Top Banner

of 32

[VNMATH.com]-Chuyen de Boi Duong Hoc Sinh Gioi-sochinhphuong

Jul 16, 2015

Download

Documents

hoangtungytbgg
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript

Chuyn Bi Dng HSG Ton 6S CHNH PHNGI. NH NGHA:S chnh phng l s bng bnh phng ng ca mt s nguyn.II. TNH CHT:1. S chnh phng ch c th c ch s tn cng bng 0, 1, 4, 5, 6, 9 ; khng th c ch s tn cng bng 2, 3, 7, 8.2. Khi phn tch ra tha s nguyn t, s chnh phng ch cha cc tha s nguyn t vi s m chn.3. S chnh phng ch c th c mt trong hai dng 4n hoc 4n + 1. Khng c s chnh phng no c dng 4n + 2 hoc 4n + 3 (n N).4. S chnh phng ch c th c mt trong hai dng 3n hoc 3n + 1. Khng c s chnh phng no c dng 3n + 2 (n N).5. S chnh phngtn cng bng 1 hoc 9 th ch s hng chc l ch s chn.S chnh phng tn cng bng 5 th ch s hng chc l 2S chnh phng tn cng bng 4 th ch s hng chc l ch s chn.S chnh phng tn cng bng 6 th ch s hng chc l ch s l.6. S chnh phng chia ht cho 2 th chia ht cho 4. S chnh phng chia ht cho 3 th chia ht cho 9. S chnh phng chia ht cho 5 th chia ht cho 25. S chnh phng chia ht cho 8 th chia ht cho 16.III. MT S DNG BI TP V S CHNH PHNGA. DNG1 : CHNG MINH MT S L S CHNH PHNGBi 1: Chng minh rng vi mi s nguyn x, y th A = (x + y)(x + 2y)(x + 3y)(x + 4y) + y4 l s chnh phng.Ta c A = (x + y)(x + 2y)(x + 3y)(x + 4y) + y4 = (x2 + 5xy + 4y2)( x2 + 5xy + 6y2) + y4 tx2 + 5xy + 5y2 = t ( t Z)thA = (t - y2)( t + y2) + y4 = t2 y4 + y4 = t2 = (x2 + 5xy + 5y2)2 V x, y, z Z nn x2 Z,5xy Z,5y2 Z x2 + 5xy + 5y2 ZVy A l s chnh phng.Bi 2: Chng minh tch ca 4 s t nhin lin tip cng 1 lun l s chnh phng.Gi 4 s t nhin, lin tip l n, n + 1, n+ 2, n + 3(n N). Ta cTrang 1Chuyn Bi Dng HSG Ton 6n(n + 1)(n + 2)(n + 3) + 1 = n.(n + 3(n + 1)(n + 2) + 1 = (n2 + 3n)( n2 + 3n + 2) + 1 (*)tn2 + 3n = t(t N) th (*) = t( t + 2 ) + 1 = t2 + 2t + 1 = ( t + 1 )2 = (n2 + 3n + 1)2Vn N nn n2 + 3n + 1 N Vy n(n + 1)(n + 2)(n + 3) + 1 l s chnh phng.Bi 3: Cho S = 1.2.3 + 2.3.4 + 3.4.5 + . . . + k(k+1)(k+2) Chng minh rng 4S + 1 l s chnh phng .Ta ck(k+1)(k+2) = 41 k(k+1)(k+2).4 = 41 k(k+1)(k+2).[(k+3) (k-1)] =41 k(k+1)(k+2)(k+3) - 41 k(k+1)(k+2)(k-1)S =41.1.2.3.4 -41.0.1.2.3 + 41.2.3.4.5 -41.1.2.3.4 ++41 k(k+1)(k+2)(k+3) - 41 k(k+1)(k+2)(k-1) = 41 k(k+1)(k+2)(k+3)4S + 1 = k(k+1)(k+2)(k+3) + 1Theo kt qu bi 2 k(k+1)(k+2)(k+3) + 1 l s chnh ph ng.Bi 4: Cho dy s 49; 4489; 444889; 44448889; Dy s trn c xy dng bng cch thm s 48 vo gia s ng trc n. Chng minh rng tt c cc s ca dy trn u l s chnh phng.Ta c 4448889 = 44488..8 + 1 = 444 . 10n + 8 . 111 + 1 n ch s 4n-1 ch s 8 n ch s 4 n ch s 8 n ch s 4n ch s 1

=4. 91 10 n. 10n+ 8. 91 10 n + 1 = 99 8 10 . 8 10 . 4 10 . 42+ + n n n =91 10 . 4 10 . 42+ +n n=

,_

+31 10 . 2nTa thy 2.10n +1=20001 c tng cc ch s chia ht cho 3 nn n chia ht cho 3 n-1 ch s 0

,_

+31 10 . 2n Z haycc s c dng 4448889 l s chnh phng.Bi 5: Chng minh rng cc s sau y l s chnh phng: A = 111 + 444 + 1

2n ch s 1 n ch s 4 B =111 + 111 + 666 + 8Trang 222Chuyn Bi Dng HSG Ton 6

2n ch s 1n+1 ch s 1n ch s 6

C = 444 + 222 + 888 + 7

2n ch s 4 n+1 ch s 2n ch s 8Kt qu: A =

,_

+32 10n; B =

,_

+38 10n ; C =

,_

+37 10 . 2nBi 6: Chng minh rng cc s sau l s chnh phng:

a.A = 22499910009n-2 ch s 9 n ch s 0 b.B = 1115556 n ch s 1 n-1 ch s 5a. A = 224.102n + 999.10n+2 + 10n+1 + 9= 224.102n + ( 10n-2 1 ) . 10n+2 + 10n+1 + 9 = 224.102n + 102n 10n+2 + 10n+1 + 9= 225.102n 90.10n + 9 = ( 15.10n 3 ) 2 A l s chnh phng b.B = 11115555 + 1 = 111.10n + 5.111 + 1 n ch s 1 n ch s 5 n ch s 1 n ch s 1= 91 10 n. 10n + 5. 91 10 n + 1 = 99 5 10 . 5 10 102+ + n n n=94 10 . 4 102+ +n n =

,_

+32 10n l s chnh phng ( iu phi chng minh)Bi 7:Chng minh rng tng cc bnh phng ca 5 s t nhin lin tip khng th l mt s chnh phngGi 5 s t nhin lin tip l n-2, n-1, n , n+1 , n+2(n N , n 2 ).Ta c ( n-2)2 + (n-1)2 + n2 + ( n+1)2 + ( n+2)2 = 5.( n2+2)V n2 khng th tn cng bi 3 hoc 8 do n2+2 khng th chia ht cho 5 5.( n2+2) khng l s chnh phng hay A khng l s chnh phngBi 8:Chng minh rngs c dng n6 n4 + 2n3 + 2n2 trong nN v n>1 khng phi l s chnh phngTrang 322 22Chuyn Bi Dng HSG Ton 6n6 n4 + 2n3 +2n2 = n2.( n4 n2 + 2n +2 ) = n2.[ n2(n-1)(n+1) + 2(n+1) ] = n2[ (n+1)(n3 n2 + 2) ] = n2(n+1).[ (n3+1) (n2-1) ]= n2( n+1 )2.( n22n+2)Vi nN, n >1 th n2-2n+2 = (n - 1)2+ 1 > ( n 1 )2 v n2 2n + 2 = n2 2(n - 1) < n2 Vy ( n 1)2 < n2 2n + 2 < n2 n2 2n + 2 khng phi l mt s chnh phng. Bi 9: Cho 5 s chnh phng bt k c ch s hng chc khc nhau cn ch s hng n v u l 6. Chng minh rng tng cc ch s hng chc ca 5 s chnh phng l mt s chnh phng Cch 1: Ta bit mt s chnh phng c ch s hng n v l 6 th ch s hng chc ca n l s l. V vy ch s hng chc ca 5 s chnh phng cho l 1,3,5,7,9 khi tng ca chng bng 1 + 3 + 5 + 7 + 9 = 25 = 52 l s chnh phng Cch 2: Nu mt s chnh phng M = a2 c ch s hng n v l 6 th ch s tn cng ca a l 4 hoc 6 a2 a2 4 Theo du hiu chia ht cho 4 th hai ch s tn cng ca M ch c th l 16, 36, 56, 76, 96 Ta c: 1 + 3 + 5 + 7 + 9 = 25 = 52 l s chnh phng.Bi 10: Chng minh rng tng bnh phng ca hai s l bt k khng phi l mt s chnh phng.a v b l nn a = 2k+1, b = 2m+1 (Vi k, m N) a2 + b2= (2k+1)2 + (2m+1)2 = 4k2 + 4k + 1 + 4m2 + 4m + 1 = 4(k2 + k + m2 + m) + 2=4t + 2(Vi t N)Khng c s chnh phng no c dng 4t + 2(t N) do a2 + b2khng th l s chnh phng.Bi 11: Chng minh rng nu p l tch ca n s nguyn t u tin th p-1 v p+1 khng th l cc s chnh phng.V p l tch ca n s nguyn t u tin nn p2 v p khng chia ht cho 4 (1)a. Gi s p+1 l s chnh phng . t p+1 = m2 (m N)V p chn nn p+1 l m2 l m l.t m = 2k+1(k N). Ta c m2 = 4k2 + 4k + 1 p+1 = 4k2 + 4k + 1 p = 4k2 + 4k = 4k(k+1) 4 mu thun vi (1) p+1 l s chnh phngb. p = 2.3.5 l s chia ht cho 3 p-1 c dng 3k+2.Khng c s chnh phng no c dng 3k+2 p-1 khng l s chnh phng .Vy nu p l tch n s nguyn t u tin th p-1 v p+1 khng l s chnh phngTrang 4Chuyn Bi Dng HSG Ton 6Bi 12: Gi s N = 1.3.5.72007.Chng minh rng trong 3 s nguyn lin tip 2N-1, 2N v 2N+1 khng c s no l s chnh phng.a. 2N-1 = 2.1.3.5.72007 1C 2N 3 2N-1 khng chia ht cho 3 v 2N-1 = 3k+2(k N) 2N-1 khng l s chnh phng.b. 2N = 2.1.3.5.72007V N l N khng chia ht cho 2 v 2N 2 nhng 2N khng chia ht cho 4.2N chn nn 2N khng chia cho 4 d 1 2N khng l s chnh phng.c. 2N+1 = 2.1.3.5.72007 + 12N+1 l nn 2N+1 khng chia ht cho 4 2N khng chia ht cho 4 nn 2N+1 khng chia cho 4 d 1 2N+1 khng l s chnh phng.Bi 13: Cho a = 111 ;b = 10005

2008 ch s 12007 ch s 0Chng minh 1 + abl s t nhin.Cch 1: Ta c a = 111 = 91 102008;b = 10005 = 1000 + 5 = 102008 + 5 2008 ch s 1 2007 ch s 02008 ch s 0

ab+1 =9) 5 10 )( 1 10 (2008 2008+ + 1 = 99 5 10 . 4 ) 10 (2008 2 2008+ + =

,_

+32 1020081 + ab=

,_

+32 102008 = 32 102008+Ta thy 102008 + 2 = 10002 3 nn32 102008+ N hay1 + abl s t nhin.2007 ch s 0Cch 2: b = 10005 = 1000 1 + 6 = 999 + 6 = 9a +6

2007 ch s 02008 ch s 02008 ch s 9 ab+1 = a(9a +6) + 1 = 9a2 + 6a + 1 = (3a+1)21 + ab= 2) 1 3 ( + a = 3a + 1 NB. DNG 2 : TM GI TR CA BIN BIU THC L S CHNH PHNGBi1: Tm s t nhin n sao cho cc s sau l s chnh phng:a.n2 + 2n + 12 b.n ( n+3 ) Trang 522Chuyn Bi Dng HSG Ton 6c. 13n + 3 d. n2 + n + 1589Giia. V n2 + 2n + 12 l s chnh phng nn t n2 + 2n + 12 = k2(k N)

(n2 + 2n + 1) + 11 = k2

k2 (n+1)2 = 11 (k+n+1)(k-n-1) = 11Nhn xt thy k+n+1 > k-n-1 v chng l nhng s nguyn dng, nn ta c th vit (k+n+1)(k-n-1) = 11.1 k+n+1 = 11 k = 6k n - 1 = 1n = 4b. tn(n+3) = a2(n N) n2 + 3n = a2 4n2 + 12n = 4a2 (4n2 + 12n + 9) 9 = 4a2 (2n + 3)2- 4a2 = 9(2n + 3 + 2a)(2n + 3 2a)= 9Nhn xt thy 2n + 3 + 2a > 2n + 3 2a v chng l nhng s nguyn dng, nn ta c th vit (2n + 3 + 2a)(2n + 3 2a) = 9.1 2n + 3 + 2a = 9 n = 1 2n + 3 2a = 1 a = 2c. t 13n + 3 = y2 ( y N) 13(n 1) = y2 16 13(n 1) = (y + 4)(y 4) (y + 4)(y 4) 13 m 13 l s nguyn t nn y + 4 13 hoc y 4 13 y = 13k t 4(Vi k N) 13(n 1) = (13k t 4)2 16 = 13k.(13k t 8) n = 13k2 t 8k + 1Vy n = 13k2 t 8k + 1 (Vi k N) th 13n + 3 l s chnh phng.d. t n2 + n + 1589 = m2 (m N) (4n2 + 1)2 + 6355 = 4m2

(2m + 2n +1)(2m 2n -1) = 6355Nhn xt thy 2m + 2n +1> 2m 2n -1 > 0 v chng l nhng s l, nn ta c th vit (2m + 2n +1)(2m 2n -1) = 6355.1 = 1271.5 = 205.31 = 155.41Suy ra n c th c cc gi tr sau: 1588; 316; 43; 28.Bi 2:Tm a cc s sau l nhng s chnh phng:a. a2 + a + 43 b. a2 + 81c. a2 + 31a + 1984Kt qu: a.2; 42; 13b.0; 12; 40c.12; 33; 48; 97; 176; 332; 565; 1728Bi 3:Tm s t nhin n 1 sao cho tng 1! + 2! + 3! + + n! l mt s chnh phng .Trang 6Chuyn Bi Dng HSG Ton 6Vi n = 1 th 1! = 1 = 12l s chnh phng .Vi n = 2 th 1! + 2! = 3 khng l s chnh phng Vi n = 3 th 1! + 2! + 3! = 1+1.2+1.2.3 = 9 = 32 l s chnh phng Vi n 4 ta c 1! + 2! + 3! + 4! = 1+1.2+1.2.3+1.2.3.4 = 33 cn 5!;6!; ; n! u tn cng bi 0 do 1! + 2! + 3! + + n! c tn cng bi ch s 3 nn n khng phi l s chnh phng .Vy c 2 s t nhin n tha mn bi l n = 1; n = 3.Bi 4: Tm n N cc s sau l s chnh phng: a. n2 + 2004 ( Kt qu: 500; 164)b. (23 n)(n 3)( Kt qu: 3; 5; 7; 13; 19; 21; 23)c. n2 + 4n + 97 d. 2n + 15Bi 5:C hay khng s t nhin n 2006 + n2 l s chnh phng. Gi s 2006 + n2 l s chnh phng th 2006 + n2 = m2 (m N)T suy ra m2 n2 = 2006 (m + n)(m - n) = 2006 Nh vy trong 2 s m v n phi c t nht 1 s chn (1)Mt khcm + n + m n = 2m 2 s m + n v m n cng tnh chn l (2)T (1) v (2) m + n v m n l 2 s chn

(m + n)(m - n) 4Nhng 2006 khng chia ht cho 4

iu gi s sai. Vy khng tn ti s t nhin n 2006 + n2 l s chnh phng.Bi 6: Bit x Nv x>2. Tm x sao cho x(x-1).x(x-1) = (x-2)xx(x-1) ng thc cho c vit li nh sau: x(x-1) =(x-2)xx(x-1)Do v tri l mt s chnh phng nn v phi cng l mt s chnh phng .Mt s chnh phng ch c th tn cng bi 1 trong cc ch s 0; 1; 4; 5; 6; 9 nn x ch c th tn cng bi 1 trong cc ch s 1; 2; 5; 6; 7; 0 (1)Do x l ch s nn x 9, kt hp vi iu kin bi ta c xN v 2 < x 9 (2)T (1) v (2) x ch c th nhn 1 trong cc gi tr5; 6; 7.Bng php th ta thy ch c x = 7 tha mn bi, khi 762 = 5776Bi 7: Tm s t nhin n c 2 ch s bit rng 2n+1 v 3n+1 u l cc s chnh phng.Ta c 10 n 99 nn 21 2n+1 199. Tm s chnh phng l trong khong trn ta c 25; 49; 81; 121; 169 tng ng vi s n bng 12; 24; 40; 60; 84.Trang 72Chuyn Bi Dng HSG Ton 6S 3n+1 bng 37; 73; 121; 181; 253. Ch c 121 l s chnh phng.Vy n = 40Bi 8: Chng minh rng nu n l s t nhin sao cho n+1 v 2n+1 u l cc s chnh phng th n l bi s ca 24.V n+1 v 2n+1 l cc s chnh phng nn t n+1 = k2 , 2n+1 = m2(k, m N)Ta c m l s l m = 2a+1 m2 = 4a (a+1) + 1

n = 212 m = 2) 1 ( 4 + a a = 2a(a+1) n chn n+1 l k l t k = 2b+1 (Vi b N) k2= 4b(b+1) +1

n = 4b(b+1) n 8(1)Ta c k2 + m2 = 3n + 2 2 (mod3)Mt khc k2 chia cho 3 d 0 hoc 1, m2 chia cho 3 d 0 hoc 1. Nn k2 + m2

2 (mod3) th k2 1 (mod3)m2 1 (mod3) m2 k2 3 hay (2n+1) (n+1) 3 n 3(2)M (8; 3) = 1 (3)T (1), (2), (3) n 24.Bi 9: Tm tt c cc s t nhin n sao cho s 28 + 211 + 2n l s chnh phng .Gi s 28 + 211 + 2n = a2 (a N) th 2n = a2 482 = (a+48)(a-48) 2p.2q = (a+48)(a-48) Vi p, q N ; p+q = nv p > q a+48 = 2p

2p 2q = 96 2q (2p-q -1) = 25.3 a- 48 = 2q

q = 5 v p-q = 2 p = 7 n = 5+7 = 12Th li ta c:28 + 211 + 2n = 802C.DNG 3: TM S CHNH PHNG Bi 1: Cho A l s chnh phng gm 4 ch s. Nu ta thm vo mi ch s ca A mtn v th ta c s chnh phng B. Hy tm cc s A v B.Gi A = abcd = k2. Nu thm vo mi ch s ca A mtn v th ta c s B = (a+1)(b+1)(c+1)(d+1) = m2vi k, m N v 32 < k < m < 100a, b, c, dN ; 1 a 9 ; 0 b, c, d 9 Ta c A = abcd = k2

B = abcd + 1111 = m2 Trang 8Chuyn Bi Dng HSG Ton 6 m2 k2 = 1111 (m-k)(m+k) = 1111(*)Nhn xt thy tch (m-k)(m+k) > 0 nn m-k v m+k l 2 s nguyn dng.Vm-k < m+k < 200 nn (*) c th vit(m-k)(m+k) = 11.101Do m k == 11 m = 56A = 2025m + k = 101n = 45 B = 3136 Bi 2: Tm 1 s chnh phng gm 4 ch s bit rng s gm 2 ch s u ln hn s gm 2 ch s sau 1 n v.t abcd = k2 ta c ab cd = 1v k N, 32 k < 100 Suy ra 101cd = k2 100 = (k-10)(k+10) k +10 101 hoc k-10 101M (k-10; 101) = 1 k +10 101V 32 k < 100 nn 42 k+10 < 110 k+10 = 101 k = 91 abcd = 912 = 8281Bi 3: Tm s chnh phng c 4 ch s bit rng 2 ch s u ging nhau, 2 ch s cui ging nhau.Gi s chnh phng phi tm l aabb = n2vi a, b N,1 a 9; 0 b 9Ta c n2 = aabb = 11.a0b = 11.(100a+b) = 11.(99a+a+b) (1)Nhn xt thy aabb 11 a + b 11M 1 a 9 ;0 b 9 nn 1 a+b 18 a+b = 11Thay a+b = 11 vo (1) c n2 = 112(9a+1) do 9a+1 l s chnh phng .Bng php th vi a = 1; 2; ; 9 ta thy ch c a = 7 tha mn b = 4S cn tm l 7744Bi 4: Tm mt s c 4 ch s va l s chnh phng va l mt lp phng.Gi s chnh phng l abcd . V abcd va l s chnh phng va l mt lp phng nn t abcd = x2 = y3 Vi x, y NV y3 = x2 nn y cng l mt s chnh phng .Ta c 1000 abcd 9999 10 y 21 v y chnh phng y = 16 abcd = 4096 Bi 5: Tm mt s chnh phng gm 4 ch s sao cho ch s cui l s nguyn t,cn bc hai ca s c tng cc ch s l mt s chnh phng.Gi s phi tm l abcdvi a, b, c, d nguyn v 1 a 9 ; 0 b,c,d 9abcd chnh phng d{ 0,1,4,5,6,9}d nguyn t d = 5Trang 9Chuyn Bi Dng HSG Ton 6t abcd = k2 < 10000 32 k < 100k l mt s c hai ch s m k2 c tn cng bng 5 k tn cng bng 5Tng cc ch s ca k l mt s chnh phng k = 45 abcd = 2025Vy s phi tm l 2025Bi 6: Tm s t nhin c hai ch s bit rng hiu cc bnh phng ca s v vit s bi hai ch s ca s nhng theo th t ngc li l mt s chnh phngGi s t nhin c hai ch s phi tm lab ( a,b N, 1 a,b 9 )S vit theo th t ngc li ba Ta cab-ba

= ( 10a + b ) 2 ( 10b + a )2 = 99 ( a2 b2 ) 11 a2 - b2 11Hay ( a-b )(a+b ) 11 V 0 < a - b 8 , 2 a+b 18 nn a+b 11 a + b = 11Khi ab -ba = 32 . 112 . (a - b)ab -ba l s chnh phng th a - b phi l s chnh phng do a-b = 1 hoc a - b = 4 Nu a-b = 1 kt hp vi a+b = 11 a = 6, b = 5, ab = 65 Khi 652 562 = 1089 = 332 Nu a - b = 4 kt hp vi a+b = 11 a = 7,5 ( loi )Vy s phi tm l 65Bi 7:Cho mt s chnh phng c 4 ch s. Nu thm 3 vo mi ch s ta cng c mt s chnh phng. Tm s chnh phng ban u ( Kt qu: 1156 )Bi 8:Tm s c 2 ch s m bnh phng ca s y bng lp phng ca tng cc ch s ca n. Gi s phi tm lab vi a,b N v 1 a 9 , 0 b 9Theo gi thit ta c : ab = ( a + b )3 (10a+b)2 = ( a + b )3 ab l mt lp phng v a+b l mt s chnh phngt ab= t3 ( t N ) , a + b = l 2 ( l N )V 10 ab 99 ab= 27 hoc ab = 64 Nu ab = 27 a + b = 9 l s chnh phng Nuab = 64 a + b = 10 khng l s chnh phng loiVy s cn tm l ab = 27Trang 102 22 22 22Chuyn Bi Dng HSG Ton 6Bi 9: Tm 3 s l lin tip m tng bnh phng l mt s c 4 ch s ging nhau.Gi 3 s l lin tip l 2n-1, 2n+1, 2n+3( n N)Ta cA= ( 2n-1 )2 + ( 2n+1)2 + ( 2n+3 )2= 12n2 + 12n + 11Theo bi ta t 12n2 + 12n + 11 = aaaa= 1111.avi a l v 1 a 9 12n( n + 1 ) = 11(101a 1 )

101a 1 3 2a 1 3 V 1 a 9 nn 1 2a-1 17 v 2a-1 l nn 2a 1 { 3; 9; 15 } a { 2; 5; 8 } V a l a = 5 n = 21 3 s cn tm l 41; 43; 45Bi 10: Tm s c 2 ch s sao cho tch ca s vi tng cc ch s ca n bng tng lp phng cc ch s ca s .ab (a + b ) = a3 + b310a + b = a2 ab + b2 = ( a + b )2 3ab 3a( 3 + b ) = ( a + b ) ( a + b 1 )a + b v a + b 1 nguyn t cng nhau do a + b = 3a hoca + b 1 = 3aa+ b 1 = 3 + ba + b = 3 + b a = 4 , b = 8hoca = 3 , b = 7Vy ab= 48hoc ab= 37.... Ht .Trang 11Chuyn Bi Dng HSG Ton 6S nguyn tI. Kin thc cn nh:1. Dnh ngha: * S nguyn t l s t nhin ln hn 1, ch c hai c l 1 v chnh n.* Hp s l s t nhin ln hn 1, c nhiu hn hai c.2. Tnh cht:* Nu s nguyn t p chia ht cho s nguyn t q th p = q.* Nu tch abc chia ht cho s nguyn t p th t nht mt tha s ca tch abc chia ht cho s nguyn t p.* Nu a v b khng chia ht cho s nguyn t p th tch ab khng chia ht cho s nguyn t p .3. Cch nhn bit mt s nguyn t:a) Chia s ln lt cho cc s nguyn t bit t nh n ln.- Nu c mt php chia ht th s khng phi l s nguyn t.- Nu chia cho n lc s thng nh hn s chia m cc php chia vn cn s d th ss l s nguyn t.b) Mt s c 2 c s ln hn 1 th s khng phi l s nguyn t.4. Phn tch mt s ra tha s nguyn t:* Phn tch mt s t nhin ln hn 1 ra tha s nguyn t l vit s di dng mt tch cc tha s nguyn t.- Dng phn tch ra tha s nguyn t ca mi s nguyn t l chnh s .- Mi hp s u phn tch c ra tha s nguyn t.. ..... i, , nhng s nguyn t.,, ...,N v,, ...,1A a b cV a b c l 5. S cc c s v tng cc c s ca mt s:+1 1 1 s. ..... i, , nhng s nguyn t.,, ...,N v,, ...,11. S cc c s ca A l: ( +1)( +1)...( +1).a 1 1 12. Tng cc c s ca A l:. ...1 1 1Gi A a b cV a b c lb ca b c + + 6. S nguyn t cng nhau: * Hai s nguyn t cng nhau l hai s c CLN bng 1.Trang 12Chuyn Bi Dng HSG Ton 6Hai s a v b nguyn t cng nhau CLN(a, b) = 1.Cc s a, b, c nguyn t cng nhau CLN(a, b, c) = 1.Cc s a, b, c i mt nguyn t cng nhau CLN(a, b) = CLN(b, c) = CLN(c, a) =1.II. Cc v d:VD1: Ta bit rng c 25 s nguyn t nh hn 100. Tng ca 25 s nguyn t l s chn hay s l.HD:Trong 25 s nguyn t nh hn 100 c cha mt s nguyn t chn duy nht l 2, cn 24 s nguyn t cn li l s l. Do tng ca 25 s nguyn t l s chn.VD2: Tng ca 3 s nguyn t bng 1012. Tm s nguyn t nh nht trong ba s nguyn t .HD:V tng ca 3 s nguyn t bng 1012, nn trong 3 s nguyn t tn ti t nht mt s nguyn t chn. M s nguyn t chn duy nht l 2 v l s nguyn t nh nht. Vy s nguyn t nh nht trong 3 s nguyn t l 2.VD3: Tng ca 2 s nguyn t c th bng 2003 hay khng? V sao?HD:V tng ca 2 s nguyn t bng 2003, nn trong 2 s nguyn t tn ti 1 s nguyn t chn. M s nguyn t chn duy nht l 2. Do s nguyn t cn li l 2001. Do 2001 chia ht cho 3 v 2001 > 3. Suy ra 2001 khng phi l s nguyn t.VD4: Tm s nguyn t p, sao cho p + 2 v p + 4 cng l cc s nguyn t.HD:Gi s p l s nguyn t.- Nu p = 2 th p + 2 = 4 v p + 4 = 6 u khng phi l s nguyn t.- Nu p 3 th s nguyn t p c 1 trong 3 dng: 3k, 3k + 1, 3k + 2 vi k N*.+) Nu p = 3k p = 3 p + 2 = 5 v p + 4 = 7 u l cc s nguyn t.+) Nu p = 3k +1 th p + 2 = 3k + 3 = 3(k + 1) p + 2 M3 v p + 2 > 3. Do p + 2 l hp s.+) Nu p = 3k + 2 th p + 4 = 3k + 6 = 3(k + 2) p + 4 M3 v p + 4 > 3. Do p + 4 l hp s.Vy vi p = 3 th p + 2 v p + 4 cng l cc s nguyn t.Trang 13Chuyn Bi Dng HSG Ton 6VD5: Cho p v p + 4 l cc s nguyn t (p > 3). Chng minh rng p + 8 l hp s.HD:V p l s nguyn t v p > 3, nn s nguyn t p c 1 trong 2 dng: 3k + 1, 3k + 2 vi k N*.- Nu p = 3k + 2 th p + 4 = 3k + 6 = 3(k + 2) p + 4 M3 v p + 4 > 3. Do p + 4 l hp s ( Tri vi bi p + 4 l s nguyn t).- Nu p = 3k + 1 th p + 8 = 3k + 9 = 3(k + 3) p + 8 M3 v p + 8 > 3. Do p + 8 l hp s.Vy s nguyn t p c dng: p = 3k + 1 th p + 8 l hp s.VD6: Chng minh rng mi s nguyn t ln hn 2 u c dng 4n + 1 hoc 4n 1.HD:Mi s t nhin n khi chia cho 4 c th c 1 trong cc s d: 0; 1; 2; 3. Do mi s t nhin n u c th vit c di 1 trong 4 dng:4k, 4k + 1, 4k + 2, 4k + 3 vi k N*.- Nu n = 4k nM4 n l hp s.- Nu n = 4k + 2 nM2 n l hp s.Vy mi s nguyn t ln hn 2 u c dng 4k + 1 hoc 4k 1. Hay mi s nguyn t ln hn 2 u c dng 4n + 1 hoc 4n 1 vi n N*.VD7: Tm ss nguyn t, bit rng s bng tng ca hai s nguyn t v bng hiu ca hai s nguyn t.HD: s a, b, c, d, e l cc s nguyn t v d >e.Theo bi ra: a =b +c =d - e(*).T (*) a >2 a l s nguyn t l . b +c v d - e l s l .Do b, d l cc s nguyn t b, d l s lc, eGi l s chn. c =e =2 (do c, e l cc s nguyn t). a =b +2 =d - 2d =b +4.Vy ta cn tm s nguyn t b sao cho b +2 v b +4 cng l cc s nguyn t. VD8: Tm tt c cc s nguyn t x, y sao cho: x2 6y2 = 1.HD:Trang 14Chuyn Bi Dng HSG Ton 62 2 2 2 222 22: x 6 1 1 6 ( 1)( 1) 66 2 ( 1)( 1) 2 x - 1 +x +1 =2x x - 1 v x +1 c c ng tnh chn l .x - 1 v x +1 l hai s chn lin tip( 1)( 1) 8 6 8 3 42 2 2 5Ta c y x y x x yDoy x xMx x y yy y y x + + + M MM M MM MVD9: Cho p v p + 2 l cc s nguyn t (p > 3). Chng minh rng p + 1M6.HD:V p l s nguyn t v p > 3, nn s nguyn t p c 1 trong 2 dng: 3k + 1, 3k + 2 vi k N*.- Nu p = 3k + 1 th p + 2 = 3k + 3 = 3(k + 1) p + 2 M3 v p + 2 > 3. Do p + 2 l hp s ( Tri vi bi p + 2 l s nguyn t).- Nu p = 3k + 2 th p + 1 = 3k + 3 = 3(k + 1)(1). Do p l s nguyn t v p > 3 p l k l k + 1 chn k + 1M2 (2)T (1) v (2) p + 1M6.II. Bi tp vn dng:Bi 1: Tm s nguyn t p sao cho cc s sau cng l s nguyn t:a) p + 2 v p + 10.b) p + 10 v p + 20.c) p + 10 v p + 14.d) p + 14 v p + 20.e) p + 2v p + 8.f) p + 2 v p + 14.g) p + 4 v p + 10.h) p + 8 v p + 10.Bi 2: Tm s nguyn t p sao cho cc s sau cng l s nguyn t:a) p + 2, p + 8, p + 12, p + 14.b) p + 2, p + 6, p + 8, p + 14.c) p + 6, p + 8, p + 12, p + 14.d) p + 2, p + 6, p + 8, p + 12, p + 14.e) p + 6, p + 12, p + 18, p + 24.f) p + 18, p + 24, p + 26, p + 32.g) p + 4, p + 6, p + 10, p + 12, p+16.Bi 3:a) Cho p v p + 4 l cc s nguyn t (p > 3). Chng minh rng: p + 8 l hp s.Trang 15Chuyn Bi Dng HSG Ton 6b) Cho p v 2p + 1 l cc s nguyn t (p > 3). Chng minh rng: 4p + 1 l hp s.c) Cho p v 10p + 1 l cc s nguyn t (p > 3). Chng minh rng: 5p + 1 l hp s.d) Cho p v p + 8 l cc s nguyn t (p > 3). Chng minh rng: p + 4 l hp s.e) Cho p v 4p + 1 l cc s nguyn t (p > 3). Chng minh rng: 2p + 1 l hp s.f) Cho p v 5p + 1 l cc s nguyn t (p > 3). Chng minh rng: 10p + 1 l hp s.g) Cho p v 8p + 1 l cc s nguyn t (p > 3). Chng minh rng: 8p - 1 l hp s.h) Cho p v 8p - 1 l cc s nguyn t (p > 3). Chng minh rng: 8p + 1 l hp s.i) Cho p v 8p2 - 1 l cc s nguyn t (p > 3). Chng minh rng: 8p2 + 1 l hp s.j) Cho p v 8p2 + 1 l cc s nguyn t (p > 3). Chng minh rng: 8p2 - 1 l hp s.Bi 4: Chng minh rng:a) Nu p v q l hai s nguyn t ln hn 3 th p2 q2 M24.b) Nu a, a + k, a + 2k (a, k N*) l cc s nguyn t ln hn 3 th k M6.Bi 5: a) Mt s nguyn t chia cho 42 c s d r l hp s. Tm s d r.b) Mt s nguyn t chia cho 30 c s d r. Tm s d r bit rng r khng l s nguyn t.Bi 6: Hai s nguyn t gi l sinh i nu chng l hai s nguyn t l lin tip. Chng minh rng mt s t nhin ln hn 3 nm gia hai s nguyn t sinh i th chia ht cho 6.Bi 7: Cho 3 s nguyn t ln hn 3, trong s sau ln hn s trc l d n v. Chng minh rng d chia ht cho 6.Bi 8: Tm s nguyn t c ba ch s, bit rng nu vit s theo th t ngc li th ta c mt s l lp phng ca mt s t nhin.Bi 9: Tm s t nhin c 4 ch s, ch s hng nghn bng ch s hng n v, ch s hng trm bng ch s hng chc v s vit c di dng tch ca 3 s nguyn t lin tip.Bi 10: Tm 3 s nguyn t l lin tip u l cc s nguyn t.Bi 11: Tm 3 s nguyn t lin tip p, q, r sao cho p2 + q2 + r2 cng l s nguyn t.Bi 12: Tm tt c cc b ba s nguyn t a, b, c sao cho a.b.c < a.b + b.c + c.a.Trang 16Chuyn Bi Dng HSG Ton 6Bi 13: Tm 3 s nguyn t p, q, r sao cho pq + qp = r.Bi 14: Tm cc s nguyn t x, y, z tho mn xy + 1 = z.Bi 15: Tm s nguyn t 2, cc s nguyn t v b . abcd sao cho ab ac l cdb c + Bi 16: Cho cc s p = bc + a, q = ab + c, r = ca + b (a, b, c N*) l cc s nguyn t. Chng minh rng 3 s p, q, r c t nht hai s bng nhau.Bi 17: Tm tt c cc s nguyn t x, y sao cho: a) x2 12y2 = 1.b) 3x2 + 1 = 19y2.c) 5x2 11y2 = 1.d) 7x2 3y2 = 1.e) 13x2 y2 = 3.f) x2 = 8y + 1.Bi 18: Tm 3 s nguyn t sao cho tch ca chng gp 5 ln tng ca chng.Bi 19: Chng minh rng iu kin cn v p v 8p2 + 1 l cc s nguyn t l p = 3.Bi 20: Chng minh rng: Nu a2 b2 l mt s nguyn t th a2 b2 = a + b.Bi 21: Chng minh rng mi s nguyn t ln hn 3 u c dng 6n + 1 hoc 6n 1.Bi 22: Chng minh rng tng bnh phng ca 3 s nguyn t ln hn 3 khng th l mt s nguyn t.Bi 23: Cho s t nhin n2. Gi p1, p2, ..., pn l nhng s nguyn t sao cho pn n + 1. t A = p1.p2 ...pn. Chng minh rng trong dy s cc s t nhin lin tip: A + 2, A + 3, ..., A + (n + 1). Khng cha mt s nguyn t no.Bi 24: Chng minh rng: Nu p l s nguyn t th2.3.4...(p 3)(p 2) - 1Mp.Bi 25: Chng minh rng: Nu p l s nguyn t th2.3.4...(p 2)(p 1) + 1Mp.Trang 17Chuyn Bi Dng HSG Ton 6Chuyn tm ch s tn cngI. Tm mt ch s tn cngTnh cht 1: a) Cc s c ch s tn cng l 0, 1, 5, 6 khi nng ln ly tha bc bt kth ch s tn cng vn khng thay i. b) Cc s c ch s tn cng l 4, 9 khi nng ln ly tha bc l th ch s tn cng vn khng thay i. c) Cc s c ch s tn cng l 3, 7, 9 khi nng ln ly tha bc 4n (n thuc N) th ch s tn cng l 1. d) Cc s c ch s tn cng l 2, 4, 8 khi nng ln ly tha bc 4n (n thuc N) th ch s tn cng l 6. e) Tch ca mt s t nhin c ch s tn cng l 5 vi bt k s t nhin l no cng cho ta s c ch s tn cng l 5.Tnh cht 2: Mt s t nhin bt k, khi nng ln ly tha bc 4n + 1 (n thuc N) th ch s tn cng vn khng thay i. Tnh cht 3: a) S c ch s tn cng l 3 khi nng ln ly tha bc 4n + 3 s c ch s tn cng l 7 ; s c ch s tn cng l 7 khi nng ln ly tha bc 4n + 3 s c ch stn cng l 3. b) S c ch s tn cng l 2 khi nng ln ly tha bc 4n + 3 s c ch s tn cng l 8 ; s c ch s tn cng l 8 khi nng ln ly tha bc 4n + 3 s c ch s tn cng l 2. c) Cc s c ch s tn cng l 0, 1, 4, 5, 6, 9, khi nng ln ly tha bc 4n + 3 skhng thay i ch s tn cng. Bi 1: Tm ch s tn cng ca cc s: a) 799b) 141414c) 6754 Gii: a) Trc ht, ta tm s d ca php chia 99 cho 4: 99 1 = (9 1)(98 + 97 + + 9 + 1) chia ht cho 4 99 = 4k + 1 (k N) 799 = 74k + 1 = 74k.7 Do 74k c ch s tn cng l 1 799 c ch s tn cng l 7.b) D thy 1414 = 4k (k N) 141414 = 144k c ch s tn cng l 6.c) Ta c 567 1 M4 567 = 4k + 1 (k N) 4567 = 44k + 1 = 44k.4 44k c ch s tn cng l 6 nn 4567 c ch s tn cng l 4. Bi 2: Tm ch s tn cng ca cc s:a) 71993b) 21000c) 31993d) 4161e) 432g) 999h) 1945819i) 193023Bi 3: Chng minh rng: a) 8102 2102 M10 b) 175 + 244 1321 M10c) 4343 1717 M10Bi 4: Tm cc s t nhin n n10 + 1 10Trang 18Chuyn Bi Dng HSG Ton 6Bi 5: C tn ti hay khng s t nhin n n2 + n + 2 chia ht cho 5?Bi 6: Tm ch s tn cng ca C = 1.3.5.7..99Ch s tn cng ca mt tng cc ly tha c xc nh bng cch tnh tng cc ch s tn cng ca tng ly tha trong tng. Bi 2: Tm ch s tn cng ca tng S = 21 + 35 + 49 + + 20048009. Gii: Trc ht ta c nhn xt: Mi ly tha trong S u c s m khi chia cho 4 th d 1 (cc ly tha u c dng n4(n 2) + 1, n {2, 3, , 2004}). Theo tnh cht 2, mi ly tha trong S v cc c s tng ng u c ch s tn cng ging nhau, bng ch s tn cng ca tng: (2 + 3 + + 9) + 199.(1 + 2 + + 9) + 1 + 2 + 3 + 4 = 200(1 + 2 + + 9) + 9 = 9009. Vy ch s tn cng ca tng S l 9. Bi 3: Tm ch s tn cng ca tng T = 23 + 37 + 411 + + 20048011. Gii: Trc ht ta c nhn xt: Mi ly tha trong T u c s m khi chia cho 4 th d 3 (cc ly tha u c dng n4(n 2) + 3, n thuc {2, 3, , 2004}). Theo tnh cht 3 th 23 c ch s tn cng l 8 ; 37 c ch s tn cng l 7 ; 411 c ch s tn cng l 4 ; Nh vy, tng T c ch s tn cng bng ch s tn cng ca tng:(8 + 7 + 4 + 5 + 6 + 3 + 2 + 9) + 199.(1 + 8 + 7 + 4 + 5 + 6 + 3 + 2 + 9) + 1 + 8 + 7 + 4 = 200(1 + 8 + 7 + 4 + 5 + 6 + 3 + 2 + 9) + 8 + 7 + 4 = 9019. Vy: ch s tn cng ca tng T l 9. Bi 4: Tn ti hay khng s t nhin n sao cho n2 + n + 1 chia ht cho 19952000. Gii: 19952000 tn cng bi ch s 5 nn chia ht cho 5. V vy, ta t vn l liu n2 + n + 1 c chia ht cho 5 khng? Ta c n2 + n = n(n + 1), l tch ca hai s t nhin lin tip nn ch s tn cng ca n2 + n ch c th l 0; 2; 6 n2 + n + 1 ch c th tn cng l 1; 3; 7 n2 + n + 1 khng chia ht cho 5. Vy: khng tn ti s t nhin n sao cho n2 + n + 1 chia ht cho 19952000. S dng tnh cht Mt s chnh phng ch c th tn cng bi cc ch s 0 ; 1 ; 4 ; 5 ; 6 ; 9, ta c th gii c Bi sau: Bi 5: Chng minh rng cc tng sau khng th l s chnh phng: a) M = 19k + 5k + 1995k + 1996k (vi k chn) b) N = 20042004k + 2003 S dng tnh cht mt s nguyn t ln hn 5 ch c th tn cng bi cc ch s 1 ; 3 ; 7 ; 9Bi 6: Cho p l s nguyn t ln hn 5. Chng minh rng: p8n +3.p4n 4 chia ht cho 5. Bi 7: Tm s d ca cc php chia: a) 21 + 35 + 49 + + 20038005 cho 5 b) 23 + 37 + 411 + + 20038007 cho 5 Bi 8: Tm ch s tn cng ca X, Y: X = 22 + 36 + 410 + + 20048010 Y = 28 + 312 + 416 + + 20048016 Bi 9: Chng minh rng ch s tn cng ca hai tng sau ging nhau: Trang 19Chuyn Bi Dng HSG Ton 6U = 21 + 35 + 49 + + 20058013 V = 23 + 37 + 411 + + 20058015 Bi 10: Chng minh rng khng tn ti cc s t nhin x, y, z tha mn: 19x + 5y + 1980z = 1975430 + 2004. II. Tm hai ch s tn cng Nhn xt: Nu x N v x = 100k + y, trong k; y N th hai ch s tn cng ca x cng chnh l hai ch s tn cng ca y. Hin nhin l y x. Nh vy, n gin vic tm hai ch s tn cng ca s t nhin x th thay vo ta i tm hai ch s tn cng ca s t nhin y (nh hn). R rng s y cng nh th vic tm cc ch s tn cng ca y cng n gin hn. T nhn xt trn, ta xut phng php tm hai ch s tn cng ca s t nhin x = am nh sau: Trng hp 1: Nu a chn th x = am M2m. Gi n l s t nhin sao cho an 1 M25. Vit m = pn + q (p ; q N), trong q l s nh nht aq M4 ta c:x = am = aq(apn 1) + aq. V an 1 M25 apn 1 M25. Mt khc, do (4, 25) = 1 nn aq(apn 1) M100. Vy hai ch s tn cng ca am cng chnh l hai ch s tn cng ca aq. Tip theo, ta tm hai ch s tn cng ca aq. Trng hp 2: Nu a l , gi n l s t nhin sao cho an 1 M100. Vit m = un + v (u ; v N, 0 v < n) ta c: x = am = av(aun 1) + av V an 1M100 aun 1M100. Vy hai ch s tn cng ca am cng chnh l hai ch s tn cng ca av. Tip theo, ta tm hai ch s tn cng ca av. Trong c hai trng hp trn, cha kha gii c Bi l chng ta phi tm c s t nhin n. Nu n cng nh th q v v cng nh nn s d dng tm hai ch s tn cng ca aq v av. Bi 11: Tm hai ch s tn cng ca cc s: a) a2003 b)799 Gii: a) Do 22003 l s chn, theo trng hp 1, ta tm s t nhin n nh nht sao cho 2n 1 M25. Ta c 210 = 1024 210 + 1 = 1025 M25 220 1 = (210 + 1)(210 1) M25 23(220 1) M100. Mt khc: 22003 = 23(22000 1) + 23 = 23((220)100 1) + 23 = 100k + 8 (k N). Vy hai ch s tn cng ca 22003 l 08. b) Do 799 l s l, theo trng hp 2, ta tm s t nhin n b nht sao cho 7n 1 M100. Ta c 74 = 2401 => 74 1 M100. Mt khc: 99 1 M4 => 99 = 4k + 1 (k N) Vy 799 = 74k + 1 = 7(74k 1) + 7 = 100q + 7 (q N) tn cng bi hai ch s 07.Bi 12: Tm s d ca php chia 3517 cho 25. Gii: Trc ht ta tm hai ch s tn cng ca 3517. Do s ny l nn theo trng hp 2, ta phi tm s t nhin n nh nht sao cho 3n 1 M100. Ta c 310 = 95 = 59049 310 + 1 M50 320 1 = (310 + 1) (310 1) M100. Trang 20Chuyn Bi Dng HSG Ton 6Mt khc: 516 1 M4 5(516 1) M20 517 = 5(516 1) + 5 = 20k + 5 3517 = 320k + 5 = 35(320k 1) + 35 = 35(320k 1) + 243, c hai ch s tn cng l 43. Vy s d ca php chia 3517 cho 25 l 18. Trong trng hp s cho chia ht cho 4 th ta c th tm theo cch gin tip. Trc tin, ta tm s d ca php chia s cho 25, t suy ra cc kh nng ca hai ch s tn cng. Cui cng, da vo gi thit chia ht cho 4 chn gi tr ng. Cc th d trn cho thy rng, nu a = 2 hoc a = 3 th n = 20 ; nu a = 7 th n = 4. Mt cu hi t ra l: Nu a bt k th n nh nht l bao nhiu ? Ta c tnh cht sau y:Tnh cht 4: Nu a MN v (a, 5) = 1 th a20 1 M25. Bi 13: Tm hai ch s tn cng ca cc tng: a) S1 = 12002 + 22002 + 32002 + ... + 20042002 b) S2 = 12003 + 22003 + 32003 + ... + 20042003 Gii: a) D thy, nu a chn th a2 chia ht cho 4 ; nu a l th a100 1 chia ht cho 4 ; nu a chia ht cho 5 th a2 chia ht cho 25. Mt khc, t tnh cht 4 ta suy ra vi mi a N v (a, 5) = 1 ta c a100 1 M25. Vy vi mi a N ta c a2(a100 1) M100. Do S1 = 12002 + 22(22000 1) + ... + 20042(20042000 1) + 22 + 32 + ... + 20042. V th hai ch s tn cng ca tng S1 cng chnh l hai ch s tn cng ca tng 12 + 22 + 32 + ... + 20042. p dng cng thc: 12 + 22 + 32 + ... + n2 = n(n + 1)(2n + 1)/6 12 + 22 + ... + 20042 = 2005 4009 334 = 2684707030, tn cng l 30. Vy hai ch s tn cng ca tng S1 l 30. b) Hon ton tng t nh cu a, S2 = 12003 + 23(22000 1) + ... + 20043(20042000 1) + 23 + 33 + 20043. V th, hai ch s tn cng ca tng S2 cng chnh l hai ch s tn cng ca 13+ 23+ 33+ ... + 20043. p dng cng thc: 23 3 3 3 2n(n 1)1 2 3 ... n (1 2 ... n)2+1+ + + + + + + 1 ]13 + 23 + ... + 20043 = (2005 1002)2 = 4036121180100, tn cng l 00. Vy hai ch s tn cng ca tng S2 l 00. Tnh cht 5: S t nhin A khng phi l s chnh phng nu: + A c ch s tn cng l 2, 3, 7, 8 ; + A c ch s tn cng l 6 m ch s hng chc l ch s chn ; + A c ch s hng n v khc 6 m ch s hng chc l l ; + A c ch s hng n v l 5 m ch s hng chc khc 2 ; + A c hai ch s tn cng l l. Bi 14: Cho n N v n 1 khng chia ht cho 4. CMR: 7n + 2 khng th l s chnh phng. Gii: Do n 1 khng chia ht cho 4 nn n = 4k + r (r {0, 2, 3}). Ta c 74 1 = 2400 M100. Ta vit 7n + 2 = 74k + r + 2 = 7r(74k 1) + 7r + 2. Vy hai ch s tn cng ca 7n + 2 cng chnh l hai ch s tn cng ca 7r+ 2 (r = 0, 2, 3) nn ch c th l 03, 51, 45. Trang 21Chuyn Bi Dng HSG Ton 6Theo tnh cht 5 th r rng 7n+ 2 khng th l s chnh phng khi n khng chia ht cho 4.III. Tm ba ch s tn cng Nhn xt:Tng t nh trng hp tm hai ch s tn cng, vic tm ba ch s tn cng ca s t nhin x chnh l vic tm s d ca php chia x cho 1000. Nu x = 1000k + y, trong k ; y N th ba ch s tn cng ca x cng chnh l ba ch s tn cng ca y (y x). Do 1000 = 8 x 125 m (8, 125) = 1 nn ta xut phng php tm ba ch s tn cng ca s t nhin x = am nh sau: Trng hp 1: Nu a chn th x = am chia ht cho 2m. Gi n l s t nhin sao cho an 1 chia ht cho 125. Vit m = pn + q (p ; q N), trong q l s nh nht aq chia ht cho 8 ta c: x = am = aq(apn 1) + aq. V an 1 chia ht cho 125 => apn 1 chia ht cho 125. Mt khc, do (8, 125) = 1 nn aq(apn 1) chia ht cho 1000. Vy ba ch s tn cng ca am cng chnh l ba ch s tn cng ca aq. Tip theo, ta tm ba ch s tn cng ca aq. Trng hp 2: Nu a l , gi n l s t nhin sao cho an 1 chia ht cho 1000. Vit m = un + v (u ; v N, 0 v < n) ta c: x = am = av(aun 1) + av. V an 1 chia ht cho 1000 => aun 1 chia ht cho 1000. Vy ba ch s tn cng ca am cng chnh l ba ch s tn cng ca av. Tip theo, ta tm ba ch s tn cng ca av. Tnh cht sau c suy ra t tnh cht 4. Tnh cht 6: Nu a N v (a, 5) = 1 th a100 1 chia ht cho 125. Chng minh: Do a20 1 M25 nn a20, a40, a60, a80 khi chia cho 25 c cng s d l 1 a20 + a40 + a60 + a80 + 1 M5. Vy a100 1 = (a20 1)( a80 + a60 + a40 + a20 + 1) M125. Bi 15: Tm ba ch s tn cng ca 123101. Gii: Theo tnh cht 6, do (123, 5) = 1 123100 1 M125 (1). Mt khc: 123100 1 = (12325 1)(12325 + 1)(12350 + 1) 123100 1 M8 (2). V (8, 125) = 1, t (1) v (2) suy ra: 123100 1 M1000 123101 = 123(123100 1) + 123 = 1000k + 123 (k N). Vy 123101 c ba ch s tn cng l 123. Bi 12: Tm ba ch s tn cng ca 3399...98. Gii: Theo tnh cht 6, do (9, 5) = 1 => 9100 1 chi ht cho 125 (1). Tng t bi 11, ta c 9100 1 chia ht cho 8 (2). V (8, 125) = 1, t (1) v (2) suy ra: 9100 1 chia ht cho 1000 3399...98 = 9199...9 = 9100p + 99 = 999(9100p 1) + 999 = 1000q + 999 (p, q N). Vy ba ch s tn cng ca 3399...98 cng chnh l ba ch s tn cng ca 999. Li v 9100 1 chia ht cho 1000 ba ch s tn cng ca 9100 l 001 m 999 = 9100: 9 ba ch Trang 22Chuyn Bi Dng HSG Ton 6s tn cng ca 999 l 889 (d kim tra ch s tn cng ca 999 l 9, sau da vo php nhn ???9 9 ...001 xc nh??9 889 ). Vy ba ch s tn cng ca 3399...98 l 889. Nu s cho chia ht cho 8 th ta cng c th tm ba ch s tn cng mt cch gin tip theo cc bc: Tm d ca php chia s cho 125, t suy ra cc kh nng ca ba ch s tn cng, cui cng kim tra iu kin chia ht cho 8 chn gi tr ng. Bi 16: Tm ba ch s tn cng ca 2004200. Gii: do (2004, 5) = 1 (tnh cht 6) 2004100 chia cho 125 d 1 2004200 = (2004100)2 chia cho 125 d 1 2004200 ch c th tn cng l 126, 251, 376, 501, 626, 751, 876. Do 2004200 M8 nn ch c th tn cng l 376.Bi tp vn dng: Bi 17: Chng minh 1n + 2n + 3n + 4n chia ht cho 5 khi v ch khi n khng chia ht cho 4. Bi 18: Chng minh 920002003, 720002003 c ch s tn cng ging nhau. Bi 19: Tm hai ch s tn cng ca: a) 3999b) 111213 Bi 20: Tm hai ch s tn cng ca: S = 23 + 223 + ... + 240023 Bi 21: Tm ba ch s tn cng ca: S = 12004 + 22004 + ... + 20032004 Bi 22: Cho (a, 10) = 1. Chng minh rng ba ch s tn cng ca a101 cng bng ba ch s tn cng ca a. Bi 23: Cho A l mt s chn khng chia ht cho 10. Hy tm ba ch s tn cng ca A200. Bi 24: Tm ba ch s tn cng ca s: 199319941995 ...2000 Bi 25: Tm su ch s tn cng ca 521.Trang 23Chuyn Bi Dng HSG Ton 6Dy s c qui lut I > Phng php d on v quy np : Trong mt s trng hp khi gp bi ton tnh tng hu hn Sn = a1 + a2 + .... an(1) Bngcchnotabit ckt qu(don, hocbi ton chng minh khi cho bit kt qu). Th ta nn s dng phng php ny v hu nh th no cng chng minh c . V d 1 : Tnh tngSn =1+3+5 +... + (2n -1 )Th trc tip ta thy : S1 = 1 S2 = 1 + 3 =22 S3 = 1+ 3+ 5 = 9 = 32 ...... ...Ta d on Sn = n2 Vi n = 1;2;3 ta thy kt qu ng gi s vi n= k ( k 1) ta c Sk = k 2(2)ta cn phi chng minh Sk + 1 = ( k +1 ) 2 ( 3) Tht vy cng 2 v ca ( 2) vi 2k +1ta c 1+3+5 +... + (2k 1) + ( 2k +1) = k2 + (2k +1) v k2 + ( 2k +1) = ( k +1) 2 nn ta c (3) tc l Sk+1= ( k +1) 2 theo nguyn l quy np bi ton c chng minh vy Sn = 1+3=5 + ... + ( 2n -1) = n2 Tng t ta c th chng minh cc kt qu sau y bng phng php quy np ton hc .1, 1 + 2+3 + .... + n = 2) 1 ( + n nTrang 24Chuyn Bi Dng HSG Ton 62, 12 + 2 2 + ..... + n 2 = 6) 1 2 )( 1 ( + + n n n3, 13+23 + ..... + n3 = 22) 1 (1]1

+ n n4, 15 + 25 + .... + n5 = 121.n2 (n + 1) 2 ( 2n2 + 2n 1 ) II > Ph ng php kh lin tip : Gistacntnhtng(1) mtacthbiudinai, i = 1,2,3...,n, qua hiu hai s hng lin tip ca 1 dy s khc , chnh xc hn , gi s : a1 =b1-b2 a2 =b2 - b3 .... .... .....an = bn bn+ 1 khi ta c ngay :Sn = ( b1 b2 ) + ( b2 b3 ) + ......+ ( bn bn + 1 ) =b1 bn + 1 V d 2 : tnh tng :S = 100 . 991.......13 . 12112 . 11111 . 101+ + + +Ta c :11110111 . 101 , 12111112 . 111 , 1001991100 . 991 Do : S = 100910011011001991.......121111111101 + + + Dng tng qut Sn = ) 1 (1......3 . 212 . 11++ + +n n( n >1 ) = 1- 1 11++ nnnV d 3 : tnh tng Trang 25Chuyn Bi Dng HSG Ton 6 Sn = ) 2 )( 1 (1......5 . 4 . 314 . 3 . 213 . 2 . 11+ ++ + + +n n nTa c Sn =

,_

+ +++ + ,_

+ ,_

) 2 )( 1 (1) 1 (121........4 . 313 . 21213 . 212 . 1121n n n nSn =

,_

+ +++ + + ) 2 )( 1 (1) 1 (1......4 . 313 . 213 . 212 . 1121n n n nSn = ) 2 )( 1 ( 4) 3 () 2 )( 1 (12 . 1121+ ++

,_

+ +n nn nn nV d 4 : tnh tng Sn = 1! +2.2 ! + 3.3 ! + ...... + n .n!( n! = 1.2.3 ....n ) Ta c : 1! = 2! -1! 2.2! = 3 ! -2! 3.3! = 4! -3! ..... ..... ..... n.n! = (n + 1) n! Vy Sn = 2! - 1! +3! 2 ! + 4! - 3! +...... + ( n+1) ! n! = ( n+1) ! - 1! = ( n+ 1) ! - 1V d 5 : tnh tng Sn = [ ]2 2 2) 1 (1 2.......) 3 . 2 (5) 2 . 1 (3+++ + +n nnTa c : [ ];) 1 (1 1) 1 (1 22 2 2+ ++i i i iii = 1 ; 2 ; 3; ....; nDo Sn = ( 1-

,_

+ + + ,_

+2 2 2 2 2) 1 (1 1.....3121)21n n = 1- 2 2) 1 () 2 () 1 (1+++ nn nnIII > Ph ng php gii ph ng trnh vi n l tng cn tnh: Trang 26Chuyn Bi Dng HSG Ton 6V d 6 : Tnh tng S = 1+2+22 +....... + 2100 ( 4) ta vit li S nh sau :S = 1+2 (1+2+22 +....... + 299 ) S= 1+2 ( 1 +2+22+ ...... + 299 + 2 100- 2100 ) => S= 1+2 ( S -2 100 ) ( 5) T (5) suy ra S = 1+ 2S -2101 S = 2101-1V d 7 : tnh tng Sn= 1+ p + p 2 + p3 + ..... + pn ( p1) Ta vit li Sn di dng sau : Sn = 1+p ( 1+p+p2 +.... + pn-1 )Sn = 1 + p ( 1+p +p2 +..... + p n-1 + p n p n ) Sn = 1+p ( Sn pn ) Sn = 1 +p.Sn p n+1 Sn ( p -1 ) = pn+1 -1 Sn = 111+pPn V d 8 : Tnh tng Sn = 1+ 2p +3p 2 + .... + ( n+1 ) pn , ( p 1) Ta c : p.Sn = p + 2p 2 + 3p3 + ..... + ( n+ 1) p n +1 = 2p p +3p 2 p2 + 4p3p3 + ...... + (n+1) pn - pn + (n+1)pn pn + ( n+1) pn+1= ( 2p + 3p2 +4p3 + ...... +(n+1) pn ) ( p +p + p + .... pn ) + ( n+1) pn+1= ( 1+ 2p+ 3p2+4p3+ ....... + ( n+1) pn ) ( 1 + p+ p2 + .... + p n) + ( n +1 ) pn+1Trang 27Chuyn Bi Dng HSG Ton 6p.Sn=Sn- 11) 1 (11+++ +nnP nPP ( theo VD 7 ) Li c (p-1)Sn = (n+1)pn+1 - 111+Ppn Sn = 21 1) 1 (11) 1 (++ +PppP nn nIV > Ph ng php tnh qua cc tng bit Cc k hiu :nniia a a a a + + + + ......3 2 11 Cc tnh cht : 1, + +nininii i i ib a b a1 1 1) ( 2, niiniia a a a1 1.V d 9 : Tnh tng :Sn= 1.2 + 2.3 + 3.4 + ......... + n( n+1) Ta c :Sn = + + +ninininii i i i i i1 1 12 21) ( ) 1 ( V :

6) 1 2 )( 1 (2) 1 (.... 3 2 1121+ ++ + + + + n n nin nn inini(Theo I )cho nn : Sn = 3) 2 )( 1 (6) 1 2 )( 1 (2) 1 ( + ++ +++ n n n n n n n nV d 10 : Tnh tng :Sn =1.2+2.5+3.8+.......+n(3n-1)ta c : Sn = ninii i i i1 12) 3 ( ) 1 3 ( = ninii i1 123Trang 28Chuyn Bi Dng HSG Ton 6Theo (I) ta c :Sn = ) 1 (2) 1 (6) 1 2 )( 1 ( 32+ ++ +n nn n n n nV d 11 . Tnh tng Sn = 13+ +23 +53 +... + (2n +1 )3 ta c : Sn = [( 13 +2 3 +33 +43 +....+(2n+1)3 ] [23+43 +63 +....+(2n)3] = [13+23 +33 +43 + ..... + (2n +1 )3] -8 (13 +23 +33 +43 +......+ n3 ) Sn = 4) 1 ( 84) 2 2 ( ) 1 2 (2 2 2 2++ + n n n n( theo (I) 3 )=( n+1) 2(2n+1) 2 2n2 (n+1)2 = (n +1 )2 (2n2 +4n +1) V/ Vn dng trc tip cng thc tnh tng cc s hng ca dy s cch u ( Hc sinh lp 6 ) C s l thuyt : + m s hng ca 1 dy s m 2 s hng lin tip ca dy cch nhau cng 1 s n v , ta dng cng thc: S s hng = ( s cui s u 0 : ( khong cch ) + 1 + tnh tng cc s hng ca mt dy s m 2 s hng lin tip cch nhau cng 1 s n v , ta dng cng thc:Tng = ( s u s cui ) .( s s hng ) :2 V d 12 : Tnh tng A = 19 +20 +21 +.... + 132 S s hng ca A l : ( 132 19 ) : 1 +1 = 114 ( s hng )m A = 114 ( 132 +19 ) : 2 = 8607 V d 13 : Tnh tng B = 1 +5 +9 +.......+ 2005 +2009 Trang 29Chuyn Bi Dng HSG Ton 6 s s hng ca B l ( 2009 1 ) : 4 + 1 = 503 B = ( 2009 +1 ) .503 :2 = 505515 VI / Vn dng 1 s cng thc chng minh c vo lm ton V d14 : Chng minh rng : k ( k+1) (k+20 -9k-1)k(k+1) = 3k ( k +1 ) T tnh tng S = 1..2+2.3 + 3.4 +...... + n (n + 1) Chng minh : cch 1 : VT = k(k+1)(k+2) (k-1) k(k+1) = k( k+1) [ ] ) 1 ( ) 2 ( + k k= k (k+1) .3 = 3k(k+1) Cch 2 : Ta c k ( k +1) = k(k+1).3) 1 ( ) 2 ( + k k = 3) 1 )( 1 (3) 2 )( 1 ( ++ + k k k k k k * 3k ( k-1) = k (k+1)(k+2) (k-1) k(k+1) =>1.2 = 1.2.3 0.1.23 3 2.3.4 1.2.32.33 3...................................( 1)( 2) ( 1) ( 1)( 1)3 3n n n n n nn n + + ++ S = 1.2.0 ( 2) ( 1) ( 1) ( 2)3 3 3n n n n n n + + + ++ V d 15 : Chng minh rng : k (k+1) (k+2) (k+3) (k-1) k(k+1) (k+2) =4k (k+1) (k+2) t tnh tng S = 1.2 .3 + 2.3 .4 +3.4.5 +.... + n(n+1) (n+2) Chng minh : VT = k( k+1) (k+2) [ ] ) 1 ( ) 3 ( + k k= k( k+1) ( k +2 ) .4Rt ra : k(k+1) (k+2) = 4) 2 )( 1 ( ) 1 (4) 3 )( 2 )( 1 ( + + + + + k k k k k k k kp dng : 1.2.3 = 43 . 2 . 1 . 044 . 3 . 2 . 1Trang 30Chuyn Bi Dng HSG Ton 62.3.4 = 44 . 3 . 2 . 145 . 4 . 3 . 2..........................................................n(n+1) (n+2) = 4) 2 )( 1 ( ) 1 (4) 3 )( 2 )( 1 ( + + + + + n n n n n n n nCng v vi v ta c S = 4) 3 n )( 2 n )( 1 n ( n + + +* Bi tp ngh :Tnh cc tng sau 1, B = 2+ 6 +10 +14 + ..... + 202 2, a, A = 1+2 +22 +23 +.....+ 26.2 + 2 6 3 b, S = 5 + 52 + 53 + ..... + 5 99 + 5100

c, C = 7 + 10 + 13 + .... + 76 3, D = 49 +64 + 81+ .... + 169 4, S = 1.4 + 2 .5 + 3.6 + 4.7 +.... + n( n +3 ) , n = 1,2,3 ,.... 5, S = 100 . 991........4 . 313 . 212 . 11+ + + +6, S = 61 . 594....9 . 747 . 54+ + +7, A = 66 . 615......26 . 21521 . 16516 . 115+ + + +8, M = 2005 2 1 031.....313131+ + + +9, Sn = ) 2 )( 1 (1.....4 . 3 . 21. 3 . 2 . 11+ ++ + +n n n10, Sn = 100 . 99 . 982.....4 . 3 . 223 . 2 . 12+ + +11, Sn = ) 3 )( 2 )( 1 (1......5 . 4 . 3 . 214 . 3 . 2 . 11+ + ++ + +n n n n12, M = 9 + 99 + 999+...... + 99..... .....9 50 ch s 913, Cho:S1 = 1+2S3 = 6+7+8+9Trang 31Chuyn Bi Dng HSG Ton 6S2 = 3+4+5 S4 = 10 +11 +12 +13 + 14 Tnh S100=? Trong qu trnh bi dng hc sinh gii , ti kt hp cc dng ton c lin quan n dng tnh tng rn luyn cho cc em , chng hn dng ton tm x :14,a, (x+1) + (x+2) + (x+3) +...... + ( x+100 ) = 5070 b, 1 + 2 + 3 + 4 +.............+ x =820 c, 1 + 199119891) 1 (2......1016131++ + + +x xHay cc bi ton chng minh s chia ht lin quan 15, Chng minh : a, A = 4+ 22 +23 +24 +..... + 220 l lu tha ca 2 b, B =2 + 22 + 2 3 + ...... + 2 60 3 ; 7; 15 c,C = 3 + 33 +35 + ....+ 31991 13 ;41d,D = 119 + 118 +117 +......+ 11 +15 Trang 32