoo in marayaan shirka halinta, oo
hoos ki qeehan; ama
➢ shan maalin inki yaraayne ku hor maalinta nidaamka
dhugunsishada dacwada
bilaabidayi, oo ogoladaw sarkaalka dhugunsiga ogolaanshishey ee
bedelka.
Haddii koohda dacwoodooyo (adi ama iskoolka degmada) bedel ki
suubiyo dacwada hab-so’odka shar’iga oo suuban, waqtida shirka
halinta (15 maalin ka dib markii dacwada la hali) ii mudada waqtiga
ee halinta (30 maalin gudushoo ka dib markii dacwada la halo) mar
kale bilaw taariikta wal lu ku bedeli dacwada la feelgareeyi.
Jawaabta iskoolka degmada ee Dacwada Hab-so’odka Shar’iga oo
Suuban Haddii iskoolka degmada adiga inkin soo dirne Ogeysiis
Qoraal ee Hore (Written Prior Notice (WPN)) oo la socoto haaladda
arinta ee dacwada hab-so’odka shar’iga oo suuban, iskoolka degmada
waa, in 10 maalin gudushoo luku bilaabo markii hali dacwada
hab-so’odka shar’iga oo suuban, oo jawaab adi kiin soo diri kasoo
ka koobbinyo:
➢ sharahaad ayo sababta iskoolka degmada in soo jeediyi ama in
diidi in qaadido talaabada la
soo jeediyo ee ashtakada hab-so’odka shar’iga oo suuban;
➢ sharahaad dalbaad kale ee kasta ee Koohda barnaamijka
walbarashada qof ahaaneed (IEP)
ee unugaa ee la soo jeediyooyo ii sawabta liin diidi
dalabaadyadan;
➢ sharahaad qaabka qiimeen kasta, imtihaan, diiwan gelin kasta,
ama warbihinta iskoolka
degmada isticaali oo aassaas un ku weeli talaabada la soo
jeediyi ama la diidi; ii
➢ sharahaada saamooyinka kale oo la hiriira iskoolka degmada
talaabada oo soo jeediyi ama
luku diidi.
In la biyo Ma’luumaad kor ku husun taas iskoolka degmada in oo
dhahaan in hab-so’odka shar’iga oo suuban ee dacwada mid ki filan
in ahaayne.
Jawaabta Waalidka ee Dacwada Hab-so’odka Shar’iga Oo Suuban
Marka adi, oo ato koohdii halaayti dacwada hab-so’odka shar’iga oo
suuban, oo iskoolka degmada ama kooh kale feelgarooyaan, way waa in
jawaab adi in dirto mudo 10 beri gudahooda marka aad hesho
cabashada taas oo si taas eh inku hadalaaso haaladda dacwada ee
iskoolka ama koohda kale feelgarooyti.
Odsi Gooni ee Hab-so’odka Shar’iga Dhugunsishada Ma jirto Qeeb
ku mid eh oo Nidaamka Badbaadida ee heerka Federaalka ee hoos
kooyaaso Qeebta B ee IDEA 2004 (34 CFR §§300.500 ilaa ii 300.536)
way liin turjumudo koree in adi koo horseedo in adi feelgarooyto
dacwada hab-so’odka shar’iga oo gooni ee arinta goonida ka eh
dacwada hab-so’odka shar’iga ee horey liin feelgareeyey.
-
16 Walbarashada Gaarka Buug-yaraaga Nidaamka Badbaadida New
Hampshire Abriil 2018
Dhehdhehaadin Iskoolka degmada way waa in qaadidaan
dhehdhehaadiya roogo in adi ii iskoolka degmada inka kiinka
ogolaado si arinta liin haliyo sida hoos kooyaaso IDEA 2004 kasoo
ki qeehan qaabka walbarashada gaarka eh oo ki jirto arinta ku soo
bato feelgareeska ashtakada hab-so’odka shar’iga oo suuban.
Sidaas-dartiyee, dhehdhehaadinta way liinka tala galeey in haliyo
dooda sida hoos kooyaaso IDEA 2004, haddii adi ashtakada
hab-so’odka shar’iga oo suuban adi feelgarooyti si adi in codsoto
nidaamka dhugunsishada dacwada ii haddii kale.
Dhehdhehaadinta way leyska Fadeeyee
➢ iska wal inqobsi ahaan in galooytaan adi ii iskoolka
degmadaba;
➢ ma liin isticmaali koro in la niiska diido ama liisku daahiyo
huquuqdaada eh nidaamka
dhugunsishada dacwada, ama likiinka diido huquuq kasta ee adi
leto kasoo hoos kooyaaso
IDEA 2004; ii
➢ hoolaas way qobodeyee dhehdhehaadiye in qalamo oo dhehdhehaad
eh kasoo liin towbari
tabta dhehdhehaadinta.
Waahda Walbarashada ee Gobolka NH way sugayaana liiska dadka
dhehdhehaadiyaalka in qalamaan oo kasayaan shar’iga ii heerarka la
li hiriiro qodobyada walbarashada gaarka ii adeegyada la hiriiro.
Dhehdhehaadiyayaalka si roogto, oo wareeg, ama si kala sooc in
ahaayne ayaa liin soo dooridee. Qarashka ki bahaw dhehdhehaadinta
way qabee Waahda Walbarashada ee Gobolka NH.
Dhehdhehaadiye Inkala Soo’naayne Dhehdhehaadiye:
➢ may nagada koree shaqaale in shaqeeyaaw Hayada Walbarashada
Gobolka ama
iskoolka degmada ee lugta liki leto walbarashada ama daryeelka
unugaa; ii
➢ ki leyo dano shaqo ama mid shaqo kasoo ku soo horjeedo
dhehdhehaadiyaha hadafshey.
Qof haddii kale in qalamaw sida dhehdhehaadiye ahaan oo in
ahaayne shaqaale ku shaqeeyaw iskoolka degmada ama hay’ad Gobol
kasoo sidiitiyeeba usi ama ii lacag siiyeen hay'ad ama iskoolka
degmada ayaan dhehdhehaadiyaalka.
Kulun kasta ee hanaanka dhehdhehaadinta way waa in waqti haboon
la qobodaa oo laka qobodaa meel adi ii iskoolka degmada siin
fudud.
Haddii adi ii iskoolka degmada halisaan muranka isin oo in
marasaan hanaanka dhehdhehaadinta, lamada koohba way waa in galaan
heshiis ki qoran qaraarka oo kas oo:
➢ ki qoran dhamaan wada-hadalka siin dhehmari inta liki jirii
dhehdhehaadinta ahaado doono
mid qarsoodi eh oo alin isticmaala korne sida cadeen ahaan oo la
so’odo dhugunsiga
nidaamka dacwada ama dhugunsiga shacabka; ii
➢ lamadiinba adiga ii wakiilka iskoolka oo amarka in laye
heshiiska iskoolka degmada sahiihayaan.
Heshiishka dhehdhehaadinta oo qoraal eh, sahiihan ayaa aye mid
mahkamada Gobolka fuliyaaso awoodna in leto hadka awood shar’iga
(amarka mahkamada oo hoos kooyaaso in dhugunsito nooc kasta oo kees
tasoona hoos kooyaaso shar’iga Gobolka) ama mahkamada deegaanaka
Mareykanka.
Meeleenta Unnuga Inta La Sugaw Dacwada Hab-so’odka Shar’iga ii
Dhugunsiga Dacwada Canugaa way waa in ki sii Yaaloa meela
walbarasho ee usi ama iye ki jirto inta la sugooyo waqtiga hab-
so’odka shar’iga ee dacwada inku ahaayne qaraar kale oo ah “Meeleen
ki meel gaar eh oo inka wacan ki biyow anshah.” Haddii hab-so’odka
shar’iga dacwada la socoto arji ogolaansho koowaad ee iskoolka dad
wiinaaga, unugaa, adiga oo ogolaadaaso, way waa in la jeeyaa
barnaamijka iskoolka dad wiinaaga ee caadiga ilaa ki dhamaadaaso
dhamaan tallaawada shar’iga ee la qaadaw.
Haddii hab-so’odka shar’iga dacwada la socoto adeegyo arji ee
unugaaga ku bedelodooyo Gargaarka Hore (Early Support) ii Adeegyada
tasoo hoos kooyaaso Qeebta C ee IDEA 2004 ama sababtoo eh in unugaa
sede jir nagadi, iskoolka degmada ma liinku baahin in alankaa siiyo
gargaarka hore ama adeegyada unugaa helaayii. Haddii liin ogaado in
unugaa haq in leyo IDEA 2004 oo adi ogolaansho in siiso in unugaa
halo walbarasho gaar eh ii adeegyada la hiriiraan ee markii inka
horeytii, markaas, Iyigoo lu sugaw natiijada ku soo bato tillaabo
shar’iga, iskoolka degmada way waa in biisaa walbarashada gaarka eh
ii adeegyada la hiriiro oo dooda inka jirne (kasoo adi ii iskoolka
degmada lamadiinba iska raacsintaan).
-
17 Walbarashada Gaarka Buug-yaraaga Nidaamka Badbaadida New
Hampshire Abriil 2018
Fidhiga Halinta 15 maalin gudushoo markii la halo wargelinta
dacwada ee Hab-so’odka shar’iga suuban, ii ku hor inta inbilaabine
dhugunsishida dacwada, iskoolka degmada way waa in adiga ii hubinka
ama hubnooga kale ee koohda Barnaamijka Shakhsiyadeed ee Walbarasho
(IEP) in la abaabulaa fidhiga halinta kuwasoo aqoon gaar leh in
layaan dhacdada ki cad dacwada hab-so’odka ashtakada. Kulunka:
➢ way waa in ku koobanadaa wakiilka iskoolka degmada kasoo amar
in qabo in go’aan ku
deero asaga oo ka hadalaw maga’a iskoolka degmada; ii
➢ suurto gal ma eh in kiro abukaatiga iskoolka degmada inku
ahaayne adiga oo ki wehliyo abukaati.
Ulajeedada shirka way waa in adiga kula hadalo da'wadaada
hab-so’odka shar’iga oo suuban, ii dhabta asalka in eh da'wada, in
iskoolka degmada fursad liin siiyo in haliyo muranka. Shirka
halinta ma eh mid muhiim haddii:
➢ adi ii iskoolka degmada iska rataan qoraal ahaan oo ka
tanaasulaan shirka; ama
➢ adi ii iskoolka degmada iska rataan in oo hanaanka
dhehdhehaadinta iska rataan.
Mudada Qaraarka Haddii iskoolka degmada in haline dacwada
hab-so’odka shar’iga oo suuban ee sida adi ki qanacsinto 30 maalin
gudushoo laka bilaabo maalinta la hali dacwada dhugunsashda
nidaamka dacwada (inta laka jiro mudada qaabka qaraar), hab-so’odka
shar’iga oo suuban ee dhugunsishada way suurto gal etaa in
dhiyo.
45 maalin gudushoo laka bilaabo maalinta go’aanka la soo saaro
ee bilaabidaw 30 maalin gudaashoo ee mudada qaraarka, Iyigoo ka
basan isku hagaajin la suubiyi 30 ka maalin ee mudada halinta, sida
hoose ki sharahan. Inku ahaayne meela adi ii iskoolka degmada
lamadiinba iska rateen in oo ki tanaasulan hanaanka halinta ama
isticaalka dhehdhehaadiye, ku guuldareysiga in adi ku Qeeb qaadido
shirka halinta dib ayaa in dhiyaaso waqtiga hanaanka halinta ii
dhugunsiga nidaam Yaalo ilaa ii adi ku heliiso in adi ku Qeeb
qaadato shirka.
Haddii ka dib markii dadaal suurto gal eh liin galo oo la qoro
dadaalkaas, iskoolka degmada halo waayaan ka Qeeb qaadashadaa ee
shirka halinta, iskoolka degmada way suurto gal ataa, dhamaadka 30
maalin ee mudada halinta, sarkaalka dhugunsashada ku codsooy in
keeska dacwada hab-so’odka shar’iga oo suuban gemo.
Qoraalka dadaalkan way waa in la socotaa diiwangelinta iskoolka
degmada in iska deyeen in qorsheeyeen woqti ii meel leke heliyo
koro, sida:
➢ faahfaahin diiwangelin talefoon in la diro ama la iski deyi ii
natiijada ku soo bati talefoonada
liiska deyi oo la diri;
➢ koobbiyiyaal warqadooga adi likiin soo diri ii jawaabyaalka
kale ee la hali; ii
➢ faahfaahin diiwangelin ee booqosho heerka ama meela adi ku
shaqeeyooto liki soo
suubiyi ii natiijada ku soo bati booqoshooyinkaas.
Haddii iskoolka degmada ki guul darooysido in oo qobodo shirka
halinta 15 maalin gudaashoo markii adi hali ogeysiiska dacwada
hab-so’odka shar’iga oo suuban ama ki guul darooysido in ku qeeb
qaadato shirka halinta, way suurto gal ataa in adi weydiiso
sarkaalka dhugunsiga si liin amro 45 maalin ee waqtiga bilaabadi
fadii dhugunsiga nidaam Yaalo.
Iska hagaajin ee 30 Maalin ee mudada Halinta Haddii adi ama
iskoolka degmada iska rataan, qoraal ahaan, in isin ka tanaasulaan
shirka halinta, markaa 45 maalin ee waqtiga dhugunsiga dacwada way
bilaabidaase maalinta ka higto.
Marka dhehdhehaadinta bilaabito ku bacdi ama shirka halinta ii
ku hor inta in dhamaane 30 maalin ee mudada halinta, haddii adi ama
iskoolka degmada ku rato, qoraal ahaan, in heshiis in jirne oo
suurto gal eh, ka dib 45 maalin ee waqtiga dhugunsiga dacwada way
bilaabidaase maalinta ka higto.
Haddii adi ama iskoolka degmada iniska rane isticmaalka hanaanka
dhehdhehaadinta, marka dhamaato 30 maalin ee mudada halinta,
lamabada koohba iska rah korto, qoraal ahaan, si liin wedo
dhehdhehaadinta ilaa ii heshiis luku deeraaw. Inkastoo, haddii adi
ama iskoolka degmada ku tala bataan hanaanka dhehdhehaadinta, marka
45 maalin ee waqtiga dhugunsiga dacwada way bilaabidaase maalinta
ka higto.
-
18 Walbarashada Gaarka Buug-yaraaga Nidaamka Badbaadida New
Hampshire Abriil 2018
Heshiis Maslaho Qoraal Haddii dhehdhehaadin luku deero murunka
ee marka lin fidhiyo shirka dhehdhehaadinta, adi ii iskoolka
degmada way waa in isin wada galaan heshiis sharci ahaan liin
dhonyo kaas oo:
➢ lamadiinba adi ii wakiilka iskoolka oo amarka in laye
heshiiska iskoolka degmada sahiihdaan; ii ➢ laku fuliyaw mahkamad
Gobol kasta ee leyo hadka awood shar’iga (Mahkamada gobolka
tasoo
amar in leto in dhugunsuto keeska noocan eh) ama mahkamada
deegaanka Mareykanka ama Hayada Walbarashada Gobolka, haddii
Gobolkaa leyo qaab kale ama hanaan kale tasoo koohaha in ogolaadaw
in weydiisido in oo fuliyo heshiiska halinta.
Mududa dib-in-fiirinta Heshiiska Haddii adi ii iskoolka degmada
galaan heshiis tasoo ka dhalati shirka dhehdhehaadinta, lamada
koohba (adi ama iskoolka degmada) way ku roojiyi koree heshiiska 3
maalin gudushoo luku bilaabo maalinta adi ii iskoolka degmada wada
sahiihdeen heshiiska
Hab So’odka Dhugunsadowka Da’wada Dhahdhahaadiyowka
Heerarka New Hampshire ee Walbarashada Ilmooga Itaal Doroda
Qabaan ~ Ed 1123
New Hampshire gudushee, Waahda Arrimaha Dibada ee NH ayaa masuul
ku ate abaabulka dhugunsiga hab-so’odka shar’iga oo suguban ii
raf’aan ku qaadadawka dhugunsiga hab-so’odka shar’iga oo suuban
go’aansheey way sitoos masuul inku ataa mahkamada.
Waahda Walbarashada ee Gobolka NH ayaa taariikta balanta
lamabadiina sii qobodee kulanka dhugunsiga dacwada hore ama
dhugunsishadaba. Sarkaalka Dhugunsiga, si liin cadeeyo arrinta
liinku hadalaw dhugunsiga dacwada, la qobodo kulanka dhugunsiga
hortiyee. Kulanka dhugunsiga hortiyee sidoo kale way waa fursad adi
kula hadalaaso halinta la soo jeediyo.
Dhugunsi si nidaam Yaalo ayaa way loqobode in ku yaraane 14
maalin ku dib marka la gabagabooyo kulanka dhugunsiga hortiyee.
Inku ahaayne haddii sabab fayle la sheeno, masuuliyiinta dhugunsiga
nidaam Yaalo way waa in 2 maalin laka hadidaa.
Huquuqda Dhugunsiga Qeeb kasta ee dhugunsiga nidaam Yaalo (oo ki
jirto dhugunsiga la hiriira hanaanka edbinta) way haq in la yaa in
oo:
➢ wehliyo oo la taliyo abukaatishey ii/ama qofka aqoonta ama
tababarka gaarka leh in leyo
oo ki saabsan dhibaatooyinka ilmooga itaalka doron qabaan;
➢ soo bandhigo cadeen ii horsheeno, su’aalo, ii dalbado in
marqaatiyaal la sheeno;
➢ mamnuuco in wal cadeen eh la sheeno dhugunsiga kasoo horey
alin soo bandhigne
koohdaas inka yaraan shan maalin ku hor inta dhugunsiga al
qobone;
➢ la halo qoraal, ama, sida ikhtiyaarkaa, mid elektoroonik ato,
kalmad-kalmad ahaan liin
duubo dhugunsiga; ii
➢ la halo qoraal, ama, sida ikhtiyaarkaa, mid elektoroonik ato,
cadeemooyga dhacdada ii go'aamada.
Huquuqo Waalidiin Dheeraad eh Dhugunsiga Way waa in liki siyaa
huquuqda:
➢ in unugaa soo bandhigo;
➢ shacabka in furo dhugunsiga; ii
➢ in la haayo diiwangelinta dhugunsiga, cadeemooga dhacdada, ii
go'aamooga adi liki siyi
adigoo walba inkiika fidhine.
Ma’luumaad dheeraad oo la soo Inki yaraan shan maalin ku hor
inta al qabane dhugunsishada nidaam Yaalo, adi ii iskoolka degmada
way waa in midkiinba midka kale in soo bandhigaa dhamaan
dukumentiyada cadeemooga, marqaatiyaalka oo qoron, ii qiimeenta, oo
ki jirto qiimeen mada banaan, oo la dhameestiri taariiktaas ii
tallooyinka la soo joodiyey oo li saleeyaw qiimoogaan oo adi ii
iskoolka degmada qorsheeyaasaan in dhugunsishada isticmaalaan.
Sarkaalka Dhugunsishada way suurto gal ataa in kooh kasta oo ki
guul daresito in oo ku soo bahaan heshiiskan ku diido in oo soo
bandhigaan qiimeenta la hiriirto ii tallo lu ku soo jeediyo
dhugunsiga iyadoo ogolaansho al ku haaysine koohda kale.
-
19 Walbarashada Gaarka Buug-yaraaga Nidaamka Badbaadida New
Hampshire Abriil 2018
Arinta La Hiriirto Dhugunsiga Nidaamka Yaalo Koohda (adi ii
iskoolka degmada) codsoda dhugunsiga nidaam Yaalo way sheegada
koraanaa arinta ah dhugunsiga nidaam Yaalo oo horey al ki soo
qaadne dacwada dhugunsiga nidaamka Yaalo, inku ahaayne haddii
koohda kale ki rato.
Sarkaalka Dhugunsiga Inkala Soocaayne Inki yaraan, sarkaalka
dhugunsiga:
➢ ma nagado koro shaqaale in shaqeeyaaw Hay’ada Walbarashada
Gobolka ama iskoolka
degmada ee lugta liki leto walbarashada ama daryeelka unugaa.
Inkastoo, shaqsiga shaqaale
aniin ahaayne hayada ato sabab kaliya oo usi/iye mashaharka
siisi hayada in oo qoboda sida
sarkaal dhugunsi;
➢ ma eh in oo dano shaqsi ama shaqo kasoo ku hor kooyo korto
ulajeedada
sarkaalka dhugunsushada ee inta socoto dhugunsishada;
➢ way waa in ahaadaa qof aqoon in leyo oo fahamsinaadaa qodobada
IDEA 2004, ii
Heerarka Federaalka ii kan Gobolka ee qusooyo IDEA 2004, ii
turjumaanada shar’iga ee
IDEA 2004 ee mahkamadooda Federaalka ii kan Gobolka; ii
➢ way waa in aqoon in la haadaa oo leyaa karti liki fuliyaw
dhugunsi garnaq, oo go'aano deero
koraa qorona koraa, iska si ela haboonyo, dhaqanka shar’iga ee
caadiga.
Go’aandheeda Dhugunsiga Sarkaalka dhugunsiga go’aansheey in
haddii unugaa hali Walbarasho dadweyne haboon oo bilaash ah
walbarashada dad wiinaga ki habboon oo bilaash eh (FAPE) way waa in
liin gudbiyaa sababo cadaalad. Arimooga qusooyto eeda gegka la
gali, sarkaalka dhugunsiga way suurto gal ata in ogaado in unugaa
in halne FAPE kaliya haddii inka filinaayne:
➢ faragal ki suubiso huquuqda unugaa oo ki hali fadii walbarasho
dadweyne haboon oo bilaash ah
(FAPE);
➢ si siyaado ah in fargal ki suubisio fursadi adi inki qeeb
qaadidi fadii hanaanka go'aan ku gaarida oo
ki saabsan qodobka walbarasho dadweyne haboon oo bilaash ah
(FAPE) ee unugaa; ama
➢ in sababti manfac walbarasho la'aan.
Haddii adi ama iskoolka degmada iska raha waytaan go’aanka
Sarkaalka Dhugunsishada dacwada, koohda way feelgarooyi kortee
raf’aan oo in diri korte N.H. Mahkamada Kore ama mahkamada
federaalka 120 maalin gudaashoo luku bilaabo woqtigii halaan
go'aanka kama dambooska ahayii.
Qodob Micneen Ma jiro qodobdheeda kor laka sa sheegi oo liin
tarjumido koro si loonku horseedo in sarkaalka dhugunsishada in
iskoolka degmada ki amaro in ku soo bato walaagii liin ku
baahinaayii Qeebta nidaamka badbaadida ee heerka Federaalka ee hoos
kooyaaso IDEA 2004 (34 CFR §§300.500 ilaa ii 300.536).
Go'aandheeda ii Go’aanka ki so’odo Koohda La tashiga ii Shacabka
Guud Walbarashada ee Gobolka NH, ka dib markii tirtiraan haqsi
ahaan adayaw, way waa in:
➢ la siyaa go’aandheeda ii go’aanka dhugunsiga nidaam Yaalo ama
raf’aan ku qaadidaa
koohda la tashiga ee Gobolka ee walbarashada gaar eh; ii
➢ oo go’aandheedaan ii go’aankaan bulsha weynta liin
diyaariyaa.
Dhugunsiga Deg-degga: Dhugunsiga Nidaamka Yaalo way 45 maalin
gudushoo Muddana Malka daraw Waahda Walbarashada ee Gobolka NH way
qabode doonee balan laka de dejiyaw dhugunsiga 20 maalin
maalindheeda iskoolka oo la halo odsiga dhugunsiga noocan oo kale.
Fidhi dhehdhehaadin way waa in la qobodaa 7 maalin gudushoo oo
go'aana laku deeraa 10 maalmooga iskoolka gudushoo. Dhugunsi deg
dega eh ayaa way la balmiyi doonee marka la soo odsido haddii:
1. iskoolka degmada in maleeyo in unnuga liki haayo barnaamijka
iskoolka ee hadda dhigidaw dhaliyi doonto in dhaawac unnuga ama
ardayda kale soo deero oo sidaa dartiyee iskoolka degmada fadaw
meel unnuga si ka meel deer ahaan walbarasho liinki siyo 45 maalin
ama ku yar, oo waalidkana inka raa’sinayne;
2. waalidka rumaaysinyo in unnuga iskoolka lu ku reebi in ku
badan 10 maalin iska higo ama 10 maalmood inta liki jiree sanad
dugsiyeedka iskoolka ku maqanaayii Iyigoo al rano qaabka
shar’iga;
a) waalidka maka raacsinyo in iskoolka cunugshey fadheesiyo meel
walbarasho ki meel gaar eh; ama
b) waalidka maka raacsinyo calaamda go’aanka muuqudo.
-
20 Walbarashada Gaarka Buug-yaraaga Nidaamka Badbaadida New
Hampshire Abriil 2018
Marka unnuga la fadheesiyo 45 maalin meel Bedel Walbarasho
Kimeelgaara (Interim Alternative Educational Setting (IAES)),
unnuga way ki sii jireeye qe meela ilaa ii: (1) sarkaalka
Dhugunsiga si kale ku go'aansido, (2) 45 ta maalin dhamaato, ama
(3) lamada koohba iska rahaan meel shal duwun. Haddii muran dhiiso,
meela unnuga liki haayo way
naqadeyee unnuga meela “unnuga sii roogaw” inta ku dhiman 45
IAES maalmood. IAES Markii 45 maalin dhamaato, unnuga way ki soo
nagadeyee barnaamijka iskoolka kasoo unnuga ki jirii ku hor
45-maalin oo ki meel gaarka ahaayti, inku ahaayne haddii Sarkaalka
Dhugunsiga amaro 45 maalin kale oo Bedel Walbarasho Kimeelgaar
eh.
Kama dameyska Go’aanka, Raf’aan, Dib infiirin Kal Sooc la’aan
Haddii waalidka ama iskoolka degmada iska raha waayaan go'aanka
Sarkaalka Dhugunsiga, way suurto gal ataa in ku feelgarooyaan
mahkamada sare ee gobolka ama mahkamada federaalka 120 maalin
gudushoo laka bilaabo waqtiga la hali go’aanka kama dambooska ee
Sarkaalka Dhugunsiga.
Mahkamada gacanta ki haayto raf’aanka way hali doontee
diiwangelinta laka soo diri dhugunsi nidaam jira oo way dheegi
doonaana cadeemo dheeraad eh haddii weydiisidaan waalidka ama
iskoolka degmada. Mahkamada way go’aan ki deeri doontee raf’aanka
ii in gargaar siiyo mahkamada kii go’aan adag ku deerto in oo ki
haboonyo, haddii jiro, kasoo sal liinku dhigaw qofka qabo (51% ama
in ku badan) oo cadeemo eh.
Muddada ii Dhugunsiyaalka ii Dib-in-fiiriga Fudud Waahda
Walbarashada ee Gobolka NH way waa in hubiyaa in ku yaraayne 45
maalin ka dib markii dhiyo 30 maalin muddada shirka halinta ama oo
ki qeehan oo cinwaan hooseedka iska hagaajinta ilaa ii 30 maalin ee
muddada halinta, in inku yaraayne 45 maalin ka dib muddadi dib liin
qobodi dhiiso:
➢ go’aan kama dambooys la ka deero dhugunsiga; ii
➢ koobbi eh go’aanka boosto liinka diro lamaba koohba.
Sarkaalka dhugunsiga way suurto gal ataa in waqti gaar eh ki
daro oo ku badan 45 maalin ee muddudii liinka tala gali ee lamada
kooh dalbati.
Dhugunsi kasta way waa in oo la qobodaa woqtigii ii meelii liin
ka tala gali oo adi ii cunugba in sahlan.
Dacwo Madani Ah, Oo Ki Jiro Waqtiga La Feelgarooyayi Kooh kasta
(adi ama iskoolka degmada) oo inka raa’sinayne walaagii ku soo baho
ii go'aanka dhugunsiga nidaamka jira (oo ki jiro dhugunsiga la
hiriira hanaanka edbinta) way haq in leyaa in ki dacwo madani ki
qaado oo la hiriirto arrinta ki saabsinaayti dhugunsiga nidaamka
jira. Raf’aanka kama dambooyska go’aanka Sarkaalka Dhugunsiga way
waa in luku feelgarooyaa mahkamada sare ee gobolka ama mahkamada
federaala 90 maalin gudushoo laka bilaabo waqtiga la hali go’aanka
kama dambooska ee Sarkaalka Dhugunsiga. Go'aandheedan oo kale oo
dhan way waa in liin diraa Waahda Walbarashada ee Gobolka NH ee
lamada kooh liinki diraa boosto shahaadooyey, oo rasiid soo naqasho
ehna la dalbadaa.
Beeso-nagga Abukaati ii Qarashka Marqaati Qabiirka Luku bilaabo
1da Janaayo, 2009; Sida qabto NH RSA 186-C:16(b)(V) talaabada la
qaadaw oo liin tiigsidaw 20 U.S.C Qeebta 1415(i)(3) kasoo beesidii
abukaatiga liin soo nago weydiyaw ama weydiisidooyo in liin soo
nago qarashka marqaatiga ee qabiirka way waa in bilaabitaa 120
maalin laka bilaabo maalinta rasiidka ee go'aanka kama dambooyska
ahaayii oo waafiqsin RSA 186-C:16-b, IV. Dhamaan go'aandheedaan oo
kale way waa in liki diraa boosto shahaadeeyey, oo rasiid soo
dhaqow eh na la dalbado.
Ma jirto wal qeebtaan reebsin ama hadidan huquuq, hanaan, ii wal
ki qoran Dastuurka, Heerka Dadka Amerikaanka Itaalka Doron ee 1990,
huquuq-la'haanshiga V ee Heerka dib in Habaynta ee 1973, ama
sharciyada kale ee Federaalka kasoo ilaaliyaan huquuqda ilmooga
itaalka doron, inku ahaayne ku hoor inta al feelgarooyne dacwo
madani ah oo hoos kooyaaso sharciyadan laka weydiiyaw gargaar sidoo
kale luku halaw qeebta hoos kooyaaso 615, hanaanada hoos kooyaaso
300.507 ii 300.510 (3/99) way waa dhamaadaan ilaa ii had sida
liinka baahinyo talaabada la horsheeno Qeebta horkooyaaso 615 ee
heerka.
-
21 Walbarashada Gaarka Buug-yaraaga Nidaamka Badbaadida New
Hampshire Abriil 2018
1. mahkamada way suurto gal ataa in waalidka dhali unnuga itaal
doroda haayto in naqto qarashka marqaatiga qabiirka oo inta dacwada
oo qeeb ku ahaaytii dhugunsiga socotii kasoo waalidka ahaayii qofka
la haayii oo marka mahkamada go’aamiso in iskoolka inku soo bane in
oo hormariyo ama howl geliyo barnaamijka walbarashada qof ahaaneed
ee unnuga, oo ki jirto meeleen ki haboon.
2. mahkamada way suurto gal ataa in diido ama yaraayo qarashka
likiin soo nagaw ee marqaatiga qabiirka haddii sarkaalka dhugunsiga
go’aansido:
a) in qabiirka marqaatiga muhiim inin ahaayni dacwada waalidka;
b) qarashka marqaatiga qabiirka ku badanto cadad suurto gal ato,
Iyigoo markaas la fiiriyaw
nooca ii meela adeegga ki yaalii ii hirfada, maga’a, ii qibrada
qabiirka marqaatiga;
c) waalidka, ama abukaatiga waalidka, iskoolka degmada in siine
digniin liila jeedo in marqaati qabiir ku qeeb qaadido dhugunsiga
sharci jira.
Arimoo Dhugunsadowka hortiyo ii Qarashka Abukaatiga
Heerarka New Hampshire ee Walbarashada Ilmooga Itaal Doroda
Qabaan ~Ed 1123.22, 34 CFR 300.517 ii RSA 186-C:16-b, V
Waalid kaas oo ayo koohda gacan- sareyto (halaan amar la jeelyo,
ama mararka qaarkood, amar kaa soo ayo ugu horeynta ahaayii mid la
jeelyo) marka dhugunsiga nidaamka jira ama mahkamada raf’aanka ee
go’aanka Sarkaalka Dhugunsiga, way suurto gal ataa in haq in leyo
in la soo nago qarashka abukaatiga ee aqli gal eh. Sida luku soo
higidaw RSA 186 – C:16-b, (V) waalidka way waa in feelgareeya dalab
oo ki dalbadaw qarashka abukaatiga mahkamada gobolka ama mahkamada
federaalka inta liki jiro 120 maallin gudushoo markii la halo
go’aanka Sarkaalka Dhugunsiga dacwada.
Cadadka qarashka abukaatiga caqli galka eh ee liki siyaaw way
liki saleeye qiimaha qofka gacan-sarooyo ee jaaliyada meela
talaabada ama dacwada adeegyada noocan liki qobodi. Mi jirto gunno
beeso ama dhoor ayaa la isticmaalee si liin hisaabo beesida
abaal-marin ahaan lin biyaw.
Waalidka qarashka abukaatishey malsoo nagaw haddii
haadiritaankashirka IEP inku ahaayne haddii shirka la qobodi ayada
oo Sarkaalka Dhugunsiga ama mahkamada amarti maa. Qarashka
abukaatiga malsoo nagaw haddii haadiritaanka kulunka halinta ama
dhehdhehaadin dartiyee ahaayi.
Waalidka way suurto gal ataa in haq anin la haayne in liin soo
nago qarashka abukaatiga waalidka ama qarashyada la hiriiro oo la
shaqeysidi ku bacdi markii iskoolka degmada in oo biyaw si arrinta
liin haliyo sheegi.
Waalidka qarashka abukaatiga haq ayaa in leye in liin tehgliyo
in liin siin nogo beesida markii:
➢ siismada qoran iskoolka degmada iye way ki suubiyey in ku
badan 10 maalin ku hor
inta dhugunsiga in bilaabine;
➢ siismada qoran waalidka mikiogolaane 10 maalin gudushoo;
ii
➢ kama dambooskii gargaar waalidka la siiyi oo in ku badanaayne
kii oo hore liin ofergareeyi in
arrinta lika dhamaayo.
Mahkamada way suurto gal ataa in amarto in qarishii abukaatiga
li kiin soo nago haddii in maleeyto in waalidka ki guuleysidi
dhugunsiga ama mahkamada raf’aanka oo haysitee sabab fayle oo inka
ogolaaydane siismadii iskoolka degmada in ki haliso arrinta.
Mahkamada way suurto gal ataa in hoos indhigto qarashka
abukaatiga waalidka liin soo naga fadii haddii in kasto in:
➢ adi ama abukaatigaa, inta socoto dhugunsiga ama mahkamada
raf’aanka, sabab la'aan liin
daahiyi halinta muranka kama dambooska ee liski haaysidii;
➢ cadada qarashka abukaatiga ku badanyo qiimaha saacada ee
abukaatiga ee jaaiyada
kasoo biyaaw adeegyaada noocaan ii leyo hirfaddo la mid ayo,
sucmad, ii qibrad;
➢ woqtiga liki qarash garooyi ii adeegooga sharci dheeraad
ahaayo marka liin fiiriyo nooca
dhugunsi ama mahkamada raf’aanka, ii arimooga luku hadalaayi;
ama
➢ waalidka abukaatisheey LEA in siine Ma’luumaadka haboon ee
ogeysiiska dalbaka hab-
so’odka shar’iga oo suubun.
-
22 Walbarashada Gaarka Buug-yaraaga Nidaamka Badbaadida New
Hampshire Abriil 2018
Inkastoo, mahkamada hoos aniin dhigaayne qarashka haddii
mahkamada ogaato in Gobolka ama iskoolka degmada si ma’quul in
ahaayne in daahiyeen go’aanka kama dambooska ee tilaabida ama
qoraal rasmi ah in ku soo diryaariyaan ama gef liin jeeysidi
nidaamka badbaadida ee IDEA 2004.
Qarashka abukaatiga ee suurto galka ayo way luku yaabee in la
siiyo Hay’adda Walbarashada Gobolka gacan- sareyto ama iskoolka
degmada ee gacan-sareyto: ➢ ha horjeedo abukaatiga waalidka haddii
qofka dacwoodaw hab-so’odka shar’iga suuban
feelgarooyo ama sabab tilaabo ki higyo dheel-dheel ayo, ma’quul
in ahaayne, ama aassaas in la'haayne; ama
➢ ku soo horjeedo abukaatiga waalidka kasoo sii wedii in sii
dacwooyo ka dib markii in cadaadi in
dheel-dheel ayo, ma’quul in ahaayne, ama aassaas in la'haayne;
ama ➢ ku soo horjeedo abukaatiga waalidka ama waalidka, haddii
waalidka qofka dacwoodaw hab-
so’odka shar’iga suuban ama tilaabada sababta higto la soo
bandhigo an sabab in haboonaayne dartiyee, sida iyidoo la dhibo,
ama la daahitaan alniin baahnaayne li suubiyo, ama si aliin
baahinaayne kor inka qaadaan qarashka dacwada.
Hanaanka Marka La Edbiyaw Ilmo Itaal Doron
Heerarka New Hamshire ee Walbarashada Ilmooga Itaal Doroda
Qabaan ~ Ed 1124
Ku saarowka in Dhigama koro Bedel Meeleen Ardayga in luku saaro
asigoo aassaas liinku weelaw arrin edebta la hiriirto, haddii
• Ku saarowka maywaa in ku badan 10 maalin iskool oo iska higto
ama
• May jiree tahanayaal ka saarow oo koobaaw habka mayweeley
kasaarowka iski darshoo maywaa 10 maalmo iskool wal ku badan,
mayweeley akhlaakhda unuga si walk u ool eh iye la mid etta
akhlaakhdii dha’dooyinkii hore oo sababti inii sheento kasaarow
faro badan; oo mayweeley sababyaalkan siyaadada eh ii sii
dheeraanta ka saarowka, tirada woqtiga iski darshoo unuga luku
saari, ki dhawaanshaha mid-mid luku saari.
Tani markii dhiiso, way waa in adi halaa koobbi ayo ogeysiiska
dhooritaanka nidaamka. Shirka koohda IEP ka dib way waa in lo
qobodaa, tomon maalin gudushoo markaa go'aanka la deero, in unugaa
luku biyo walaagi laka wedo meelen bedel, ii Koohda IEP way waa in
go'aamisaa haddii edebta ahaaytii 'calaamo’ ee itaal doroda unugaa.
Go'aan calaamo way waa go'aanka Koohda IEP in unugaa edebtiis ato
ama in ahaayne itaal dorodiisa/diyee la hiriiro. Sida tan liin
suubiyo, Koohda IEP way waa in fiiriyaan laba sheey oo suurto gal
eh:
1. Akhlaaqda (edebta) “way sabab in ahaayteey, ama si toos ama
hiriir ayaa la lahaaytii unugaa itaal dorodiis” ama
2. Akhlaaqda (edebta) oo liis warsidooyo “way ahaayteey walaagi
si tooska ee sheeni in iskoolka degmada ki guul darooysido in
hirgeliyo IEP.”
Haddii Koohda IEP go'aan ku deero in edebta ahaaytii
calaamadooga itaal doroda unugaa, markaas Koohda IEP way waa in
suubisaa mid ku mid eh walyaalooga soo so’odo:
➢ in midshoo lu suubiyo qiimeen dhaqan oo shaqaynaysa (FBA) inku
ahaayne iskoolka
degmada mar hore suubi