-
39Vrij Nederland 30 november 201338 Vrij Nederland 30 november
2013
De beste in zijn vakIn de serie De beste in zijn vak neemt Vrij
Nederland steeds een beroepsgroep onder de loep, beurtelings
geportretteerd door Mischa Cohen en Coen Verbraak. Wat drijft de
toppers in een vakgebied, over welke eigenschappen moet je
beschikken om op hun terrein te slagen, wie beschouwen zij als de
beste in hun vak behalve zichzelf dan?
S luit het onderwijs nog aan bij wat leerlingen moeten weten? En
wie bepaalt dat: de overheid, de ouders, de leraren?
Onderwijsdenkers en doeners zijn het over veel oneens, maar hoe ze
ook den
ken over de lesmethodes, de ideale klassengrootte of de rol van
iPads in de klas, n ding staat vast: het onderwijs kan alleen
verbeteren als leraren beter zijn opgeleid en meer te vertellen
krijgen. Zij worden door de overheid aangesproken als professionals
maar krijgen niet de bijbehorende zelfstandigheid en
verantwoordelijkheid. Laat de managers het veld ruimen, wijzelf
moeten meer zeggenschap krijgen, betogen de leraren. Dan wint het
beroep aan inhoud en stijgen status en salaris vanzelf. In de
huidige afrekencultuur lijken leraren volgens een van hen meer op
gedresseerde apen die dansjes doen voor nootjes of uit angst voor
de stok. Dat moet en kan anders, maar alleen als het weten niet
ondergeschikt wordt gemaakt aan het meten. Een zesjesmentaliteit
inruilen voor een cultuur van excelleren, daar kan niemand tegen
zijn. Maar bereik je dat door minimaal duizend uur lesgeven en door
scholen vooral af te rekenen op resultaten? Zes
ervaringsdeskundigen uit de onderwijswereld over diplomainflatie,
ranglijstdenken en perverse prikkels in het onderwijs. En over de
beste in hun vak.
Wat kenmerkt goed onderwijs? Zes onderwijsvernieuwers over hun
metier. En een interview met de beste in hun vak.door Mischa Cohen
foto Eddo Hartmann
De Verhalen
Leren of presteren
De beste onderwijsvernieuwers
De Beste in zijn Vak geeft les op de Utrechtse middelbare school
UniC. De vrolijk gekleurde huisstijl past bij een school waar ook
ontdekt
wie je bent, wat je wilt en wat je kunt
-
4140 Vrij Nederland 30 november 2013Vrij Nederland 30 november
2013
Ren Kneyber Ik was zelf een van de allerslechtsten in orde
houden. Maar ordeproblemen zijn taboe op school, docenten spelen
liever mooi weer tegen elkaar tijdens vergaderingen. Wiskundeleraar
Ren Kney ber (35) pakt het nu anders aan: hij laat zijn
vmboleerlingen in rijtjes zitten en geeft dan gewoon frontaal en
klassikaal les. Ik werk in het vmbo Kader Beroeps, liever dat dan
een vwoklas. Het is dankbaar werk, mijn leerlingen hebben me echt
hard nodig om hun diploma te halen. Kneyber is een van de
samenstellers van Het alternatief, een bundel over de
afrekencultuur in het onderwijs. In de inleiding noemt hij zichzelf
een traditionalist, een pleitbezorger van structuur, orde en gezag.
Het stoort hem dat leraren op geen enkele manier worden opgeleid in
klassenmanagement of orde houden. Ik zou mezelf geen vernieuwer
willen noemen, integendeel, ik ben gewoon actief in mijn gilde.
Veel jonge collegas hebben nog geen idee hoe ze gezag kunnen
uitstralen. Toen hij zelf werd aangenomen, was hij onbevoegd. Ik
zocht werk en werd voor de leeuwen gegooid, ik kreeg een klas met
kinderen die je buiten school niet zou willen tegenkomen. De klas
was agressief, ze stichtten brandjes in het lokaal. Nu zou ik ze
makkelijk aankunnen. Veel hangt af van hoe je het schooljaar
begint: wat doe je in de eerste vijf seconden, in de eerste
vijf
minuten? Dat moet staan als een huis. Beter onderwijs vereist
een docent die centraal staat. Je bent nu alleen maar uitvoerder.
Als je kijkt hoeveel hoog
opgeleide mensen er rondlopen in het onderwijs die behandeld
worden als kleuters, dat is misdadig. Even kwalijk is trouwens dat
mijn beroepsgroep zich dat laat aanleunen. Er zijn gelukkig
uitzonderingen, zegt hij. In mijn medesamensteller van Het
alternatief Jelmer Evers herken ik de drang naar vakmanschap.
Micha de Winter Als je kinderen opvoedt met het idee: je moet de
beste zijn en daarbij desnoods over lijken gaan, zegt dat iets over
de maatschappij waarnaar je streeft. De sociale opvoeding via
school heeft gevolgen voor de samenleving.
Micha de Winter (62) is hoogleraar pedagogiek en onderwijs is
een van de belangrijke opvoeders, vindt hij. We zijn in Utrecht al
jaren bezig
met een groot project: De Vreedzame School. We bieden in
probleemwijken schoolprogrammas om democratische waarden in de
praktijk toe te passen. Zelf problemen oplossen, omgaan met
geschillen, samen beslissen. Daaraan ligt een ander ideaal ten
grondslag dan de prestatiemaatschappij, zegt De Winter. Opvoeden
van kinderen tot democratische burgers is nogal uit de mode, zegt
De Winter. In Den Haag gaat het volgens hem alleen nog maar om het
optimaliseren van leeropbrengsten. Binnen het onderwijs ligt dat
anders, docenten stellen zich nog wel de vraag hoe je onze kinderen
moet toerusten voor een goeie plek in een eerlijke samenleving. Hij
vindt dat leerlingen in verschillende vakken les kunnen krijgen op
verschillende niveaus. Je moet niet focussen op de zwakke kanten.
Als je slecht bent in taal maar wel exact, kun je als vmboer best
wiskunde op havoniveau doen. De nadruk op excellentie is te
begrijpen vanuit de diplomainflatie, er dreigt een ratrace naar
excellente opleidingen met als keerzijde dat er ongelijkheid
ontstaat, zegt De Winter. Je moet over de hele linie goed onderwijs
geven en daarbij kinderen de mogelijkheid geven om in individuele
vakken uit te blinken. De beste onderwijsdenker is volgens hem Gert
Biesta, heel sterk als wijsgerig pedagoog.
Annet Kil Ik heb bij de nonnen op school gezeten, de zusters van
liefde, krengen van barmhartigheid. Annet KilAlbersen (53),
directeur van de Onderwijscoperatie, leerde wel ts van de
serpentias en secretias van de nonnenschool. Het was het systeem
van vinger op de mond. Dat heeft me gemotiveerd om het zelf beter
te doen. Haar ouders haalden haar godzijdank van school en op het
gymnasium ontdekte ze de klassieken. Het werd afgeraden om oude
talen te studeren, de gymnasia zouden gaan verdwijnen. Annet Kil
was lerares Nederlands en geeft nu leiding aan de
Onderwijscoperatie. Leraar blijf je je hele leven, maar ik heb geen
regelmatig contact meer met leerlingen. Mijn werk bestaat nu uit
vergaderen aan heel veel tafels met leraren, politici en
ambtenaren. Ze noemt zichzelf geen onderwijsdenker, maar vooral een
doener. Ik stel mijzelf in dienst van degenen die met hun
poten in de klei staan. De huidige afrekencultuur begint bij de
resultaten, maar het moet juist andersom, vindt Kil. Leraren hebben
geen zeggenschap
meer over hun beroep. Als ze eerst verantwoordelijkheid krijgen,
willen ze daar vervolgens best rekenschap over afleggen. Dat er zo
veel onbevoegde leraren voor de klas staan, vindt ze ernstig.
Benoemingen zijn de verantwoordelijkheid van de werkgever, die ook
voor bijscholing moet zorgen. Maar er zit een perverse prikkel in
het systeem: bevoegden zijn duurder dan onbevoegden. Annet Kil
vindt Alexander Rinnooy Kan de beste onderwijsdenker. Als
voorzitter van de Commissie Leraren kwam hij met een
onderwijsrapport waar vriend en vijand achter stonden en dat nu pas
stukje bij beetje wordt uitgevoerd.
Gert Biesta Gert Biesta (56) gaf tien jaar natuurkunde onderwijs
voor hij pedagogiek en filosofie ging studeren. Hij werkte daarna
veertien jaar aan Engelse universiteiten en is nu verbonden aan de
universiteit van Luxemburg. Ik probeer het denken over onderwijs te
vernieuwen, ik wil laten zien dat het gaat om meer dan om kennis of
om vaardigheden. Cijfers en ranglijsten creren een schijnzekerheid.
Ik voel me soms een roepende in de woestijn. Jaap Dronkers en
andere ranglijstdenkers zeggen: er is wel mr dan meten, maar de
beleidsmakers zijn daar niet in genteresseerd. Biesta ziet drie
hoofdtaken voor het onderwijs: kwalificatie, socialisatie en
vorming. Je hebt kennis en vaardigheden nodig, je moet worden
ingewijd in tradities en je persoonlijkheid wordt op school mede
gevormd. Onderwijs heeft altijd effect in alle drie die domeinen,
dus bedenk als je lesgeeft wat je per domein wilt bereiken. De
laatste tijd zwaait de pendel door in de richting van de cognitieve
vaardigheden en de meetbaarheid van prestaties, zegt Biesta. Niet
nieuw, de traditionele vernieuwingsscholen als het
montessorionderwijs zijn ontstaan als reactie op dat soort
discussies een eeuw geleden. Dat hij zelf naar school ging in de
jaren van de Mammoetwet en de middenschool heeft zijn denken over
onderwijs zeker benvloed, zegt Biesta. Die brede school wilde
kinderen niet op jonge leeftijd van elkaar scheiden. Die
onderwijsideologie was meer gericht op vor
ming van de persoonlijkheid van de leerlingen en minder op de
prestaties. In Engeland zitten de jongeren tot hun zestiende bij
elkaar, ongeacht hun
talenten. Ik heb daar duidelijke voordelen van gezien, alleen
heb je in Engeland het probleem dat de bovenlaag privonderwijs
volgt op dure public schools. De beste onderwijsdenker van
Nederland? Luc Stevens, emeritus hoogleraar orthopedagogiek en
oprichter van het Nivoz, het Nederlands Instituut voor onderwijs en
opvoedingszaken.
Alette Baartmans Een graad is niet het belangrijkst, ik ken
onbevoegde docenten die bevlogen zijn en bevoegde docenten die al
jaren niets meer uitvoeren. Met GeenSchool laat Alette Baartmans
(27) scholen, docenten en leerlingen ervaren hoe je zonder geld en
beleidsaan
passingen onderwijs leuker, slimmer en beter maakt. Vernieuwing
noem ik het niet, dan staat de ambtenarij op zijn achterste benen.
Als
je ontwikkeling slap vindt klinken, zeg ik: dat is best radicaal
want het onderwijs heeft zich al tachtig jaar nauwelijks
ontwikkeld. Baartmans zet zich ook in voor het bijeenbrengen van
data om het onderwijsveld slimmer te maken. Daarmee bedoel ik:
effectiever en efficinter. Als organisatieadviseur kijkt ze bezorgd
en betrokken naar het onderwijs. Van ministerie tot klaslokaal wil
iedereen het goed doen, maar er gaat toch erg veel mis. Baartmans
kent het vakgebied van huis uit. Het ging bij ons thuis altijd over
lesgeven. Ik kom uit een typisch onderwijsgezin, mijn ouders hebben
elkaar leren kennen op de kweekschool, mijn opa was onderwijzer. Ze
wil weten: hoe meet je welke scholen het goed doen? Onder dwang van
de wet komt de inspectie om de vier jaar n dag kijken hoe het gaat.
Ze kondigen dat van tevoren aan, vanuit de gedachte: als een school
het dn niet voor elkaar heeft, weet je dat er echt iets mis is. We
leven in 2013 en dt is onze norm? Dat is ernstig. Door zo veel
mogelijk gegevens uit verschillende bronnen samen te voegen,
ontstaat een informatievoorraad voor professionals, ouders en
leerlingen. We hebben een open onlinedatabase (API) ingericht met
onderwijsdata. Daarin kun je terugvinden dat de data van de Ibn
Ghaldounschool vijf jaar geleden al een alarmsignaal afgaven. Met
onze data kunnen apps worden gebouwd op basis waarvan je een school
kunt kiezen. Als beste onderwijsdenker noemt ze Jelmer Evers.
Iemand die meedenkt over onderwijs maar er ook iets mee doet in de
praktijk.
Pedro De BruyckereGelijke kansen dankzij onderwijs: dat heb ik
aan den lijve ondervonden. Met mijn achtergrond was het niet
evident dat ik het ver zou schoppen. Ik had het geluk dat ik goede
leraren ben tegengekomen. Uiteindelijk werd Pedro De Bruyckere (39)
zelf leraar. Eerst docent Nederlands, geschiedenis en
aardrijkskunde. Daarna pedagoog. Ik noem mezelf
onderwijsverbeteraar, geen hervormer. Als het uitgangspunt is dat
alles op de schop moet, geef je antwoord op de vraag voordat je hem
stelt. De Bruyckere is behalve pedagoog en onderzoeker ook
lerarenopleider aan de Arteveldehogeschool in Gent. Het effect van
de lerarenopleiding is in de eerste jaren relatief klein. Het
eerste wat een leerkracht doet voor de klas is overleven. Ik heb
zelf veel fouten gemaakt, mijn begeleider zei: jij overtreedt alle
regels van goed lesgeven en je komt ermee weg. Als onderzoeker
houdt De Bruyckere zich bezig met mythes in het onderwijs. Ik ben
voor nuance in discussies zoals met de Duitse psychiater Manfred
Spitzer die waarschuwde voor digitale dementie. Dat gaat mij te
ver, maar we moeten wel oog hebben voor optimale
schermtijd voor kinderen onder de twaalf jaar. Een andere mythe
is het belang van kleine klassen. De optimale schoolgrootte is
belangrijker: tussen
de zeshonderd en achthonderd leerlingen. Als je moet kiezen
tussen een goede leerkracht in een grote klas of twee middelmatige
leerkrachten in twee kleine klassen, dan suggereert onderzoek:
liever die goede leerkracht voor een grotere klas. Tenminste, als
die dat ziet zitten. Wie de beste onderwijsdenker is in Nederland?
Jelmer Evers, omdat hij niet alleen denker is maar vooral ook
doener.
Een rat- race naar excellentie
Er is een perverse prikkel
Het gaat om meer dan kennis
Met onze data kun je zelf kiezen
Ik wil het onderwijs slimmer maken
Orde-problemen zijn taboe
De Verhalen
AnjE KIrsC
H
jOAn
DE Br
uyCK
ErE
LIA ZA
AL
-
De Verhalen
4342 Vrij Nederland 30 november 2013 Vrij Nederland 30 november
2013
Raven is baas staat plotseling op het schoolbord, midden in de
tijdlijn van Amerikaanse presidenten. Dat is een van de voordelen
van zon digitaal bord: je kunt het via wifi op afstand bekladden.
Ra
ven, Raven, sust leraar geschiedenis Jelmer Evers voor hij zijn
les van havo 5 afsluit met de opdracht voor volgende week: In Its
Learning zet ik voor volgende week een filmpje over de Verenigde
Staten klaar en een quiz die jullie voor de les moeten hebben
gemaakt. Hip onderwijs of niet, de reactie van de klas is van alle
tijden: H nee, geen huiswerk, please, geen filmpje! Terwijl Jelmer
Evers (37) schrijft en blogt over onderwijshervorming revolutie is
te sterk uitgedrukt, ik ben linksliberaal blijft hij ook voor de
klas staan bij UniC, een middelbare school op het Utrechtse
Kanaleneiland. De vrolijk gekleurde huisstijl past bij een school
waar je je diploma haalt maar ook ontdekt wie je bent, wat je wilt
en wat je kunt. Ik geef hier twee dagen in de week les, al denk ik
stiekem dat drie dagen het minimum is om het contact niet te
verliezen. Ik gebruik de school af en toe als zzpkantoor, zodat ik
ook buiten mijn vaste lesdagen voor leerlingen bereikbaar ben. Het
nieuwe leren is inmiddels een taboeterm en de leraren op UniC
hebben het liever over eigenzinnig onderwijs. De school streeft
behalve kennis ook minder meetbare leerdoelen na zoals
zelfreflectie, zelfsturing en samenwerking. En keer per jaar laten
we de leerlingen shinen op een podium, vertelt een docente die
huiswerk zit na te kijken. Dan mogen ze aan hun medescholieren en
aan de trotse ouders vertellen hoe ze zich op persoonlijk vlak
heb
Geef scholen de vrijheid
De beste in zijn vak: Jelmer Evers
Jelmer Evers, zelf leraar, bepleit actief een nieuwe manier van
lesgeven. Mijn lessen zijn meer gericht op de ontwik keling van de
leerling dan op het examen.door Mischa Cohen fotos Eddo
Hartmann
Bestuurders hebben het over excelleren, maar ze hebben geen idee
wat er nodig is om
het beste uit die leerlingen te halen
-
De Verhalen
44 Vrij Nederland 30 november 2013
heid om na een selectie stage te lopen als leraar in de
ZuidAfrikaanse township Mamelodi. Je kon ook naar de meest preppy
scholen zoals het Atlantic College, maar ik was nieuwsgieriger naar
die township. Nu weet ik: als je je daar staande kunt houden, kun
je het overal.
Leraren klagen over hun geringe status en hun mati-ge salaris.
Heeft u daar ook last van? Zeker. En dan heb je ook nog die mensen
die verbaasd vragen: jj, ben jj leraar? Alsof ik me moet schamen.
Terwijl ik trots ben op wat ik doe, ik ben er goed in, ik weet dat
niet iedereen het kan en dat het veel van je vergt. Veel docenten
hebben een minderwaardigheidscomplex, met als gevolg een in
zichzelf gekeerd wereldje. De beroepsgroep heeft dat ook laten
gebeuren, we bieden geen weerwerk. Wanneer zit er nu eens een
leraar bij Nieuwsuur? Ik wilde onderzoeken wat ik kan doen om dat
negatieve beeld bij te stellen. Ik ben op zoek gegaan naar
geestverwanten via sociale media en met mijn blog. Behalve aan zijn
blog schrijft Jelmer Evers aan zijn tweede boek, dat gaat over de
manier van lesgeven die hij als een van de eersten in Nederland
introduceerde: flipping the classroom.
Hoe ziet een les eruit in zon omgedraaide klas?Soms is het
opvallend anders dan een traditionele les, dan begin ik het lesuur
met een onlinegeschiedenisquiz waaraan leerlingen via hun mobieltje
of hun laptop kunnen meedoen. Maar meestal zie je er niet veel
spannends aan, het lijkt dan best traditioneel, al begeleid ik
iedereen zo veel mogelijk individueel. Leerlingen werken aan een
opdracht of debatteren met elkaar. Of ik vraag ze om nog eens naar
een documentaire of videoles te kijken die ze eerder thuis hebben
gezien.
gevolg is dat de schuld van het falende onderwijs wordt
afgeschoven op de leraren. Zijn conclusie is duidelijk en druist
enthousiast in tegen de tijdgeest: Weg met de afrekencultuur.
Bijzonder middelmatigHet lag niet voor de hand dat hij voor de
klas terecht zou komen, zegt Jelmer Evers. Zijn ouders werkten in
de reclame (vader) en in de mode (moeder) en in zijn familie vind
je veel juristen en geen enkele leraar. Bijzonder saai en bijzonder
middelmatig, noemt hij zijn schooltijd. Ikzelf was middelmatig, de
school was middelmatig, de universiteit was middelmatig. Er was
weinig aandacht voor het individu, voor wie je eigenlijk was of wie
je kon worden. Dat lag ook aan mezelf, ik was lang aan het puberen,
ik had nergens belangstelling voor. Later kwam ik erachter dat ik
een enorme laatbloeier ben. Op de meeste scholen laten ze dat soort
kinderen vallen, het traditionele onderwijs kan nu eenmaal niet
veel met afwijkende gevallen die alleen maar ten koste gaan van de
gemiddelde eindexamencijfers.
Uw schoolcarrire was zonde van uw tijd en van die van de
leraren?Destijds was ik me daar niet op die manier van bewust. Maar
terugkijkend kan ik zeggen dat het voor iedereen grotendeels
verspilde tijd was. Dat kan veel beter.
Zo was uw middelmatige schooltijd toch nog een sti-mulans?Mijn
negatieve ervaringen speelden mee toen ik bedacht dat we het
onderwijs echt anders moeten aanpakken. Maar er waren ook positieve
voorbeelden, ik had in mijn derde jaar op de universiteit een goede
docent, professor Sikkema, die gaf veiligheidsproblematiek een
eufemisme voor oorlogs en krijgsgeschiedenis. Een strenge maar ook
open en eerlijke man, die precies wist waarmee zijn studenten bezig
waren. Toen zag ik voor het eerst dat je ook echt aandacht kunt
geven aan je leerlingen, ze helpen, ze uitdagen. Dat is nu ook mijn
manier van lesgeven. Mijn lessen zijn meer gericht op de interesse
en de ontwikkeling van de leerling dan op het examen. Als je
leerlingen op de juiste manier benadert, kun je ook de laatbloeiers
en de achterblijvers meekrijgen, beter dan in het huidige
onderwijssysteem.
TownshipNa zijn studie geschiedenis en internationale
betrekkingen deed Evers een postdoc bij instituut Clingendael. Dat
was gaaf, ik houd van onderzoek, maar ik vond beleidszaken te
abstract, te theoretisch. Ik miste een echt vak, het gevoel hands
on bezig te zijn. Toen was er de mogelijk
ben ontwikkeld. Op deze eigenzinnige school is Jelmer Evers het
eigenzinnigst, zegt de lerares. Jelmer heeft een nieuwe manier van
lesgeven gentroduceerd en hij timmert ook buiten de school aan de
weg. Hij is veel in de publiciteit; dat doet hij voor zichzelf,
maar het straalt ook af op de school.
Gedresseerde aapEen van Evers buitenschoolse activiteiten is het
oprichten van een nieuwe lerarenopleiding: De Nederlandse School.
Het plan is nog pril, zegt hij. De huidige opleidingen leveren geen
geschikte leraren op voor het nieuwe onderwijs. Op de
lerarenopleidingen zijn docenten die zeggen: zelf zou ik nooit voor
de klas willen staan. Wat d je daar dan. Het imago van het beroep
is slecht: eenmaal voor de klas, zit je gevangen in de
onderwijsfuik. Evers wil daar met zijn nieuwe academie iets aan
doen. Je moet als leraar niet alleen de keuze hebben: wil ik
manager zijn en geen leerlingen meer spreken of docent blijven en
steeds hetzelfde riedeltje afdraaien. Je moet leren hoe je aan peer
review doet en hoe je lesmateriaal ontwerpt en onderwijsvernieuwing
vormgeeft. Met vijf man hebben we in drie maanden het concept van
de nieuwe lerarenopleiding bedacht. Vorige maand verscheen onder
redactie van Evers en zijn collega Ren Kneyber de essaybundel Het
alternatief met opstellen over de afrekencultuur in het Nederlandse
onderwijs. Evers: Een onwaarschijnlijke combinatie, Ren is een
traditionalist die bij wijze van spreken zweert bij orde en gezag,
en ikzelf ben een voorvechter van individualistisch onderwijs. In
hun voorwoord beschrijft dat wat merkwaardige duo hoe de nadruk op
prestaties en ranglijsten in het Nederlandse onderwijs voortkomt
uit de combinatie van even dominante als kortzichtige neoliberale
ideen. Het neoliberalisme ziet het onderwijs als een markt en de
leraar als een gedresseerde aap die dan weer uit angst voor de stok
en dan weer voor een handje nootjes dansjes doet voor het orgel.Dan
is er nog de ondergangsretoriek: het Nederlandse onderwijs zakt
volgens de onheilsprofeten alarmerend snel weg op de internationale
ranglijstjes. Uit angst om nog verder achterop te raken op weg naar
de kenniseconomie, legt de politiek steeds meer de nadruk op
meetbare prestaties en cognitieve doelen, zegt Evers. En de docent
wordt gezien als de staindeweg van de kwaliteitsverbetering.
Verbeteren betekent veranderen, en de mythe is dat die leraren daar
toch geen zin in hebben. Het
Ik ben zelf een laat-bloeier. De meeste
scholen laten dat soort kinderen vallen
45Vrij Nederland 30 november 2013
Leerlingen bereiden zich voor op uw les door naar een
YouTube-filmpje te kijken. Ja, die kennis nemen ze mee naar de
klas, ze zijn dus al op weg en als docent kan ik vervolgens zorgen
voor uitleg en verdieping.
Zien uw leerlingen uw pratende hoofd op die filmpjes? Vooral in
het begin nam ik die geschiedenisfilmpjes zelf op, maar dat doe ik
steeds minder. Het is extreem tijdrovend om ze te produceren, dat
geldt al voor simpele filmpjes en helemaal voor games, die ik ook
razend interessant vind als manier om lesstof over te brengen.
Bovendien komt er online steeds beter materiaal van anderen
beschikbaar. Als een collega een fantastisch filmpje heeft gemaakt
over de Russische Revolutie, dan zou je wel gek zijn als je daar
geen gebruik van zou maken.
Vadsige witte mannenAl wordt de term in de klas niet gebruikt,
Oumaima uit havo 5 weet precies wat Evers bedoelt met zijn flipping
the classroom. Het idee is dat je je huiswerk van tevoren maakt in
plaats van achteraf. Vandaag doen ze een samenwerkingsopdracht, dus
het is rumoerig in de klas. Evers gaat af en toe bij leerlingen
zitten om hun vragen te beantwoorden. Jassen en tassen liggen op
tafel, iedereen heeft een laptop voor zich. Mijn vorige school was
klassikaal, zegt Oumaima, die in de derde klas naar UniC kwam. Met
een krijtbord en zo. Hier maakt ze samen met de anderen via wifi
een tijdlijn over de Amerikaanse geschiedenis die voor de klas op
een beeldscherm wordt geprojecteerd. Die vroegere Amerikaanse
presidenten waren vadsige witte mannen, valt de leerlingen op. En
wie is toch die Charlie Chaplin?Zijn manier van lesgeven sluit aan
bij de internetervaring van de leerlingen, zegt Jelmer Evers. Ze
zoeken zelf ook naar lessen en filmpjes op YouTube als ze iets
beter willen begrijpen, of als hun leraar het niet goed heeft
uitgelegd. Dat kunnen ook lessen van docenten buiten Nederland
zijn, bijvoorbeeld de serie
Crash Course World History van de Vlogbrothers, die reeks zit
heel professioneel in elkaar.
Geschiedenisles gaat toch vaak over nationale ge-schiedenis?Ik
ben juist blij dat ik kan afwijken van de nationalistische canon
die wij in Nederland hebben vastgelegd. Die keuze was door de
politieke situatie benvloed, die wind waaide toen in het land en in
de politiek, en helaas nog steeds wel. Ik geef liever echt
wereldgeschiedenis, thematisch, over een onderwerp als the Rise and
Fall of civilisations, dat is een heel interessant concept voor
vwoleerlingen. Of hoe je in het Mongoolse Rijk en de Zijderoute al
de eerste kiem kon zien van de globalisering in onze tijd. Als je
op die manier naar de geschiedenis kijkt, dan hangen ze aan je
lippen.
Volgens de inspectie presteerde uw school vorig jaar niet goed
genoeg.De inspectie is puur gericht op de cijferoutput. Er zit een
stijgende lijn in de prestaties, dit jaar deden we het al beter.
Heel fijn, maar ik vind het nog belangrijker hoe de leerlingen zich
persoonlijk hebben ontwikkeld en hoe ze zich op hun vervolgstudie
handhaven. Toen ik hier op school kwam, trof ik zelfbewuste
kinderen die al veel verantwoordelijkheid aankonden. De eerste
toets die ik ze gaf, werd slecht gemaakt, desastreus zelfs. Maar
daar waren ze helemaal niet van onder de indruk. Ze zeiden: we gaan
het gewoon beter doen, we staan nu hier en we moeten daarnaartoe.
Dus Jelmer, hoe ga jij ons daarbij helpen? Dat was zon totaal
andere houding dan ik gewend was. En de resultaten waren
fantastisch.
Hoe ontstaat zon houding?Door leerlingen vrijheid en
verantwoordelijkheid te geven. Ze werken in de eerste jaren met
kleine mentoraatgroepjes waarin ze veel samenwerken, fouten mogen
maken, verdiepen, versnellen. Die groep heeft zich in no time
omhoog gewerkt naar het gevraagde examenniveau. Ze vonden het
examen best interessant, maar ook weer niet het meest inspirerende
en spannende dat ze ooit hadden meegemaakt.
U bent niet iemand die zelf een school zou oprichten om de
wereld te verbeteren? Hm, nou als het allemaal niet voldoet aan wat
ik wil, heb ik met een aantal collegas die ik ken uit het netwerk
afgesproken: het zou toch mooi zijn als we zouden kunnen
samenwerken in een soort maatschap, een coperatieachtige vorm, en
zo cht de grenzen van het onderwijs kunnen opzoeken. Daar droom ik
wel een beetje van. Dan hoef ik niet meteen directeur te worden van
zon school, hoor.
Is die ideale school een blauwdruk voor het hele
onder-wijs?Integendeel, scholen moeten ook kunnen kiezen voor
traditioneel lesgeven of voor het klassieke Bildungsideaal. We
moeten wel een centraal eindexamen overhouden dat meteen een
toelatingsexamen is voor het vervolgonderwijs. Maar geef scholen
verder de vrijheid hoe ze het onderwijs in de jaren daarvoor zelf
invullen. En maak het ook mogelijk dat iemand op verschillende
niveaus examen doet. Ik had een Chinese jongen in de klas die
briljant was in wiskunde, maar talen waren een probleem. Waarom mag
zo iemand geen wiskundeeindexamen doen op vwo en Nederlands op
vmboniveau? Ouders moeten ook een rol spelen. Ze moeten niet alleen
zeuren als hun kind een onvoldoende heeft, maar hun expertise
inzetten voor de school. En die scholen moeten luisteren.
Wat moet de politiek doen?Enerzijds zijn politici tegenwoordig
heel benaderbaar, je hoeft maar een tweet te sturen naar Kamerleden
als Tanja Jadnanansing (PvdA) of Paul van Meenen (D66) en je krijgt
antwoord. De sociale media werken als emancipator, vroeger moest je
eerst lerarenopleider of manager worden om invloed te hebben. Maar
beleidsmatig is het denken over onderwijs een olietanker die alleen
heel langzaam te keren is. Bestuurders hebben het over excelleren,
maar ze hebben geen idee wat er nodig is om het beste uit die
leerlingen te halen. Ze zenden bovendien dubbele signalen uit.
PvdAminister Bussemaker zit gevangen in een coalitie, zij draagt
uit dat docenten meer ruimte moeten krijgen en als professionals
verantwoordelijk zijn voor het inrichten van hun onderwijs. Maar
VVDstaatssecretaris Dekker benadrukt dat er meer getoetst moet
worden en dat leerlingen minimaal duizend uur op school moeten
zitten. Maken uw eigen kinderen de onderwijshervorming nog mee?Ik
hoop van wel. Ze zijn vijf en zes jaar oud, ze zitten op een
katholieke basisschool bij ons in de buurt. Het zijn heel
verschillende jongens, maar ze voelen zich veilig op school,
geborgen, en dat is het belangrijkste. Het enige waarover ik me
zorgen maak, is dat ze zo jong al Citotoetsen moeten doen, met
lijstjes hoe ze ervoor staan ten opzichte van het gemiddelde. Door
dat meten, krijgen kinderen veel te vroeg een te zwaar stempel: jij
bent slim, jij niet. En op die leeftijd is dat eerder schadelijk
dan nuttig. n
Het alternatief. Weg met de afrekencultuur in het onderwijs!,
onder redactie van Ren Kneyber en Jelmer Evers, Uitgeverij Boom,
304 p., 24,50
Wanneer zit er nu eens een leraar bij Nieuwsuur?