Top Banner
YATICH ¨ AWINAKA: Mayo 2-8 Akapach ajayur saykata ˜ nxa qullan ajayuw yanaptistani 8 JANA 60, 71 QUCHUNAKA Mayo 9-15 Aka qhipa urunakan Jehov ´ a Diosar atinisi ˜ n ¨ ani 12 JANA 125, 48 QUCHUNAKA Mayo 16-22 Wakichtat suyapxa ˜ n ¨ ani 24 JANA 54, 135 QUCHUNAKA Mayo 23-29 Jeremiasat yatiqasipxa ˜ n ¨ ani 28 JANA 65, 43 QUCHUNAKA 34567 MARZO 15, 2011 TAMAN YATXATA ˜ NATAKI
32

w11 03/15-AP

Feb 07, 2023

Download

Documents

Khang Minh
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: w11 03/15-AP

YATICH¨

AWINAKA:

Mayo 2-8Akapach ajayur saykatanxa qullanajayuw yanapt�istani

8 JANA 60, 71 Q�UCHUNAKA

Mayo 9-15Aka qhipa urunakan Jehova Diosaratinisinani

12 JANA 125, 48 Q�UCHUNAKA

Mayo 16-22Wakicht�at suyapxanani24 JANA 54, 135 Q�UCHUNAKA

Mayo 23-29Jeremiasat yatiqasipxanani28 JANA 65, 43 Q�UCHUNAKA

34567MARZO 15, 2011

TA M A N YAT X ATA˜

N ATA K I

Page 2: w11 03/15-AP

34567�

YATIYA˜

NATAKI sat revistaxa taqi kunxar Munanani Jehova Diosar jach�anchanataki qillqatawa. Nayrapachanakan-xa, kunanakas jayan pasaski ukanak unjasin yatiyanatakiwa alto torrenak lurapxirına. Ukat aka revistaxa Biblianqillqataki uka profecianakax kunjamsa jichha tiempon phuqasiski uk unjasin yatiyanatakirakiwa. Yatiyanataki sataka revistaxa, Diosan Apnaqawipaxa —alaxpachankir Diosan chiqpach gobiernopaxa— niyaw aka Uraqit jan wa-linak tukjxani ukat paraisoruw tukuyxani sasaw jaqinakar chuymachi. Ukhamaraki, uka Apnaqawin ApnaqiriJesucristor iyawsapxanapatakiw yanapt�askaraki, kunattix winay jakan jikxatapxanasatakiw Jesusax jiwana. Akarevistax 1879 maratpach jichhakamawa qillqasiski, Jehova Diosan Qhananchirinakapan qillqatawa, janiw polıticatuqit parlkiti, jan ukasti Bibliatpun yatichi, kunattix ukaw Diosan Arupaxa.Yatiyanataki sat revistaxa, Uraqpachan Bibliat yatichanataki wakichatawa, yanapt�an munirinakan churawinakapampiw uka yatichawix apasi. Janiwaljasinapakiti. Jisk�a t�aqanakaxa Qullan Arunaka, 1992, Bibliata apst�atawa, jan ukhamakanixa qhananchasiniwa. Kawkhantı MT qillqanakampi qhananchaskixaMachaka Testamento Bibliata apst�atawa (kunjamtı jichhurunakan qillqaski ukham qillqaqatawa). Ukat kawkhantı NM qillqanakampi qhananchaskixaTraduccion del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras (con referencias) espanol aruta apst�atarakiwa.

Luriri: Associacao Torre de Vigia de Bıblias e Tratados. Sede e grafica: Rodovia SP-141, km 43, Cesario Lange - SP, 18285-000, Brasil. Diretor responsavel:Augusto dos Santos Machado Filho. � 2011 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. Todos los derechos reservados. Brasilan lurata.Vol. 132, No. 6 Monthly and supplemental quarterly editions AYMARA

MARZO 15, 2011

KUNA AMTAMPISA AKAYATICH

¨AWINAKAX WAKICHASI

1 YATICH¨

AWI 8-12 JANAKAMA

Akapach ajayu katuqirinakat sipansa, ¿jiwasaxsum sarnaqsnati? Jısa. Ukampis kunjamatsaakapach ajayux jan walinakar apistaspa ukatkunjamsa Jesusat yatiqasisax Diosan qullanajayup katuqsna ukanak yatxatanasawa.

2 YATICH¨

AWI 12-16 JANAKAMA

¿Kunjamatsa Jehova Diosar taqi chuym atinisi-tas unacht�aysna? Kunjamtı aka yatichawin unj-kananixa, janiw kuna bendicionanaktı apanka-ni ukanakaki iyaw sanasakiti. Jan ukasti, taqichuymaw kamachinakapsa yatichawinakapsaist�anasa ukat akapach amuyunakxa maysarapanukunasawa.

3, 4 YATICH¨

AWINAKA 24-32 JANAKAMA

Aka yatichawinakanxa, Noe chachampita fa-miliapampita, Moises ukat Jeremıas chacha-nakampit yatxataskanani. Kunjamatsa Diosanmunanapxa wali amuyumpi phuqapxana ukatukham wakicht�at suyasax Diosan arunaka-pan phuqasirsa sum unjapxarakini, ukanakatjichhax yatxatanani. Ukatsti, kunanaksa jiwa-sax jupanakat yatiqassna ukanakax qhanawunacht�ayasirakini.

YAQHA YATICH¨

AWINAKA

3 Juma pachparakk�arintasiskasma

6 Aka revistaliyt�irinakanjiskt�awinakapa

17 ¿Kunatsa kusisitjakassna? )

20 Jilat kullakanakatjan armasimti )

Page 3: w11 03/15-AP

YATIYA˜

NATAKI ˙ MARZO 15, 2011 3

KUNAPACHAT¨I Evax jan manq�an quqan

achup manq�antana ukhaxa, akham sa-saw Diosax jiskt�ana: “¿Kunatsa uk lurta?”sasa. Ukatsti, “katariw nayarux k�arintituukatwa nayax manq�anta” sasaw Evax sarakı-na (Gen. 3:13). ‘Nayrapach jach�a katari’ sa-taki uka Supayaw Diosar jan ist�anapatakixEvar pantjasiyatayna. Uka pachpa Supayaw“akauraqin jaqinakarux” kunayman tuqit ji-chhax pantjasiyaraki (Apo.12:9).

Ukhamasti, Supayax wali nanqha amtanisaxrawa. Kunayman k�arinakampiw jan sumamuyasirinakarux pantjasiyaski. Evas ukha-maw sipitapar jalt�atayna. Ukampis janiw Su-pay mayakix jan walinakar puriykistaspati,jan ukasti, ‘jumanakpachaw sallqjasipxasma’sasawBibliax sistu (Sant.1:22).Ma arunxa, ji-was pachpaw k�arintasisin janwalir pursna.

Janiw khitis jupa pachax k�arintaskaspatisasawyaqhipax sapxaspa.Ukampis chuymasyatisaw Diosax ‘jumanakpachaw sallqjasip-xasma’ sasin amtayistu. Ukhamasti, kunja-matsa jiwaspachax k�arintassna ukat kunaamuyunakas pantjasiyistaspa ukanak sum-pach amuyt�anasawa. Biblian utjki uka sar-naqawinakaw yanapt�istaspa.

Jupanakpachaw k�arintasipxanaBabilonia markan katuntat judionakaxa,

Jerusalenar kutt�asin templo wasitat sayt�a-yapxanapawa sasaw Persia marka apnaqirCirox 537nayrapachmaranma kamachi ap-sutayna (Esd. 1:1, 2). Ukat ma maratxa, iyawsasaw judionakax kunjamtı Jehova Diosaxamtkana ukarjam templo luran qalltapxa-na. Wali kusisitaw qalltapxana, Jehova Dio-sarus wal yusparapxana (Esd. 3:8, 10, 11).

Ukampis unisirinakan jark�atax pachparu-kiw llakisinat aynacht�xapxana (Esd. 4:4).Ukat Babiloniat kutt�asin niya 15 mara-nak Jerusalenan qamxapxana ukhaxa, ja-niwmarkaxwasitat lurasinapakiti sasawPer-sia marka apnaqirinakax amtapxarakına.Marka autoridadanakax jank�akiw Jerusale-nar puripxana ukat “ch�amampi axsarayasa-wa judionakaru lurananaka sayantayapxa-na” (Esd. 4:21-24).

Ukham jan walinakan unjasisaxa, jupa-nakpachaw jan sum amuyt�asisax sallqja-sipxana. Akham sasaw sapxana: “Janırakiwtemplo utachanax” sasa (Hag. 1:2, 3). JanisDiosax templon jank�aki tukuyasinap mun-kaspa ukham amuyapxana. Diosan qullanutap tukuyankam luranat sipansa, utanakaplurasiriw sarxapxana. Ukatwa Jehova DiosaxHageo profeta tuqix jupanakar akham sana:“¿Askiti jumanakatakisti suma k�ajkiri utana-kan utjasipxanamasti, nayan utaxasti q�alatukjatakipansti?” sasa (Hag.1:4).

¿ Jiwasax kunsa uka sarnaqawit yatiqsna?Diosan amtanakapax “janıraw” phuqaska-niti sasin amuysna ukhaxa, janiw Diosanmunanap sumphuqksnati, ukatxa munana-nakas thaqhan laykux maysaruw saranuks-na. Sanani, kunapachatı ma amigon juta-nap wal suyktan ukhaxa, janır purinkipan-wa utsa apthaptanxa, ukat kunatix wakis-kani ukanaksa sum wakichtanxa. Ukampisqhipt�aniniw sapxaspaukhaxa, ¿kamachsna-sa? ¿ Janit kuns wakichxsna?

Templox jank�aki tukuyasispa ukwa Jeho-va Diosax muni sasaw Hageo ukat Zacarıasprofetanakax judionakar amuyt�ayapxana.Hageox sarakınwa: “Ch�amacht�asipxarakim

Juma pachparakk�arintasiskasma

Page 4: w11 03/15-AP

4 YATIYA˜

NATAKI ˙ MARZO 15, 2011

jumanaka aka markankir taqi jaqinaka tra-bajapxam” sasa (Hag. 2:4). Diosaw qullanajayupampix yanapt�askistani sasaw jank�akiirnaqapxanapana (Zac. 4:6, 7). ¿Kunsa jiwa-sax yatiqtanxa? Jehova Diosan urupax “jani-rakiw” sasin amuysna ukhaxa pantjassnawa(1 Cor.10:11).

Sum amuyt�asisin jan waliamuyunak apanukunani

Jehova Diosax tiempoparuw “ma machaquraqi, ma machaq alaxpachampi” apani-ni sasaw apostol Pedrox payır cartapan sana(2 Ped. 3:13). Ukat phiskasir jan wali jaqina-kaw sartapxani sasaw sarakına. Janiw Diosanurupax jutkaniti, “taqi kunas pachpakıskara-kisa, aka uraqis utjkis ukkhatpacha” sasawparlapxani sanwa (2 Ped. 3:4). Ukampis cris-tian masinakapax uka k�arinakat amuyasip-xaspa ukwa Pedrox munana, ukatwa akhamsana: “Jumanakan q�uma amuyunakamp�arxtayan munta” sasa. Jısa, uka jan wali ja-qinakax kunja pantjatapxisa ukwa qhansta-yan munana. Diosax Uma Juicio apanisaw

jan wali jaqinakar tukjana sasaw jilat kulla-kanakar amtayana (2 Ped. 3:1, 5-7, MT).

Niya ukar untasitarakiw Hageo profetaxllakin aynacht�at judionakar amuyt�ayana.‘Chuymanakam chiqapar untayapxam’ sa-saw sana (Hag. 1:5, NM ). Jısa, q�uma amuyu-nakap p�arxtayapxanapatakixa, kunsa Diosaxmarkapataki amti ukat kunsa lurani ukanak-wa amtayana (Hag. 1:8; 2:4, 5). Taqi ukanakist�asax makiw judionakax marka apnaqirinjark�atakasas Diosan templopa luran qalltap-xana. Ukat unisirinakan may kutimpi jark�at-pachasa irnaqasipkakınwa. Jan jark�ataxapxa-na ukhatxa phisqa maratakwa templo lurantukuyapxana (Esd. 6:14,15; Hag.1:14,15).

‘Chuymas chiqapar untayapxanani’Kunjamtı Hageo tiempon judionakax ay-

nacht�apkanxa, ukhamarakiw awisax ay-nacht�sna. Ukat Diosan arunakapat taqichuyma yatiyir saranax ch�amakıxaspawa.Ukampis ¿kunanakas aynacht�ayistaspa?Aka jan wali urunakanxa, awisax jan t�aqhi-sinat t�aqhistanxa. Habacuc profetat amta-nani, ma kutix akham sasaw sana: “¿Kuna-pachkamasa arnaqasıxa yanapt�ama mayisa-xa, jumasti janirak ist�kitatati?” sasa (Hab.1:2). Ukat jiwasatix jan sum amuyaskana-ni, ma arunxa, taqi kunas ukhamakıskaniwasasin amuyanani ukhaxa thayarsnawa. Dio-sar taqi chuym luqtanat sipansa, munana-sakwa nayrar uchxsna. Ukhamaw jiwaspa-chax sallqjasna jan ukax k�arintassna. Ukha-masti, kuntı Diosax Arupan siskistu ukarjamamuyt�asinasawa: ‘Chuymanakas chiqaparuntayanasawa’ ukat ‘taqinirakiw q�umaamuyunakas p�arxtayanasa’. Ukatxa, sapamaynis akham sasin jiskt�asinasawa: “¿Amu-yujarjamakit akapachan tukusinap suytxa?¿ Jan tukusxipan mayjt�asxtti?” sasa.

Suyan tiempot Bibliax parliKunjamtı Marcos libron qillqatakixa, aka-

pachan tukusinapat parlkasaxa, “amuyasip-

Ageompi ukat Zacariasampixtemplo askichapxanamaw sasaw

judionakar ch�amanchapxana

Page 5: w11 03/15-AP

YATIYA˜

NATAKI ˙ MARZO 15, 2011 5

xamaya” sasaw Jesusax sana (Mar.13:33-37).Ukat Jehova Diosan Armagedon sat jach�aurupat parlkasaxa, “amuyasipxam” sasawDiosan Arupax sarakistu (Apo. 16:14-16).¿Kunatsa “amuyasipxam” “amuyasipxama-ya” sasax kutinkutini sispachıstu? Sinti jayassuyapkaspaukhamamuyasawyaqhipax tha-yarapxi. Ukhamasti, amuyasinaw sapa may-nir wakt�istu.

Ukhamax ¿kunjam amuyumpis akapa-chan tukusinapxa suyanasa? Uk amuyt�ana-satakix utani ma jaqit Jesusax parlana. Lun-thatamp utar jan mantayanatakixa, ¿kun-sa luraspana? Arum paqaraw unnaqanapa-na. Ukatwa Jesusax akham sasin tukuyana:“Jumanakax wakicht�ata suyapxanama[wa],Jaqin Yuqapasti jan amtat horasaruw jutani”sasa (Mat. 24:43, 44).

Ukhamasti, akapachan tukusinapxa wa-kicht�ata suyanasawa. Akapachax “janıraw”tukuskaniti sissna ukhaxa jiwaspachaw k�a-rintassna. Jehova Diosan urupax janis juta-napakaspa ukham amuyasaxa, janiw DiosanApnaqawipat taqi chuym yatiyxsnati (Rom.12:11).

K�ari amuyunak apanukupxananiJiwaspach jan wali amuyunakampi jan

k�arintasinatakix akham sasaw Galatas 6:7qillqatax iwxt�istu: “Jan sallqjasipxamti [...].Kuntix jaqix yapuchki ukrakwa apthapi-ni” sasa. Kunjamtı yatktanxa, jan yapuchaturaqirux jank�akiw kuna quras jilantxi. Ji-wasax niya ukar untasitarakıtanwa, q�umaamuyunak p�iqir jan apantkanani ukha-xa, jank�akiw jan wali amuyunakax mantis-taspa. Sanani, inas chuymasan akham siss-na: “Jehova Diosan urupax jutaskapunini-wa, ukampis qhipat jutaskani” sasa. Ukhamamuyasax samaran tiempukaspasa, janisjank�achasinakaspa ukhamaw sarnaqsna.Ukat ukar yatinuqtasax Diosar taqi chuymyupaychan tuqitsa thayarsnawa. JehovaDiosan urupax jan wakichatwa katjistaspa(2 Ped. 3:10).

Ukampis ukar jan purinatakixa, “kunatixaskıki, kunatix Diosarux kusisiyki, q�umaka-raki” ukanak sapa kuti p�iqir apantanasawa,ukatxa janiw pantjasiyir jan wali amuyuna-kax p�iqir mantkistaniti (Rom. 12:2). Ukata-kix Biblia liyinasawa. Ukat sapuru liyinaniukhaxa, kunjamsa Jehova Diosax taqi kun-sa tiempopar luri ukxa sumpun amuyanani(Hab. 2:3).

Jısa, Diosat mayisinsa, Bibliat yatxatan-sa, tantachawinakar saransa ukat askinakluranatsa jan armaskanani ukhaxa, waliamuyumpiw Diosan ‘urupxa suyapxana-ni’ (2 Ped. 3:11, 12). Ukat kuna amtam-pis suyasktan ukxa Jehova Diosax sum yati,ukatwa apostol Pablox akham sana: “Aski lu-rananxa janiw qarjasinasakiti, janitix qarjt-kanani ukaxa, horasaparuw cosechxa aptha-pinani” sasa (Gal. 6:9).

Ukhamasti, Jehova Diosan urupax jani-rakaspas ukham amuysna ukhaxa, jiwas-pachaw k�arintassna. Jan ukar purinatakixchuymas chiqapar untayanasawa. JehovaDiosan urupax wali jak�ankaskapuniwa.

¿Jan lunthatayasinatakixkunsa utanix luraspana?

Page 6: w11 03/15-AP

6 YATIYA˜

NATAKI ˙ MARZO 15, 2011

Kunapachatı Jesusax 12 apostolanakaparyatiyir khitkana ukhaxa, ¿thujrunakampi wis-khunakampi apasipxam santi?

Jesusax kunjamsa 12 apostolanakapar khi-tana uka tuqit parlir kimsa libronakax maymaya parli sasaw yaqhipax sapxi. Ukampis ku-napachatı sumpach yatxatktan ukhaxa, qha-naw amuyasi. Nayraqatxa, Marcos librompitLucas librompit amuyt�anani. Marcos libroxakham siwa: “Jesusasti jupanakarux sanwa:‘Thakitakix janiw kuns apasipxatati, jan ukastima thujruk ayasipxata. Janirakiw apasipxana-makiti bolssa t�ant�sa, ni qullqsa. Wiskhum-pikiw wiskt�asiwayapxata, ma sap camisani-kirakiw sarapxata, janiw payxa’” sasa (Mar.6:7-9). Ukat Lucas libronxa akham sarakiwa:“Jan kuns thakitakix apapxamti, ni thujrsa, nibolssa, ni t�ant�sa, ni qullqsa. Ma camisak iqa-sipxam, jan payxa” sasa (Luc. 9:1-3). Akachiqanxa may maysa parlapkaspa ukhamawamuyasi. Apostolanakax thujrsa ukat wiskhu-naksa apasipkaspawa sasaw Marcos libronqhananchi, ukampis janiw thujrsa ni kunsaapapxatati sasaw Lucas libron saraki, ukat ja-nirakiw wiskhutxa kamskisa.

Ukampis kunsa Jesusax san munana uk sumamuyt�anatakixa, paypach libron unstir maqhawqha arunakat amtanani. Ukat Mateo10:5-10 qillqatansa niya uka pachpa aruna-kaw unstaraki, akham siwa: “Ma sapa camisa-ki apapxam” sasa. Ukhamasti, sapa mayniwma camisaniki sarapxana. Janiw thakitakix ya-qha camisa apapxanapakanti. Ukatxa, sapamaynis wiskhuniw sarasipkarakına. “Wis-khumpikiw wiskt�asiwayapxata” sasaw Je-susax Marcos qillqatarjamax sana. Ukampis¿thujrut kamsaraksnasa? The Jewish Encyclo-pedia sat librox akham siwa: “Nayra hebreojaqinakax thujru ayt�atapuniw kawks sa-rapxirına” sasa (Gen. 32:10). Ukhamasti,Marcosan qillqataparjamaxa, apostola-

nakax janiw kunsa apapxanapakanti, ma tuj-ruk ayasipxanapana. Ukatxa, ak amtarakinani,Jesusax kunatsa apostolanakapar ukham iw-xana ukwa uka kimsa qillqirinakax qhansta-yan munapxi. Janiw thak sarkasax yanak tha-qhirix saranukupxanapakanti.

Mateo libronxa qhanaw ukax amuyasi, Je-susan arunakap chiqaki ist�asax Jach�a Yatichi-rin arunakapxa akham qillqatayna: “Janira-ki qullqsa ni qursa, ni cobrsa apapxamti, nibolssa thakitaki apapxamti. Ma sapa camisakiapapxam, janirak yaqha zapatompsa, ni thujr-sa apapxamti; irnaqiristi wakisiwa manq�ata-napa” sasa (Mat. 10:9, 10). ¿Thujrunaksa, wis-khunaksa jan ukax zapatonaksa jaytawayap-xam santi Jesusax munana? Janiwa. Uchatapk-ta ukanakat jan yaqhampi apapxamti sanwamunaskana. Ukampis ¿kunatsa ukham sispa-chana? “Irnaqiristi wakisiwa manq�atanapa”sasaw sana. Ukhamasti, kunjamtı Jesusax WaliUnt�at Arst�awipan siskanxa, janiw uman tu-qitsa, isisin tuqitsa ni manq�an tuqitsa llakisip-xanapakanti (Mat. 6:25-32).

Qalltanxa, inas uka libronakax may mayaparli sanjamachispa. Ukampis ma tuqitak par-lasipki. Kunay utjchına ukampikiw apostola-nakax yatiyir sarapxanapana, janiw yanakatllakisipxanapakanti. Kunatix munaski ukxaJehova Diosaw churaskistani sasaw atinisipxa-napana.

Aka revista liyt�irinakan jiskt�awinakapa

Page 7: w11 03/15-AP

YATIYA˜

NATAKI ˙ MARZO 15, 2011 7

“Unt�atanakaxasa” sasinxa khitinakatsa Sa-lomonax parlaskana? (Ecl. 2:8.)

Janiw sum yatiskiti. Inas marka apnaqkasaxwali aytat warminakar unt�chına.

Ukampis Eclesiastes 2 jaljanxa, kunjamsa Sa-lomonax wali qamirir tukuna ukat utanaksa lu-rayana ukanakat parli. Ukat akham sasaw jupaxsana: “Montonanakwa apthapta quri, qullqi,suma imasitanakaxasa, ukanakasti nayra reyi-nakankanwa yaqha provincianakana. Utjaraki-tanwa q�uchurinakasa chachatsa warmitsa, ja-qinakan kusisinanakapakis ukanakasa, unt�ata-nakaxasa waljaw utjitana” sasa (Ecl. 2:8).

Yatxatt�at yaqhip jaqinakaxa, “unt�atanakaxa-sa” sasinxa, yaqha markat jutir warminakapatparlaskpacha, uka warminakarakiw k�ari diosa-nakar yupaychanapatakix apt�awayapxi sasawsapxi (1 Rey. 11:1-4). Ukampisa, ukax janiwchiqakaspati. Kunapachatı Salomonax uka aru-nak qillqkana ukhaxa, nayra tiempon unt’kanauka aytat warminakat parlaska-na. Jehova Diosan amuyt�aya-taw uka arunak qillqana. Ukatuka tiemponxa Bibliankir ya-qha libronaksa qillqaskarakın-wa. Ukhamax Dios nayraqatansum sarnaqaskana. Qhipa ma-ranakatwa yaqha markanakatwarminak irptasiskana ukha-matwa yaqha diosanakar yu-paychxana.

Maysa tuqitxa, akham sasawSalomonax Eclesiastes 12:10 jis-k�a t�aqanxa sana: “Taqi tuqit-wa suma arunaka jikxatanataktha[qta], chiqpacha sawi aru-naka qillqanataki kunjamarutixwakiski ukhamaru” sasa. Ukha-masti, “warmi”, “esposa”, “rei-na” ukat “unt’ata” siski ukaarunak apnaqan sum yatına.Qillqatanakapan qhanaw ukaxamuyasi (Pro. 5:18; 12:4; 18:22;Ecl. 9:9; Cant. 6:8, 9). UkampisEclesiastes 2:8 jisk�a t�aqanxa ja-niw ukanakat parlkiti.

‘Unt�atanaka’ sasin jaqukipataki uka hebreoarunakaxa, uka chiqanakwa unsti, janiw yaqhachiqanakan apnaqaskiti, (nayraqatax maynitakparli, ukat qhiparusti waljanit parlaraki). Ukatuka arunakax kamsans munpacha ukxa janiwyatxatt�atanakas sumpun amuyapkiti. Ukat Bi-blia yaqha arur jaqukipirinakax “warminakat”parlaski sasaw sapxaraki. Nayraqatxa maynitparli, ukxarusti waljanit parlaraki sasa. Inas maarut yaqha arur ukhamaki jaqukipapxchi janukax wali aytat warmit parlchi.�

Chiqas Salomonax wali aytat jaqınwa, ukat-wa Saba tuqinkır ma reinas wal jayat saratay-na. Ukat wal muspharana (1 Rey. 10:1, 2). Jısa,Diosan bendicionapampi sum apnaqasax waliaytat warminakaruw unt�ana. Ukhamasti, inas“unt�atanakaxasa waljaw utjitana” sasax ukawarminakat Salomonax parlaskchına.

� “Unt�atanakaxasa” sasin jaqukipat hebreo arunakax“warminakatsa warmi” sasaw aymaran jaqukipasispa.

Page 8: w11 03/15-AP

8 YATIYA˜

NATAKI ˙ MARZO 15, 2011

JIWASAT sipansa wali ch�amani, wali ch�i-khi ukat yapar wakicht�at ma unisirimpiw

cristianonakax nuwastanxa.Ukatxa, jaqinakarkunjamat aynacht�ayansa sumpunukaunisiri-sax yati. Chiqas niya taqiniw jupan atipataxjikxatasipxi. Ukampis jiwasax janiw axsarana-sakiti, janiw atipkistaniti (Isa. 41:10). Jan khi-tin atipkana ma jark�aqasinaw jiwasatakix utji.

2 Janis chiqpach nuwasinat parlkstanxa,Diosampi jan sum apasinasatakiw uka uni-sirix apaqan munistu. Chiqas kunaymanit-wa Supayax aynacht�ayistaspa. Ukampis “aka-pachankir ajayu” tuqiw waljanir aynacht�a-yi (1 Cor. 2:12). Ukatwa jan atipayasinatakixDiosan qullan ajayupampi jark�aqasinasaxa.Ma arunxa, Diosar qullan ajayup mayinasawaukat ukarjam sarnaqasin achup unacht�aya-nasarakiwa (Gal. 5:22, 23). Ukampis ¿akapa-chankir ajayux kunapachasa, ukat kunjamat-sa aynacht�ayistaspa? ¿Kunatsa wali ch�amanı-pacha? ¿Kunjamatsa uka ajayu katuqatas amu-yassna? ¿Kunjamsa Jesusax Diosan ajayupkatuqasax akapachankir ajayur saykatpacha-na, ukat kunsa jiwasax yatiqassna?

¿Akapach ajayux kunatsawali ch�amanıpacha?

3 Akapachankir ajayux pachpa ‘akapach ap-naqir’ Supayan unstayatawa. Ukhamax qu-llan ajayu contrawa ( Juan 12:31; 14:30; 1 Juan5:19). Jaqinakax uka ajayun apnaqataw may-sar sarapxi, jan walinak lurapxaraki ukat Dio-

1, 2. 1) ¿Khitimpis cristianonakax nuwastanxa?2) ¿Kuna tuqinakatsa jichhax yatxataskanani?3. ¿Kunas akapachankir ajayuxa?

san munanap phuqanat sipansa contraw say-t�apxi.

4 ¿Kunjamatsa akapachankir ajayux walich�amanir tukuwayi? Amtapxanani, k�arinakparlasaw Supayax Evar pantjasiyana, Diosat ji-thiqtasax juk�amp sumaw jakasıta sasaw sana(Gen. 3:13). ¡Supayax wali k�aripuniwa! ( Juan8:44.) Ukat ¿kunjamatsa Adanarux JehovaDiosat jithiqtayana? Pachpawarmipampiw ju-char puriyana. Ukhamasti, Adanan jan walamtatap laykuw jaqinakax juchar aljantat un-jastanxa. Ukhamatwa Supayax Diosar jan ist�a-nasatakix akapachankir ajayu unstayana (Efe-sios 2:1-3 liyt�asinapawa).4, 5. ¿Kunjamatsa akapachankir ajayux wali ch�a-manir tukuwayi?

AKAPACH AJAYUR SAYKATA˜

NXAQULLAN AJAYUW YANAPT�ISTANI

“Jiwasasti janiw akapachankir ajayu katuqktanti, jan ukasti DiosanAjayupwa katuqapxtanxa, ukhamat kuntı Diosax munasinampi

churkistu ukanak amuyt�anasataki.” (1 COR. 2:12.)

¿Kunjamats yaqhipangelanakax saxrar tukupxana?

Page 9: w11 03/15-AP

YATIYA˜

NATAKI ˙ MARZO 15, 2011 9

5 Ukat walja angelanakaruw Supayax Dio-sat jithiqtayarakına, uka jan wali angelana-kaw saxranaka satapxi (Apo. 12:3, 4). Jupana-kax jaqir tukusaw Uma Juicio nayrax saraqa-nipxatayna.Diosankamachinakapp�akintasinjan wali amtanakar arkanax wali sumakas-pas ukhamwa amuyapxana ( Jud. 6). Qhipat-xa alaxpacharuw kutt�apxana. Jichhax jupana-kan yanapataw Supayax “aka uraqin jaqina-karux wali sallqjananak” luraski (Apo. 12:9).Ukampis kunjamsa Supayax akapachar apna-qaski ukxa janiw jaqinakax amuyapkiti, maqhawqhanikiw amuyasipxi (2 Cor. 4:4).

Akapachankir ajayut amuyasipxanani6 Kunjamsa Supayax jaqinakar apnaqaski

ukxa janiw akapachan amuyapkiti. Ukampischiqa cristianonakax wal amuyasipxi (2 Cor.2:11). Khitinakatix jan amuyasipki ukanaka-ruw akapach ajayux apnaqaski, jan apnaqasinmunirinakarux janiw apnaqkaspati. Ukampis¿kawkır ajayus apnaqaskistu? ¿Diosan qullanajayupati jan ukax akapachan ajayupacha? Ukpusi tuqit amuyt�anani.

7 ¿Kusist�awinak ajllisax kunsa unacht�ayt-xa? (Santiago 3:14-18 liyt�asinapawa.)Qhawqsa JehovaDiosaxnuwasinmunirinaka-rux unisi uk yatisaw Supayax chuymasar nu-wasinanakampi mayjt�ayan munistu (Sal.11:5). Peliculanaka, kunayman qillqatanaka,musicanaka ukat anatan videonak tuqiw ukajan walinakar wiytan munistu. Ukanakanxajan axsart�asaw jiwarayasipxi ukat jan phinq�a-nirakiw q�anu lurawinaksa unacht�ayapxi. Su-payatakixa, ma juk�aksa chuymasan jan wali-nakmunananiukaxwalikıskiwa.Ukat kunatixchiqapaki ukar munasitasax janiw jupatakixkunakisa (Amos. 5:15).

8 Ukampis q�um sarnaqanataki, suma jaqı-nataki ukat khuyapayasirınatakiw Diosan qu-llan ajayupax yanapt�istu. Ukat jiwaspacha

6. ¿Khitinakarus akapach ajayux apnaqi?7. ¿Kunjamatsa Supayax Diosat apaqan munistu?8, 9. ¿Kusist�ananak ajllin tuqitxa kunanaksa jisk-t�asinasa?

akham jiskt�asinasawa: “¿Kunanakampis ku-sist�an yattxa, ukat ukanakax suma jaqınata-kit yanapt�itu?” sasa. Ukatxa, Diosan yatinapaukat qullan ajayupa katuqirinakaxa, taqi kunsaskpun lurapxi ukat “qhanaraki kuns par-lapxi”, kunjamtı jaqinakar yatichapki ukha-maw sarnaqapxaraki. Utansa janiw q�anu lura-winaksa nuwasinanaksa unch�ukipkaspati.

9 Ukat amtapxarakinani, Jehova Diosaxjupa saparuki taqi chuym yupaychsna ukwamuni; ukampis Supayax ma juk�a yupaycha-tas kusisikiwa. Ma kuti yupaychayasin lay-kukiw Jesusar yant�ana (Luc. 4:7, 8). Ukatwasapa maynis akham jiskt�asinasa: “¿ Jan walikusist�awinak ajllisax Diosar taqi chuym yu-paychaskiristti? ¿Uka kusist�awinakax aka-pach ajayur saykatanatakix kunjamsa yanap-t�itu? ¿ Jan ukax antisakich akapachar apxi-tu? ¿Suma kusist�awinak ajllinatakix juk�ampiamuyt�asinajat wakisispa?” sasa.

10 ¿Qullqitakis yanakatakis kunjam chuy-manıtsa? (Marcos 10:23-30 liyt�asinapa-wa.) Supayax akapachankir ajay tuqiw “kun-tix nayrax unjkis” ukanak munanarusa, qullqichuymanarusa ukat taqi kun maynitakik mu-nanarus jaqinakar wiyti (1 Juan 2:16). Ukatwakawkinsa qullqik munasipki (1 Tim. 6:9, 10).Walja qullqinısakis maynix sum jakasispaukhamwa Supayax jaqinakar pantjayi (Pro.18:11). Ukampis jiwasatix yanaka jan ukaxqullqi laykuki Diosat jithiqtxsna ukhaxa, Su-payan atipataw unjassna. Ukatwa akham jisk-t�asinax wakisispa: “¿Nayatakix kunas nay-ranki? ¿Yanakampi ukat kusist�ananakampikitnayrankaski?” sasa.

11 Ukampis Diosan qullan ajayupaxa, qullqituqit sum amuyasinasatakiw Biblia tuqix ya-napt�istu. Ukat kunanakas familiar yanapt�ana-takix munasi ukanak jikxatanataki ch�amacha-sipxam sarakistuwa (1 Tim. 5:8). Maysa tuqit-xa, Jehova Diosat yatiqasisin suma jaqınatakiw

10, 11. 1) ¿Akapachankir ajayux kunarus wiytis-tu, ukat kunjamsa? 2) ¿Diosan qullan ajayupaxkunjamsa yanapt�arakistu?

Page 10: w11 03/15-AP

10 YATIYA˜

NATAKI ˙ MARZO 15, 2011

qullan ajayux yanapt�arakistu.Ukham chuymanısaxa, yanakatjan ukax qullqi tuqit llakisinatsipansa jaqi masitwa llakis-tanxa. Kun waxt�irjamasasjank�akiw churtanxa ukatyanapt�irjamasas jank�akiwyanapt�araktanxa (Pro. 3:27, 28). Jiwasatakixa, qull-qi thaqanat sipansa JehovaDiosar taqi chuym yupay-chanaw nayrankanapa.

12 ¿Akapach ajayurjama-ti jan ukax qullan ajayurjamach sarnaqaskt-xa? (Colosenses 3:8-10 ukat Efesios 4:32 liy-t�asinapawa.) Akapachankir ajayux janchinmunananakaparuw jaqinakar wiyti (Gal. 5:19-21). Ukampis kawkır ajayurjamas sarna-qasktan ukxa, jan walinakan unjasisaw sum-pach amuyassna. Sanani, kunapachatı macristian masisax yaqhachistu, chuym ust�ayis-tu jan ukax jan walinak luristu ukhaw aka-pach ajayurjam sarnaqatassa jan ukax qullanajayurjam sarnaqatassa unacht�aytanxa. Ukatkunanaksa utan lurtan ukarjamaw kawkırajayurjam sarnaqatassa unacht�ayaraktanxa.Ukatwa akham jiskt�asinasaxa: “Aka qhipa sux-ta phaxsinakanxa, ¿cristianjam nayrar sartata-jax qhanati, jan ukax akapachankir jaqjama-kich qhipar kutt�asin jan wal sarnaqtxa?” sasa.

13 ‘Nayra jakawinaka ukat lurawinaka apa-nukusin machaqat isthapisinatakiw’ qullanajayux yanapt�istu. Ukhamatwa munasinasakhuyapayasinasa chuymasan juk�ampix jilta-ni. Ukat chuym usuchjatas jank�akiw mayni-nakar perdonanani. Jiwas contra jan walinaklurapxani ukhasa, janiw ‘thitkananiti’. “Co-lerat chuymampi jach�at art�asinanakatsa, jan

12, 13. ¿Kunjamsa qullan ajayux akapach ajayuratipan yanapt�istu?

wali arunakampi tuqisinanakatsa” jithiqtara-kinaniwa. Ukat wali khuyapt�ayasir jaqınata-kiw ch�amachasinani (Efe. 4:31, 32).

14 ¿Q�um sarnaqan tuqit Diosan kamachina-kapar respetatajsa munatajsa kunjams unach-t�aytxa? (Proverbios 3:5, 6 liyt�asinapawa.)Akapach ajayun wiytatax janiw jaqinakaxDiosan arunakapsa yaqapkiti. Kuna chiqana-katı jupanakatakix Biblian jan walıki ukanak-xa janiw ist�ans munapkiti, jan ukasti costum-brenakaru ukat jaqi masin unstayat amuyu-nakarukiw arkapxi ( 2 Tim. 4:3, 4). Yaqhipasti,Bibliat janiwkuns yatinmunapkiti. JaniwDio-san amuyt�ayatakiti, jichha tiempotakix pasa-taxiwa sasaw parlapxi. Wali yatinanıpkaspasukham amuyasisaw Diosan kamachinakaparjisk�achapxi. Ukatwa chacha puras jan ukaxwarmi puras sarnaqapxi, wachuq juchanak-sa lurapxi ukat divorciasinax janis kunakaspaukhamunjapxi.Ma arunxa, ‘janwalıki ukarux“waliw sapxiwa” ’, ukat ‘walıki ukarusti “ja-niw walikiti” sapxarakiwa’ (Isa. 5:20). ¿ Janituka jan wali amuyunakax jiwasar mayjt�ayks-tu? Jan walinakan unjasisaxa, ¿chuymasarja-makit jaqinakan amuyuparjam kuns askichan

14. ¿Akapachanxa kunjamsa jaqinakax Diosan Aru-par unjapxi?

Akapach ajayumpiwSupayax jaqinakar apnaqi,ukampis antutayassnawa

Page 11: w11 03/15-AP

YATIYA˜

NATAKI ˙ MARZO 15, 2011 11

muntanxa? ¿ Jan ukax Diosan iwxanakaparja-mach askichtanxa?

15 Ukampis qullan ajayux Diosan Aruparrespetanasatakiw yanapt�istu. Kunjamtı sal-monak qillqirix siskanxa, Diosan Arupax waliaskiwa, sarnaqawisatakisa thakisatakis maqhanakaspas ukhamawa (Sal. 119:105). Ukat-wa amuyusar atinisinat sipansa Bibliar atinis-tanxa. Ukhamatwa kunatix walıki jan walı-ki ukanak sum amuytanxa. Chiqasa, DiosanAruparux wali respetompiw unjtanxa, ukat ji-wasatakix wali munatawa (Sal.119:97).

Jesusat yatiqasipxanani16 Diosan qullan ajayup katuqan munasa-

xa “Cristo Tatitun amtawinakapanı[nasawa]”(1 Cor. 2:16). Ukat Jesusjam chuymanınata-kisa amtanınatakisa, kunanaksa lurana, kunatuqinakatsa lup� ına ukanak yatxanasawa, ukatjupat yatiqasisin sarnaqanasarakiwa (Rom.15:5; 1 Ped. 2:21). Ukampis ¿kunjamatsa Jesusatyatiqasitas unacht�aysna? Ukanak jichhax un-jarakinani.

17 Diosat qullan ajayu mayisinani. Jan wali-nakar saykatanatakixa, qullanajayumpi yanap-t�ita sasaw Jesusax Awkipar mayisirına (Luc. 22:40, 41). Jiwasatix taqi chuym mayisinanixa,taqi chuymaw Diosax qullan ajayupampi ya-napt�istani (Luc. 11:13). Jesusax akham siwa:“Mayipxam, Diosax churapxatamwa; thaqap-

15. ¿Amuyusar atinisinat sipansa, kunar atinisinaswakisispa?16. ¿ Jesusjam chuymanınatakix kunas wakisi?17, 18. 1) ¿Mayisin tuqit kunsa Jesusat yatiqassna?2) ¿Kunatsa Diosar walja kuti mayisinax wakisi?

xam, jikxatapxarakıtawa; punksa liqt�apxam,jist�aratapxarakıtawa. Mayirixa katuqiwa, tha-qiristi jikxatarakiwa, punku liqt�irirusti jist�ara-tarakiwa” sasa (Mat. 7:7, 8).

18 Ukampis janiw may kutikix Diosar mayi-sinasakiti. Qullan ajayumpi yanapt�ayasinata-kix walja kuti ukat qhawqha tiempuy munas-chini ukarjam mayisinasawa. Ukampis awisa-xa, qhawqsa Jupar atinistan ukat kunjamchuymampis mayistan uk unjasaw JehovaDiosax tiempopar yanapt�istu.�

19 Jehova Diosar ist�apuninani. Jesusax Awki-par kusisiykirpun taqi kuns lurana. Ukampisma kutixa, sinti jan walin unjasına, Awkipanmunanapa phuqanax jupatakix wali ch�aman-wa. Ukhampachas Awkipar taqi chuym ati-nisisaw akham sana: “Jan munanaxa lurata-pati, jan ukasti juman munanamak luraspan”sasa (Luc. 22:42). Ukat akham jiskt�asinani:“¿Ch�amakipansa nayax Diosar ist�apuntti?”sasa. Diosar ist�asakiw winay jakan katuqs-na. Jupaw taqinirus jakan churistu ukat kunatıjakanatakix munaski ukanaksa churarakistu.Ukhamasti, taqi kunansa taqi chuym ist�ana-sawa (Sal. 95:6, 7). Ukhamax Diosar ist�anaxwali wakiskiriwa, jan ist�asax janiw kunjamtsachuymapar purt�ksnati.

20 Bibliat sum yatxatapxanani. Supayan yan-t�ataxa, Jesusax jank�akiw kuntı Qullan Qillqa-tanakax yatichki uk chiqaki arsurına (Luc. 4:1-13). Ukat yupaychawi p�iqt�irinakan janwali yatichawinakapsa Qullan Qillqatanakam-piw chiqancharakına (Mat. 15:3-6). Kuntı Dio-sax Arupan yatichki ukanak sum yatına ukatukarjamaw sarnaqarakına (Mat. 5:17). Jiwa-sax ukhamarakiw Qullan Qillqatanakampi walch�amachasisax Diosar taqi chuym atinisinmuntanxa (Fili. 4:8, 9). Ukampis Bibliat sapaki

� Uka tuqit juk�amp yatxatanatakixa, ¿Kunsa Bibliaxchiqpachapuni yatichi?, sat libro 170 janat 173 janakamunxatt�ata.

19. ¿Kunas Jesusatakix wali wakiskirınxa, ukat ku-natsa jupat yatiqasinasa?20. ¿Kunas Jesusatakix nayrankana, ukat kunsa ji-wasax yatiqassna?

¿Yatiqawaytanti?˙ ¿Kunatsa akapachankir ajayux wali

ch�amanixa?˙ ¿Kuna pusi tuqinakat jiskt�asinas wa-

kisispa?˙ ¿Diosan qullan ajayup katuqanatakix

kunanaksa Jesusat yatiqasinasa?

Page 12: w11 03/15-AP

12 YATIYA˜

NATAKI ˙ MARZO 15, 2011

yatxatanatakisa, jan ukax familiamp chika ya-tiqanatakis janiw tiempox utjkiti sasaw ya-qhip jilat kullakanakax sapxaspa. Chiqasa, ja-niw tiempox ina ch�usatutjkaspati, janukasti ji-wasaw tiempo apsusinasa (Efe. 5:15-17).

21 Bibliat sapa mayni yatxatanatakisa ukatfamiliana Diosaru yupaychanatakisa, Amuya-siri Chiqapa Uywataw tiempo apsusin yanap-t�istu (Mat. 24:45, MT ). Ukampis ¿sapa maynituka wakichawinakat ch�amanchasisktanxa?“Cristo Tatitun amtawinakapanı[natakixa]”,Bibliat apst�at qillqatanakat yatxatanasawa.Ukat kuna tuqit juk�amp yatxatan munasasa,´Indice de las publicaciones Watch Tower siskiuka qillqatampi yanapt�asinasawa. Ukat Yati-yanataki sat revistampis yanapt�asiraksnawa,2008 marat 2010 marakamax “Jesusan yati-chawinakapa” sat wakichawinakaw yatiyir sa-ranatak lurataki uka revistan utji. NiyakixayDiosan arunakap sum unt�anatakisa ukat ju-k�amp yatxatanatakis wali askıchixa, ¿janit fa-

21. ¿Kunapachas Bibliat juk�ampi yatxatsna?

miliampi chikax ukham yatichawinakat yat-xatanax wakiskaspa?

Akapachar atipsnawa22 Diosan qullan ajayupampi yanapt�ayasin

munasaxa, akapach ajayur taqi ch�amampisaykatanasawa ( Jud. 3). Ukhamatakwa janixaynacht�kananiti. Jesusax akham sanwa: “Aka-pachanxa jumanakax t�aqhisipxatawa, ukam-pis ch�am katxatapxam, nayax akapacharuxatipjtwa” sasa ( Juan 16:33).

23 Jiwasaxukhamarakiwakapachar atipjsna.Ukatakix Jehova Diosan qullan ajayupa katu-qanataki ukat akapach ajayur saykatanata-ki wal ch�amachasinasawa. Ukat “Diosatix ji-wasampı[nixa], ¿khitirak jiwas contraspasti?”(Rom. 8:31). Diosan qullan ajayup katuqana-ni ukat kuntı Biblia tuqix yatichkistu ukarjamsarnaqanani ukhaxa, wali kusisitaw jakasina-ni. Ukat niyaw ma suma uraqin winayatakiwali sum jakasxanani.

22, 23. ¿Akapachar atipanatakix kun luranasasa?

JANIW khitirus ni kunarus atinisinjamaxitisasaw jaqinakax sapxi. Ukax chiqaskapuni-

wa, chuym p�akintasinax kunjamatsa akapa-chan utjakipuniwa. Ukampis chiqa cristiano-nakax wal amuyastanxa. Janiw akapacharusani ‘jilırinakaparus’ atinisktanti (Sal.146:3). Janukasti, Jehova Diosaruwatinistanxa, Jupaw ju-tırinxa wali munasinampi unjaskistani ukat

1. ¿Akapachankir jaqinakat sipansa khitirus jiwasaxatinistanxa?

arunakapsaphuqarakini sasaw taqi chuymati-nistanxa (Rom. 3:4; 8:38, 39).

2 Jehova Diosax wali atinisinjam Diosawasasaw Josue chachax niya jiwanampıxasaxnayra israelitanakar sana: “Muntwa jumana-kan amtasinanakama taqi chuymanakamam-pi, ukhamaraki taqi jakananakamampiraki.Diosasti taqi suma arunakapwa jumanakampi

2. Jehova Diosan wali atinisinjam Diosatapxa,¿kunjamsa Josue chachax unacht�ayana?

AKA QHIPA URUNAKANJEHOV

´A DIOSAR ATINISI

˜N

¨ANI

“[Jehova] Tatiturupun iyawsapxam.” (ISA. 26:4.)

Page 13: w11 03/15-AP

YATIYA˜

NATAKI ˙ MARZO 15, 2011 13

phuqhi, kunjamtı jupax arsunaukhama” sasa ( Jos. 23:14).

3 Jehova Diosax janiw yupaychi-rinakapar munasakix arunakapphuqkiti, jan ukasti, sutip laykuwphuqaraki (

´Exo. 3:14, NM; 1 Sam.

12:22). Diosan sutipat parlkasin-xa akham sasaw ma Bibliax qalltanqhananchi: “Diosan arunakapastijiwasatakixwali sumapuniwa:Dio-sax kuns lurakispawa, janiw Jupa-takix kunas ch�amakiti ukat kunaymunaschi ukanakwa luraspa. Ukasuti laykux taqi arunakapwa Dio-sax phuqani. Kunjam Diosas ukwauka sutix qhananchistu ukat Jupatamtasinwayanapt�arakistu.Diosaxuka Sutirja-mapuniw kuns phuqi, janipuniw kunakipan-sa uka suti imantkaniti” sasa (The EmphasizedBible, J. B. Rotherham).

4 Sapa maynis akham jiskt�asinani: “¿Diosa-rux sumti unt�txa ukat taqi chuymat ati-nistxa? Kunanakas jutır urunakanpasani ukxa,¿Diosaw sum unjaskani sasat atinistxa?” sasa.Isaıas 26:4 qillqatax akham sistuwa: “Tatituru-pun iyawsapxam, jupaw jiwasan winay arxati-risaxa” sasa. Jehova Diosax janis nayra tiem-ponjam milagronak lurkchixa, yupaychirina-kapar ‘arxataskakiwa’, ukatwa jupar ‘iyawsana-saxa’. Ukhamax ¿kunjamatsa wali atiniskanaDiosax yupaychirinakaparux yanapt�i? Uka-nak kimsa tuqit unjanani. 1) Yant�anakar atipa-natakiw ch�am churistu. 2) Jan ist�an munap-ki ukat unisinat arknaqapkistu ukhaw yanap-t�istu. 3) Llakinakan unjastan ukhaw chuyma-charakistu. Ukanakat yatiqkasaxa, kunjamatsaDiosar juk�ampi atinissna uk amuyt�apxanani.

Yant�anakanxa Diosar atinisinani5 Kunapachatı Diosan Arupanxa Paraıso tu-

3. ¿Diosan sutipax kunsa Jupxat yatichistu?4. 1) ¿Kunsa Isaıas 26:4 qillqatax amtayistu? 2) ¿Ku-nanaksa aka yatichawin unjaskanani?5. ¿Kunapachas Diosar jaysanax ch�amaspa?

qitsa jan ukax jiwatanakan jaktaninapatsaparlki ukhaxa, jank�akiw chuymar katuqasi-sin iyawstanxa. Ukampis q�um sarnaqan tu-qit parlir kamachinakar ist�anax ch�amakıspa-wa, ukat yant�anakan unjastan ukhaw Dio-sar taqi chuymatinisitassa ukat askit unjatassaqhan unacht�aytanxa. Wali yatinani Salomonreyix akham iwxt�istu: “Tatitur taqi chuyma-mampi katuyasim; juman ch�ikhi kankanama-rukix jan alkatasimti. Taqi lurawinakaman-xa Tatitutxa amtasipunim, ukatsti jupax chiqathakinjamwa irpaskatam” sasa (Pro. 3:5, 6).¿Amuytanti? ‘Lurawinakampita’ ‘thakimpita’parli. Ukhamasti, janiw jutır bendicionanaksuyasakix Diosar atinisitas unacht�ayksnati,jan ukasti sarnaqawisampi unacht�ayanasawa.Ukhamax ¿yant�anakan unjasisax kunjamatsaDiosar taqi chuym atinisitas unacht�aysna?

6 Kunjamtı yattanxa, jan walinak amuyasawjan walinak lurtanxa, ukhamax kunanakas p�i-qir mantistu ukanak amuyanasawa (Romanos8:5 ukat Efesios 2:3 liyt�asinapawa). Ukam-pis ¿uka jan wali amuyunak p�iqit apsunatakixkun luranaswakisispa? Uk jichhax phisqa tuqitamuyt�anani. 1) Diosampi yanapt�ayasinasawa(Mat. 6:9, 13). 2) Nayra tiempox khitinakas

6. ¿ Jan wali amuyunakar atipanatakix kun luranaswakisispa?

Diosan kamachinakap taqi chuym phuqasax kusisitaw jakasinani

Page 14: w11 03/15-AP

14 YATIYA˜

NATAKI ˙ MARZO 15, 2011

Diosar ist�asax askinak katuqapxana, ukat khi-tinakas jan ist�asax jan walinakar puripxa-na, ukanak yatxatasin lup�inasawa (1 Cor. 10:8-11).� 3) Juchar purisax qhawqsa chuym usu-yassna ukat familiasarus llakisiysna uk amuy-t�anasawa. 4) Juchar pursna ukhax kunjamsaJehova Diosax jikxatasispa uk amtanasarakiwa(Salmo 78:40, 41 liyt�asinapawa). 5) Ukat ja-qin unjkatas jan ukax sapakasas jan walinakmaysar apanukusin askinak luranani ukhaxa,qhawqsa Diosax kusisini uk amtanasarakiwa(Sal. 15:1, 2; Pro. 27:11). Jısa, wali amuyumpisarnaqanani ukhaxa, Diosar taqi chuym atini-sitaswa unacht�ayanani.

Jan ist�an munatasa arknaqatasDiosar atinisinani

7 Yaqhip chiqanakanxa janiw Diosan aru-nakapat ist�an munapkiti. Jeremıas profetasukhamarakiw aguantana. Juda markax tukusi-nampıkana uka jan wali urunakanxa, jupawDiosan arunakapat yatiyana. Diosax kunjam-sa uka markar t�unjanapana uk sapur yatiya-saw Diosar taqi chuym atinisitapxa unacht�a-yana. Ukat ma tiemponxa, Baruc sat yanapiri-pas janiw aguantan munxanti ( Jer. 45:2, 3).¿Taqi ukanak unjasax pachparukit Jeremia-sax aynacht�xana? Ma kutix chuyma ust�atawakham sana: “¡Maldecitapan kunurutix nask-ta uka uruxa! [...] ¿Kunataraki nayasti tayka-xan purakapata mistpachatsti, t�aqhisinanaka,llakisinanaka unjanatakisti, ukhamaraki ja-kanaxasa ma p�inqa tukuyatanapataki?” sasa( Jer. 20:14,15,18).

8 Ukhampachas Jeremiasax Diosar atinisis-kakınwa. Ukatwa kuntı Jeremıas 17:7, 8 qillqa-tan siski uka arunak phuqasirsa unjana, ukanakham siwa: “Qullanawa kawkıri jaqitix naya-

� Juk�amp yatxatanatakix “Diosan munasinapan jaka-sipxanani” sat libro 102 janat 106 janakam unxatt�ata.

7. ¿Kuna jan walinakansa Jeremiasax unjasına, ukatkunjamas awisax jikxatasına?8, 9. Jeremıas 17:7, 8 ukat Salmo 1:1-3 qillqatana-karjamaxa, ¿achunak churaskakinatakix kun lura-nas wakisi?

ru iyawskitu, ukhamaraki taqi suyt�anapsa na-yaru uskkaraki ukaxa. Jalir umani jawir thi-yaru ayruntata quqjamaniwa, saphinakapastiukauma tuqiru saphintatarakiwa, kunapacha-tix lupix purinki ukkhasti janiw axsarkarakiti,laphinakapasa taqi horasansa ch�uxnakıskani-wa. Wana horasa purinipansti janiw mayjt�as-kaniti, taqi horasansa achunikıskaniwa” sasa.

9 Jısa, Jeremiasax “jawir thiyan ayruntat qu-qar untatawa” suma achunak churaskakına.Unisirinakax jan wali arunakampis chuym us-t�ayapkchınxa, jakan uma churiri Jehova Dio-saruw wal katuntasına, ukat arunakapsa taqichuymaw katuqasına (Salmo 1:1-3 liyt�a-sinapawa; Jer. 20:9). Chiqas taqiniruw Jere-miasan sarnaqawipax yanapt�istaspa, ukampisDiosan arunakap jan ist�an munapki uka chi-qanakan yatiyir jilat kullakanakaruw juk�am-pix yanapt�aspa. Jumatix ukhaman jikxatasstaukhaxa,Diosar taqi chuymatinisinamawa. Ju-paw ‘sutipat qhananchanamatakix’ ch�amchuratamxa (Heb.13:15, MT ).

10 Aka qhipa urunakanxa, Jehova Diosaxkunayman tuqitwa jan walinakar saykatanyanapt�istu. Mayax pachpa Bibliawa, jichhaxwalja arunakaruw phuqatpach sum jaqu-kipasiski. Ukatxa, Amuyasiri Chiqapa Uywa-ta tuqirakiw arunakapat tiempopar yatichis-tu, ma suma manq�akaspas ukham churistu.Ukat tantachawinakansa, jach�a tantachawina-kansa kunayman jilat kullakanakampiw may-nit maynikam ch�amachastanxa. ¿ Jumax ukabendicionanakat askinak apsusktati? Khitina-katı ukham lurapxani ukanakaxa, “kusisinatsaq�uchusipxaniwa, chuymanakapan kusisinaxutjatap layku”. Ukampis jan ist�asirinakax wal“wararipxa[ni], llakisinatsa chuymanaka[pax]kawkst�atarakıniwa” (Isa. 65:13,14).

Llakinakan unjasisax Diosar atinisinani11 Kunjamtı profecianakan siskixa, akapa-

10. ¿Kuna bendicionanakas jiwasatakix utji, ukatkunsa jiskt�asinasa?11, 12. Aka jan wali pachanxa, ¿kunjamatsa amuy-t�asirıtas unacht�aysna?

Page 15: w11 03/15-AP

YATIYA˜

NATAKI ˙ MARZO 15, 2011 15

chax janwalinakampiphuqantatawa (Mat. 24:6-8; Apo. 12:12). Amuyt�anani, kunapachatıumax wal qutantasi jan ukax apasirjamakiukhax jank�akiw uta patarusa jan ukax qu-llu patarus makattanxa. Niya ukar untasi-taw jaqinakax jan walinak jilxattipanxa politi-carus yupaychawinakarus atinisipxi. Jan wa-linakat jaltanatakix ciencia tuqirus jan ukaxkuna organizacionarus atinisipxakiwa. Ukam-pis ukanakax inamayakiwa ( Jer. 17:5, 6). Cris-tianonakasti, Jehova Diosaruw atinistanxa,jupaw “jiwasan winay [‘imantasin qarqasa-xa’, NM ]” (Isa. 26:4). Ukatwa salmonak qillqi-rix akham sana: “[Jehova Diosaw] qhispiyitu,arxatarakitu. Janiw tinkkati, jupaw imantasi-naxaxa” sasa (Salmo 62:6-9 liyt�asinapawa).Ukampis ¿uka jach�a Qarqan imantasinatakixkun luranas wakisi?

12 Jaqinakatakix Diosan Arupar ist�anax ja-nis askıkchixa, jiwasax taqi chuymaw ist�tan-xa (Sal. 73:23, 24). Akapachanxa mayj amu-yapxi. “Winayat jakananisti, taqi kunas tiem-ponikiwa”. “Jach�a yatiqan utanakar saranasa-wa”. “Jakkasakiw qullqs muntanxa”. “Jumatixak alasıtaxa, khusaw sarnaqata”. “Yaqha chi-qanaks unt�aninasawa” sasaw parlapxi. Ukam-pis Diosan Arupanxa akham sasaw amtayis-tu: “Akapachankuna aski jikxatirinakasa, janis

kunsa jikxatapkaspa ukhamaw tukupxanapa-raki, aka uraqisti niyaw tukusiski” sasa (1 Cor.7:31). Jiwasax ukarjam sarnaqanatakiw ch�a-machastanxa. Ukat kunjamtı Jesusax siskan-xa, DiosanApnaqawip nayrar uchasawalaxpa-char jan khitin apaqkan “suma yanaka imas-[tanxa]” (Mat. 6:19, 20).

13 ¿ Jumax kunjam chuymampis akapacha-rus ukat yanakaparus unjaskta? ¿Diosar taqichuym atinisitamti unacht�ayaskta? (1 Juan 2:15-17.) ¿ Jumatakix Diosar luqtanasa ukat ta-man lurawinak katuqanas yanakat sipan-sa juk�amp askiti? (Fili. 3:8.) ¿‘Suma nayranı-natakit’ ch�amachasta? (Mat. 6:22.) Diosax ja-niw lurananakam jaytapxam siskiti, yamas fa-milianinakax trabajapxanapawa (1 Tim. 5:8).Ukampis Jupar atinissna ukwa Jehova Diosaxmuni, janiw Supayan apnaqat tukusir akapa-char atinisinas munkiti (Heb.13:5).

14 Kimsa wawani ma chacha warmit parl-t�anani, Ricardo ukat Ruth satapxiwa. Jilataxkham siwa: “Sumakiw familiajan qamasipxa-yata.Ukampis chuymajanxa, juk�amp Diosata-kix irnaqan munaskirıta, jilt�aksa churkiristaukham amuyasiyata. Ukatwa Diosat mayt�a-sisax chacha warmix qullqi tuqit parlt�asipx-ta. Markan qullqi tuqit pist�anas utjkchınxa,pusurukiw irnaqir jutaxa sasaw p�iqt�irijar sis-ta. Iyaw satax ukarjamaw ma phaxsit irnaqanqalltawayta” sasa. ¿ Jichhax kunjamakis jikxa-tasipxpacha?

15 Ricardox akham saskakiwa: “Jichhax sapapatakat pa tunka iraqapxitu. Ukampis fami-liajatakis wawanakar yatichanatakis phis-qa tunka urunakampiw maran utjxitu. Ukatqhawqha horanaktı yatiyirıkta ukat sipans ji-chhax ma ukhampi yatiyxta, ukat waljaniruwBibliat yaticharakta, tamatakis tiempox utjxa-rakiwa. Ukat niyakixay wawanak unjanatakis

13. Kuntı 1 Juan 2:15-17 qillqatan siski ukarjamaxa,¿kuna tuqinakat jiskt�asinasasa?14-16. ¿‘Suma nayranısasa’ ukat Diosan Apnaqawipnayrar uchasas kuna bendicionanaksa yaqhip jilatkullakanakax katuqapxi?

Jehova Diosaw winay imantasin qarqasaxa

Page 16: w11 03/15-AP

16 YATIYA˜

NATAKI ˙ MARZO 15, 2011

tiempox utjxchixa, esposajax precursor auxi-liarjamaw ma qhawqha phaxsinakax irnaqt�a-wayi. Jichhax ukham irnaqt�anatakix ch’ama-chasisipkakıwa” sasa.

16 Ukat Roy jilatampi Petina kullakampixDiosan arunakapat juk�amp yatiyan munasa-rakiw juk�a tiempoki trabajxapxi, jichhax mawawampikiw utan jakxapxi. Jilatax akhamsiwa: “Nayax kimsa urukiw semanan irnaqxta,esposajax pa urukiw irnaqxaraki. Ukat ma ja-ch�a uta jaytasinxa tantiy ma utar qamirikiwsarxapxta. Janır wawanıkasax precursorjamawluqtapxayata, ukat pa wawanıkasas ukham lu-ran munasipkakiyatwa, ukatwa wawanakan ji-larxipanxa mayampi precursorjam qalltawa-yapxta. Nanakatakix Diosan bendicionanaka-pax qullqit sipansa, qurit sipansa wali askipu-niwa” sasa.

Diosaw samaran churistani17 Kunas qharurux pasani ukxa janiw khitis

yatktanti, ukat ma akatjamatwa kuna ‘janwal-t�anas’ utjaraki (Ecl. 9:11). Ukampis jiwasax ja-niw Diosar jan unt�ir jaqinakjamax sinti lla-kisktanti (Mat. 6:34). Pablox akham sasaw sis-tu: “Jan jumanakax kunats llakisipxamti, taqikunsa Diosar sapxam oracionana, mayipxamyuspagarapxarakim. Diosax jumanakaruxchurapxarakıtamwa samaranapa, ukasti taqikuntix jaqix amuyt�kaspas ukat juk�amp jach�a-wa. Uka samaranasti jumanakan chuymana-kamsa, amuyunakamsa imaniwa” sasa (Fili. 4:6, 7).

18 Wali llakinakan unjaskasas walja jilat ku-llakanakaw Diosan samaranap katuqawayap-xi. Ma kullakax akham siwa: “Ma kutixa,akham sasaw operanapakana uka doctorax tu-qitu: ‘¿Luqhıtat kunaraki wila jan uchayasi-natakisti?’ sasa. Ukat kunayman parlasaw wiluchayan munitu. Nayax ukhasa yaqha hora-

17. ¿ Jutır urunakat jan sinti llakisinatakix kunjam-sa Diosan Arupax yanapt�awaytamxa?18, 19. ¿Kuna tuqinakatsa Jehova Diosax yanapt�is-tu? Uk qhanancht�am.

sasa Jehova Diosaruw chuymajan mayt�asta,ukat jupaw jan aynacht�anatakix ch�am churi-tu. Ukat usutpachasa, wila tuqit jan walt�kasaswalpun thurt�asiwayta. Kunatsa wila uchaya-sinax jan walıki ukxa Bibliampiw doctoraruxsum qhananchawayta” sasa.

19 Awisaxa jilat kullakanak tuqiw JehovaDiosax yanapt�istaspa. Ukat Bibliat apst�atqillqatanak tuqiw tiempopar yanapt�arakistu.Ukatwa yaqhip jilat kullakanakax akham sap-xi: “Aka qillqatax nayatakjamapuniwa” sasa.Jısa, walinsa jan walinsa Jehova Diosar taqichuym atinisinani ukhaxa, wali munasinam-piw yanapt�istani. Ukhamarus jiwasax munatuwijaparakıtanwa, ukat qullan sutip apiri mar-kapatanwa (Sal. 100:3; Juan 10:16; Hech. 15:14,17).

20 “Tatitun colerasıwi urupanxa” kunanaka-rutı akapachan atinisipki ukanakax q�ala t�un-jataniwa.Qullqipasa, quripasa, yanakapas ina-mayaniwa (Sof. 1:18; Pro. 11:4). Ukampis ji-wasax Jehova Diosaruw imantasinani, jupaw“winay [‘imantasin qarqasaxa’, NM ]” (Isa.26:4). Ukhamasti, sapurus arunakapar ist�a-sapuni sarnaqapxanani, jan ist�an munatasaunisitpachasa arunakapat yatiyasipkakinaniukat kuna llakinaksa juparu katuyapxanani.Ukarjam sarnaqirix “sumankananwa jakasini,ukatsti janiw axsarayaskaniti kuna jan walt�a-nanakansa” (Pro.1:33).

20. Supayan apnaqat akapachax tukusini ukhaxa,¿kunatsa Diosan yupaychirinakapax jan axsarap-kani?

¿Qhanancht�asmati?˙ ¿Yant�anakan unjasisax kunjamatsa

Diosar atinisitas unacht�aytanxa?˙ ¿Jan ist�an munatasa ukat arknaqa-

tasa kunjamatsa Diosar atinisitasunacht�aytanxa?

˙ ¿Llakinakan unjasisax kunjamatsaDiosar atinisitas unacht�aytanxa?

Page 17: w11 03/15-AP

YATIYA˜

NATAKI ˙ MARZO 15, 2011 17

JISK�A celulanakasa ukat qutuchthaptat waljagalaxianakasa,Diosax taqi kunsayapar ucha-

tapwa unacht�ayistu. Ukhamasti, Lurir Diosaxtaqi kuns yapar apnaqiriwa (1 Cor.14:33, NM ).Diosax kuntı Jupar yupaychanasatak utt�aya-waykiukaxmuspharkanarakiwa. ¿Kuna tuqitsaparlasktanxa? Alaxpachankiri ukat aka Uraqin-kir wali amuyt�asir wawanakapat parlasktanxa,jupanakax taqi kuns chuymaparjam amtirıpxi-wa ukat ma familiakiw Jehova Diosar yupay-chapxi. ¡Ukax wali kusiskanapuniwa!

Nayra Israel markanxa, aka Uraqinkir Dio-san markapaxa Israel markanwa. Diosan tem-plopasa ukat ajllit reyis ukankarakınwa. Babi-lonia markan katuntat unjasir ma israelitaxa,qhawqsa uka qullan markarux munasına ukxaakham sasaw arsuna: “Jerusalen marka, janitixjumat amtaska, janitix juk�amp jumat kusiskaukapachaxa, laxraxax lakaxar pharkatasin lip�-katpan” sasa (Sal.137:6).

¿Diosan markapar ukhamti jumax munasi-rakta? ¿Taqi kunat sipans markapankanat ju-k�amp kusiskanaxa? ¿Kunjamas Diosan mar-kapax aka Uraqin qalltawayi ukat kunanak-sa lurapxi uk wawanakamax yatipxiti? ¿ JehovaDiosan Uraqpachankir tamap taypinkapxatapamuyasipxiti? (1 Ped. 2:17.) Familiana DiosarYupaychanatak Aruman aka iwxt�anakarjamlurapxataxa, juk�ampiw Diosan markaparuxmunasipxata.

“Nayra pachanaka[twa]” parlt�apxasmaIsraelit familianakaxa sapa maraw pascua

amtanatakix tantachasipxirına. Ukat pascuafiesta ut�ayasxana ukhaxa, akham sasaw Moi-sesax iwxt�ana: “Qhiparmanthitix wawanaka-max jiskt�apxatam: ‘¿Kunatsa akham lurapx-ta?’ sasa, ukkhaxa sapxatawa: ‘Tatituw ch�ama-

pampi Egipto markana t�aqhisis jakanatxa ap-sunipxitu�” sasa (

´Exo. 13:14). Jısa, kuntı Diosax

markap layk lurkana ukxa, awk taykanakax ja-niw armapxanapakanti. Ukat waljaniw jupa-nakatxa, Moisesan iwxt�apar ist�apxana, kunat-tix walja maranak qhipatxa, akham sasaw sal-monakqillqirix mayt�asına: “Diosay, jinchuna-kaxampiw ist�apxta, awkinakaxaw yatiyapxitu:urunakapan lurawinakamata, nayra pachana-kan luratanakamata” sasa (Sal. 44:1).

Yaqhip wayn tawaqunakaxa, aka qhipa pa-tak maranakan kunanakas Jehova Diosanmarkapan pasana ukanakxa, “nayra pacha-naka[nwa]” paspachana sasin inas amuyapx-chi. ¿Kunjamsa ukham jan amuyapxanapa-takix yanapt�apxasma? Yaqhipa awk taykana-kaxa, Los testigos de Jehova, proclamadores delReino de Dios ukat Anuario sat libronakam-piw yanapt�apxi, jilat kullanakat parlki ukarevistanakampi, ukat jichha tiemponkir Dio-sanmarkapat parlki uka machaq videonakam-pis yanapt�apxaraki. Alemania nazi, jan ukaxUnion Sovietica markanakanx kunjamsa Dio-san markaparux arknaqapxana, uka tuqinakatunacht�ayki uka videonakaxa, jan walt�awin-kasas Jehova Diosar atinisipxanapatakiw fa-milianakar yanapt�i. ¿ Janit familiana Diosaryupaychanatak sat wakichawin ukanakampyatxatapkasma? Ukhamatwa wawanakamaxiyawsawipan wali suma sayt�apxani, yant�atunjasipxani ukhasa janirakiwDiosat jithiqtap-kaniti.

Ukhamarus ak amuyapxanamarakiwa, nay-ra sarnaqawinakat yatxatanaxa, wawanaka-rux qariyaspawa. Ukatwa, jupanakax arst�ap-xanaparaki. Kawkır markanakat yatxatan-sa munapxi uk ajlliyapxata, ukat kunjamsauka markan Diosat yatiyasiski uk familiamar

¿Kunatsakusisit jakassna?

Page 18: w11 03/15-AP

¿Kunapachatsa tamanak tumpt�ir jilatana-karux ajllisiwayi, ukat kunjamsa? Los testi-gos de Jehova, proclamadores del Reino deDios, 222 janat 228 janakama.¿“Dıa de los hijos” sat jach�a tantachawix1941 maran apaskana ukax kunatsa waliaskınxa? Los testigos de Jehova, proclama-dores del Reino de Dios, 86 janat 88 jana-kama.¿Uraqpachan Jilır Irpirinakax kunjamsaamtanakar puripxi? “Testimonio cabal” delReino de Dios,108 janat 114 janakama.

Diosan tamapatyatxatanax wali askipuniwaJehova Diosan markapax kunjamasa ukatkuna pachatsa qalltawayi ukanak yatxatanatakixwaliw yanapt�anakax utjistu. Ukatakix inas akırjiskt�anakampi qalltanax wakischispa:

X

X

X

Page 19: w11 03/15-AP

YATIYA˜

NATAKI ˙ MARZO 15, 2011 19

qhananchanapatakiw mayıta. Tamaman inaswalja maranak Diosar yupaychir ma jilatasjan ukax ma kullakas utjchi, juparux Fami-liana Diosar Yupaychanataki Arumatakix awi-sax jawst�apxasmawa. Ukat experiencianakaparst�anapatakiw wawanakamax jiskt�apxaspa.Maysa tuqitxa, kunjamas ma sucursalax lura-siski, kunjamas walja markanakat jach�a tanta-chawixa, kunjamsa fonografo satakis ukampyatiyasına, jan ukax kunanaksa Diosar juk�ampyupaychanatakix lurasiwayiukanakdibujapxa-napatakiw mayipxasma.

“Yaparu uchata[nakapat]” yatxatananiTamax ma cuerpomp sasiwa sasaw apostol

Pablox sana. Ukatwa sana: “Cristo laykuw taq-pach cuerpox sumayaparu uchata, jupanakpu-ra mayaru tukutaraki. Kunapachatix taqpachcuerpox sum saraski ukaxa, taqpachaw muna-sinanx jiltaraki” sasa (Efe. 4:16). Kunjam lurt�a-tatansa uk yatxatasax ¿walxay Luririsatak mus-phartanxa? Ukhamaxa, Uraqpachankir tama-nakat yatxatananixa, ukhamarakiw “Diosanyatinapxa taqi tuqita” yatxatasax muspharana-ni (Efe. 3:10).

Alaxpachankir markapax kunjamasa ukxaDiosax sumwa yatiyistu. Ukanakat mayastikuntı apostol Juanar siskana ukawa. Nayraqat-xa Diosaw Wawapar yatiyana. Ukxarusti, “Je-sucristox aka unacht�awxa ma angelap tuqwaJuan serviriparu yatiyi. Juan serviripasti kuntixunjkatayna ukxa ukhampachwa arsu” (Apo. 1:1, 2). Kunjamtı alaxpachankir markap Jeho-va Diosax unacht�aykistuxa, ukhamarakiw akaUraqinkir markapan “suma yaparu ucha[tap-xi]” ukanak sumyatinas muni.

Tamanak tumpt�ir jilatas tamamar visitkaspaukham amuyt�anani. ¿Kuna lurawinaksa ukajilatax phuqi ukat kunjamsa jilat kullakana-kar yanapt�i ukanak familiamampi yatxata-nax janit wakiskaspa? Awisasti, aka jiskt�ana-katwa yatxatapxarakisma: ¿Qhawqha horana-kas yatiytan ukanak yatiyanax kunatsa wakisi?¿Diosan markapax kawkitsa qullqi jikxatapxi?¿Uraqpachankir Jilır Irpirinakax kunjamsa lu-

rawinakap jaljasipxi? ¿Ukat kunjamsa Bibliatapst�at qillqatanak apayanistu?

Diosan markapax kunjam utt�ayatasa uk ya-tinaxa, ¿kunjamsa yanapt�istani? Ma kimsa tu-qitwayanapt�istani, mayaxa, Diosan markapanjiwas layku wal trabajasipki ukanakxa juk�ampaskitwa unjanani (1 Tes. 5:12, 13). Ukat ku-nanaktı mayipkistu ukanakampix juk�ampsumwa phuqanani (Hech. 16:4, 5). Ukxarusti,Diosan markap sarayirinakax kuna amtar pu-rinatakisa, ukat kunanakas taman lurasinapaukanak yatichanatakis Diosan Aruparjam am-tapxatap yatisaxa, juk�ampwa jupanakarux ati-nisinani (Heb.13:7).

“Utanaka[m] unakipa[pxam]”“Sion qull muytapxpan, torrenakap jak-

t�apxpan, pirqanakap amuyapxpan, suma uta-nakap unakipapxpan: jutir mita jaqinakar yati-yanataki” (Sal. 48:12, 13). Uka arunakampixa,salmonak qillqirix Jerusalen jak�at unjanipxa-napatakiw markarux wiytaskana. Sanani Judıofamilianakax Jerusalenqullanmarkar sapama-ran fiesta amtanatak sarasinunjapxanwa, mus-pharkan templo lurata.Chiqasunjapkanaukaxmuspharkanapunınwa, ukatwa “jutır mita ja-qinakar” yatiyanwal munapxana.

Seba markankir reinat amuyt�anani, Salo-mon reyin wali yatinanınapata ukat musphar-kan apnaqawipat yatiyapkana ukhaxa janiwchiqakpachati sasaw sana. Chiqapachaw sa-natakix ¿kunsa lurana? Jupa pachpaw akhamsana: “Ukampis nayax janiw iyawskayatti jupa-nakan arunakaparuxa, nayax jutasina, ukha-marak nayraxampi unjasinwa amuyta. Chiq-pachansa janiw jupanakax juman yatin kanka-namatxa ni chikatarus yatiyapkitututi, ukam-pis jumax jilanktawa nayax ist�kayata ukatsipana” sasa (2 Cro. 9:6). Chiqas nayrasampkuns unjtan ukhax juk�ampwa musphartanxa.

Diosan markapar unjapkaspas ukham amu-yapxanapatakixa, ¿kunjamsa wawanakamaryanapt�asma? Betel utax inas jak�ankakchi,unt�ir saranatak ch�amachasinax wali askıs-pawa. Mandy ukat Bethany sat kullakanakat

Page 20: w11 03/15-AP

20 YATIYA˜

NATAKI ˙ MARZO 15, 2011

amuyt�anani. Sucursalat 1.500 kilometronakwali jayankapkchınsa, familiapan taqiniw su-cursal visitirix sarapxapunirına. Jupanakaxakham sapxiwa: “Betel janır unt�kasaxa, chuy-man jaqinakakis wali formal trabajipkaspaukham amuyirıta, ukampis janiw ukhamaka-taynati, sarapkayata ukhaxa, walja wayn tawa-qunakaruwwali k�uchikDiosatak trabajir unja-niwayapxta. Sapa kuti sarasinwa juk�amp Dio-sar yupaychanatak ch�amacht�asipxirıta” sasa.Diosanmarkap yapar utt�ayat unjasaxa, Mandyukat Bethany sat kullakanakax precursora-xapxanwa, ukat qhiparux Betelan ma qhaw-qha tiempotak yanapt�apxanapatakiw jawst�ap-xana.

Jichha tiemponxa, Jehova Diosan markaparunt�anatakix kunayman yanapt�anakaw apsu-siwayi, nayra Israelit tiemponxa janiw ukana-kax utjkanti. Aka qhipa maranakanxa, Diosan

markapat parliri videonakaw apsusiwayi, sana-ni, Los testigos de Jehova: organizados para pre-dicar las buenas nuevas, Toda nuestra asocia-cion de hermanos ukat Unidos gracias a la ense-nanza divina sat videonakawutjistu. Kunjamsabetelitanakasa, janwalt�awinakanyanapt�irina-kasa, misioneronakasa, ukat jach�a tantachawi-nak wakicht�irinakas ch�amacht�asipxi uk unja-saxa, jumasa familiamasa juk�ampwa Uraqpa-chankir jilat kullakanakar munasinanakamaxjilxattani.

Chiqas utas jak�ankir tamaw sapa mayni-rux yanapt�istu ukat Diosan arunakapat ya-tiyir saraskakinatakis yanapat�arakistu. Ukam-pis familjamaxUraqpachankir taqi uka jilat ku-llanakanakat lup�inasarakiwa. Ukham lup�inaw‘iyawsananakasan’ suma sayt�ataskakinatakisaukat wali kusisita sarnaqanatakis yanapt�istani(1 Ped. 5:9).

“WAWATPACHnanakax JehovaDiosan tha-kip unt�awayapxta. Ukampis maysar sa-

ranukusaw jayarst�apxta. Tunka maranakawqamirinakjam jakawayapxta. Ukampis Dio-san markapar kutt�anaxa, nanakatakix walich�amaxanwa” sasaw Jaime jilatampiBerta ku-llakampix sapxi.�

Ukat Marcos sat ma jilatax akham sarakiwa:“Polonia markan polıtica tuqit jan walt�aya-sinanakax utjana ukhaxa, walja kutiw jan ir-naqawin unjasta. Llakik llakisxayata. Ukatwama negocio utt�ayan munayata. Ukat jan yat-kasas qhiparux utt�ayapuntwa. Familiajar qull-qi tuqit ukham yanapt�asax janiw Diosar yu-

� Yaqha sutinakampi uchatawa.

paychan tuqit aynacht�apkati sirıtwa, ukampisqhipatak amuyasta” sasa.

Akapachanxa taqi kunaswal irxattaski, ukatjanirakiw suma irnaqawis jikinjamaxiti. Ukat-wayaqhipaxwal llakisipxiukat jan sumamuy-t�asisax pantjasinaruw puripxi. Yaqhip jilat ku-llakanakaxwalja horanakaw trabajapxi, yaqhi-pasti pa trabajonıpxiwa. Ukat yaqhipax jansum yatkasas negocionak apsusipxaraki. “Fa-miliajar qullqi tuqit ukham yanapt�asax ja-niw Diosat jithiqtapkati” sasaw amuyapxi.Inas maynix suma amtampi ukanak lurchis-pa, ukampis llakir purinax janiw jayankkiti,akapachanxa janiw taqi kunas amtasarjama-punix mistkaspati. Ukhamatwa Jehova Diosatjithiqtanaruspuripxi.Ukat yaqhipaxwali qull-

Jilat kullakanakat jan armasimti˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙

Page 21: w11 03/15-AP

YATIYA˜

NATAKI ˙ MARZO 15, 2011 21

qi chuymawtukupxi ukatDiosar yupaychansaarmt�asipxi (Ecl. 9:11,12).

Yaqhip jilat kullakanakax akapach yanakjikxatanatakix wal ch�amachasipxi, ukat Bi-bliat yatxatanatakisa, tantachawinakar sarana-takisa jan ukax yatiyir saranatakisa janiw tiem-pox utjxiti. Chiqas ukham sarnaqasax janiwJehova Diosar sum yupaychxapxiti, janirakiwJupampix sums apasxapxiti. Ukatxa jilat kulla-kanakatsa, tamatsa jithiqtxapxarakiwa (Gal. 6:10, NM ). Ukhamatwa tamatsa juk�at juk�atachhaqtawayxapxi. Jichhax uka tuqit sumpachparlt�anani.

¿Kunatsa jilatkullakanakar

yanapt�anax wakisi?Kunayman tuqitwa cristian masinakasarux

munasin unacht�aysna (Rom. 13:8). Inas ta-mas taypinsa maynix ‘yanapa’ munaskchi( Job 29:12). Sanani, yaqhipax kunayman tu-qit pist�ataw jikxatasipxaspa. Apostol Juanaxakham sistuwa: “Maynitix [utjirinıskchi] ukat,jilapan pist�ayasitapa yatisina jan jupat khu-yapt�ayaskchixa, ¿kunjamarak Diosan muna-sinapax chuymapan utjaspasti?” sasa (1 Juan3:17).

Inas jumax cristian masimar qullqimpi janukax yanakampi yanapt�irısta. Ukampis ji-lat kullakanakar yaqha tuqinakat yanapt�a-naw wakisirakispa. Sanani, yaqhipax sapa-kiw jan ukax chuyma ust�ataw jikxatasipxi,janis Dios nayraqatan askıpkaspa ukhamwaamuyasipxaspa. Ukat yaqhipasti ma familia-ran jiwxipanwa llakisipxi, jan ukax usutas jik-xatasipxi. ¿Kunjamatsa jupanakar yanapt�s-na? Nayraqatxa wali amuyumpi ist�asin sumaarunakampi chuymacht�anasawa, ukhamat-wa Jehova Diosarus juk�ampi jak�achasipxaspa(1 Tes. 5:14). Ukat jiwaskamyanapt�asisax wali

sum apasiraktanxa.Ukampis llakitanakar

yanapt�anatakixa, irpirchuymaninakaw juk�am-pi ch�amachasipxanapa.Maynix kunjamas jikxa-tasi uk sum amuyanata-kix sintt�asinampi ist�ap-xanapawa, ukat DiosanArupampi yanapt�apxa-napawa (Hech. 20:28).Kunjamtı apostol Pabloxjilat kullakanakar ‘walimunasinampi’ yanapt�-kanxa, ukhamarakiw ir-pir chuymaninakax ya-napt�apxanapa (1 Tes. 2:7, 8).

Ukampis jiwasatix tamat jithiqtsna ukatqullqi tuqiruki sarxsna ukhaxa, ¿jilat kulla-kanakar yanapt�snati? Janiwa. Chiqasa, irpirchuymaninakas uka jan walir purt�asipxaspa-wa. Ukatpı taqini amuyasinasaxa.

Llakinakax jach�a q�ipiruuntasitaspawa

Kunapachatı maynix familiataki qullqi jik-xatanatakiki wal ch�amachasi ukhaxa, llakina-karuw purispa, ukat janirakiw cristianjamaslurananakap sum phuqxaspati (Mat. 13:22).Qalltan aytkayatan uka Marcos jilatax akham

¿Qullqi layku tamat chhaqasinax walıspati?

Page 22: w11 03/15-AP

22 YATIYA˜

NATAKI ˙ MARZO 15, 2011

siwa: “Negociojax q�al aynacht�awayi,ukatwawalja qullqit irnaqirix yaqha markar kimsaphaxsitak sarta. Ukat walja kutiw kimsa phax-sitakiki sarirıta. Ukat utar purisaxa, ratukiwkutt�awayirıta. Ukat warmijarus wal llakisiyirı-ta, jupax janiw cristianukiti” sasa.

Jayar irnaqir sarasax janiw familiaruki llaki-siykanti. Uka jilatax akham saskakiwa: “Wal-ja horanakaw wali junt�u chiqanakan irna-qawayta. Ukatxa jan wal parlir qhuru jaqi-nak taypinwa t�aqhisiwayta. Jan sintt�asisawmunanapar apnaqan munapxirıtu. Ma uywa-takiristsa ukham amuyasisaw chuym usuya-sirıta. ‘Janirakis napachas sum sarnaqirjamak-tixa, ¿kunjamaraki yaqhanakar yanapiriststi?’sasaw llakisirıta” sasa.

¿Kunsa Marcos jilatan sarnaqawipat yatiqs-na? Janır kun lurkasas sum amuyt�asinasa-wa. Inas yaqha markar irnaqir sarasax sum ja-kası sanjamachispa, ukampis ¿janit uk lurasaxyaqha jan walinakar purksna? ¿Kunjamakisfamiliax jikxatasispa, Jehova Diosar sum yu-paychasipkaspati? Ukat jilat kullakanakar ya-napt�anat sipansa tamat jithiqtxaksna ukhaxa,¿kunjamakis jikxatassna? (1 Tim. 3:2-5.)

Ukampis maynix pachpa markapansa qullqilaykux jan walinakar purirakispawa. Jaimem-pit Bertampit amtapxanani. Jilatax akhamsiwa: “Ma juk�atak qalltapxta. Jaqichasipx-ta uka qhipatxa manq�a aljan qalltapxta. Jaqi-nakan wali pasanaki uka chiqaruw ma jisk�apuesto jan ukaxqhatu utt�ayasipxta. Ukat qullqunxatasax jiltayanwa amtapxta. Ukampis jantiemponiw unjasipxayata, tantachawinakarusawisax janiw sarapxirıkti. Ukhamatwa precur-sorjam irnaqansa ukat irpir chuymaninakanyanapiripjam luqtansa jaytawayta. Ukat qull-qi juk�amp utjipanxa, Diosar jan yupaychir ja-qimpi arust�asaw uka qhatu juk�ampi jach�apta-yapxta. Ukatxa walja qullqit contratonak luri-riw yaqha markanakar sararakiyata. Ukampisutajanxa mayjakiw jikxatasirıta, janikiw espo-sajampis wawajampis suma jakasinas utjxan-ti. Ukhamaw qullqin apatax Diosar yupaychan

tuqit aynacht�apxta. Tamat jayarst�asax janiw ji-lat kullakanakatsa amtapxirıkti” sasa.

¿Kunsa uka jilat kullakat yatiqsna? Qamirınmunasax maysaruw saranuksna. Cristianjamsum sarnaqansa apt�assnawa. Ma arunxa, Diosnayraqatan utjkistu uka q�uma isi apt�assna(Apo. 16:15). Ukat jilat kullakanakat jayarst�a-sax janiw jupanakar yanapt�ksnati.

Sumpun amuykipasipxananiInas maynix akham sischispa: “Janiw kunas

nayar paskitaniti” sasa. Ukampis kunas chiq-pachapuni munasi uka tuqinakat sapa maynisum amuyt�asinasa. Pablox akham sasaw sana:“Aka uraqirux janiw kuns apanktanti, janira-kiw kuns apkananiti. Ukampis isisatix utjask-chixa, ukhamarak manq�anasatix utjaskchi-xa, ukampix kusisitakıskanasawa” sasa (1 Tim.6:7, 8). Chiqasa, yaqhip markanakanxa waliqullqinıpxiwa, ukampis yaqhip markanakan-xa janiw qullqis jikinjamakiti. Ukat kunanaktıma markan qamirinakaki alasipxi ukanakaxa,yaqha markanxa niya taqininwa utji.

Ukhamasti, kawkin jakkasasPablonaka aru-nakapat amtanasawa, akham sanwa: “Khitina-katix qamir kankana thaqapxi ukanakaxa, ja-niw yant�anakarux atipjapkiti, ukatsti taqi cas-ta luqhi amtawinakan sipitaparuw jalantapxi,ukatsti jan waliruw puripxi, jaqinakarusti ji-wanaru t�unjanaruw puriyaraki” sasa (1 Tim.6:9). “Sipita” sasinxa, kunjamas maynix ani-malanakar akatjamat katunatakix jan amuy-kan sipita wakichi uk san muni. Ukat ¿uka ‘lu-qhi amtanakar’ jan purinatakix kun luranaswakisi?

Kunanakas nayrankanapa ukanakat sumamuyt�anasawa. Ukhamatwa Diosar luqtana-takis ukat Arupat yatxatanatakisa tiempox ut-jani. Ukat Diosar mayt�asisa sum yatxatananiukhaxa, “taqi casta suma lurawinakatak sumawakichata[naniwa]”, ukhamat jaqi masir ya-napt�anataki (2 Tim. 2:15; 3:17).

Jaimet amtaskakinani, irpir chuyman jila-tanakan yanapt�ataw jupax amuytatasitayna.

Page 23: w11 03/15-AP

YATIYA˜

NATAKI ˙ MARZO 15, 2011 23

Ukat akham siwa: “Ma kuti-xa, Bibliamp qhanancht�asawirpir chuymaninakax yanap-t�apxitu. Kunjamas winay ja-kan munir ma qamir waynaxjikxatasına uk unacht�ayapxi-tu. Uka qamir waynax janiwyanakap jaytan munkanti.Ukat ‘¿janit uka sarnaqawit ju-man yatiqanamax wakiskas-pa?’ sasaw llamp�u chuymam-pi jiskt�apxitu. ¡Ukhamatwasumpach amuytatasta!” sasa(Pro.11:28; Mar.10:17-22).

Jısa, Jaimex wal amuyt�asi-saw jach�a negociop jaytxana.Ukat pa maratxa jupas familiapas wali sumawDiosar yupaychxapxana. Jichhax irpir chuy-manjamaw jilat kullakanakar yanapt�aski.Ukat akham sarakiwa: “Kunapachatı jilat ku-llakanakax qullqi thaqhan layku negociona-kampi Diosar yupaychan tuqit aynacht�asip-ki ukhaxa, naya pachpat parlasaw amuyt�ay-ta. Diosar jan yupaychir jaqinakampi negocioluranax jan walir apiriwa sasaw iwxt�arakta.Kunjamsa maynix qullq jikxataspa ukanakat-xa munkan parlapxi, kunanakarus mitisiyanmunapxakiwa, ukat janiw sanax ch�amaspawasasaw amuyt�ayta” sasa (2 Cor. 6:14).

Ukat Marcos jilatax llakir purisarakiw amu-yasin yatiqawayi. Yaqha markar irnaqir sa-rasax familiaparux walsa qullqi tuqit yanap-t�awaykchixa, Diosatsa jilat kullakanakatsa ja-yarst�awayapxiwa. Ukat amuytatasisax akhamsiwa: “Nayax walja maranakaw Baruc cha-char untatax sarnaqawayta. Kunjamtı Bi-bliax siskixa, walja yanakwa Baruc tatax jupa-taki thaqhaskana. Ukat nayax wal amuyt�asta,kunjamsa jikxatasta ukanakwa Jehova Diosaryatiyta. Ukhamatwa jichhax Jupa nayraqatansum jikxatasta” sasa ( Jer. 45:1-5). Jichhasti,Marcos jilatax irpir chuymanjam luqtanata-kiw ‘aski lurawinakan’ ch�amachasiski (1 Tim.3:1).

Khitinakatix yaqha markar qullqi thaqhanlaykux saran amtasipki ukanakarux akham sa-saw Marcos jilatax amuyt�ayi: “Yaqha jan un-t’at markan jikxatasisax jank�akiw maynix akananqha pachan sipitapar jalt�aspa. Ukat ya-qha aru jan sum yatisaxa, janiw parlt�asinja-makisa. Inas qullqin kutt�anchisma, ukampisDiosar yupaychan tuqitxa janiw walt�xasmati,ukat ukanak armanatakis askichanatakiswaljatiempow munasispa” sasa.

Ukhamasti, sapa maynis wal amuyt�asina-sawa, mayninakanyatiqaskan sarnaqanasawa.Ukat Jehova Diosar kusisiyan munasax janiwqullqi jikxatan laykukix jilat kullakanakat ar-masinasakiti. Jan ukasti, llakitanakar yanap-t�anataki, chuymacht�anataki ch�amachasipxa-nani. Ukatsti, irpir chuymaninakasa ukatyatxatt�at mayni jilat kullakanakasa jan wa-lin unjasirinakar yanapt�anatakix nayrankap-xanapawa. Pantjasirjamapki uka jilat kullaka-nakaxa, ukhamyanapt�atasax janiw llakinakarpuripkaniti (Heb.13:7).

Janiw khitis akapachan qamiriptan laykuxjilat kullakanakat armasin munktanti (Fili.1:10). Jan ukasti, Dios nayraqatan qamirın-wa muntanxa, ma arunxa, kunjamsa Diosaxapnaqistani ukanakwa nayraqat yatiyan mun-tanxa (Luc.12:21).

¿Jumatakix jilat kullakanakar yanapt�anax wali askiti?

Page 24: w11 03/15-AP

24 YATIYA˜

NATAKI ˙ MARZO 15, 2011

JAN jak�an animalanak apnaqir wali unt�atma jaqixa, janq�u tigrenakampiw ma ku-

tix jaqinakan unjkat wali sum anataskana.Jupax akham siriwa: “Nayatakixa, jan jak�ananimalanakamp yatkattayasinax wali khusa-puniwa” sasa. Ukampis 2003 maran octubrephaxsit 3 uru saraqataruxa, ma akatjamatwama tigrex uka jaqir manq�antanatak thuqxata-na. Uka tigrex 172 kilonakani axsarkan jach�aanimalanwa. Uka jaqix janiw ukham thuqxa-tasin suykpachanti, janiw kuna jark�aqasina-pas utjkanti.

2 Biblianxa, ma “jach�a axsarkan anima-la[w]” utji sasaw saraki, uka animalampi janmanq�antayasinatakix wal amuyasinasawa(Apocalipsis 17:15-18 liyt�asinapawa). ¿Ku-napachas uka axsarkan jach�a animalaxa? Bi-blianxa, Supayan apnaqat akapachaw jupapachpa kutxatasini sasaw sana. Axsarkan ja-ch�a animalax Organizacion de las NacionesUnidas (ONU) san muni ukat “tunka waxra-naka[xa]” taqpach gobiernonaka san munara-ki. Ukat maysa tuqitsti, ‘q�anu warmix’ Jach�aBabilonia san munaraki, ma arunxa Uraqpa-chankir taqi k�ari yupaychawinak san muni.Ukaruw ‘axsarkan jach�a animalax’ ma akatja-mat manq�antani. Chiqas kunurusa ukat kunahorasas tukjani ukxa janiw yatktanti (Mat.24:36). Ukampis niyaw akatjamat manq�anta-ni (Mat. 24:44; 1 Cor. 7:29). Ukatwa wali amu-yumpi wakicht�ata sarnaqanasaxa. Ukatsti, Je-sucristow taqi jan walinak tukjirisa ukat Dio-san yupaychirinakapar qhispiyiris jutani (Luc.21:28). Ukampis ¿kunas wakicht�ata suyana-

1, 2. 1) ¿Kunas ma tigrer untatax sartani, ukatkuns lurarakini? 2) ¿‘Axsarkan jach�a animalax’ man-q�antanataki sartkani ukhax kunjamas jikxatasi-nani?

takix yanapt�istani? Diosan nayra yupaychiri-nakapat yatxatapxanani. Jupanakasti amu-yumpiw sarnaqapxana, ukatwa Diosan aru-nakap phuqasir unjapxana. Ukhamasti, ju-panakat taqi chuyma yatiqasisin wakicht�atasuyapxanani.

Noe chachjam wakichasipxanani3 Noe chachax jan wali urunakans jakchın-

xa, Diosan arunakap phuqasir unjanatakixwal wakicht�asına. Amuyt�anani, ma qhawqhaangelanakaw Diosar kutkatasisin aka Uraqirsaraqanipxatayna, ukat warminakampi ma-yachasisax “wali ch�amani” wawanakanıpxan-wa. Ukatwa uka wawanakapax jilarxasinxa, ja-qinakar wal t�aqhisiyapxana (Gen. 6:4). Kaw-kinsnuwasinakmunasipkana.Ukat jupanakarunjasaw mayni jaqinakax ukham jan wali-nak lurapxarakına, amuyunakapas mayjaxan-wa.Ukatwa taqi kunxarMunanani Diosax ukananqha pachar tukjan amtana (Genesis 6:3,5,11,12 liyt�asinapawa).�

4 Kunjamtı Noe tiempon janwalinakax pas-kanxa, ukhamarakiw qhipa urunakanxa janwalinakax unjasini sasaw Jesusax sana (Mat.24:37). ¿ Janit nanqha angelanakan jan waliluratanakapax qhanaki? (Apo. 12:7-9, 12.) Ja-nis kha urunakanjam jaqir tukupkchixa, ku-nayman jan walinak luranatakiw jaqinakarwiytapxi, wayn tawaqunakarusa jilırinakaruskunayman jan wali amuyunakampiw pant-

� “Pataka pa tunkani” maranakat juk�ampi yatxatana-takixa, Yatiyanataki revista diciembre 15, 2010, 30 janaunxatt�ata (Genesis 6:3).

3. ¿Kunatsa Noe chachatakix Diosar ist�anax ch�a-mapachana?4, 5. ¿ Jichhurunakampi ukat Noe chachan uruna-kapampix kunansa niya kikpakıpxi?

WAKICHT�AT SUYAPXA˜

N¨ANI

“Ukatpı jumanakax wakicht�ata suyapxanamaxa, JaqinYuqapasti jan amtat horasaruw jutani.” (MAT. 24:44.)

Page 25: w11 03/15-AP

YATIYA˜

NATAKI ˙ MARZO 15, 2011 25

jayapxi. Jupanakan wiytataxa, kuna jan wali-naksa jaqinakax lurapxi, ukanak unjasaw ukaq�anu amtani saxranakax kusisipxi (Efe. 6:11,12).

5 Supayax “jaqi” “jiwayanatak ch�amani-[wa]” sasaw Biblianx qhananchi ( Juan 8:44;Heb. 2:14). Ukampis janiw munanaparuk jiw-thapiykaspati. Ukatwa jaqinakan chuyma-parus amuyuparus mayjt�ayi, jan walinak lu-rapxanapataki, jiwayasin amtanıpxanapatakiukat enganasipxanapatakiw mayjt�ayi. Sanani,EstadosUnidosmarkanxa, jichhur nasitwawa-nakatxa, mayniw sapa patak pusi tunk paya-nitxa jiwayat unjasini. Ukampis kunjamtı khanayra urunakan jan walinak unjasax chuymusuyaskanxa, ¿ukhamarakit Jehova Diosaxaka tiempon jan walinak unjasax chuym usu-yaspacha? ¿ Janit uka janwalinakmapit tukjanamtkpacha?

6 “Taqi kunatix jakki” ukanak q�al tukjaxasasawDiosaxNoe chachar tiempopar yatiyana(Gen. 6:13, 17). Ukat jach�a cajonar untat maarca luram sasaw sarakına. Noe chachax jan-k�akiw familiapampi chikax luran qalltapxana.

6, 7. ¿Kunjamatsa Noe chachax familiapampi Dio-sar taqi chuyma iyawsapxana ukat respetapxana?

Ukat Uma Juicio purininapatakix wakicht�a-taw suyapxana, ukhamatwa Diosar ist�apxatapunacht�ayapxana. Ukampis ¿kunas jupanaka-rux ist�an yanapt�ana?

7 Noex taqi chuymaw Diosar iyawsana ukatwal respetarakına (Gen. 6: 22; Heb.11:7). Ukatfamiliapan p�iqt�irjamaxa, janiw Diosan jui-ciopak suykanti, jan ukasti, sum sarnaqana-takiw ch�amachasına ukat Jehova Diosar waljak�achasına (Gen. 6:9). Ukatxa, uka tiemponjanwali amuyunakampisa, janwali sarnaqawi-nakampis janiw familiapar q�anuchayan mun-kanti, uka janwalinakat jithiqtapxanapatakiwyanapt�ana. Kuntı Diosax lurapxam siskanxauk phuqanaw uka familiatakix juk�amp wakis-kirınxa (Genesis 6:14,18 liyt�asinapawa).

Noex wakicht�ataw familiapamp suyana8 Biblianxa Noe chachan familiapat ma ju-

k�aksa parlkchixa, esposapasa, yuqanakapasaukat yuxch�anakapasa Diosarux taqi chuymawist�apxarakına. Jupanakatxa, Ezequiel profe-tax akham sanwa: “Noe [chachax akankaspa]ukapachax janiw yuqanakaparusa, phucha-nakaparusa qhispiy[kaspati]; jupanak sapakiwaski jaqinakapxatap layku qhispiyasipxaspa-xa” sasa. Jısa, jilır jaqinakjamax Diosar ist�ansajan ist�ansa jupanakaw amtapxana. Ukhamas-ti, Noen familiapax taqi chuymaw Diosar mu-nasipxana ukat kamachinakaparus wali askitunjapxana (Eze. 14:19, 20). Ukat Diosar iyaw-sasax taqiniw Noer ist�apxana. Ukatxa, Diosanmayitanakapampi phuqanxa janiw khitis nikunas jark�kaspanti.

9 Jichhurunakanxa, familiani cristianona-kax Noe chachjamarakiw wal ch�amachasip-xi. ¿ Janit uk unjanax wali askıki? Uka cristia-nonakatakix familiatak uta, isi ukat manq�a-na thaqhanasa ukat wawanakar yatiqan utarkhitanas wali askiwa. Ukampis Diosan aruna-kapat familiar yatichanaw jupanakatakix taqi

8. Noen familiapax taqi chuymaw Diosar ist�apxa-na, ¿kunjamatsa uk yattanxa?9. ¿Khitinakas jichhurunakan Noe chachjam ch�a-machasisipki?

Noe chachax taqi chuymaw familiapampichikax Diosan Aruparjam phuqana

Page 26: w11 03/15-AP

26 YATIYA˜

NATAKI ˙ MARZO 15, 2011

kunat sipans juk�amp askixa.Ukat Diosan mayitanakaparphuqasaxa, wali wakicht�atawDiosan jach�a urup suyapxi,uka urux wali jak�ankxiwa.

10 Niya phisqa tunka mara-nakatwa Noe chachax fami-liapamp arca luran tukuyap-xana. Walpun ch�amachasipx-pachana. Uman jan mantkanlurasasa, manq�an imasasaukat animalanak anantkasa-sa, qhawqha kutiw arcat mist mantapxpacha-na. Ukatxa, 2370 nayrır pacha maran payırphaxsit 17 urunak saraqataruw arcar mant-xapxana.Ukatxa,Dios pachpawarcanpunkupjist�antxana. Ukat jallux walpun purintana.Alaxpach jach�a qutas waraqtankaspa ukha-manwa, ukat umaw arcarux jittayana (Gen.7:11, 16). Anqaxanxa, q�alpunwa jaqinakaxuman jiwarapxana, ukampis arca manqhanwalikısipkanwa. ¿Kunjamakis Noempi fami-liapampix jikxatasipxpachana? Jehova Diosa-rux walpun yusparapxpachana, ukat akhamsapxpachanwa: “¡Walikpun Diosan kamachi-nakaparjam sarnaqasin wakichastanxa!” sasa(Gen. 6:9). ¿ Jiwasax ukhamarakit Armagedontukuyarux Jehova Diosar wali kusisit yuspara-nani?

11 Taqi ch�amani Jehova Diosax taqi janwalinakwa tukjani, amtanakapxa kunjamat-sa phuqakipuniniwa. Ukampis sapa mayniakham jiskt�asinasawa: “¿Chiqapuniw Diosanarunakapax phuqasini sasat atinistxa? ¿Taqikunas tiempoparuw sum phuqasini sistti?”sasa. Ukhamachixa, Jehova Diosan urup waliwakicht�at suyanasawa (2 Ped. 3:12).

10, 11. 1) ¿Arca manqhan kunjamakis Noempi fa-miliapampix jikxatasipxpachana? 2) ¿Kunsa sapamaynis jiskt�asinasa?

Moisesax wakicht�ataw suyana12 JichhaxMoisesatparlt�arakinani. Egipton-

xa wali sum jakasına. Pachpa Faraonan phu-chapaw juparux wawapjam unt�asına. Ukha-max wali respetatanwa, suma manq�jan jakası-na, isinakapaswali sumanakanwa,ukatkunay-man yanakapaw utjpachana. Ukat wali aytatyatiqan utanakaruw sararakpachana (Hechos7:20-22 liyt�asinapawa). Ukatxa, wali sumaherencianakwakatuqarakispana.

13 Ukampis Egipto markan diosanakaparyupaychanax janiw jupatakix walıkanti. ¿Ku-natsa? Awk taykapax wawatpachwa Diosanarunakap yatichapxana (

´Exo. 32:8). Ukat ja-

niw Egipto markan suma yatichawinakapa-sa, ni Faraonan jach�a utapan jakanas Dio-sat armasiykanti. Kunsa Jehova Diosax nayraachachilanakapar satayna ukanakatxawalpunlup�pachana ukat Diosan arunakaparjam phu-qansa wal munarakına. Ukatwa, israelitanakarakham sana: “Abraham, Isaac, Jacob uka nay-ra awkinakaman [Jehova] Diosapawa naya-rux jumanakan ukaru khithanitu” sasa (Exo-do 3:15-17 liyt�asinapawa).12. ¿Kunanak unjasas Moisesax Diosat armasis-pana?13. ¿Moisesarux kunas Diosat jan armasin yanap-t�ana?

¿Diosan kuna arsutanakapasMoisesarux wakicht�at

suyan yanapt�ana?

Page 27: w11 03/15-AP

YATIYA˜

NATAKI ˙ MARZO 15, 2011 27

14 Egipto markankir diosanakat sipansa,Moisesatakix Jehova Diosaw chiqpach Dio-sanxa. Ukatwa, “jan unjkan Diosarux unjkas-pas” ukhamsarnaqana. Ukat kunapachas Dio-sax markapar qhispiyani uk janis yatkchın-xa, kunjamatsa qhispiyaniw sasaw atinisına(Heb. 11:24, 25, 27). Hebreo jilat kullakana-kapar esclavot t�aqhisir unjasax wal yanapt�anmunana, ukatwa israelit masiparux ma egip-ciot arxatasına (

´Exo. 2:11, 12). Ukampis Dio-

san arunakapax qhipatwa phuqasiskanapana,uk amuyasaw Moisesax ma jaya markar es-capxana. Jupatakix Faraonan utapat sarxasinuka wana uraqin jakanax wali ch�amapachan-wa.Ukampis Diosan arunakap phuqanwal su-yana. Ukatwa pusi tunka maranak qhipatxa,Jehova Diosax jupa tuqi israelitanakar Egiptotqhispiyanxa. Ukat Madian uraqit Egiptor kut-t�am satax jank�akiw Moisesax ist�asına. UkhawDiosan amtanakapax phuqasinapana (

´Exo. 3:

2, 7, 8, 10). Ukat uka “llamp�u chuymani” ja-qixa, Diosar atinisisaw jan axsart�as Faraonanukar mantana (Num. 12:3). Ukat janiw maykutikix mantkanti, jan ukasti, kuna jan walisutjani uk Faraonan yatinapatakix walja kutiwmantana, ukat qhawqha kutimpis Faraonanukar kutt�anapana ukxa janiw yatiskanti.

15 Ukat 1513 marat 1473 marakamaxa, waljakutiw chuym ust�at jikxatasına. Ukhampacha-sa, JehovaDiosar taqi chuymyupaychaskakın-wa, israelit masinakaparux uka pachpa lu-rapxanapatakiw ch�amanchana (Deu. 31:1-8).¿Kunatsa ukham lurpachana? Diosan sutipa-rux wal munasına, ukat Diosax kunja muna-nanisuksa sumyatirakına, ukat janiw jupak ja-ch�anchayasin munkanti, jan ukasti Diosaruwjach�anchana (

´Exo. 32:10-13; Num. 14:11-16).

Jichhurunakanxa, jiwasax ukhamarakiw janwalinakansa, llakinakansa Jehova Diosan Ap-naqawiparux taqi chuyma alkattanxa. Ukha-matwa Diosan wali yatinanıtapsa ukat chiqa-

14. ¿Kunjamatsa Moisesax Diosar atinisitapsa ukatjan axsarirıtapsa unacht�ayana?15. ¿ Jan walinakansa kunatsa Moisesax Diosar ja-ch�anchan munana?

patapsa unacht�aytanxa (Isa. 55:8-11; Jer. 10:23). ¿ Jumax ukhamarakit amuyta?

‘Amuyasipxanani’16 “Jumanakax suyapxam, amuyasipxam,

[Diosat mayisipxarakim] janirakiw yatipkta-ti kuna horasar purininapsa” sasaw Jesusaxsana (Mar. 13:33). Akapachan tukusin uru-nakapat parlkasaw Jesusax ukham sana. Ukaprofecıa arunakapax kunampis tukuyi uk un-janani. Marcos libron akham siwa: “Amu-yasipxamaya, janiw yatipktati utanin kunurupurinapsa, inas arumaruchini, chika aruma-ruchini, wallpa art�aruchini, qhantatiruchi-ni. Ukatrak akatjamat purinisin ikiskir katja-sipkiristam. Jumanakar sapksma ukxa, taqini-ruwsarakta, amuyasipxapunim” sasa (Mar.13:35-37).

17 Uka arunakat amuyt�anani. Jesusax kimsahoranakatwa nayraqat parli, ukampis tukuya-natakix “qhantati” horasat parli. Uka qhanta-tix kimsa horasat inti jalskamawa, ukhaw ikixwal purisi, soldadonakatakis unnaqanax walich�amawa.Ukat ukahorasan enemigonakar ka-tuntanas yapapuniw sasaw guerran p�iqt�ir sol-dadonakas sapxi. Kunattix ukahorasanxa guar-dianakas ikjapxaspawa. Diosar yupaychan tu-qitx niya ukhamarakiwa, akapachax ikiskas-pas ukhamawa, ukatwa jiwasax jan ikjanataki

16, 17. Marcos 13:35-37 qillqataxa, ¿kunatsa jiwasa-takix wali aski?

¿Amtasktati?˙ ¿Kunatsa Noe chachax familiapar

Diosan arunakap yatichanatakix walch�amachasına?

˙ ¿Noen urunakapampi ukat jichhuru-nakampix kunansa niya kipkakixa?

˙ ¿Chuym ust�ayatpachas kunatsa Moi-sesax Diosan arunakaparux taqichuym atinisına?

˙ ¿Jan ikjanatakix kawkır profecianakasjumarux yanapt�tamxa?

Page 28: w11 03/15-AP

28 YATIYA˜

NATAKI ˙ MARZO 15, 2011

ch�amachasinasa. Jesusasti akham sanwa: “Ju-manakax suyapxam, amuyasipxam” sasa. Chi-qas akapachan tukusinapkamax janiw ikjana-sakiti, wal amuyasinasawa.

18 Qalltan parlkayatan uka jaqit amtanani,jupar yatkattayat tigren thuqxatatax qhispita-nawa. Ukampis Diosan jach�a urupanxa, janiwk�ari religionanakasa ni akapachas qhispkani-ti sasaw Biblian qhananchistu (Apo. 18:4-8).Wayn tawaqunakasa jilır jilat kullakanakasa,kuna tiemponsa jakasktan uk sum amuyt�a-sinasawa. Ukat Diosan urupxa, Noe chachja-

18. ¿Kunatsa jiwasatakix Jehova Diosan Qhanan-chiripanax wali aski?

maw familiasampi chikax suma wakicht�atasuyanasa. Diosar jisk�achir jan wali pachan-wa jaktanxa. K�ari yupaychawinakan p�iqt�iri-nakapasa, janiw khitis Diosar unt�kaspati si-rinakasa ukat Diosax janiw utjkiti sirinakasa,Jehova Diosat larusipkaspas ukhamawa. Jiwa-sax janipuniw jupanakan amuyunakapampixapayasinasakiti. Noe chachampit ukat Moise-sampit kuntı yatiqawayktan ukanak amtasip-xapuninani, ukat Jehova Diosan sutip arxa-tanatakisa ukat jach�anchanatakis wakicht�ata-nasawa, Jupax “diosanakansa Diosapawa [...],jupawawali jach�aDiosaxa,wali ch�amani[raki-wa]” (Deu.10:17).

ISRAEL markankir qullunakansa ukat Lıba-no qullunakansa waliw almendro alina-

kax utji. Ukat enero febrero phaxsinakan juy-phi pachax tukuyaski ukhaw uka almendroxpanqaran qalltaraki, wali munkanaw rosadojanq�u panqaranakax willirtani. Ukat hebreoarunxa, uka alin sutipax “sartiri” jan ukax“unatatiri” san muni.

2 Kunapachatı Jehova Diosax Jeremiasarprofetjam utt�aykana ukhaxa, uka alin ma ra-map janukax laymipwamavisionanunacht�a-yana. ¿Kunatakis unacht�aypachana? Akhamsasaw Diosax qhananchana: “[Nayax] sum-wa unja arunakaxax phuqhasinapkama” sasa( Jer. 1:11, 12). Jısa, kunjamtı almendro alixjanirakipan panqaran qalltkixa, ukhamarakiwJehova Diosax arunakapan phuqasinapatakix

1, 2. ¿Kunsa almendro alix Jehova Diosat unacht�a-yistu?

‘sum unjaski’. Ma arunxa, jan ist�asir jaqina-kax kunarus puripxani uk yatiyapxanapata-kiw profetanakar janirakipan khitana ( Jer. 7:25, NM ). Ukat arunakapxa kunjamatsa phu-qasiyapunınwa, janiw ukhamak pasaykanti.Ukatwa jan ist�asir judionakax 607 nayrır pa-cha maran tukjat unjasipxana, kunjamtı Dio-sax siskana ukhama.

3 Jichhurunakanxa ukhamarakiw JehovaDiosax amtanakapan phuqasinapatakix sumunjaskaki. Arunakapax phuqasipuniniwa.Ukampis ¿kuna askinaksa jiwasax jikxatsna?¿Aka maran Diosax amtanakap sum unjaski,ukat phuqasiyapuniniw sasat taqi chuyma ati-nistanxa? Uka tuqinakat pachastan ukat ik-jirjamastan ukhax mapit sartanasawa (Rom.13:11). Diosan jan ikjir Jeremıas profetapat ya-tiqasipxanani. Juparux kunas Diosan aruna-

3. ¿Kunatsa Jehova Diosar atinistanxa?

JEREMIASAT YATIQASIPXA˜

N¨ANI

“[Naya Jehova Diosaxa] sumwa unjaarunakaxax phuqhasinapkama.” ( JER. 1:12.)

Page 29: w11 03/15-AP

YATIYA˜

NATAKI ˙ MARZO 15, 2011 29

kap sum phuqan yanapt�ana ukanak unjasawjiwasax kuntı Diosax lurapxam siski ukanaksumphuqaraksna.

Jank�akiw yatiyasinapana4 Kunapachatı Jehova Diosax jaqinakar ya-

tiyanapataki utt�aykana ukhaxa, Jeremiasaxniya 25 maranıxanwa ( Jer. 1:1, 2). Ukampiswal axsarana, “nayax wawasktwa” sasaw sana.Marka apnaqirinakaru ukat jilırinakar yatiya-natakix janiswakichatakaspaukhamamuyası-na ( Jer. 1:6). Sacerdotenakarusa, k�ari profe-tanakarusa, marka apnaqirinakarusa ukatjan wali thakin sarnaqir jaqinakarusa jan ax-sarasaw nanqha luratanakapatxa qhanancha-napana ukat juchanchanapana ( Jer. 6:13; 8:5, 6). Ukatxa, Salomonan lurat qullan tem-plon niya pusi patak maranak jilas Diosar yu-paychxapxchınxa, uka templox t�unthapitani-wa sasaw yatiyanapana. Ukat Juda markasa Je-rusalen markasa q�ala t�unjataniwa, jaqinakasyaqha markar apataw unjasipxani sasaw yati-yanapana. Taqi ukanakxa jank�akiw yatiyana-pana.

5 Jichha tiemponxa ukhamarakiw JehovaDiosax akapachar tukjan amti. Ukampis janı-ra uka uru purinkipanxa, jaqinakar yatiyir sa-rapxanapatakiwajllit cristianonakar utt�ayi. Je-remiasar untasitarakiw “amuyasipxam” sasaxwalja maranaka yatiyasipki ( Jer. 6:17). Jeho-va Diosan urupax janiw qhipt�ankaniti sasawBibliax qhananchi. Diosax tiempoparuw aka-pachxa tukjani, ukampis kuna urus purininiukxa jaqinakax janiw amuyasipkaniti (Sof. 3:8; Mar.13:33; 2 Ped. 3:9,10).

6 Ukhamasti, khitinakatix Jeremiasjam ya-tiyapxanapaki uka ajllit cristianonakasa ukatjupanakar yanapir mayni cristianonakasa,kunjamsa Jehova Diosax amtanakapan phu-qasinapatakix unjaski uk chuymarkatxasipxa-

4. ¿Diosan arunakap yatiyanax kunatsa Jeremiasa-takix ch�amana, ukat kunatsa jank�aki yatiyanapana?5, 6. 1) ¿Kun lurapxanapatakis Jehova Diosax ajllitcristianonakar utt�ayi? 2) ¿Kunsa aka yatichawin ya-tiqaskanani?

napawa. Ukaw Diosan arunakap jank�aki yati-yanatakis ukat jan ikjanatakis yanapt�ani. Chi-qansa, taqiniw Diosan Apnaqawiparu yanap-t�apxanama sasaw Jesusax sana. Ukhamasti,taqinis Jeremiasat yatiqasisin Diosan muna-nap phuqapxanani. Ukampis kunanakas Jere-miasar yanapt�ana ukat jiwasar yanapt�istaspaukanak jichhax kimsa tuqit unjanani.

Jaqi masipat wal sintt�asına7 ¿Kunatsa Jeremiasax jan walinakansa yati-

yaskakına? Jupax jaqi masipat wal sintt�asına.K�ari yatichirinakan t�aqhisiyatax kunjamasjikxatasipxana uk sum amuyarakına ( Jer. 23:1, 2). Ukatwa Diosan arunakapatxa wali mu-nasinampi ukat khuyapayasinampi yatiyana.Marka masinakapax Diosan arunakap ist�asinqhispipxaspa ukwa munana. Ukat kunjamastukjat unjasipxanapana uk amtasax jachaq-t�asınwa (Jeremıas 8:21; 9:1 liyt�asinapawa).Ukat Diosan sutiparus markaparus qhawq-sa munasına ukax wali qhanaw Lamentacio-nes libronx amuyasi (Lam. 4:6, 9). Jichhuru-nakanxa ukhamarakiw jaqinakax ‘wali llakita’sarnaqapxi ukat “jan awatirin ovejanakjama”jaytjataw unjasipxi. Ukampis ¿janit jiwasaxDiosan arunakapamp uka jaqinakar chuyma-chan munkaraktanxa? (Mat. 9:36).

8 Kha tiemponxa, yanapt�an munatpachasantisakiw jaqinakax Jeremıas contrax say-t�apxana ukat kunayman tuqit t�aqhisiyapxa-na. Ukhampachas Jeremiasax yatiyaskakınwa,janiw nanqhaskansa ni aynacht�kansa. Sede-quıas sat jan wali reyitakis janiw chuym usu-yaskanti. Uka reyix jiwayapxanapatakis ka-tuykchınxa, akham sasaw qhipat sana: “Jach�arey, jumax jaysam Tatitun arunakaparu” sasa( Jer. 38:4, 5, 19, 20). Jısa, unisirinakaparuxsuma chuymampiw unjana. ¿ Jiwasat kamsa-raksnasa? ¿ Jeremiasjamat jaqi masisat sintt�as-tanxa?

7. ¿Kunatsa Jeremiasax jan walinakansa jaqinakaryatiyaskakınxa?8. ¿Kunatsa Jeremiasax janiw llakimp aynacht�kan-ti sansin sistanxa?

Page 30: w11 03/15-AP

30 YATIYA˜

NATAKI ˙ MARZO 15, 2011

Jan axsaranapatakiw Diosax yanapt�ana9 Jeremiasax jan axsart�ir profetat unt�atak-

chınsa, qalltanxa janiw Diosan arunakapat ya-tiyirix saran munkanti, janiw phuqirjamaktisasawsana.Ukhamasti,wawatpachwa axsarirı-pachana. Ukampis ¿kunas jan axsarir profeta-napatakix yanapt�ana? Taqi chuymaw JehovaDiosar atinisına. Chiqasa, “jan atipjkaya gue-rran nuwasir jaqja[maw]” Diosax jupar yanap-t�ana. Ukat Juparakiw kuntı luranapakana ukphuqanapatakis ch�am churana ( Jer. 20:11).Ukat walja maranak qhipatxa, Jesusax jan ax-sart�asa yatichkana ukhaxa, Jeremiasaw jak-tanpacha sasaw yaqhipax Jesusar unch�ukip-xana (Mat.16:13,14).

10 Niyakixay Jehova Diosax “markanakanReyi[pachixa]”, Jupaw “reinonakxaru, marka-nakxaru” juchanchawi arunak yatiyir sarana-patakix Jeremiasar khitana ( Jer. 10:6, 7). Ukatjichha tiemponxa, ukhamarakiw Diosax ajllitcristianonakar khiti ( Jer.1:10). Kunjamsa ukatkunapachas Diosax markanakarusa reinona-karus tukjani ukanakwa ajllit cristianonakaxtaqi chiqan yatiyapxanapa. Taqi kunxar Mu-nananiDiosan khitatawkuntı Bibliax yatichkiukarjam yatiyapxi ( Jer. 18:7-10; Apo. 11:18).Ukat Jeremiasar untasitapki uka ajllit cris-tianonakax jan qhipaqtasaw qhananchapxi.Jısa, kuntı Jehova Diosax markanakataki amt-ki ukxa taqi chiqanwa yatiyapxi, janiw ukha-mak jaytapkaspati.

11 Ukat awisax jan ist�iriw jaqinakax tu-kupxi, jiwas contrakiw sayt�xapxi. Ukat ya-qha ukham jan walinakanwa unjasiraktan-xa (2 Cor. 1:8). Ukampis janiw aynacht�ktan-ti, Diosaw yanapt�istu. Kunjamtı Jeremiasaxch�am katxatkanxa, ukhamarakiw sapa may-nis Diosar wal achikt�asisax jan axsart�asa yati-yir saranasaxa (1 Tes. 2:2). Ukatxa, wali amu-

9. ¿Kunatsa Diosaw Jeremiasarux jan axsarirınapa-tak yanapt�ana sistanxa?10. ¿Markanakxaru ukat reinonakxar khitatapxiwasisiki ukax kamsans muni?11. ¿ Jan walinakansa kunas Diosan arunakapat ya-tiyaskakinatakix yanapt�istani?

yumpiw kuntı Diosax lurapxam siski ukanak-sa sum phuqanasaxa. K�ari yupaychawinakaxnayra Jerusalen markar untataw tukusipxanisasaw jan sayt�as qhananchanasaxa. Ukhamas-ti, ajllit cristianonakax Diosan “suma amta-wi[nakapat]” yatiyapxanapakchisa, kunjamsa‘Diosasax unisirinakata phuqsusini’ uk yati-yapxanaparakiwa (Isa. 61:1, 2; 2 Cor. 6:2).

Kunjamsa kusisinax yanapt�ana12 Jeremiasax wali kusisit chuymampiw

Diosar luqtana, akham sanwa: “Kunapacha-tix jumax nayaru parlxayista ukapachaxa,arunakamxa nayax manq�jamwa manq�ayata;uka arunakamawchuymaxaruxkusisiyarakın-xa, nayasti jumankarakstxaya, taqi ch�amani[Jehova] Dios Tatitu” sasa ( Jer. 15:16). Jısa, Je-remiasatakix Diosan profetapjam phuqanasaukat arunakapat yatiyir saranas wali askınwa.Kunapachatı unisirinakax jan walinak lurap-xana ukhax llakitaw jikxatasına, ukampis Dio-san arunakapax kunja sumasa uk sum amuy-t�ana ukhaxa, wasitampiwchuymapan kusisinjikxatana ( Jer. 20:8, 9).

13 Ukhamasti, jiwasatix Diosan arunakapatkusisit chuymampi yatir saran munstan ukha-xa, “wana manq�a[mpi]” ch�amanchasinasa-wa, ma arunxa, Diosan yatichawinakapatsum yatxatanasawa, ukhamatwa Diosarux ju-k�ampi atinisinani (Heb. 5:14; Col. 2:6, 7).Ukat luratanakas unjasax kunjamsa chuyma-pan jikxatasi uksa sumamuyarakinani. Ukam-pis Biblia liyinatakis jan ukax yatxatanata-kis tiempox jan utjkani ukhaxa, ¿kun luranaswakisispa? Kunanakas nayrankanapa uk sumamuyt�anasawa. Ukat ma qhawqha minutokisDiosan Arupa sapuru liyinani ukat lup�inaniukhaxa, urut urutjamaw alaxpachankir Awki-sar jak�achasinani, ukat Jeremıas profetjamara-kiw chuymasan kusisin jikxatanani.

12. 1) ¿Kunatsa Jeremiasan chuymapan kusisinawutjana sistanxa? 2) ¿Kunas kusisit chuymanınatakixyanapt�ana?13. ¿Kusisit chuymanınatakix kunatsa Diosan aru-nakapat sum yatxatanasa?

Page 31: w11 03/15-AP

YATIYA˜

NATAKI ˙ MARZO 15, 2011 31

14 Jeremiasax jan samart�asas Diosan tari-pan Urupat yatiykchınxa, janirakiw ‘utachan-sa, sayt�ayansa’ armaskanti, ma arunxa, ja-niw aski jaqinakar yanapt�an armaskanti ( Jer.1:10). Ch�amachasitapax janiw inamayakan-ti. Kunapachatı Jerusalen markax 607 marant�unjat unjasına ukhaxa, Jeremiasar ist�asawma qhawqha israelitanakasa ukat yaqha mar-kankir jaqinakas qhispipxana. Recabitanaka-sa ukat Ebed-melec, Baruc chachanakasa ju-par ist�asarakiw qhispipxana ( Jer. 35:18, 19;

14, 15. 1) ¿Diosan arunakapat yatiyasax khitinaka-rus Jeremiasax yanapt�ana? 2) ¿Diosan arunakapatyatiyasax kunjamas jikxatastanxa?

39:15-18; 43:5-7). Ukat kunjamtı Jeremiasanuka amigonakapax Diosar taqi chuyma luq-tapkanxa, ukhamarakiw jichhurunakanxa akaUraqin jakan suyir cristianonakax “jichhatiempo Jeremiasampi” chikax luqtapxi, maarunxa ajllit cristianonakampix wali sum apa-sipxi. Ukat wali kusisitaw suma chuyman ja-qinakarux Diosan arunakapat yatiyapxaraki.Jısa, “jichha tiempo Jeremiasan” taqi chuymayanapt�atawuka “walja jaqinaka” sat cristiano-nakax Diosar taqi chuym atinisipxi (Apo. 7:9).

15 Ukat ak jan armananiti: jaqinakan yatip-xanapatakis Diosan arunakap yatiykstanxa;qhananchir sarasax pachpa Jehova Diosaruw

¿Jan walinakansaDiosan arunakapatyatiyaskakinaniti?

Page 32: w11 03/15-AP

www.watchtower.org/ap w11 03/15-AP

jach�anchtanxa. Ukhamasti, ist�an munatasa,jan ist�an munatasa kusisitaw Dios Awkisanarunakap aptanxa (Sal. 71:23; Romanos 1:9liyt�asinapawa).

Amuyasipxanani ukatsum phuqapxanani

16 Kunatsa jank�aki yatiyir saranax wakisi ukqhan amuyanatakix Apocalipsis 17:10 qillqa-tat amtanasawa. Paqallqu reyıki ukaxa, GranBretana ukat Estados Unidos ch�aman marka-nak san muni, ukat 1763 maranwa panpacha-nix apnaqan qalltawayapxi. Uka qhipa reyit-xa Bibliax akham sarakiwa: “Janiw jaya uru-naka apnaqkaniti” sasa.Ukhamasti, niyawukach�amani markanakan tiempopax tukusxani.Aka nanqha pachan tukusinapatxa akham sa-saw Habacuc profetas amtayistu: “Janirakiwhorasakiti aka unjawin phuqasinapaxa; ukastiphuqasipuniniwa [...], suyaskakim, purisinka-niwa horasaparu” sasa (Hab. 2:3).

17 Sapa maynis akham jiskt�asinani: “¿Na-yatakix Diosan arunakapat jank�aki yatiyir sa-ranax qhawqha wakiskirisa? ¿Kunanak lura-sas uk unacht�aytxa? ¿Chiqapuniti akapachanmapita tukusinap suyasktxa, ukat kunjamatsauk unacht�aytxa? Jan ukax ¿janis akapachaxtukusinampıkaspa, ukat purinchin jan purin-chin sasakich amtajarjam sarnaqasktxa?” sasa.

16, 17. Apocalipsis 17:10 ukat Habacuc 2:3 qillqata-nakaxa, ¿kunjamsa aka pachan tukusinapax wali ja-k�ankatap unacht�ayistu?

18 Alaxpachar saranataki ajllit cristianona-kax janıraw yatiyan tukuyapkiti (Jeremıas 1:17-19 liyt�asinapawa). Ukampis ukankamax“jach�a pirqani markakaspas” ukat “hierrot sa-yir pirqakas[pas] ukhamaw Diosat jan jithiqta-sax luqtasipki. ¿ Janit uk yatinax wali askıki?Jupanakax “chiqa kankanampi wak�antata[w]”sayt�apxi,ma arunxa,Diosanyatichawinakapatch�am katxatasaw kuntı lurapxanapaki ukana-kampix phuqasipki (Efe. 6:14). Ukat walja ja-qinakat unt�atapki uka mayni cristianonakasukhamarakiw ch�amachasipxi, “jichha tiempoJeremiasarux” walpunyanapt�apxi.

19 Janiw ikjan tiempon jakktanti, kuntı Jere-mıas 12:5 (liyt�asinapawa) qillqatan siski ukamtasin amuyt�asinasawa. Taqiniw jan wali-nakan unjasisax aguantan yatiqanasaxa. Chi-qas uka yant�anakax “kayut sariri jaqinakam-pi” sasiwa, jupanakamp chikax t�ijusksnawa.Ukampis niyakixay jach�a t�aqhisıwi urunakaxjak�ankchixa, juk�amp jan walinakaw utjani(Mat. 24:21). Uka yant�anakar saykatanax ju-k�amp ch�amaniwa, “caballot sariri jaqinakam-pi” chika t�ijunakaspas ukhamaniwa. Uka yan-t�anakamp jan atipayasinatakix wali aguan-tanaw wakisini. Ukhamasti, jichhurunakanpasktan uka yant�anakax uka jach�a yant�ana-kar saykatanwa yanapistani.

20 Ukhamasti, kuntı Diosax lurapxam siskiukanak sum phuqanataki ch�amachasinani,kunjamtı Jeremiasax sum phuqkana ukha-ma. Ukat kunjamtı unjawayktanxa, uka profe-tax jaqi masit wal sintt�asına, kusisinaw chuy-mapan utjarakına ukat jan axsaranapatakixDiosaw yanapt�ana, ukhamatwa 67 marana-kax Diosataki wali sum irnaqt�awayana. Ukatkunjamtı qalltan siskayatanxa, Jehova Dio-sax almendro panqarar untatawa. Jupaw am-tanakapan phuqasinapatakix sum unjaskani.Ukhamax Jeremiasat yatiqasisin amuyasipxa-nani.

18, 19. ¿ Jichha tiempon ikjanax kunatsa jan walı-kaspa?20. ¿Kun luranatakis ch�amachasinani?

¿Amtasktati?˙ ¿Diosan Aruparjam phuqanatakix

kunjamsa jaqinakat sintt�asinax Jere-miasar yanapt�ana?

˙ ¿Jan axsart�irınatakix kunatsa Diosanyanapt�ap muntanxa?

˙ ¿Kusisit chuymanınatakix kunas Jere-miasar yanapt�ana?

˙ ¿Kunatsa ikjanax jan wakiskaspa?