Võ Nguyên Giáp.docx

V Nguyn GipBch khoa ton th m WikipediaV Nguyn Gip

V Nguyn Gip trong bui gp mt tng thngBrasilLuiz Incio Lula da Silva, nm 2008

Tiu s

Bit danhVn, Su

Quc tchVit Nam

Sinh25 thng 8,1911Lc Thy,L Thy,Qung Bnh,Trung K,Lin bang ng Dng

Mt4 thng 10,2013(102tui)H Ni, Vit Nam

Binh nghip

Phc vQun i Nhn dn Vit Nam

ThucQun i nhn dn Vit Nam

Nm ti ng1944-1991

Cp bci tng

n vB Quc phng Vit Nam

Ch huyVit MinhQun i nhn dn Vit Nam

Tham chinTrn H Ni 1946Chin dch Vit BcChin dch Bin giiChin dch Ha BnhChin cc ng-xun 1953-1954Chin dch in Bin PhChin dch phng khng chng M 1964-1968Chin dch Mu Thn 1968Chin dch ng 9 - Khe SanhChin dch ng 9 - Nam LoChin cc nm 1972Chin dch in Bin Ph trn khngChin dch Ma Xun 1975Chin dch H Ch MinhChin tranh bin gii Vit-Trung, 1979

Khen thngHun chng Sao vng2Hun chng H Ch Minh2Hun chng Qun cnghng nhtHun chng Chin thnghng nht

Gia nhNguyn Th Quang Thi (1915-1944): 1 con (V Hng Anh)ng Bch H (1927): 4 con (xem trong bi)

Cng vic khcPh th tng thng trcChnh phTng t lnh ti cao qun i nhn dn Vit NamB thQun u Trung ng ngPh Ch tchHi ng B trng(Ph th tng)B trngB Ni vB trngB Quc phngTng ch huyQun i Quc giavDn qun t vTng Chnh yy vinHi ng Quc phng Ti caoCh nhimy ban Khoa hc Nh ncCh tchy ban quc gia dn s v sinh c k hochi biu Quc hikha 1 n kha 7

Ch k

V Nguyn Gip(25 thng 8nm19114 thng 10nm2013), cn c gi ltng Giphocanh Vn, l mt nh ch huy qun s v chnh tr giaVit Nam. ng li tng u tin, Tng t lnh caQun i Nhn dn Vit Nam, ng l ngi ch huy u tinQun i Nhn dn Vit Nam, l mt trong nhng ngi gp cng thnh lpVit Nam Dn ch Cng ha, c chnh ph Vit Nam nh gi l "ngi hc tr xut sc v gn gi ca Ch tchH Ch Minh",[1][2]l ch huy chnh trong cc chin dch v chin thng chnh trongChin tranh ng Dng(19461954) nh biThc dn Php,Chin tranh Vit Nam(19601975) chng M, thng nht t nc vChin tranh bin gii Vit-Trung(1979)[cndnngun]chng qun Trung Quc tn cng bin gii pha Bc.Xut thn l mt gio vin dy s, ng tr thnh ngi c nh gi l mt trong nhng nh lnh o qun s kit xut trong lch s Vit Nam. ng cng c nh gi l mt trong nhng v tng kit xut trn th gii.[3]ng c nhiu t bo ca ngi l anh hng ca nhn dn Vit Nam.[4][5][6][7]Mc lc[n] 1Thn th 2Thi nin thiu 3Thi thanh nin 4Bt u s nghip qun s 4.1Khng chin chng Php, Nht trong nh th chin 4.2Thnh lp i Vit Nam Tuyn truyn Gii phng qun 4.3Tham gia thnh lp Vit Nam Dn Ch Cng Ha 4.4Trn p cc ng phi i lp 5Chin tranh ng Dng ln 1 5.1i tng u tin ca Qun i Nhn dn Vit Nam 5.2Cc chin dch 6Chin tranh ng Dng ln 2 6.1T 1954 n 1964 6.2T 1965 n 1972 6.3T 1972 n 1975 7Chin tranh ng Dng ln 3 8Ngh hu n khi qua i 8.1Ngh hu 8.2i th 103 tui v qua i 9Cc gii thng v danh hiu 9.1Hun chng 9.2Huy chng 9.3Huy hiu 9.4Cc danh hiu khc 10Cc b danh v bt danh 10.1B danh 10.2Bt danh 11nh gi 11.1Ti Vit Nam 11.2T bn ngoi 12Cc tc phm chnh 13Hi k ting Anh 14Gia nh ring 15Cu ni ni ting 16Ch thch 17Lin kt ngoiThn thV Nguyn Gip sinh ngy 25/08/1911[8] lng An X[9], xLc Thy,huyn L Thy, tnhQung Bnhtrong mt gia nhnh nho, con ca ngV Quang Nghim(V Nguyn Thn), mt nh nho c [10]v m l bNguyn Th Kin.[11]V h ngoi, ng ngoi V Nguyn Gip qu thn M c xSn Thy[12]huyn L Thy, u ngunsng Cm Ly, mt vng sn cc, di dyTrng Sn; tng tham giaPhong tro Vn thn-Cn Vng,[13]lm n chc c coi i n tin v, sau b qun Php bt, tra tn d man, nhng mt mc trung thnh, khng mt li khai bo.V h ni, V Nguyn Gip sinh trng trong mt dng h ln, c ting tm ti lng An X. ng ni ng cng tng tham gia ph t vua Hm Nghi trongPhong tro Cn Vng. Thn ph ng, V Quang Nghim, l mtnho sinhthi c bt thnh v nh lmhng svthy thucng ytrong lng. KhiChin tranh ng Dngbng n, c V Quang Nghim b ngi Php bt, a v giam Huv mt trong t (Sau ny, con chu tm thy v bc m ng a v an tng ti ngha trang lit s huyn L Thy.Gia nh V Nguyn Gip c 7 anh ch em, nhng ngi anh c v ch c mt sm nn cn li nm, 3 ngi con gi v 2 ngi con trai l V Nguyn Gip v V Thun Nho, sau ny l Th trng B Gio dc.[14]Thi nin thiu

Mt gc ngi nh ni V Nguyn Gip sinh ra v ln lnGia nhc Nghim thuc din ngho trong lng, quanh nm phi vay n nng li ca cc nh giu nh nh Kha Uy, mtHoa kiugiu c lng Tuy Lc k bn. V Nguyn Gip c ln theo m cho thuyn ch thc i tr n. Tuy cn nh tui, nhng nhng cu chuyn m m m k cho cu nghe v tng qunTn Tht Thuytph vuaHm Nghih chiu Cn Vng, ku gi cc s phu v dn chng ng ln chng Php bo v non sng, cn cha ni v phong tro nh Php qua bi v"Tht th kinh "y cm ng, gieo vo lng cu b nhng n tng khng bao gi phai m, gp phn nui dng ch cho s nghip cch mng sau ny.[15]Cha ng l mt nh Nho nn dy d con ci rt nghim cn trong sinh hot gia nh v hc hnh, gi gn n np gia phong cao Khng. ng khuyn dy con:"Ch Nho l ch caThnh hin, l nho sinh, cc con khng c nghch ngm, dm p ln sch v ch Nho". ng dy m hc tr cng hai con ng: Tm thin t, Ng thin t v c u hc tn th. Nm thng hc ch Nho khng nhiu nhng nhng o l hc c trong cc sch ca Thnh hin Nho gia, c bit lu hc tn th, tr thnh nn tng c bn c nh hng su sc trong c cuc i ng. Trong th gii quanNho gio, c 3 yu t: c nhn, gia nh v dn tc u ha quyn cht ch vi nhau. Qua sch u hc tn th, cu Gip c bit ti nhiu tm gng qun mnh bo v T quc, hnh thnh trong cu nim t ho v cc chin cng ca cha ng trong qu kh. Nhng gi tro c, n np gia phong ca o Khng thm nhun trong con ngi cu: li sng gin d v c hiu hc, s knh trng t tin v ng b cha m, s knh trn nhng di, o hiu ca con ci vi cha m, ngha v ca con ngi vi gia nh, x hi v Tri t.[16]Hc xong lp 3 cu phi xung th xng Hihc tip, ng Hi thuc tnh l Qung Bnh, cch lng An X ca cu trn 20 cy s, nm bn b Nht L trong xanh lung linh soi bng Ly thy, vi thnh c bao quanh t thi Gia Long nm th 10 (1812) v c xy li bng gch nm Minh Mng th nm (1824).Nhng nm hc th x ng Hi, cu Gip tr nh ngi quen ca c Nghim. Cu c gia ch qu mn coi nh con chu trong nh, khng ly tin tr, cu c hc vi nh s phm c ting, thy gioo Duy Anh. Hai nm hc tiu hc ng Hi, hng thng cu lun ng u lp. Ti k thi tt nghip bc s hc, cu u ton tnh. Hi , t c trnh y l khng d, v thc dn Php hn ch m trng hc v mun duy tr nn m ch d cai tr[17]. V lng cu c dn lng n trng, gia nh rt t ho v cu.[18]Nm1925, V Nguyn Gip ri trng Tiu hc ng Hi qu nhQung Bnh voHun thi vo trngQuc hc Hu(ng th hai sauNguyn Thc Ho). Trong 2 nm hc, ng lun ng u lp tr 1 thng b rt xung hng nh. Trong thi gian ny, cu Gip c vi ln n thm nh yu ncPhan Bi Chu nghe thuyt ging v l tng Cch mng. Trn tng nh C Chu c treo nhng nh t tng ni bt m c tn knh lTn Dt Tin,Vladimir Ilyich Leninvc Pht Thch Ca, iu khin cu cng say m theo ui chn l ca lch s[19].Nm 1927, ng b ui hc cng viNguyn Ch Diu,Nguyn Khoa Vn(tc Hi Triu),Phan Bisau khi t chc mt cucbi kha. ng v qu v cNguyn Ch Diugii thiu tham giaTn Vit Cch mng ng, mtngtheoch ngha dn tcnhng c mu sccng snthnh lp nm1924min Trung Vit Nam. Nguyn Ch Diu cng gii thiu V Nguyn Gip vo lm vic Hu, ti nh xut bnQuan hi tng thdoo Duy Anhsng lp v boTing dncaHunh Thc Khng. Ti y, V Nguyn Gip bt u hc ngh lm bo, chun b cho giai on hot ng bo ch trong thiMt trn Bnh dn Php.Thi thanh ninThng 4/1927 ti trng Quc hc Hu li din ra mt cuc bi kha rm r vi quy m ln.Nguyn Ch Diub tn gim th Php ch , coi l k cm u nhng cuc u tranh bi kha trng, nn ui hc. V Nguyn Gip lin bn vi Nguyn Khoa Vn tip tc t chc bi kha phn i vic Diu b ui hc. Cuc bi kha ca hc sinh Trng Quc hc Hu lan rng ra khp cc trng Hu v pht trin thnh cuc tng bi kha. V Nguyn Gip b bt ri b ui hc, phi tr v qu nh. Bng nhin mt hm Nguyn Ch Diu ln li t Hu v lng An X tm gp V Nguyn Gip. Diu mang theo mt tp ti liu v"Lin on cc dn tc b p bc trn th gii"v mt s vn kin cuc hp caVit Nam Thanh nin Cch mng ng ch Hi Qung Chu, trong c 2 bi pht biu ca lnh tNguyn i Quc. Anh Gip c rt xc ng:"Bi lun vn ca Nguyn i Quc gy cho chng ti mt lng cm phn su sc nh mt lung in git". l si dy u tin ni lin s mnh ca cu Gip vi H Ch Minh v s nghip Cch mng Vit Nam.[20]Ma h nm 1928, V Nguyn Gip tr li Hu, bc vo i ca mt chin s cch mng. Ti Hu, Nguyn Ch Diu gii thiu anh Gip n lm vic Quan Hi Tng th, mt nh xut bn do Tng b Tn Vit ch trng, tr s t ph ng Sa. Sng lp vin lo Duy Anh. Ti y V Nguyn Gip c iu kin tip xc vi nhng hc thuyt kinh t, x hi, dn tc, cch mng. c bit l cun "Bn n ch thc dn Php" v t bo"Ngi cng kh"(Le Paria) doNguyn i Qucvit t Php gi v.uthng 10nm1930, trong s kinX Vit Ngh Tnh, V Nguyn Gip b bt v b giam Nh lao Tha ph(Hu), cng vi ngi yu lNguyn Th Quang Thi, em trai lV Thun Nhov ccgio sng Thai Mai,L Vit Lng... Sau nylit sNguyn Th Quang Thichnh l ngi v u tin ca i Tng. i tng c mt con vi b lV Hng Anh. Ch Thi hn, khi con cng cp s i thot ly hot ng. Nhng c hai khng ng ln chia tay nm 1940 cng l ln vnh bit, ch Thi b Php bt giam v cht ngay trong ngc t. B qua i khi cn rt tr, nhiu ngi bit n b nh mt hnh tng ngi ph n mu mc, kin trung, yu nc.[cndnngun]Cui nm1931, nh s can thip caHi Cu t caPhp, V Nguyn Gip c tr t do nhng li bCng s PhptiHungn cm khng cho liHu. ng raH Ni, hctrng Albert Sarrautv . ng nhn bng c nhn lut nm1937(Licence en Droit). Do bn rn hot ng cch mng, vo nm1938, ng b d hc chng trnh nm th t vKinh t Chnh trv khng ly bngLut s.[21]T1936n1939, V Nguyn Gip tham gia phong troMt trn Dn ch ng Dng, l sng lp vin ca mt trn v l Ch tchy ban Bo ch Bc Ktrongphong tro ng Dng i hi. ng tham gia thnh lp v lm boting PhpNotre voix(Ting ni ca chng ta),Le Travail(Lao ng), bin tp cc boTin tc,Dn chng.Thng 5nm1939, V Nguyn Gip nhn dy mnlch stiTrng T thc Thng Long,H NidoHong Minh Gimlmgim cnh trng.[22]Hc sinh ca ng m t rng: ng c th v ln bng en s tng trn nh caNapolon, ng si ni k vCng x Paris, v ci cht ca nhng nh Cch mng nhDantonvRobespierre,"ng khng ch l nh s hc n thun, ng cn l mt trng s say m, lun bnh vc tnh chnh ngha ca lch s"[23]. Hc tr ca V Nguyn Gip lBi Dim, sau ny tr thnh i sVit Nam Cng hati M, nh v ng nh mt ngi b "qu thn m nh v cch mng v cc trn chin". Ngi ta k li khi mt gio vin khc hi ng "Khng chi kiuNapoleon?", ng tr li "Mnh s l mt Napoleon". Sau ny, khi tr li phng vn, ng hay c iu b nh hong Napoleon ang c thoi trc cc nh bo.[23]Bt u s nghip qun sKhng chin chng Php, Nht trong nh th chin

V Nguyn Gip (ngoi cng bn tri) trong bui l thnh lpi Vit Nam Tuyn truyn Gii phng QunNgy3 thng 5nm1940, V Nguyn Gip vi b danh lDng Hoi NamcngPhm Vn nglnLo Cairi vt bin sangTrung Quc gpH Ch Minh.[24]Ch sau mt thi gian ngn, H Ch Minh thy V Nguyn Gip l ngi trin vng nn lin h vi ng cng sn Trung Quc v c anh i hc qun s ti cn c aDin An. Trn ng ti Din An, anh c H Ch Minh gi quay li v tnh hnh th gii c nhiu thay i ln. chu u, pht xt c xm chim Php. H Ch Minh nhn nh tnh hnh ng Dng s chuyn bin nhanh, cn gp rt tr v nc chun b n thi c.ng gia nhpng Cng sn ng Dngtrong nm ny v bt u cc hot ng ca mnh trongVit Nam c lp ng minh Hi, mt t chc chngpht-xtv u tranh choc lpca Vit Nam. Nm 1941 ng dp tt Nguyn n Tn T, V Nguyn Gip cng H Ch Minh tr vCao Bng. Trong thi gian hang Pc B, H Ch Minh tin on cch mng s thnh cng vo nm 1945, mt d on chun xc:"Trong 5 nm na (tnh t 1941) cch mng s thnh cng, iu chng ta mong i s ta sng". Nim tin st gip V Nguyn Gip v cc ng ch c thm nim tin vo tng lai.i sng Vit Bc rt cc kh, ng k:"Tm c ci n l chin cng. Chng ti phi chia nhau tng c sn, tng bp ng". Nhiu ngi bi ri dao ng, c ngi e ngi: lm sao Cch mng thnh cng khi khng c sng v ly u ra sng? Nhng lc y, ng khng bao gi qun li dy ca H Ch tch:"Chng ta s da vo sc mnh l chnh cng vi mt t vin tr t nc ngoi. Mi vic u do nhn dn m nn. Ngi trc sng sau, c nhn dn l c tt c."[25].ng tham gia xy dng c s cch mng, m lp hun luynqun schoVit MinhCao Bng. Trong thi gian ny, Php tng cng cn qut Vit Bc, ai mang ti liu Vit Minh s b bn ngay. V Nguyn Gip nh li: trong thi gian ny, ng thng mang theo mt qulu n nu b bt th s cho n va cht nhanh chng va ko theo c vi tn ch.[26]Thnh lp iVit Nam Tuyn truyn Gii phng qunNgy22 thng 12nm1944, theo hng dn caH Ch Minh, ng thnh lp iVit Nam Tuyn truyn Gii phng quntichin khu Trn Hng ovi 34 ngi, c trang b 2sng thp(mt loisng ngn), 17sng trng, 14sng kpv 1sng my. y l t chc tin thn caQun i Nhn dn Vit Nam.Ngy25 thng 12nm1944, V Nguyn Gip ch huy i qun ny lp chin cng u tin l tp kch dit gn hai nPhai Kht v N Ngn.Ngy14 thng 8nm1945, V Nguyn Gip tr thnh u vin Ban chp hnh Trung ng ng Cng sn ng Dng, sau l y vin Thng v Trung ng, tham giay ban Khi ngha ton quc.Tham gia thnh lpVit Nam Dn Ch Cng Ha

V Nguyn Gip vH Ch Minh, chp khong nm 1945Cch mng Thng Tmthnh cng, quc giaVit Nam Dn Ch Cng Hathnh lp, V Nguyn Gip c c lmB trngB Ni vv Ph B trng (Th trng thng trc)B Quc phngtrongChnh ph lm thi(t ngy28 thng 8n ht nm 1945) v lTng ch huyQun i Quc giavDn qun t vnm 1946.Ngay sau khi thnh lp, V Nguyn Gip thay mtH Ch Minh, Ch tchChnh ph Cch mng Lm thi, ban hnh cc sc lnh gii tn mt s ng phi[27][28], vi l do cc ng ny "t thng vi ngoi quc", lm "phng hi n nn c lp Vit Nam" (nhVit Nam Quc x,i Vit Quc dn ng...) nhm kp thi trng tr "bn phn cch mng", "bo v" chnh quyn non tr ng thi "gio dc thc v tinh thn cnh gic" cho nhn dn[29], ng thi Ch tch H Ch Minh cho php Ty Lim phng c th bt nhng hng ngi b quy lnguy him cho nn Dn ch cng ho Vit Nam[30]. Cng vi , Ch tchH Ch Minhk sc lnh gii tn cc nghip on[31] kim sot nn kinh t[32], thng nht cc t chc thanh nin (voon Thanh nin Cu quc Vit Nam). ng thi Chnh ph cng ban hnh sc lnh thnh lp Hi ng nhn dn v y ban hnh chnh a phng cc cp. min Bc, hn 20 vn qunTng Gii Thchtheo s phn cng ca phe ng Minh tin vo min Bc Vit Nam gii gip qunNht. Theo Vit Minh, i qun ny mang theok hoch Dit Cng Cm H[33]. i qunQuc dn ng Trung Quc"chy trn"ng Cng sn Trung Quc tin hnh cc hot ng cp bc trn ng xung pha Nam n H Ni.[34]. Trong hi kNhng nm thng khng th no qunV Nguyn Gip m t: qun on 62 caV Kim Thnh(i cng lVit Cch) tn ph sut dc min ng Bc Bc K; lc lng caV Hng Khanh(Vit Nam Quc dn ng) v caNguyn Tng Tam(i Vit) i theo qun on 93 Vn Nam, cng tin hnh nhng bi bn cp bc tng t, dc theo hnh lang Ty Bc tLo CainYn Bi,Ph Th.[35]V Nguyn Gip m t lnh o Vit Quc, Vit Cch nh nhng ngi b x s m i, t cho mnh l nhng ngi yu nc phng s cho Ch ngha Quc gia nhng thc t ch l"mt nhm phn ng ang ra sc thu vn lm giu cho bn thn"nh vo s gip ca Trung Quc, v rngTrung Hoa Quc dn ng t v cho nhiu"tn phn bi ngi Vit".Trong hai ngy 18 v 19 thng 9 nm 1945, Vit Minh hp b mt vi Vit Cch (ngy 18/9/1945) v Vit Quc (ngy 19/9/1945). Trong hai cuc hp ny,Nguyn Hi Thni dinVit CchvNguyn Tng Tami dinVit Nam Quc dn ng ngh H Ch Minh ng hp nht Vit Minh vi Vit Cch v Vit Nam Quc dn ng. i vi li ngh ny, trong ni b Vit Minh c nhiu kin khc nhau.Hong Minh Gimngh rng vic hp nht Vit Minh vi cc ng phi Quc gia s lm gim bt s i lp v tng cng th lc cho Vit Minh, lm ngi Trung Quc yn lng cn Php phi lo ngi, quan trng nht l Chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ha trong con mt ca ng Minh, c bit l M, l chnh ph tht s dn ch. V Nguyn Gip th dt khot khng ng , theo ng, nhng ngh khng c gi tr v khng tht th, n chng khc g thay th ch ngha thc dn Php bng ch thng tr ca Trung Quc, nhn dn s"chng bao gi chu bn r s nghip chnh ngha ca h i ly la Trung Quc".[36]Cui cng Vit Minh t chi hp nht vi Vit Cch v i Vit Quc dn ng.[36]Ngy 1 thng 1 nm 1946, sau mt hi ngh ha gii cVit Nam Quc dn ng,Vit Nam Cch mng ng minh hivVit Minhtham gia do tngTiu Vnt chc,Chnh ph Lin hip Lm thic thnh lp thay thChnh ph Cch mng Lm thivi s tham gia ca mt s ng phi i lp (Vit Cch,Vit Quc...) hot ng Trung Quc vi s bo tr caTrung Hoa Quc Dn ng.[37]Tuy nhin chc trch cc B cng thay i. B trng Quc phng tr thnh ngi lo v ti chnh m khng c xem xt danh sch nhn s, qun s, sng n cn cc B trng khc ca cc ng phi Quc gia chng c chc trch c th g, khng bao gi c tham d bt c bui hp no ca ni cc.[38]Ngy 6 thng 1 nm 1946, Chnh ph Lin hip Lm thi do Ch tch H Ch Minh ng u t chc cuc Tng tuyn c trn ton quc, ln u tin buQuc hiv thng quaHin php. Nhiu ng phi khng c quyn tham gia Tng tuyn c tm cch ph hoi[39]. Cc ng ny cho ltrng c ch l Vit Minh cng sn,chnh quyn trong tay nn Vit Minh mun ai trng cng c[40]. Theo Bo i on kt, mc d b nhiu ng phi tuyn truyn vn ng dn chng ty chay cuc bu c v ngn cn vic t chc bu c mt s ni, nhng ti cc a phng, u cng c ngi t ng c, cc cuc tip xc tranh c cng khai, t do din ra khp mi ni.[41]Theo Vit Minh, cuc bu c din ra cng bng[41]. Tuy nhin, l phiu khng b mt[42]v theo quan st ca s giaTrn Trng Kim[43]th c ni ngi dn b cng bch bu cho Vit Minh.[44]Sau khi kt qu bu c c cng b, s tht hon ton khng nh cc ng phi tuyn truyn. Nhiui biu c uy tn ca cc giai cp, tng lp, tn gio, dn tc u trng c ti Quc hi kha I hu ht cha l ng vin.[41]V Nguyn Gip c bu lmi biu quc hikha u tin[45]v lin tip 6 k sau.[46]Sau khi Quc hi c bu, ngy 2 thng 3 nm 1946,Chnh ph Lin hip Khng chinc thnh lp thay thChnh ph Lin hip Lm thi. cc a phng, cc cp chnh quyn lin hip c thnh lp trong nm 1946. Theo tha thun viVit Minh, phe i lp bao gm mt s t chc nhVit Nam Cch mng ng minh hivVit Nam Quc dn ngcTrung Hoa Dn qucng h, khng tham gia Tng tuyn c nhng vn c nm 70 gh Quc hi cng nhiu v tr trong chnh quyn trung ng do chnh sch ha hp cc ng phi ca Chnh ph. Trong hi kNhng nm thng khng th no qun, i tng V Nguyn Gip nhn nh cc ng phi ny lo s tht bi trc sc ng h ln ca c tri vi mt trn Vit Minh nn khng tham gia bu c.[47]Cng trong nm1946, ng kt hn vi bng Bch H(con gi gio sng Thai Mai).Trn p cc ng phi i lpXem thm:V n ph n Nh HuTrong thi gian hot ng, Chnh ph Lin hip Khng chin tip tc thc hin cc bin php, chnh sch gi vng nn c lp ca nc Vit Nam dn ch non tr. V i ni ku gi cc ng phi on kt phng s quc gia, thc hin cc chnh sch kinh t, quc phng, vn ha, gio dc...[48]Vit Nam Quc dn ng v i Vit Quc dn ng t chc cc i v trang nh "Thn li on", "Thit huyt on", "Hm xm"... Cc i ny t chc nhiu v cp c v trang, bt cc, tng tin, t chc m st nhng ngi theo Vit Minh v c nhng ngi trung lp nh ng Ba Vin (Ba Vin b Quc dn ng nghi ng l gin ip ca Php, sau khi gp H Ch Minh, Ba Vin quay v H Giang, bt gi v hnh quyt mt s ng vin Vit Nam Quc dn ng[49]) ri tuyn truyn li cho Vit Minh khng m bo c an ninh trt t H ni v mt s th Bc B.[50]H Ch Minh giao cho V Nguyn Gip vTrn Quc Hon, sau ny tr thnh B trng Cng an, nhim v v hiu ha cc cuc biu tnh doVit Nam Quc dn ngvVit Nam Cch mnh ng minh Hit chc nhm chm dt hot ng tuyn truyn ca cc ng ny trong dn chng. V Nguyn Gip k li:"Chng ti phi trng tr bn ph hoi... Nhng bng mi gi phi trnh khiu khch v m bo khng xy ra xung t ln". V Nguyn Gip dng lc lng t v v cc hi vin Hi Cu Quc ph cc cuc biu tnh ny. Khi c ln xn, lnh Trung Quc bn ch thin, xng vo gii tn m biu tnh vn hi tr an.Vit Nam Quc dn nghong ht khi ngi Trung Hoa khng gip c g nhiu trong vic chng li Vit Minh nh h mong i. ngNguyn Duy Thanh, mt ngi theo ch ngha quc gia bun ru nh li:"Khng c Trung Hoa ng h, nhng ng phi theo ch ngha quc gia chng th i ph c vi nhng ngi Cng sn"[51]S c mt ca qun iTng Gii Thchcho ti lc m bo s tn ti ca Vit Nam Quc dn ng v Vit Nam Cch mnh ng minh Hi. Hai ng ny khng c mt chng trnh gn kt vi nhau tranh th dn chng nh Vit Minh. Nhng ngi lnh o Vit Nam Quc dn ng v Vit Nam Cch mnh ng minh Hi th cn xa mi c c nhng phm cht c th so snh vi H Ch Minh, V Nguyn Gip v nhng ngi c trch nhim khc caVit Minh. Khi qun i Tng Gii Thch rt khi Vit Nam ngy 15/6/1946, hiu theo cch ny hay cch khc, V Nguyn Gip quyt nh Vit Minh phi hon ton mt mnh iu khin b my chnh quyn. V Nguyn Gip hi h hnh ng ngay vi mc tiu ri khp: Vit Nam Cch mnh ng minh Hi c Trung Hoa Quc dn ng ng h, Vit Nam Quc dn ng (theo Cecil B. Currey t chc ny mn danh cch mng ca Vit Nam Quc dn ng nm 1930 doNguyn Thi Hcsng lp[52]cn theo David G. Marr ng Cng sn ng Dng ra sc tuyn truyn Vit Nam Quc dn ng phn bi li s nghip cch mng ca Nguyn Thi Hc nm 1930 nhng n cui nm 1945 nhiu ngi dn vn khng tin vo iu [49]), nhm quc gia thn Nht i Vit, nhng ngi Trotskyist, nhng ngi quc gia chng Php, nhm Cng gio mang tn "chin s Cng gio". V Nguyn Gip tng bc tm cch loi b dn cc ng phi ny. Ngy 19/6/1946,Bo Cu Qucca Tng bVit Minhng x lun kch lit ch trch "bn phn ng ph hoi Hip nh s b Php Vit mng 6 thng 3". Ngay sau V Nguyn Gip bt u chin dch truy qut cc ng phi i lp bng lc lng cng an v qun i do Vit Minh kim sot vi s gip ca nh cm quyn Php. ng cng s dng cc binh lnh, s quan Nht Bn tnh nguyn li Vit Nam v mt s v kh do Php cung cp ( Hn Gai qun Php cung cp cho Vit Minh nhng khu pho dit mt s v tr do qun i Vit chim gi).[52]Chnh ph Lin hip Khng chinc thnh lp nhm to khi i on kt, ha hp dn tc gia cc ng phi, sauV n ph n Nh Hu mt i ngha ca n.Chin tranh ng Dng ln 1Xem thm:Chin tranh ng DngNgy19 thng 12nm1946,Chin tranh ng Dngchnh thc bng n. Di s lnh o caH Ch Minhv ng Cng sn, ng bt u ch o cuc u tranh v trang ko di 9 nm chng li s tr li ca ngi Php (1945-1954) trn cng v Tng ch huy vTng Chnh y, t nm1949i tn gi lTng t lnh qun ikim B thTng Qun u.i tng u tin ca Qun i Nhn dn Vit Nam

V Nguyn Gip duyt i hnh danh d ca qun i Vit Nam trong Cch mng thng TmKhng c o to ti bt k trng qun s no trc , khng phi tri qua cc cp bc qun hm trong qun i, V Nguyn Gip c phong qun hmi tngvo ngy28 thng 5nm1948theo sc lnh 110/SL k ngy20 thng 1nm1948, ng tr thnh i tng u tin ca Qun i Nhn dn Vit Nam khi 37 tui.[53]Sau ny, tr li phng vin nc ngoi v tiu ch phong tng, H Ch Minh ni: "nh thng i t phong i t, nh thng thiu tng phong thiu tng, thng trung tng phong trung tng, thng i tng phong i tng".[54]Cng t phong hm cNguyn Bnhc phongTrung tng;Nguyn Sn,L Thit Hng,Chu Vn Tn,Hong Sm,Hong Vn Thi,L Hin Mai,Vn Tin Dng,Trn i Ngha,Trn T Bnhc phongThiu tng.Thng 8nm1948, ng l y vinHi ng Quc phng Ti caova mi c thnh lp.Tthng 8nm1945V Nguyn Gip l mt trong 5 y vinBan Thng v Trung ng ng Cng sn ng Dngv tr thnh y vinB Chnh tr(thay th Ban Thng v Trung ng) ng Lao ng Vit Nam t nm1951.Nh cc danh tng Vit Nam trong lch s, V Nguyn Gip ch trng ngh thut ly t ch nhiu, ly yu ch mnh, ly th s thng hin i. T tng qun s ni ting ca ng c tn gi lChin tranh nhn dnk tha quan im qun s H Ch Minh, tinh hoa ngh thut nh gic ca t tin, tri thc qun s th gii, l lun qun s Mc-Lnin v c c rt t kinh nghim c nhn c lin tc cp nht trong nhiu cuc chin tranh m ni bt l chin tranh chng Php v chng M.Trong 9 nm trng k nh Php, V Nguyn Gip c nhng sng kin quan trng pht huy sc mnh qun s v tr thnh nhng kinh nghim qu bu nh: "i i c lp, tiu on tp trung". Vi chuyn gia qun s Trung Quc sang gip hun luyn qun i, ng ch o chin s hc tp, tip thu, nghin cu k phng php ca nc bn, ng thi nhc nh cn b, s quan phi ghi nh vic tit kim sinh mng b i do Vit Nam l nc nh khng th nui nhiu qun.Nm 1954, V Nguyn Gip c H Ch Minh v ng Lao ng tin tng trao cho ton quyn ch huyChin dch in Bin Ph. Trc khi ra trn, H Ch Minh dn d: "Cho ch ton quyn ch huy. Trn ny ch c thng khng c thua v thua l ht vn". ng t tin ln k hoch v ch huy 4 trong 6 s on b binh khi ca Qun i Nhn dn Vit Nam l 308, 304, 312, 316 v i on sn pho 351 tn cngin Bin Ph, nh bi i qun nh ngh c trang b hin i caLin hip Php. Chin thng ny t du chm ht cho quyn lc ca ngi Php ti ng Dng sau 83 nm v a V Nguyn Gip i vo lch s th gii nh l mt danh nhn qun s Vit Nam, mt ngi hng caTh gii th ba, ni c nhng ngi dn b n dch xem V Nguyn Gip l thn tng h quyt tm lt ch thc dn xy dng nn c lp ca ring mnh.Cc chin dch

Tng Gip bo co k hoch tn cng in Bin PhCc chin dch ng tham gia vi t cch lT lnhchin dch -B th ng ytrongkhng chin chng Phpcng viThiu tngHong Vn Thilm tham mu trng chin dch:1. Chin dch Vit Bc(thu ng1947)2. Chin dch Bin gii(thng 9 - 10, nm1950)3. Chin dch Trung Du(thng 12 nm 1950)4. Chin dch ng Bc(nm 1951)5. Chin dch ng Bng(thng 5 nm1951)6. Chin dch Ha Bnh(thng 12 nm 1951)7. Chin dch Ty Bc(thng 9 nm1952)8. Chin dch Thng Lo(thng 4 nm1953)9. Chin dch in Bin Ph(thng 3 - 5 nm1954)Thng li ca chin dch in Bin Ph mang m vic to th, t chchu cn, thay ichin thut. Sau chin dch ny,Hip nh Genve v ng Dngc k kt, t du chm ht cho s c mt ca ngi Php Vit Nam sau hn 80 nm.Chin tranh ng Dng ln 2Xem thm:Chin tranh Vit Nam

Hnh v V Nguyn Gip trn batp ch Time, ngy15 thng 5nm1972T nm1954n nm1976, V Nguyn Gip tip tc gi cng v y vinB Chnh tr- B thQun y Trung ng,Tng t lnhQun i Nhn dn Vit Nam,B trngB Quc phng. ng cn lPh Th tngChnh ph, sau l Ph Ch tchHi ng B trng(t nm1955n nm1991).T thng 3 nm1960, V Nguyn Gip lm vic di s lnh o ca B Chnh tr v nh lnh o mi lL Dun,B th Th nhtng Lao ng Vit Nam, mt nh cch mng theo ng li cng rn tri qua nhng nh t khc nghit nht, tn mt chng kin tnh cnh ca nhng cn bVit Minh min nam sauHip nh GenevetrongPhong tro T cng - Dit cngdoNg nh Dimpht ng. L Dun ch trng dng qun s xa b nh nc Vit Nam Cng ha, thng nht Vit Nam d Vit Nam Cng ha cHoa Kh tr v mi mt.D c thi quen vit hi k, V Nguyn Gip vn cha xut bn cun no v giai on1954-1971. y l thi k L Dun t v tr lnh oTrung ng Cc min Namtin n iu hnh B Chnh tr. Mt mt, nh lnh o ny xem trng V Nguyn Gip, mt khc, vn gi n tng v vic lnh oVit Minhng rt ra bc theo Hip nh Geneve vi Php. Theo cc s gia phng Ty, h chia s hp tc gia 2 nhn vt quyt nh chin tranh cp cao nht ny thnh 3 giai on:1. T nm1954n nm1964, thi gian L Dun mi ra min Bc nm quyn chnh tr v V Nguyn Gip vi t cch ngi ch huychin dch in Bin Ph, c hai nht tr hu ht cc im v ng li qun s;2. T nm1965n nm1972(giai on M trc tip tham chin), thi gian L Dun nm ton quyn chnh tr v kin V Nguyn Gip thng b xem l cha cng rn;[cndnngun]3. T nm 1972 n nm1975(giai on M rt qun), L Dun trao ton quyn ch huy qun s cho V Nguyn Gip.[cndnngun]Thm ch cn c kin cho rng tng Gip khng c vai tr quan trng trong vic nh hnh chin lc chin tranh caVit Nam Dn ch Cng hasau nm 1965 m ng cn tht s phn i cuc chin ngay t u. Vo thi gian cuc chin chng M ti min Nam Vit Nam n ra vo nm 1965, V Nguyn Gip ng mt vai tr ch yu mang tnh nghi l ging nh H Ch Minh. ng tr thnh "mt khun mt ca cc n lc chin tranh chng M, mt cng c tip th, cho mt phe cnh trong ng, nhng ngi thiu danh ting, uy tn v tnh hp dn trn trng quc t". Cng theo quan im ny,S kin Tt Mu Thnnm 1968 khng lin can g ti tng Gip m l ch trng ca L Dun v ng Gip chng li ch trng ny. Chnh L Dun l ngi ch o chnh trong cuc chin tranh chng M, l kin trc s ca chin thng ca ngi cng sn vo nm 1975.[55]Tuy nhin nghin cu cc ti liu ca Vit Nam, Gio sNguyn Quang Ngct chi cho rng vai tr ca Tng Gip b lm cho lu m bi nhng thnh vin B Chnh tr trong giai on cuc chin tranh chng M. ng cho rng khng h c mt s phn chia -kp trong ni b B Chnh tr Vit Nam Dn ch Cng ha nh cc nh s hc phng Ty vn phn on, m theo Tng Gip c cho l thuc phi "ch ho".[56]i tng V Nguyn Gip cng vit trong hi k: "Vi ti, nhng nm cng tc trong B Chnh tr, Anh (tcL Dun) thng xuyn trao i kin, thng l nhanh chng i n nht tr trong nhng vn ln; khi c kin khc nhau th tranh lun thng thn, nhng iu cha nht tr th ch thc tin kim nghim. Lc mi ra Bc, Anh thng tm s vi ti nhng kh khn trong cng vic... T sau i hi III v i hi IV, ti ba ln ngh Anh l Tng B th kim lun B th Qun y Trung ng, nhng Anh ni vi ti: "Anh (tng Gip) l Tng ch huy lu nm nn tip tc lm B th Qun y Trung ng, nh vy c li cho lnh o"[57].T 1954 n 1964

V Nguyn Gip nm 1954T nm 1954 n nm1956, V Nguyn Gip ch trng u tranh ha bnh, yu cuVit Nam Cng hathc hin Hip nh Geneve v mt Vit Nam thng nht, khng chia r v tnh cm v chnh tr. Tuy nhin, Ng nh Dim thng thng bc b yu sch ny bngPhong tro t cng dit cng.T nm1957n nm1958, ng Lao ng c nhng cuc hp bn v cch mng Min Nam nhng ch trng, bin php u tranh vn cha thay i, phong tro cch mng tip tc b n p v tn tht nng n.Thng 1-1959, khi hy vng thi hnh Hip nh Genve khng cn, Ban Chp hnh Trung ng ng hp Hi ngh (m rng) ln th 15, V Nguyn Gip gip B Chnh tr v nhng ngi cng sn min nam do L Dun ng u ban hnh Ngh quyt 15 B Chnh tr, khng nh vic gii phng min nam bng u tranh v trang, cho php nhng cn b khng chin cn li min nam t chc hot ng v trang.Nm1959, c B Chnh tr ng , V Nguyn Gip quyt nh thnh lpon 559m ng mn dcdy Trng Sn tip ng phong tro cch mng min nam Vit Nam. Nh vic mng Trng Sn, phong tro cch mng v hot ng du kch min Nam pht trin rt mnh. Sau 4 nm,Mt trn Dn tc Gii phng min Nam Vit Nam thnh lp c mt s n v cptrung on.Nm1964, c B Chnh tr ng , V Nguyn Gip b mt cNguyn Ch Thanh,L Trng Tnvo chin trng ng Nam B ch huy qun gii phng min Nam nh ln tiBu Bng,Du Ting,ng Xoi... to chuyn bin chin trng v thnh lp cc S on 1, 2, 3, 5, 7, 9 ni ting. Trong , S on 1 trn thTy Nguyn, S on 2 trn thQung Nam,Qung Ngi, S on 3 Sao Vng trn thBnh nh, trung on 10 trn thPh Yn, trung on 20 trn thKhnh Ha, S on 5 trn th khu vcSi Gn-Gia nh, S on 7 c ng chin u khpQun khu 7gmLm ng,Ninh Thun,ng Nai,Ty Ninh,Bnh Thun,Bnh Phcv S on 9 di chuyn chin u khpTy NinhvQun khu 9.T 1965 n 1972V Nguyn Gip cng mt s lnh oLin Xsang Vit Nam nm 1966: .., .....Nm1965, chia la vi Nam B,Hong Minh Tho, ngi hc tr ca V Nguyn Gip trngThng Longc c voMt trn Ty Nguynlm Ph T lnh riT lnhMt trn B3thayChu Huy Mnchuyn sang ch huyMt trn duyn hi Nam Trung Bn khi chin tranh kt thc.Nm 1965, Qun M bt u thc hin chin lcchin tranh cc b. Quy m qun vin chinh M ln ti hn 500.000 ngn vo cui nm 1967, cng vi l hng ngn my bay, trc thng v xe thit gip. i ph vi qun M, V Nguyn Gip vn kin tr ng lichin tranh nhn dn- "trng k khng chin" nh Chin tranh ng Dng trc . Kt qu l hai cuc tin cng ma kh 1965-1966 v 1966-1967 ca M tht bi, h khng th tiu dit c qun Gii phng v bnh nh min Nam Vit Nam trong 18 thng nh k hoch ban u, v qun M bt u sa ly vo mt cuc chin hao tn, mt mi v khng c du hiu kt thc. K giJames Foxnhn xt: tng Gip thi hnh mt ng li khng qu khc bit nhng v cng hiu qu, v qun M rt ra c rt t bi hc t ngi Php trc [58]Nm1968,B Chnh trvQun y Trung ngtiH Nipht ng cucTng Tn cng v Ni dy Tt Mu Thn. Bn thn ng tham gia lp k hoch, nhng khi Hi ngh B Chnh tr thng 10 v thng 12 nm 1967 quyt nh m chin dch th ng ang i cha bnh Hungary. ng tr v thng 1 nm 1968.[59]Hi ngh Trung ng ln th 14 thng 1/1968 thng qua quyt nh ca B Chnh tr quyt nh Tng tin cng.[60]Chin dch Mu Thn lm suy yu ch xm lc ca M, thc y phong tro phn chin M v trn khp th gii nhng v qun s c nhng tn tht khng ng c v c nhiu vn cn rt kinh nghim.[61]T 1972 n 1975Cun hi c mang tn "Tng hnh dinh trong Ma xun i thng" do V Nguyn Gip xut bn ln u nm2001 thut li nhng hot ng ca ng vo giai on cui cuc khng chin chng M t nm 1972 n nm 1975.Nm1972, sau i thng tiChin dch ng 9 Nam Lo, vi kho v kh hng hu, V Nguyn Gip ch trng khuch trng chin qu bng mt k hoch qun s Ty Nguyn, ni c kh nng trin khai lc lng ln, nh ln, gy nhng kh khn ln hn choQun lc Vit Nam Cng ha. K hoch ny b nh lnh oL Dunv Qun y trung ng bc b do Tng Cc tnh bo 2 nhn c thng tin l M v Qun lc Vit Nam Cng ha sm bit v n lng ti Ty Nguyn. ng thi do gn nn mt trn Tr-Thin cng d b sung n dc, qun s hn, li c 2 mc tiu cc k quan trng lHuv Nng.Mt phng n mi c a ra. Qun Gii phng s chia qun m 3 chin dch ti Tr-Thin, Ty Nguyn v ng Nam B. Sau 2 thng, trc nhng thng li ln trongChin dch Tr Thinv qun Gii phng p st Hu, cc lc lng b sung c tip tc a vo y, cn mt trn Ty Nguyn th buc phi ngng tin cng do ht d tr. i tng V Nguyn Gip xut vng qua pha ty Hu, chia lc lng v ha lc nh vo Vng Chin thut I. Tuy nhin cc n v cng binh m ng do thiu phng tin nn thc hin qu chm, khng kp phc v mc tiu chin dch (con ng ny sau pht huy tc dng vochin dch ma xun nm 1975).[62], 6 s on tham gia chin dch Tr Thin gm 312, 308, 324, 325, 320, 341 hnh qun nh trc din t pha bc xungVng Chin thut I, ni cQun on Iv lc lng tng tr b ca Qun lc Vit Nam Cng ha gm cc L on Bit ng qun,S on D s 1vS on Thy qun Lc chin s 1, c khng qun v Hi qun M chi vin ti a.Trn a hnh nh hp di, bn ni, bn bin dn n Vng Chin thut 1, 6 s on tin cng trong tnh cnh lin tc b bom ri thm B-52, pho kch t chin hm M, pho kch t Vng Chin thut 1. Qun Gii phng b chn li, ch chim c na pha Bc tnh Qung Tr. Theo thng tin gn y cho bit,ai?trong sut 9 thng chin dch,S on 312 b sung qun 13 t, mi t 500 ngi;[cndnngun]S on 308,S on 320cng phi b sung hng ngn ngi. Thng vong ca hai bn u rt ln, chin s i vo n nh t u nm 1973 bi c 2 bn u kit sc. Cc chin dch nm 1972 cng khin Qun i Nhn dn Vit Nam s dng hn 300.000 vinn pho, gn 4/5 lng n pho trong kho, dn n tnh trng thiu n, ch cn 100.000 vin cui nm 1974.[cndnngun]D sao, chin dch ny cng gipQun i Nhn dn Vit Namkim sot thm 10% lnh th min Nam cng mt s bn p qun s quan trng nhcng Ca Vitv th xLc Ninh.Cui nm1972, V Nguyn Gip b tr lc lng nh tr cuc tp kch ng khng caKhng lc Msut 12 ngy m. Tht bi trong chin dch ny buc M phi chp nhn k Hip nh Paris vi nhng iu khon nhn nhng m chnh h trc t chi.Nm 1974, nm vng tnh hnh thc t chin trng v c quyt sch ng n, i tng cng T lnh trng on 559 ng S Nguyn v chnh yng Tnh vt hng trm cy s i thm b i Trng Sn trnng mn H Ch Minhv kim tra s chun b cho cuc Tng tin cng v ni dy d kin vo ma Xun 1975.Nm1975, V Nguyn Gip tn thnh xut ca Trung tngHong Minh Thochn a bn Nam Ty Nguyn lm hng tn cng chin lc, xin kin B Chnh tr v c i tngVn Tin Dngvo Nam ch o nh n "im huyt" vo h thng phng ng ca Vit Nam Cng ha tiBun M Thut. Chnh ng nhn thng trn Bun Ma Thut, trc tip ra lnh Trung tngL Trng Tngp rt gii phng Nng trong 3 ngy. Chnh ng xut v ra quyt nh mChin dch H Ch Minhm trong Vn Tin Dng lm T lnh,L Trng Tn,L c Anh,Trn Vn Trlm Ph T lnh, ch huy 5 cnh qun vi sc mnh ca 20 s on ng lot tin vo gii phngSi Gn. Mnh lnh ni ting nht ca ng ch o Chin dch H Ch Minh l"Thn tc, thn tc hn na, to bo, to bo hn na, tranh th tng pht, tng gi, xc ti mt trn, gii phng min Nam, quyt chin v ton thng".Chin tranh ng Dng ln 3Xem thm:Chin tranh bin gii Vit-Trung, 1979Trong mt thi gian ngn t thng 7 nm1960n thng 1 nm1963ng kim thm chc v Ch nhimy ban Khoa hc Nh nc.[63]. Nm 1978, ng thi chc B th qun y Trung ng, L Dun tr thnh B th v Vn Tin Dng lm Ph B th Qun y Trung ng.t nc mi va thng nht ngy 30 thng 4 nm 1975, b qun Khmer vt bin gii Ty Nam tin vo Vit Nam v xung t vi Vit Nam trong mt thi gian di, Khmer c hu thun t Trung Quc v sau c Thi Lan mt phn gy xung t bin gii vi Vit Nam t nm 1975 mi n nm 1990 mi chm dt, nh im l cucChin tranh bin gii Vit-Trung, 1979khin ch tch nc lc lTn c Thngphi k sc lnh Tng ng vin Qun i ton quc, vi t cch l B trng B Quc Phng, Ph tng t lnh ng li mt ln na ch huy qun i ton quc chin u[cndnngun]. Sau khi cuc chin tranh bin gii pha Bc kt thc, khng c thay i lnh th ng k gia Vit Nam v Trung Quc.Ngy7 thng 2nm1980, ng thi gi chcB trngB Quc phng[64]nhng vn tip tc l y vinB Chnh tr(n nm1982) vPh Th tngph trchKhoa hc-K thut. Ngi thay th ng B Quc phng l i tngVn Tin Dng-Tng Tham mu trng Qun i Nhn dn Vit Nam. Vn Tin Dng l mt trong nhng lnh o qun i lu nm nht cng thi vi V Nguyn Gip.[65]Nm1983ng c Hi ng B trng phn cng kim nhim thm vai tr Ch tchy ban quc gia dn s v sinh c k hochkhi y ban ny c thnh lp (cng vi mt s B trng cc B v T chc khc lm ph).[66][67]Ngh hu n khi qua iNgh huNm1991, ng thi chc y vin Trung ng, Ph Th tng, ngh hu tui 80. Theo tiu s tm tt khi ng mt, ng m nhim Ph Ch tch Hi ng B trng n thng 12/1986.[68]Thi gian cui i, ng vn quan tm v a ra mt s li bnh lun trn mt bo v tnh hnh t nc nh c bi bo yu cu kim nh v bo co i hi ng Cng sn X vV PMU18,[69]hay cuc gp g v khuyn khch doanh nhn lm xut khu nng sn.[70]Vo ngy1 thng 11nm2007ng gi th trong by t s phn i ch trng xy dng Nh Quc hi khu di tch 18 Hong Diu.[71]ng cng c bi vit thc trng v kin ngh 6 vn "c bn v cp bch" nhm trin khai c kt qu cng cuc i mi nn gio dc v o to ca Vit Nam hin nay.[72]Vo u nm2009, ng gp vD n khai thc b xt Ty Nguyn, khng di 3 ln, ng vit th yu cu th tngNguyn Tn Dngdng d n ny,[73]v l do an ninh quc gia v vn mi trng.i th 103 tui v qua iXem thm:V Nguyn Gip qua i v quc tang

Dng ngi vo ving i tng V Nguyn Gip trong chiu 12 thng 10 nm 2013 ti H NiNgy25 thng 8nm2011, i tng V Nguyn Gip mng i th trn 100 tui.Trong dp ng bc sang tui 100 v trn 70 nm tui ng. Ch tch nc Nguyn Minh Trit pht biu"Mt v i tng m vo sinh ra t, chin u nhng chin trng ht sc kh khn, l th h cn v hc tr xut sc ca ch tchH Ch Minhnay sng trn 100 tui, y l iu ht sc vui mng..."i tng cng thng xuyn c cc chnh khch hng u trn th gii n thm hi ti t dinh ca i tng. i tng c coi l mt tng i sng v c nh hng su rng n Vit Nam, tm nh hng ln trong lng mi ngi dn Vit Nam.

Khu m i tng V Nguyn Gip ti Qung BnhSau 100 tui, sc khe ca ng yu hn trc. Ngy 22 thng 5 nm 2011, i Truyn hnh Vit Nam pht sng chng trnh thi s vi hnh nh ng ang thc hin vic b phiu thc hin quyn cng dn ca mnh trong cuc bu c Quc hi v Hi ng nhn dn cc cp, xa i nhng n on v sc khe ca ng trn nhng phng tin thng tin khng chnh thng.[74]Trong dp Ngy Thng binh Lit s 27 thng 7 nm 2011, Truyn hnh Qun i nhn dn pht sng hnh nh Th trng B Quc phng L Hu c n thm hi mt s tng lnh cao cp ang nm iu tr tiBnh vin Trung ng Qun i 108, trong c i tng V Nguyn Gip. Qua theo di trong hnh nh th sc khe i tng tt ln nhiu.[75]i tng V Nguyn Gip qua i vo hi 18h09 pht ngy 4 thng 10 nm 2013,[76][77][78]tiVin qun y 108, H Ni, ni ng nm iu tr t nm 2009,[78]hng th 103 tui (tui m) v l i tng Vit Nam sng th nht.Vn phng Ban chp hnh Trung ng ng thng bo tang l i tng V Nguyn Gip c t chc trng th theo nghi thcQuc tangtrong hai ngy 12 v 13 thng 10 nm 2013 v ng c an tng ti qu hngQung Bnh, theo nguyn ca ng v gia nh.[79]a im an tng l khu vc Vng Cha - o Yn thuc xQung ng, Qung Trchtnh Qung Bnh, nm cch o Ngang khong 4 km.[80]Cc gii thng v danh hiuHun chng 1Hun chng Sao Vng(1992)[81] 2Hun chng H Ch Minh[82] Hun chng Qun cnghng nht[83][84] 6Hun chng Chin thnghng nht.[84]Huy chngXin hy cngng gp cho bi hoc on nybng cch pht trin n.Nu bi vit c pht trin, hy g bn mu ny.

Huy hiu Huy hiu 70 nm tui ng,[85]Cc danh hiu khc Ch tch danh dHi S hc Vit Namtrong 4 k i hi, t i hi ln th II thng 5 nm 1988 n i hi V nm 2005.[86][87] Ch tch danh dHi Cu chin binh Vit Nam.[88] Ch tch danh dHi Khuyn hc Vit Nam[89][90] Ch tch danh dHi Khoa hc K thut Vit Nam.[91] Ch tch danh dHi Cu gio chc Vit Nam.[92]Cc b danh v bt danhB danh "V Gip": Tn ghi trn bng c nhn Lut nm 1935.[93][94] "Dng Hoi Nam": B danh hot ng ti Trung Quc t ngy 3 thng 5 nm 1940.[24] "Vn": Do Ch tch H Ch Minh t.[95]Trong qun i, ng thng c gi thn mt l "Anh Vn". B danh "Vn" ny c dng ph bin nht, c k di "Mnh lnh khi ngha ca y ban ch huy lm thi khu Gii phng" ngy 12 thng 8 nm 1945 v Mnh lnh s 1371/TK ngy 7 thng 4 nm 1975. "Hng": B danh k trong bc th ngy 30 thng 1 nm 1954 ca ng gi H Ch Minh, Trng Chinh v Chnh tr b trnh by v ch trng tc chin mi ti in Bin Ph khi ng chuyn t chin thut "nh nhanh, thng nhanh" sang "nh chc, thng chc".[96] "Chin": B danh trn in i v tuyn dng trongChin dch Ma Xun 1975.[96]Bt danh "Vn nh" v "Hi Thanh": Dng khi vit bi trn cc t bo ting Vit "Hn tr" v ting Php "Notre Voix" (Ting ni ca chng ta), Le Travail (Lao ng) giai on 1929-1930 v cun sch "Vn dn cy" (vit chung vi Trng Chinh nm 1938)[96] "Hng Nam": Dng khi vit mt s bi bo sauCch mng thng Tm.[96] "Chnh Ngha": Bt danh ti mt s bi bnh lun quan trng mang ngha ch o ton qun ca B ch huy chin dch v B Tng tham mu c trn i ting ni Vit Nam thi k 1946 - 1954.[96]nh giTi Vit NamVi hn 50 nm tham gia hot ng chnh tr, trong c 30 nm l Tng t lnh Qun i, ng c uy tn ln trongng Cng sn Vit Namv trongQun i Nhn dn Vit Nam. Thng tin chnh thng gn y cho bit: "Tt c cc kin ca anh Vn u c B Chnh tr tip thu v tn thnh trong sut thi k chin tranh". Thng tngTrn Vn Tr tng gi i tng V Nguyn Gip l "t lnh ca t lnh, chnh u ca chnh u". Thng tng Gio sHong Minh Thokhi c hi v trnh nh trn ca cc tng lnh Vit Nam tr li:Tt nhin u tin l i tngV Nguyn Gip. Th hai l tngL Trng Tn. Th ba l tngHong Vn Thiv th t l tngNguyn Hu An.

Thng tng,Gio sHong Minh Tho[97]

T bn ngoing Gip xy dng Qun i Nhn dn Vit Nam t 34 ngi vothng 12nm1944thnh mt i qun vi hn mt triu ngi nm1975. ng ch huy qun i tt trong c hai cuc chin tranh chng Php v chng M. Tn tui ng gn lin vi chin thngin Bin Phcng vi ni h thn ca Qun lc Hoa K ti Vit Nam, vi hc thuyt "Chin tranh nhn dn", vi ton b cuc chin tranh gii phng dn tc v thng nht t nc Vit Nam. Nh s hc Derek Frisby gi ng l kin trc s ca qun i nhn dn Vit Nam, hoc thm ch c th l ca nc Vit Nam tn ti nh ngy nay.[98]Mt s ngi phng Ty ch trch ng tn nhn, bt chp tn tht mng sng t n mc tiu.[99]Tng MWilliam Westmoreland, i phng ca ng trong chin tranh Vit Nam, coi ng l ngi tn nhn, "Bt c tng M no chu tn tht nhiu nh th s khng gi c chc trong vng ba tun". Westmoreland cho rng: "Mt s coi thng mng ngi nh th c l s to nn mt i th gh gm, nhng n khng to nn mt thin ti qun s.".[99][100][101][102]Nh s hc qun s Cecil Currey, trong quyn tiu sVictory at Any Cost(Chin thng bng mi gi), cho rng tng Gip dnh trn kht vng cuc i n 2 mc tiu: gii phng Vit Nam ra khi s h nc ngoi v thng nht t nc, do ng "tch ri cm xc vi nhng ngi cp di cho nn ch xem h nh nhngcon tt m s dng khng ngn ngi, b ngoi lnh but ca ng che y mt tnh kh rt nng nn ngi Php miu t ng l mt ni la c tuyt che ph.".[21]i vi nhng ch trch t phng Ty rng ng l ngi tn nhn, chnh bn thn V Nguyn Gip tng tr li mt nh bo rng:"Ngi phng ng chng ti khc ngi phng Ty cc ng. Chng ti t s tn vong ca cng ng ln trn li ch c nhn. Mi pht c hng trm, hng ngn ngi cht trn tri t ny. S sng hoc ci cht ca hng trm, hng ngn, thm ch hng chc ngn con ngi, i vi ng bo ca chng ti, cng l khng ng k (i vi s nghip ginh c lp dn tc)". ng cho bit: ngi Vit Nam s sn sng chu bt k hy sinh no v chin u ti cng gii phng t ai ca h t qun i nc ngoi, v ng cng khng ngoi l.[103][104][105]Trong hi k ca mnh, tng Gip chia s: Nm trong tay mt i qun trang b ngho nn v i mt vi nhng i qun trang b ti tn nht, khng th no ginh chin thng m khng phi hy sinh, ng khng th thay i iu m ch c th hn ch ti a mc hy sinh. ng ra quyt nh ngngChin dch in Bin Phthm 2 thng thay i phng n tc chin do e ngi vic nh nhanh thng nhanh s gy nhiu tn tht. Sau mt m lo lng mt ng, ng kt lun"s l t st nu a b i vo trn nh m khng chun b chng pho binh,xe tngv my bay ch", v ng kin quyt ra lnh ngng tn cng d rng khi p lc rt ln v ng coi l"quyt nh kh khn nht trong cuc i".[106]Thng tngTrn Vn Trni rng tng Gip"l mt tng t lnh bit au vi tng vt thng ca mi ngi lnh, bit tic tng git mu ca mi chin binh"[107]Tr li li nhn xt ca Westmoreland v V Nguyn Gip, nh s hcDerek Frisbych ra: tng Gip tha hiu mt cuc chin ko di chc chn s mang li nhiu tn tht nhng iu khng c ngha l mt phe no chc chn s thng hay thua; v ch cn qun i Vit Nam cn tn ti tip tc chin u th nim v Vit Nam s tip tc sng trong tm khm ca nhng ngi ng h n. l bn cht ca mt cuc chin tranh cch mng. Cn li ch trch ca Westmoreland dnh cho tng Gip li chnh l cha kha hiu ti sao vin tng M khng th nh bi V Nguyn Gip.[98]Theo Frisby, V Nguyn Gip li dng s li ca ngi phng Ty vo u th v kh nh bi h bng nhng chin thut khng ai ng ti. Mt v d tiu biu ltrn in Bin Ph, khi V Nguyn Gip s dng nhng phng tin th s a i bc v pho phng khng i xuyn qua nhng vng a hnh tng chng khng th vt qua c, v iu ny khin qun Php"cht ing ngi"[98].Gio sFredrik Logevallnhn nh, d V Nguyn Gip sn sng chp nhn tn tht ln ginh chin thng, nhng vic nh bi Php v M khng ch n gin l nh i bng tn tht ln. V Nguyn Gip thnh cng trong vic tn dng cc li th sn c nh a hnh v s ng h ca ngi dn khc ch u th v ha lc v v kh ca Php v M, ngoi ra ng v cc ng s cng tranh th c s ng h ca nhng ngi dn Php, M phn i chin tranh.[108]Nu khng c ng li qun s ng n ny th d Vit Nam c hy sinh nhiu ti u cng ch l v ch trc nhng k th mnh nh Php v M.Cecil B. Curreynhn xt: cc tng Php v M u vo s p o caxe tng,my bay,pho binhvi suy ngh l c chim tht nhiu vng t th s thng, h khng nm c yu t cn bn ca chin tranh nh V Nguyn Gip. ng c th thua trong mt s trn nh, nhng kt qu chung cuc th ng lun thng. T tng qun s ca V Nguyn Gip va c rt t lch s ca Vit Nam, va chm ph bng nhng mu sc tL Li,Trn Hng o, caTn T,Napoleon, caThomas Lawrencev nhiu ngi khc. ng to nn nhng nt sng to ca chnh mnh trn tm vi l ng v nhn dn ca ng. Bc tranh hon ton l ca ring ng - mt kit tc ngh thut.[109]Cc nh gi khc:V Nguyn Gip l mt trong 21 v danh tng ca th gii trong 25 th k qua, t thiAlexandre i nHannibalri n thi cn hin i viKutuzov, Zhukov..., nhng ngi c chin cng to nn bc ngot ca ngh thut chin tranh.

Duncan Townson, schNhng v tng lng danh[110]

ng [Gip] khng qu ni bt so vi cc tng lnh khc trong lch s, v ng ng cao hn h.

Nh s hc Derek Frisby,[98][111]

T nm 1944-1975, cuc i ca V Nguyn Gip gn lin vi chin u v chin thng, khin ng tr thnh mt trong nhng thng soi ln ca mi thi i. Vi 30 nm lm tng t lnh v gn 50 nm tham gia chnh s cp cao nht, ng t ra l ngi c phm cht phi thng trong mi lnh vc ca chin tranh. Kh c v tng no c th so snh vi ng trong vic kt hp chin tranh du kch vi chin tranh chnh qui. S kt hp xa nay cha tng c.

i tngPeter MacDonald, nh nghin cu khoa hc lch s qun s ngi Anh[110]

Ti thao lc ca tng Gip v chin lc, chin thut v hu cn c kt hp nhun nhuyn vi chnh tr v ngoi giao... Sc mnh hn hn v kinh t, tnh u vit v cng ngh cng vi sc mnh p o v qun s v ha lc khng l ca cc quc gia phng Ty phi khut phc trc ti thao lc ca mt v tng tng mt thi l thy gio dy s.

Bch khoa ton th qun s B Quc phng M (xut bn nm 1993)[110]

L ngi t chc qun i nhn dn, ng Gip thc hin c mt s tng hp c o cc hc thuyt qun s mcxt kt hp nhun nhuyn vi truyn thng chng ngoi xm ca dn tc, vn dng khn kho vo nhng iu kin ca mt quc gia c t ai tng i hp. V Nguyn Gip chng minh rng ng c nhng c tnh ngoi tm c bnh thng trn mi lnh vc ln ca cuc chin tranh".

Bch khoa ton th Php, mc t v V Nguyn Gip[112]

ng Gip ch huy qun i Vit Nam chin u ginh thng li trong mt thi gian c bit lu di sut 30 nm, mt k tch cha tng thy! Vng, khng phi hin nay m mun i sau, ti tin rng cuc i v s nghip y huyn thoi ca i tng V Nguyn Gip mi mi l tm gng, l nim t ho ca mi ngi Vit Nam.

TngMarcel Bigeard, nguyn B trng Quc phng Php, cu thiu t ch huy ph ca Php trn in Bin Ph, thnh vin Hc vin Qun s Quc phng Php[113]

i tng V Nguyn Gip khng phi l mt ngi hin lnh. ng khng khc nhng chin binh trong qu kh, tAttila,Tamerlanecho tiNapoleon,Zhukov,Patton,McAthur. Ngi hin lnh khng tr thnh nhng v tng huyn thoi; h dy lp hc gio hun, lm gio s lch s, hay gio s trong qun i. H khng lm trn y nhng sch vi nhng chin cng ca h hay nhng chin trng vi nhng xc cht. Gip cng khng th k li nhng cu chuyn v lng t bi hay s thng ngi ca ng, c th tr quan h vi gia nh v con chu, nhng ngay c h ch nm trong a v th ba hay th t trong i ng. Tng Gip dnh trn tnh cm ca ng n t nc v ton b s hin dng n ng Cng sn. ng t hng n mc tiu gii phng Vit Nam ra khi s h nc ngoi v thng nht t nc. Hai mc tiu ny ginh ton b s ch ca ng qua nhng thp nin trong cuc i, v ng dnh trn kht vng v nim kiu hnh v b bn ca mnh vo y. Mc d ng tch ri cm xc vi nhng ngi cp di cho nn ch xem sinh mnh ca h nh nhng con tt m s dng khng ngn ngi, b ngoi lnh but ca ng che y mt tnh kh rt nng cho nn ngi Php miu t ng l mt ni la c tuyt che ph.

Cecil Currey,Chin thng bng mi gi[21]

Trong sut thi gian [qu trnh ch huy qun i ca v tng t lnh], ng khng ch tr thnh mt huyn thoi m c l cn tr thnh mt thin ti qun s ln nht ca th k 20 v mt trong nhng thin ti qun s ln nht ca tt c cc thi i... ng Gip l v tng duy nht trong lch s hin i tin hnh chin u chng k th t th v cng yu, thiu trang b, thiu ngun ti chnh, d mi u trong tay cha c qun, vy m vn lin tip nh bi tn qun ca quc Nht Bn, qun i Php (mt ch thc dn s 2) vqun i M(mt trong hai siu cng th gii)... ng Gip l chuyn gia hin hu v i nht v chin tranh nhn dn... l mt v tng hu cn v i ca mi thi i.

Nh s hc qun s MCecil Currey, trong tc phm "Chin thng bng mi gi - S thin ti ca i tng V Nguyn Gip ca Vit Nam"[110]

30 nm trc, trc khi n ra cuc i chin th gii ln th I, ngy 25-8-1911, lng An X (tnh Qung Bnh), gn v tuyn 17, sinh ra mt con ngi s l mt trong nhng ngi him hoi lm chuyn dch dng chy ca lch s. Ngi y s xut hin trc ton th gii nh v tng ca mt qun i s khai nhng chin thng hai cng quc phng Ty, l i tng V Nguyn Gip. Cho n nay ( tui gn 100), ng vn lun lun cn , trn y nhit tnh v ngh lc. Nhng chin thng l mt liu thuc b mnh m cho tm hn, nhng chin thng lm nn sc khe cho ng.

i tng, s gia Anh Peter Macdonald - tc gi cun Giap - an assessment, bn ting Php Giap - les deux guerres dIndochine[113]

Ti nng chin lc ca Tng Gip t ng vo ngi n ca nhng nh lnh o qun s v i. SauH Ch Minh, ng l nhn vt quan trng nht trong lch s Vit Nam th k 20... ng y ging nh mt v thnh. Khng c g khin ng phi chp nhn tht bi.

Nh bo kim s gia ngi MStanley Karnow[112]

L do rt n gin...ng nh bi khng ch mt m hai th lc phng Ty, u tin l Php v sau l Hoa K. C hai u mnh hn ng v qun s, cn ng th c rt t phng tin s dng nhng li thnh cng trong vic nh bi c hai quc gia ny, trong Hoa K l quc gia mnh nht th gii v qun s t xa n nay, nhng Gip v qun i ca ng vn ng vng, v l l do ti sao ng li c v tr cao qu nh vy.

Fredrik Logevall, Gio s Nghin cu Quc t cai hc Cornell, New York,[108]

Gip l ngi c thn hnh thp b... ng c mt thi k cc: t coi mnh nh Napoleon ca Chu . ng mun ngi khc nhn ng nh th. V ti cng thy th.

Lucien Conein, nhn vin tnh bo M thuc i Con Nai[114]

Nu nh tiu ch chn tng ca H Ch tch l "nh thng i tng c phong i tng" th sut cuc i mnh, i tng V Nguyn Gip ln lt sc v nh thng 10 i tng ca Php v M (4 Php v 6 M), cha k n nhiu vin i tng ca chnh quyn Vit Nam Cng ho. Cc tng lnh M khi nhc n ng vn thng gi ng l "i tng 5 sao",William Westmorelandgi ng l "Tng huyn thoi" (Legendary Giap)... Trong bch khoa ton th ca M v ca nhiu nc, tn v hnh nh ca ng c ghi li nh l mt trong nhng v nhn qun s hin hch nht.K nim 60 nm ngy pht hnh s u tin,Thi bo chu (Time Asia) ra s c bit gii thiu cc "Anh hng chu ", gm cc nhn vt lm thay i cc din chu lc trong nhng thp k gn y. Nhng nhn vt c gii thiu gmMahatma Gandhi,Jawaharlal Nehru, i tng V Nguyn Gip, thin sThch Nht Hnh,...[115]Trong mt cun sch c xut bn tiAnhnm2008mang ta Great Military Leaders and Their Campaigns(Nhng nh lnh o qun s ln v nhng chin dch ca h). Sch dy hn 300 trang kh ln, vi hn 500 tm nh mu minh ho ca Nh xut bn Thames & Hudson dnh gii thiu 59 nhn vt danh ting nht trong lch s cc cuc chin tranh ca th gii trong 2.500 nm qua, th t c xp theo trnh t thi gian t c n kim. i tng V Nguyn Gip c la chn l nhn vt th 59, tc l nhn vt ni bt nht k t sauTh chin th haicho ti hin nay (xp th 58 l c Nimitz caHoa K, ngi ch huy mt trn Thi Bnh Dng trong Th chin II), v V Nguyn Gip cng l ngi duy nht trong 59 nhn vt vn cn sng khi cun sch c xut bn.[116]Danh ting ca ng khng ch b hp Vit Nam m cc nc trn th gii khi nhc n tn V Nguyn Gip u by t s ngng m su sc, cc dn tcchu Phiv M La-tinh tin rngchin thng in Bin Phdo ng ch huy l khi ngun cho nn c lp ngy nay ca h. Khi ng mt, hng chc chnh ph cc nc gi in chia bun. Tng thngUruguay,Jose Mujicagi ng l "v tng huyn thoi", ngi dnh c cuc i cho s nghip u tranh chng p bc v"gieo nim tin rng yu t con ngi chnh l cha kha ca thng li".[117]B Ngoi giaoVenezuelara thng co khng nh vic i tng ra i cng l mt tn tht i vi ngi dn quc gia Nam M ny.[112]Tng thngAlgrie-Abdelaziz Bouteflika- gi ng l ngi anh hng qun i ca nn c lp Vit Nam, l nh chin lc v i khin cho thc dn Php phi kinh hong in Bin Ph, v tn tui ng"s vn mi khc su trong k c ca nhn dn Algeria."[118].Cc tc phm chnhMt s tc phm chnh ca i tng nh:[119][120]1. Tng tp hi k"2. Vn dn cy(ng tc gi viTrng Chinh), 1938;3. i qun gii phng, 19504. Chin tranh gii phng v qun i nhn dn, ba giai on chin lc, 19505. T nhn dn m ra, 1964;6. in Bin Ph, 1964;7. My vn ng li qun s ca ng, 1970;8. Nhng nm thng khng th no qun, 19709. V trang qun chng cch mng, xy dng qun i nhn dn, 1972;10. Nhng chng ng lch s(gm 2 tc phm in trc lT nhn dn m ravNhng nm thng khng th no qun), 1977;11. Chin u trong vng vy, 1995;12. Chin tranh gii phng dn tc v chin tranh bo v T quc, 1979;13. ng ti in Bin Ph;14. in Bin Ph im hn lch s;15. Tng hnh dinh trong ma xun i thng, 2000.16. T tng H Ch Minh v con ng cch mng Vit Nam, 2000Hi k ting Anh1. Unforgettable Days, Vo Nguyen Giap, NXB Th gii, 2003;2. Dien Bien Phu, Vo Nguyen Giap, NXB Th gii, 2004;3. Fighting under Siege, Vo Nguyen Giap, NXB Th gii, 2004;Gia nh ringV Nguyn Gip kt hn ln u vi bNguyn Th Quang Thi(1915-1944) (em gi bNguyn Th Minh Khai(1910-1941) ) nm1934v c vi nhau mt ngi con gi lV Hng Anh(1939[121]-2009), mttin s khoa hcngnhTon-l tng otgii thng Kovalevskaianm1988.Sau khi b Quang Thi hy sinh, nm 1946, ng ti hn vi gio s ng Bch H (1927), con gi ca gio sng Thai Mai(1902-1984). ng b c 4 ngi con, 2 gi v 2 trai1. V Ha Bnh (1951-), con gi.2. V Hnh Phc (10 thng 8nm1952-), con gi, v u tin caTrng Gia Bnhnay li hn. Hin l y vin Hi ng qun tr Tp on HIPT.3. V in Bin (1954-), con trai. Hin l Gim c Cng ty C phn ng Sn.4. V Hng Nam (1956-), con trai. Hin l Gim c Cng ty C phn My tnh Truyn thng Hng Nam.Cu ni ni tingTi sng ngy no, cng l v t nc ngy .[122]

Thn tc, thn tc hn na; to bo, to bo hn na; tranh th tng pht, tng gi; xc ti mt trn; gii phng min Nam; quyt chin v ton thng!

Mnh lnh ni ting ca i tng V Nguyn Gip trongChin dch H Ch Minh[123][124]

Nhng quyn t do m cc ng (ngi phng Ty) tn dng chung quy chng c ngha l g vi a s nhn loi. Cc ng ch quan tm n s t do xa x ca chnh mnh hn l nhng s t do ti thiu ca ng loi, l c n 3 ba mt ngy v khng cbnh truyn nhim. Th hi nhn dn n c t do du lch th c ngha l g khi h ang sng khn kh. Ngi da M Latinh c li g khi c t do mua cc n phm ca pht xt.[125]

M thua Vit Nam v M khng hiu ngi Vit Nam.[126]

Gii phng dn tc l ngha v thing ling nht ca mi ngi Vit Nam yu nc, ca ton th dn tc Vit Nam. Nhn dn chng ti quyt tm chin u bo v min Bc, gii phng min Nam v thc hin ha bnh, thng nht T quc.[127]

Ngh thut qun s ca chng ti, l ly tinh thn ch ng vt cht, ly yu ch ng mnh, ly th s ch ng hin i. Chng ti nh bi qun i quc hin i bng tinh thn yu nc ca nhn dn cng vi ch ngha anh hng Cch mng.[128]

Chng ti tr li l t "lo s" khng c trong t duy qun s ca chng ti, bi v vi chng ti, khng c g qu hn c lp t do, chng ti quyt nh M v chng ti lun tin tng l s thng.[126]

K ch mnh th ta trnh chng. K ch yu th ta nh chng. Ni no c du kch l c mt trn, k c sau phng tuyn ch. i ph vi trang b ti tn ca chng, chng ta cch ngha anh hngv b bn[129]

Qun i Nhn dn Vit Nam c min Bc v min Nam, nh Ch tch H Ch Minh ni l mt qun i anh hng ca mt dn tc anh hng, c tinh thn quyt chin rt cao, thng minh v sng to. Cn v tng d c cng lao ln n u cng ch l git nc trong bin c. Ch c nhn dn Vit Nam l ngi nh thng M. Cc ngi gi ti l v tng thn thoi, nhng ti t ngh ti bnh ng vi nhng ngi lnh ca mnh.[126]