VMR 1601 Programmaboekje activiteitendag v2...17 maart 2016 Kennisnetwerk voor milieu-, water- en natuurbeschermingsrecht. 2 3 ... Speciale aandacht besteden we dit jaar aan de gevolgen

1

Programma

VMR Actualiteitendag17 maart 2016

Kennisnetwerk voor milieu-, water- en natuurbeschermingsrecht

2 3

Voorwoord

Tijdens deze zesde VMR Actualiteitendag nemen dertien deskundige sprekers u mee langs de belangrijkste onderwerpen in het omgevingsrecht.

De actuele ontwikkelingen in wetgeving en jurisprudentie gaan over het bestuurs(proces)recht, de omgevingsvergunning voor milieu, het Activiteitenbesluit – vierde tranche, externe veiligheid, geluid, water, milieu-eff ectrapportage, natuurbeschermingsrecht en de programmatische aanpak stikstof.

Speciale aandacht besteden we dit jaar aan de gevolgen van de Urgenda-uitspraak, de ontwikkelingen in de Europese Unie om te komen tot een goed werkend milieurecht voor de toekomst, en de bescherming van de volksgezondheid op basis van het huidige en toekomstige omgevingsrecht.

We sluiten af met een bijdrage over de laatste ontwikkelingen rondom de stelselherziening van het omgevingsrecht.

Ik wens u namens het bestuur een leerzame dag toe.

Tonny Nijmeijer

Vice-voorzitter van de Vereniging voor MilieurechtHoogleraar bestuursrecht, i.h.b. omgevingsrecht, Radboud Universiteit Nijmegen

4 5

Programma9.30 - 9.35 Opening

Prof. mr. A.G.A. (Tonny) Nijmeijer

9.35 – 9.55 Actualiteiten bestuurs(proces)recht

Mr. dr. H.D. (Hanna) Tolsma

9.55 – 10.15 Wabo en omgevingsvergunning voor milieuMr. dr. V.M.Y. (Valérie) van ‘t Lam

10.15 - 10.35 Vereenvoudiging Activiteitenbesluit (g)een Bal aanMr. dr. J.H.G. (Jan) van den Broek

10.35 – 11.00 Pauze en postersessie*

11.00 - 11.20 Rechterlijk activisme: goed voor het milieu, slecht voor de echtsstaat?

Prof. dr. C.W. (Chris) Backes

11.20 -11.40 Het milieurecht van de toekomst: als het maar werkt?

Dr. L. (Lorenzo) Squintani

11.40 - 12.00 Programmatische Aanpak Stikstof

Prof. mr. A.A. (Annelies) Freriks

12.00 – 13.00 Lunch en postersessie*

13.00 - 13.20 Jurisprudentie waterrechtMr. dr. ir. J.J.H. (Jasper) van Kempen

13.20 – 13.40 GeluidMr. R. (Rachid) Benhadi

13.40 - 14.00 Milieu-eff ectrapportageMr. dr. M.A.A. (Marcel) Soppe

14.00 - 14.20 Gezondheid in het omgevingsrechtMr. M.A. (Marga) Robesin

14.20 - 14.45 Pauze en postersessie*

14.45 – 15.05 NatuurbeschermingsrechtMr. drs. M.M. (Marieke) Kaajan

15.05 – 15.25 Externe veiligheidMr. E. (Esther) Broeren

15.25 - 15.45 Stelselherziening omgevingsrechtMr. H.W.(Wilco) de Vos

15.45 - 16.00 AfsluitingProf. mr. A.G.A. (Tonny) Nijmeijer

16.00 Borrel

*Postersessie (meer informatie over de onderzoeken op pagina 19.):

Legitimiteit en eff ectiviteit van waterkwaliteitsbeleidErnst Plambeck, Universiteit Utrecht

Naar een ketenbenadering in het Europese (bio-)energierecht

Renske Anne Giljam, Rijksuniversiteit Groningen

The Environment and Planning Act requires sustainable development: From accommodation to guidance in environmental lawMichel Filart, Universiteit Twente

The regulatory approach regarding environmental protection of the cultivation of GM crops in ChinaAncui Liu, Maastricht University

De normering van broeikasgasemissies en de handel in emissierechtenTed Thurlings, Radboud Universiteit Nijmegen

6 7

9.35 – 9.55 Actualiteiten Bestuurs(proces)recht

Mr. dr. H.D. (Hanna) TolsmaUniversitair docent bestuursrecht , Vakgroep Staatsrecht, Bestuursrecht en Bestuurskunde, Rijksuniversiteit Groningen

OnderwerpIn deze presentatie wordt jurisprudentie besproken over de toelaatbaarheid van nieuwe gronden tijdens de procedure, de onderdelenfuik, de conclusie van de A-G over toepassing van het relativiteitsvereiste ten aanzien van concurrenten, procedurele verwikkelingen bij toepassing van de bestuurlijke lus en het passeren van het belanghebbendebegrip.

JurisprudentieABRvS 3 juni 2015, ECLI:NL:RVS:2015:1722, AB 2016/59, m.nt. WillemsenHof van Justitie van de Europese Unie 15 oktober 2015, ECLI:EU:C:2015:683, AB 2015/447, m.nt. BackesABRvS 2 december 2015, ECLI:NL:RVS:2015:3680 (Conclusie A-G) Rb. Oost-Brabant 17 september 2015, ECLI:NL:RBOBR:2015:5458 Rb. Overijssel 28 oktober 2015, ECLI: NL:RBOVE:2015:4794

9.55 – 10.15 Wabo en omgevingsvergunning voor milieu

Mr. dr. V.M.Y. (Valérie) van ‘t Lam

Advocaat Stibbe Amsterdam engeassocieerd medewerker Universiteit Utrecht

OnderwerpIn deze bijdrage wordt actuele jurisprudentie besproken over een omgevingsvergunning voor milieu, met aandacht voor onder andere de aanvraag, het belanghebbende begrip, veranderingsvergunning, milieu neutrale wijziging en de belangen die bij de beslissing op de aanvraag van een vergunning een rol spelen. Literatuurmr. dr. V.M.Y. van ’t Lam, ‘Enkele recente ontwikkelingen in milieurechtelijke jurisprudentie’, BR 2015/60, p. 386-399

JurisprudentieIn deze bijdrage worden mogelijk niet al de hierna genoemde uitspraken besproken. ABRvS 21 oktober 2015 ECLI:NL:RVS:2015:3238. Belanghebbende, aard van het geluid en de plaatselijke situatie ABRvS 29 juli 2015, ECLI:NL:RVS:2015:2390 aanvrager bepaalt waarvoor vergunning wordt aangevraagd.ABRvS 10 juni 2015, ECLI:NL:RVS:2015:1817, M en R 2015/136, m.nt. B. Arentz.ABRvS 1 juli 2015 ECLI:NL:RVS:2015:2081, M en R 2015/123 m.nt. A. Collignon, niet twee omgevingsvergunningen voor milieu voor één locatie, coördinatie ontgrondingenwet.Rechtbank Noord-Nederland 15 december 2015, ECLI:NL:RBNNE:2015:6070, geen sprake van IPPC-installatie. Maximaal realiseerbare productiecapaciteit begrensd.ABRvS 8 april 2015, ECLI:NL:RVS:2015:1107, een veranderingsvergunning kan alleen worden verleend als er al een oprichtingsvergunning vigeert.ABRvS 20 januari 2016, ECLI:NL:RVS:2016:83, ECLI:NL:RVS:2016:83 milieuneutrale wijziging en taxiën vliegtuigen.ABRvS 24 juni 2015 ECLI:NL:RVS:2015:1970, rapporten van gezondheidsraad en GGD bevatten geen algemeen aanvaarde wetenschappelijke inzichten op grond waarvan aannemelijk kan worden geachte dat dergelijke risico’s zich voordoen.ABRvS 13 mei 2015, ECLI:NL:RVS:2015:1563, StAB 2015/67.

8 9

10.15 – 10.35 Vereenvoudiging Activiteitenbesluit (g)een Bal aan

Mr. dr. J.H.G. (Jan) van den BroekSenior Legal Counsel VNO-NCW en MKB-Nederland

OnderwerpHet Activiteitenbesluit milieubeheer (Abm) is in 2015 als gevolg van de 4e tranche verder gecompliceerd door de aanvulling met nieuwe activiteiten, de inbouw van twee AMvB’s, erkende maatregelen energiebesparing en de inbouw van de NeR. Vereenvoudiging mag pas worden verwacht van de leeswijzersystematiek van het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal).

LiteratuurJ.H.G. van den Broek, ‘Juridisch kwartetten met AMvB’s Omgevingswet,’ TvO 2015/2, p. 47.J.H.G. van den Broek, Wegwijzer Activiteitenbesluit milieubeheer 2016, Alphen aan den Rijn: Kluwer 2016.K.J. de Graaf, G.A. van der Veen, H.D. Tolsma & A.T. Marseille, ‘Omgevingswet: fundamentele keuzes in het wetgevingstraject uitgelicht,’ M en R 2015/114.M.G.B. Kamst, Dieraantallen reguleren in de veehouderij, een gezonde ontwikkeling?, M en R 2015/66

JurisprudentieABRvS, 30 juli 2014, ECLI:NL:RVS:2014:2823, M en R 2014/142 m.nt. Van den Broek.ABRvS, 12 november 2014, ECLI:NL:RVS:2014:4076, M en R 2015/3. ABRvS, 29 oktober 2014, ECLI:NL:RVS:2014:3841, M en R 2015/37 m.nt. M.A.A. Soppe & H. Witbreuk.ABRvS, 10 december 2014, ECLI:NL:RVS:2014:4490, M en R 2015/39 m.nt. W. Claassen-Dales.ABRvS, 11 maart 2015, ECLI:NL:RVS:2015:737 M en R 2015/90.ABRvS, 18 maart 2015, ECLI:NL:RVS:2015:804, M en R 2015/76 m.nt. B. Arentz.ABRvS, 15 juli 2015, ECLI:NL:RVS:2015:2246, M en R 2015/119.ABRvS, 1 juli 2015, ECLI:NL:RVS:2015:2078, M en R 2015/125 m.nt. M.A.A. Soppe.Rb Rotterdam 19 december 2014, ECLI:NL:RBROT:2014:10389, M en R 2015/41 m.nt. Van den Broek.

10.35 – 11.00 PAUZE en Postersessie

11.00 – 11.20 Rechterlijk activisme: goed voor het milieu, slecht voor de rechtsstaat?

Prof. dr. Ch.W. (Chris) BackesHoogleraar Omgevingsrecht

OnderwerpDe Urgenda uitspraak van de Rechtbank Den Haag was spraakmakend en heeft in binnen- en buiteland veel aandacht gekregen. Bij de bespreking en discussie staan twee vragen centraal: welke (positieve) eff ecten zal de uitspraak voor het milieu hebben? Hoe past de uitspraak binnen het geldende recht?

LiteratuurG. Boogaard, ‘Urgenda en de rol van de rechter’, Tijdschrift voor Bouwrecht 2016, nr. 1A.G. Castermans, ‘Het klimaatgevaar en het gouden kelderluik’, Tijdschrift voor Bouwrecht 2016, nr. 1M. Loth, R. van Gestel, Urgenda: roekeloze rechtspraak of rechtsvinding 3.01? ’,NJB 2015/37’W. Voermans, ‘Staat moet wel in hoger beroep gaan’, Volkskrant 28 augustus 2015. www.volkskrant.nl/opinie/staat-moet-wel-in-hoger-beroep-gaan~a4130578/

JurisprudentieRechtbank Den Haag 24 juni 2015, AB 2015, 336 m.nt. Backes

10 11

11.20 – 11.40 Het milieurecht van de toekomst: als het maar werkt?

Dr. L. (Lorenzo) Squintani, LL.M.Universitair Docent Europees en Economisch Recht, Rijksuniversiteit Groningen

OnderwerpDoor middel van initiatieven zoals de Better Regulation Agenda en het Make it Work Network werkt de Europese Unie aan het milieurecht van de toekomst. Het Make it Work project, dat door onder meer Nederland wordt getrokken, heeft tot doel een systeem (roadmap) te ontwikkelen voor het milieurecht van de 21ste eeuw.Wat is nodig om het milieurecht in de Europese Unie te laten werken? (Milieu)juristen kunnen nadenken over de eff ecten van (milieu)regulering vanuit de eenvoudige aanname dat onduidelijke regels zorgen voor onduidelijke eff ecten en meer nalevings- en handhavingskosten. Bovendien kan onderzocht worden of het gekozen juridisch instrumentarium in staat is om socio-economische en milieukundige ontwikkelingen op te vangen (zogenoemde adaptability).Hoe kan het toekomstige EU milieurecht en het toekomstige Nederlandse milieurecht (wellicht de Omgevingswet) rekening houden met en een goede balans vinden tussen rechtszekerheid en adaptability?

LiteratuurGroothuijse en Uylenburg, ‘Everything according to plan? Achieving environmental quality standards by a programmatic approach’, in: Peeters en Uylemburg (eds) EU Environmental Legislation, Legal Practice on Regulatory Strategies (Cheltenham, UK Edward Elgar 2014), 116-145.Backes en Van Rijswick, ‘Eff ective environmental protection: towards a better understanding of environmental quality standards in environmental legislation’, in: Gipperth and Zetterberg, Miljörättsliga perspektiv och tankevändor, (Uppsala: Iustus Förlag AB 2013), 19-50.

JurisprudentieCase C-404/13, ClientEarth ECLI:EU:C:2014:2382Case C-461/13 Bund für Umwelt und Naturschutz Deutschland ECLI:EU:C:2015:433

11.40 – 12.00 Programmatische aanpak stikstof

Prof. mr. A.A. (Annelies) FreriksAdvocaat/partner ELEMENT Advocaten te Eindhoven en hoogleraar Omgevingsrecht, in het bijzonder natuurbeschermingsrecht, Utrecht Centre for Water, Oceans and Sustainability Law, Universiteit Utrecht.

OnderwerpOp 1 juli 2015 is het Programma aanpak stikstof in werking getreden. Het programma moet een handvat bieden om economische ontwikkelingen weer mogelijk te maken ook indien deze leiden tot een toename van stikstofdepositie op voor stikstof gevoelige Natura 2000-gebieden. In deze bijdrage wordt ingegaan op deze programmatische aanpak en de stand van zaken.

LiteratuurViviane Ambt, ‘De Programmatische Aanpak Stikstof van start!’, Praktijk Omgevingsrecht, 2015 nr. 3, pp. 128-138. Annelies Freriks, ‘Een nieuwe regeling voor de PAS’, Journaal fl ora en fauna 2014/113. Wim Heijligers, ‘Onzekerheden en drempels bij inwerkingtreding PAS. Komen hoge verwachtingen PAS uit?’, Toets 03/04, 2014. M.M. Kaajan, ‘Stikstof en bestemmingsplannen; met het PAS (extra) ruimte voor ontwikkeling?’., Gst. 2015/69, augustus 2015, pp. 371-380.

JurisprudentieVz. ABRvS 6 november 2015, ECLI:NL:RVS:2015:3491, Gst. 2015/138 m.nt. L.J.M. Timmermans.

12

13.00- 13.20 Jurisprudentie waterrecht

Mr. dr. ir. J.J.H. (Jasper) van KempenJuridisch adviseur, Corporate Dienst, Rijkswaterstaat. Geassocieerd onderzoeker, Utrecht Centre for Water Oceans and Sustainability Law, Universiteit Utrecht

OnderwerpIn deze bijdrage komen de ontwikkelingen in jurisprudentie in het waterrecht van het afgelopen jaar aan de orde. Daarbij is aandacht voor de Europese Kaderrichtlijn Water, de maatschappelijke functie van watersystemen als toetsingskader voor watervergunningen, overlappende regelgeving in bestemmingsplannen en waterwetgeving, gedoogplichten, het doel van een activiteit ter bepaling van bevoegd gezag bij samenloop, het begrip ‘oppervlaktewaterlichaam’, het begrip ‘waterbeheer’ en het toestaan van stoff en in een lozingsvergunning.

LiteratuurH.F.M.W. van Rijswick & Ch.W. Backes, ‘Ground Breaking Landmark Case on Environmental Quality Standards?’, JEEPL 2015, volume 12, issue 3-4, p. 363-377.

JurisprudentieHvJEU 1 juli 2015, ECLI:EU:C:2015:433, AB 2015/262, m.nt. Van RijswickABRvS 8 juli 2015, ECLI:NL:RVS:2015:2154, M en R 2015/152 m.nt. K. van der VlistABRvS 16 december 2015, ECLI:NL:RVS:2015:3888ABRvS 24 juni 2015, ECLI:NL:RVS:2015:1991, TBR 2015/135 m.nt. B.S. ten KateABRvS 3 februari 2016, ECLI:NL:RVS:2016:234ABRvS 18 november 2015, ECLI:NL:RVS:2015:3533ABRvS 11 februari 2015, ECLI:NL:RVS:2015:356Rb. Limburg 18 november 2015, ECLI:NL:RBLIM:2015:9616, JAF 2015/564, m.nt. van der Meijden

13.20 – 13.40 Geluid

Mr. R. (Rachid) BenhadiAdvocaat bij Hekkelman Advocaten N.V. te Nijmegen en tevens als promovendus verbonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen (proefschrift over geluid in het omgevingsrecht)

OnderwerpAan de hand van actuele jurisprudentie zullen een aantal geluidsvraagstukken uit de praktijk worden toegelicht. Tevens worden de toekomstige ontwikkelingen op het gebied van de geluidswetgeving kort aangestipt.

LiteratuurKamerstukken II 2015/2016, 28 663, nr. 64

JurisprudentieABRvS 6 augustus 2014, nr. 201206568/1/R1, AB 2014/449, m.nt. R. Benhadi & T.E.P.A. LamABRvS 4 februari 2015, nr. 201308203/1/R3, AB 2015/83, m.nt. R. BenhadiABRvS 3 juni 2015, nr. 201310952/2/R1, JM 2015/97, m.nt. F. ArentsABRvS 2 december 2015, nr. 201501575/1/R3ABRvS 9 september 2015, nr. 201502428/1/R3, JM 2015/163, m.nt. M.H. Blokvoort

ABRvS 11 maart 2015, nr. 201307761/1/R4, AB 2015/257, m.nt. R. Benhadi

13

14.00 – 14.20 Gezondheid in het omgevingsrecht

Mr. M.A. (Marga) RobesiJurist Natuur & Milieu

Gezondheid in het omgevingsrechtBescherming van de volksgezondheid is een belangrijk doel van het omgevingsrecht. Deze inleiding gaat in op twee aspecten: de bescherming tegen cumulatie van negatieve eff ecten en het voorkomen van gezondheidsrisico’s in geval van concentratie van grote aantallen dieren. In hoeverre is het huidige en toekomstige omgevingsrecht hierop toegesneden?

LiteratuurWetsvoorstel Omgevingswet EK 2014-2015, 33 962 AArtikel 2.1 lid 4 (bij amendement 33 962, nr. 150)Artikel 4.22 lid 2 onder b (bij amendement 33 962, nr. 150)Artikel 5.32 (bij amendement 33 962, nr. 151)Artikel 5.42, lid 3 (bij amendement 33 962, nr. 152)(Overzicht van aangenomen amendementen via de site van Infomil)Roels, J.M. e.a. Gezondheid en veiligheid in de Omgevingswet. Doelen, normen en afwegingen bij de kwaliteit van de leefomgeving. RIVM Rapport 2014-0138. Backs, H. en J. Doosje. ‘Omgevingswet kan gezondheid helpen’, Tijdschrift voor gezondheidswetenschappen, Juli 2014, 92, 7, p. 255.Barkhuysen, T. ‘Gezondheidsrisico’s door dieren en omgevingsrecht’, NJB 2013/1203, p. 1253.

JurisprudentieABRvS 4 februari 2015, ECLI:NL:RVS:2015:249 ABRvS 13 mei 2015, ECLI:NL:RVS:2015:1563ABRvS 13 mei 2015, ECLI:NL:RVS:2015:1530ABRvS 24 juni 2015, ECLI:NL:RVS:2015:1970ABRvS 5 augustus 2015, ECLI:NL:RVS:2015:2527ABRvS 16 december 2015, ECLI:NL:RVS:2015:3862

14.20 – 14.45 PAUZE

14

13.40 – 14.00 Milieueff ectrapportage

Mr. dr. M.A.A. (Marcel) SoppeAdvocaat Soppe Gundelach Witbreuk advocaten en geassocieerd medewerker Universiteit Utrecht

OnderwerpWat betreft regelgeving, wordt ingegaan op het op 18 september 2015 aan de Tweede Kamer aangeboden wetsvoorstel Implementatie herziening mer-richtlijn. Voor het overige ziet de presentatie op de meest van belang zijnde jurisprudentie van het afgelopen jaar.

LiteratuurWijziging van de Wet milieubeheer en de Crisis- en herstelwet in verband met de uitvoering van Richtlijn 2014/52/EU van het Europees parlement en de Raad van 16 april tot wijziging van Richtlijn 2014/52/EU betreff ende de milieueff ectrapportage van bepaalde openbare en particuliere projecten (PbEU 2014 L124) (implementatie herziening mer-richtlijn)A.G.A. Nijmeijer en M.A.A. Soppe, ‘De Wet tarieven: de Commissie m.e.r. uit de markt geprijsd?’, M en R 2016, afl . 2.

JurisprudentieLijnen in de jurisprudentie worden in de presentatie verwoord.

15

16

14.45 – 15.05 Natuurbeschermingsrecht

Mr. drs. M.M. (Marieke) KaajanAdvocaat/partner bij ENVIR Advocaten Amsterdam

OnderwerpDe volgende onderwerpen komen tijdens de presentatie aan de orde:

- Wet natuurbescherming;- Bestaand gebruik: jurisprudentie en hoe nu verder onder WNB;- Mitigatie – compensatie;- Bestemmingsplannen: noodzaak passende beoordeling in combinatie met

voorschriften

LiteratuurS.D.P. Kole, ‘De bescherming van Natura 2000-gebieden onder de Wet natuurbescherming: van hetzelfde laken een pak?’, Gst. 2016/3;P.P.P. Bodden, ‘Het bestemmingsplan voor het buitengebied en Natura 2000’, Agr.recht 2016/1, p. 5-10;

M.M. Kaajan en F. Onrust, ‘Kroniek Natuurbeschermingsrecht en Ffw 2015 (deel 1)’, BR 2015/61.

5. JurisprudentieABRvS 9 september 2015, ECLI:NL:RVS:2015:2848, M en R 2016/8;ABRvS 14 oktober 2015, ECLI:NL:RVS:2015:3194, M en R 2016/9;ABRvS 11 maart 2015, ECLI:NL:RVS:2015:706, M en R 2015/104;ABRvS 15 juli 2015, ECLI:NL:RVS:2015:2245, M en R 2015/139;ABRvS 29 juli 2015, ECLI:NL:RVS:2015:2406, M en R 2015/140;ABRvS 5 augustus 2015, ECLI:NL:RVS:2015:2471, M en R 2015/142;ABRvS 16 september 2015, ECLI:NL:RVS:2015:2891, M en R 2015/158.

15.05 – 15.25 Externe veiligheid

Mr. E. (Esther) BroerenAdvocaat bij ELEMENT Advocaten

OnderwerpIn 2015 is het Besluit externe veiligheid transportroutes in werking getreden. Daarmee was de wettelijke verankering van de kern van het Nederlandse externe veiligheidsbeleid een feit. Externe veiligheid is echter nog steeds volop in beweging. Vandaag hoort u de belangrijkste ontwikkelingen.

17

18 19

15.25 – 15.45 Stelselherziening omgevingsrecht

Mr. H.W. (Wilco) de VosCoördinerend juridisch adviseurHoofddirectie Bestuurlijke en Juridische ZakenMinisterie van Infrastructuur en Milieu

OnderwerpWetsvoorstel Omgevingswet is op 1 juli 2015 met een brede meerderheid aangenomen door de Tweede Kamer. In deze inleiding wordt ingegaan op de belangrijkste veranderingen en het vervolg van de parlementaire behandeling. Ook wordt een doorkijkje gegeven naar de wetsvoorstellen tot aanvulling en invoering van de Omgevingswet en naar de uitvoeringsregelgeving.

LiteratuurWetsvoorstel Omgevingswet:Kamerstukken I 2015/16, 33 962, A (gewijzigd voorstel van wet). Kamerstukken I 2015/16, 33 962, B ev. (o.a. verslag deskundigenbijeenkomst, voorlopig verslag, memorie van antwoord, nader voorlopig verslag en nadere memorie van antwoord).

Brieven aanvullingssporen:Kamerstukken II 2015/16, 28 663, nr. 64 (bodem, geluid, ammoniak)Kamerstukken II 2015/16, 27 581, nr. 53 (grondeigendom)

C.D. Palm en H.W. de Vos, ‘De Tweede Kamerbehandeling van het wetsvoorstel Omgevingsrecht: de politieke waardering van de stelselherziening’, TO 2015, afl . 3, p. 95-102

PostersessieLegitimiteit en eff ectiviteit van waterkwaliteitsbeleidErnst Plambeck, Universiteit Utrecht

In de achterliggende decennia heeft op Unieniveau een verschuiving plaatsgevonden in de wijze van denken over besturen. In mijn onderzoek wordt gekeken wat dit betekent voor de regulering door middel van drie waterkwaliteitsrichtlijnen. Deze verschuiving wordt beoordeeld op legitimiteit en eff ectiviteit. Daarbij wordt gekeken naar de mogelijkheden die stakeholders hebben om te kunnen participeren bij de totstandkoming van waterkwaliteitsbeleid en de mogelijkheden om naleving van dit beleid af te dwingen. Dit wordt bezien voor Nederland en Engeland.E-mail: [email protected]

Naar een ketenbenadering in het Europese (bio-)energierechtRenske Anne Giljam, Rijksuniversiteit Groningen

De centrale vraag van mijn onderzoek is: op welke wijze kan een ketenbenadering worden geïmplementeerd in het Europese energierecht. Eerst heb ik in kaart gebracht welke elementen van een ketenbenadering al aanwezig zijn in de regels rondom biomassa en biobrandstof (Publicatie in Oxford JEL (2016) 28(1)). Nu kijk ik hoe het gebruik van de ‘best beschikbare technieken’ kan worden uitgebreid naar land- en bosbouw, aangezien deze sectoren van groot belang zijn in de (bio-)energietransitie. De vervolgstap zal zijn om te kijken hoe moet worden omgegaan met extraterritoriale eff ecten van dergelijke regelgeving, om daarna te kijken wat dit betekent voor de energiesector als geheel.E-mail: [email protected]

Kijkt u bij www.milieurecht.nl voor:- De presentaties van de inleiders;- Een groot deel van de genoemde literatuur

(toegankelijk tot 11 april 2016)

20 21

The Environment and Planning Act requires sustainable development: From accommodation to guidance in environmental lawMichel Filart, Universiteit Twente

Michel Filart onderzoekt hoe een jurisprudentiële toepassing van de Omgevingswet bij zou kunnen dragen aan de bescherming van het recht op duurzame ontwikkeling.Duurzame ontwikkeling, het mensenrecht op ‘een gezond en productief leven in harmonie met de natuur’, zoals vastgelegd in de VN Verklaring van Rio 1992, vereist een eff ectievere bescherming van de fysieke leefomgeving dan het huidige omgevingsrecht biedt. ‘Duurzaam Ontwikkelingsrecht’ neemt bescherming van rechten als vertrekpunt in plaats van beheersing van een geobjectiveerde kwaliteit van de fysieke leefomgeving. Dit vraagt om een contextafhankelijke, jurisprudentiële wijze van invulling. Hoe zou de Omgevingswet hiervoor kunnen worden ingezet? E-mail: improofi [email protected]

The regulatory approach regarding environmental protection of the cultivation of GM crops in ChinaAncui Liu, Maastricht University

The aim of this research is to describe comprehensively the measures taken by China to prevent environmental risks caused by the cultivation of GM crops. After description, a comparison of measures in China, the EU and the US will be made. Besides, international laws about the environmental protection of cultivating GM crops will be discussed.E-mail: [email protected]

De normering van broeikasgasemissies en de handel in emissierechtenTed Thurlings, Radboud Universiteit Nijmegen

Dit onderzoek gaat over de Broeikasgasemissiehandel (ETS) zoals van toepassing in de EER. Onderzocht wordt of de Nederlandse wetgever de geldende regelingen correct heeft geïmplementeerd, en of de uitvoering ook in overeenstemming is met de eisen die uit het EU-recht voortvloeien. In dit onderzoek wordt uitgebreid aandacht besteed aan de rol van de Minister/Staatssecretaris, de Nederlandse Emissieautoriteit, en de Raad voor de Accreditatie in de uitvoering van de toepasselijke regelgeving. E-mail: [email protected]

22 23

DeelnemerslijstNaam Werkzaam bij

Dhr. mr. F.B.M. van Aanhold Voorink AdvocatenMw. mr. G. Aarts Houthoff BurumaMw. mr. M.M.C.C. Aerts Sterk ConsultingMw. mr. C.C. Agtersloot Omgevingsdienst IJmondDhr. mr. ing. B.F. Algera Provincie Noord-BrabantMw. mr. drs. S. Anzion Anzion juridisch adviesMw. mr. I.M. Averdijk-van Koppen Gemeente UtrechtDhr. prof. dr. Ch.W. Backes LL.M Universiteit UtrechtMw. mr J.S.M. de Barbanson De Barbanson ConsultMw. mr. S. Bartel DCMR Milieudienst RijnmondMw. mr. K. van Beek Van Beek ProjectadviseringMw. mr. W.J. Beex Gemeente TilburgMw. mr. G.A.M. Bellomo RUD UtrechtDhr. mr. R. Benhadi Hekkelman Advocaten NVMw. mr. M.F. Blomaard RijkswaterstaatDhr. mr.drs. B.F.J. Bollen neXt AdvocatenDhr. drs. J.J. van de Boomgaard Omgevingsdienst IJmondDhr. mr. S.W. Boot BHW advocatenDhr. mr. W.J. Bosma Van der Feltz AdvocatenMw. mr. A.D. Bouwman Gemeente KrimpenerwaardDhr. mr. R.M. van den Brand Grontmij Nederland BVMw. mr. N.I. Breunese Ministerie van Infrastructuur en MilieuDhr. mr. dr. J.H.G. van den Broek VNO-NCWMw. mr. E. Broeren ELEMENT AdvocatenMw. mr. M.J.B. Bruggeman Omgevingsdienst Brabant NoordMw. mr. M.J. de Buck Van der Feltz AdvocatenMw. drs. A. Burger Omgevingsdienst West-HollandMw. mr. A. Collignon Stibbe BVDhr. mr. drs. R.R. Crince le Roy van Ardenne & Crince le Roy Advocaten NVDhr. mr. J.W.O. Croockewit Croockewit AdvocatuurMw. mr. F.H. Damen Linssen CS AdvocatenMw. mr. B. d’Hooghe Adriaanse en van der Weel AdvocatenDhr. drs. H. van Dijk Van Dijk en OmgevingDhr. mr. J.E. Dijk Vos & Vennoten AdvocatenMw. mr. A.A.J. van Dijk Zeeland Refi nery

Mw. G.W. Dijkstra Gemeente UtrechtMr. mr. A.I. Doesburg Vogelbescherming NederlandDhr. A.J.H. van der Donk Rechtbank Oost-BrabantMw. mr. H.J.M. van Dreumel Hekkelman Advocaten NVDhr. mr. M. Van Duijn VRVA AdvocatenMw. mr. M. Dur Omgevingsdienst IjmondMw. mr. B. Ebben Ploum Lodder PrincenMw. mr. J.C.W. van Eekeren Janneke van Eekeren Juridisch AdviesMw. mr. R.G.M. van Ekdom NV Nuon EnergyMw. mr. J.C. Ellerman Six Advocaten BVDhr. mr. L. Fick RijksoverheidDhr. drs. J.E.M. Filart Improofi t MVO-ConsultMw. prof. mr. dr. A.A. Freriks ELEMENT AdvocatenMw. mr. drs. J.H. Geerdink Mw. mr. R.A. Giljam LL.M Rijksuniversiteit GroningenMw. mr. J. De Graaf Catch Legal BVMw. mr. A.A. de Groot Holland Van Gijzen Advocaten en Notarissen LLPDhr. mr. S. Haak Haak AdvocatuurMw. mr. ing. J.S. Haakmeester Janike Haakmeester Advocatuur BVMw. mr. M.G.I.A. van Haastert-Allertz DSM Juridische zakenDhr. mr. L.D.H. Hamer Hamer AdvocatuurMw. mr. M.A.M. Hammer Rijkswaterstaat Corporate DienstMw. mr. L. Haver Droeze Adviesbureau Haver DroezeMw. mr. J.M.G. Heideman Omgevingsdienst Brabant NoordDhr. Ing. M.J.H. Herms Gemeente UtrechtDhr. mr. drs. P.A.M. van Hoef Van der Putt AdvocatenDhr. P.M. Hoefnagels Omgevingsdienst Zuidoost-BrabantMw. mr. M.T. Hoen Advocatenkantoor HoenMw. mr. S.E.A. van Holten RijkswaterstaatP. van der Hoogt StABMw. mr. C.M. van Hoorn RijkswaterstaatMw. M.J. Huijbers LL.M KWA Bedrijfsadviseurs BVMw. mr. P. Huiszoon Gemeente AmsterdamMw. mr. D.E. Hunsche Omgevingsdienst IjmondMw. mr. drs. H.M. Israëls Vermilion Energy Netherlands BVMw. mr. drs. A.E. Jansen Gemeente Amsterdam Juridisch Bureau

Naam Werkzaam bij

24 25

Dhr. ing. B.M. Oortwijn Combined Eff orts Milieu- en OmgevingsadviesDhr. mr. J.C. van Oosten Stibbe BVMw. mr. D. Oostvogels De Roever OmgevingsadviesDhr. mr. T.P.P. Paas Paas Consultancy BVMw. mr. I. Pater Gemeente BarneveldDhr. mr. M.J.H. Paulusma Gemeente OpsterlandDhr. mr. J.J. Peelen Norton Rose Fulbright LLPMw. mr. M. Peeters Sumrin AdvocatenDhr. mr. E.J.H. Plambeck Universiteit van UtrechtDhr. mr. J.K. van de Poel Rechtbank Midden-NederlandMw. mr. drs. M.A. Poortinga RijkswaterstaatDhr. mr. ing. J.S. Pronk Royal HaskoningDHV Nederland BVDhr. mr. M.G. Ramakers Attero BVMw. mr. ir. M.A.T.C.E. van Rens Milieu Juridisch Advies Van RensMw. mr. M.A. Robesin Stichting Natuur en MilieuMw. M. Roetman Waterschap RivierenlandMw. mr. P.W.T. Rosendaal Omgevingsdienst Regio NijmegenDhr. mr. A. Van Rossem Ted LegalDhr. mr. drs. J. Rutteman HABITAT, advocatenkantoor omgevingsrechtDhr. mr. J.J. van Santbrink Van Santbrink & Aydogan AdvocatenDhr. mr. drs. A.F. de Savornin Lohman Natuur en Milieufederatie Noord-HollandMw. mr. P.M.L. Schilder Spel Van Benthem & Keulen advocaten & notariaatDhr. mr. P.E. Schils Royal HaskoningDHV Nederland BVDhr. mr. R.J. Sielcken Rijkswaterstaat Corporate DienstDhr. mr. T.J.J. Slegers Van der Feltz AdvocatenMw. mr. W. Slok VEWINMw. mr. B. Smit ARAG RechtsbijstandMw. mr. A. Soons-de Meester Service Centrum DrechtstedenDhr. mr. dr. M.A.A. Soppe Soppe Gundelach Witbreuk advocaten BVDhr. dr. L. Squintani LL.M Rijksuniversiteit Groningen Mw. Y.E. Staal LL.M. M.Sc. ANVSMw. mr. S.M. Stavenuiter Fort advocatenMw. mr. T.P.J. Steenland-Mulder Waterschap RivierenlandDhr. mr. J.L. Stoop Boels Zanders AdvocatenMw. G.C. Strating LL.M. StibbeMw. mr. A.M.P.J. Stroux Rijkswaterstaat Corporate Dienst

Mw. mr. M.A. Jansen Nijenhuis & Jansen AdvocatenMw. mr. B. Jongedijk Jongedijk AdvocatenkantoorMw. mr. J. Jonkhout Omgevingsdienst Midden-HollandMw. mr. drs. M.M. Kaajan ENVIR Advocaten BVMw. E.M. Kampen Omgevingsdienst regio UtrechtMw. mr. M.C.J. Kasteel Gemeente ArnhemDhr. mr. dr. Ir. J.J.H. van Kempen Rijkswaterstaat Corporate DienstDhr. ing. M.H.M. van Kesteren DGMRDhr. mr. A.G. van Keulen LegalexionDhr. mr. P.B.A. Klaassens Provincie GelderlandMw. mr. drs. E.D.M. Knegt ARAG RechtsbijstandDhr. mr. L. De Kok RechtStaeteDhr. mr. dr. S.D.P. Kole Open UniversiteitMw. mr. S. De Kort De Roever OmgevingsadviesDhr. mr. G.G. Kranendonk ARAG RechtsbijstandMw. mr. C.M.C. de Krosse Omgevingsdienst Zuidoost-BrabantMw. mr. dr. V.M.Y. van ’t Lam Stibbe BVMw. mr. drs. M.C. Lammens Rho adviseurs voor leefruimteMw. R. Lasonder TOTAL Nederland NVDhr. mr. ir. J.A.M. van der Lee Hans van der Lee AdviesMw. mr. T.I. Leemans AKD Mw. A. Liu Maastricht UniversityMw. K.L. Markerink Gijs Heutink AdvocatenDhr. mr. D.D. Martini RijkswaterstaatMw. mr. G. Meertens RijkswaterstaatMw. mr. H. Meijer KWA Bedrijfsadviseurs BVMw. mr. drs. J.J.H. Mineur MilieudefensieMw. mr. M.P.C. Moers – Anssems Rechtbank Oost-BrabantMw. mr. C.C.M. van Neerven DCMR Milieudienst RijnmondMw. M.G. Nielen Van der Feltz AdvocatenDhr. mr. J. Nijenhuis Nijenhuis & Jansen AdvocatenDhr. mr. H.P. Nijhoff Stichting Advisering BestuursrechtspraakMw. mr. drs. D.H. Nijman Holla AdvocatenDhr. prof. mr. dr. A.G.A. Nijmeijer Radboud Universiteit NijmegenMw. mr. drs. F. Onrust ENVIR Advocaten BVDhr. mr. drs. R. Onstenk Rijkswaterstaat

Naam Werkzaam bijNaam Werkzaam bij

26 27

Mw. mr. D.P. Struijk LL.M Gemeente ZaanstadMw. mr. J.J. Teeninga Rijkswaterstaat Water, Verkeer en LeefomgevingDhr. mr. M. Tekfaoui Omgevingsdienst regio UtrechtDhr. G. Van Thiel Provincie GelderlandDhr. mr. B. Thier Gemeente AlmereDhr. mr. T.J. Thurlings LL.M Radboud Universiteit NijmegenMw. mr. K.E.M. Tilleman Dirkzwager advocaten & notarissen NVMw. A.C. Timmer – van der Hoeven sr. Juridisch adviseur r.o. + milieurechtMw. mr. dr. H.D. Tolsma Rijksuniversiteit GroningenMw. mr. G.J. van Tuel Advocatenkantoor KoendersMw. mr. K. Ulmer Inspectie Leefomgeving en TransportDhr. P.W.T.M. van Uum Gemeente TilburgDhr. mr. A. Ten Veen Stibbe BVDhr. B.G.A. Velthausz Gemeente OssMw. mr. B.J.M. Verras Tonnaer adviseurs in omgevingsrechtMw. mr. M.H. Verweij Tata Steel Group LegalMw. mr. C.J. Visser Straatman Koster advocatenDhr. mr. H.W. de Vos Ministerie van Infrastructuur en MilieuMw. dr.mr. C. Waling Waling AdvocatenMw. ing. C.A.M.M. van der Wielen Rentmeesterskantoor Noordanus & PartnersMw. A.T. de Wildt Omgevingsdienst regio UtrechtDhr. mr. L.P. de Wit RijkswaterstaatDhr. A. Wouda v.o.f. mamoresMw. mr. dr. J.M.I.J. Zijlmans B.Ed. Rijkswaterstaat Corporate DienstMw. mr. drs. B.J.P.M. Zwinkels Advocatenkantoor Zwinkels

Naam Werkzaam bij

Bestuur van de Vereniging voor MilieurechtMw. prof. mr. H.F.M.W. van Rijswick - voorzitterhoogleraar Europees en nationaal waterrecht, Universiteit Utrecht

Prof. mr. A.G.A. Nijmeijer - vice-voorzitterhoogleraar bestuursrecht, i.h.b. omgevingsrecht, Radboud Universiteit Nijmegen

Prof. mr. K.J. de Graaf - secretarisAdjunct-hoogleraar bestuursrecht en duurzaamheid, Rijksuniversiteit Groningen

Mr. drs. J. Rutteman - penningmeesteradvocaat Habitat advocatenkantoor

Mw. mr. drs. S. Bartelsenior stafj urist, DCMR Milieudienst Rijnmond

Mr. O. Kwastjurist wetgeving en bestuur/eigenaar van Wetgevingswerken

Mw. mr. dr. V.M.Y. van ‘t Lam advocaat Stibbe, geassocieerd medewerker Universiteit Utrecht

Mr. L.W. Oost Lievenseeigenaar Digitale Checklisten

Mw. mr. M.J.C. Visseradvocaat Jurza.nl en Centrum voor Milieurecht (UvA)

Mr. H.W. de Voscoördinerend juridisch adviseur, Ministerie Infrastructuur en Milieu

28 29

AGENDA VMR Activiteiten in 2016Water Resource Management in ChinaVMR VerdiepingsbijeenkomstChina is in transition. The eff ects of economic development and urbanization on the environment urges the government to take eff ective measures. Dr. Liping Dai will speak about water quality management as an example, examines the institutional structures of water resource management and governance pattern embedded in China’s socialist legal system.Datum: 13 april 2016Tijd: 14.00 – 16.30 uurLocatie: VMR, Hamburgerstraat 28a, UtrechtKosten: VMR-leden gratis, niet-leden €45

Wet natuurbeschermingVMR ThemamiddagDe nieuwe wet treedt op 1 januari 2017 in werking. Na deze middag bent u op de hoogte van de komende veranderingen en kunt u met de sprekers in gesprek over de voorgestelde uitvoeringsregelingen.Datum: 9 juni 2016Tijd: 13.30 – 17.00 uurLocatie: Raadzaal, Pietershof, Achter Sint Pieter 200, Universiteit UtrechtKosten: VMR leden gratis, niet-leden €85.

Twee ontwerp-AMvB’s onder de loepHet Besluit kwaliteit leefomgeving en het Besluit activiteiten leefomgeving nader bekeken. VMR Themamiddag ism Ministerie van Infrastructuur en MilieuDe Vereniging voor Milieurecht organiseert in samenwerking met het Ministerie voor Infrastructuur en Milieu een bijeenkomst over twee ontwerp-AMvB’s, waarin u de uitvoeringsregels vindt die behoren bij de Omgevingswet.Datum: 15 september 2016Tijd: 13.30 – 16.30 uurLocatie: Madurodam, Den HaagKosten: VMR-leden gratis, medewerkers I en M gratis, niet-leden €85

VMR Speciaal – Externe veiligheidIn het najaar van 2016 organiseert de VMR een bijeenkomst over de recente ontwikkelingen op het gebied van externe veiligheid: de risico’s van activiteiten met gevaarlijke stoff en voor de omgeving. De bijeenkomst (een dagdeel) is gericht op de uitvoeringspraktijk en wordt verzorgd door onder meer Esther Broeren, ELEMENT Advocaten. Er zal aandacht worden besteed aan onder andere het huidige en het toekomstige juridische kader, het omgevingsveiligheidsbeleid en actuele rechtspraak. Nadere informatie over de datum en het programma van de bijeenkomst volgt.

Meer informatie en inschrijving: www.milieurecht.nl of [email protected]

30 3131

VMR werkgroepenWerkgroep Vergunningverlening, toezicht en handhavingIn deze werkgroep van de Vereniging voor Milieurecht bespreken de leden de actuele ontwikkelingen op het gebied van vergunningverlening, toezicht en handhaving, met aandacht voor de toekomstige veranderingen in verband met de nieuwe Omgevingswet. De bespreking van deze onderwerpen is op de uitvoeringspraktijk gericht.

Werkgroep Mondiale duurzaamheid en rechtHet Nederlandse (omgevings)recht is vooral gericht op het voorkomen of zoveel mogelijk verminderen van negatieve eff ecten van productie en ruimtelijke ingrepen op de natuur en het milieu in Nederland. Tijdens het jubileumcongres op 4 oktober 2012 schetste Jacqueline Cramer de ‘schaalvergroting’ van milieuproblemen naar mondiale duurzaamheidsvraagstukken als klimaatverandering en grondstoff enschaarste. De werkgroep Mondiale duurzaamheid en recht richt zich op de vraag hoe het (milieu)recht een bijdrage kan leveren aan mondiale verduurzaming.

VMR JurisprudentiedatabaseIn de VMR Jurisprudentiedatabase kunt u uitspraken en commentaren vinden. De database bevat meer dan 2500 uitspraken. Leden van de VMR krijgen toegang tot de VMR Jurisprudentiedatabase via het besloten deel van de website www.milieurecht.nl.

Notities

Met dank aan:

Over de VMRDe Vereniging voor Milieurecht (VMR) is een kennisnetwerk voor milieu-, water- en natuurbeschermingsrecht. Leden zijn afkomstig uit verschillende geledingen zoals de advocatuur, de overheid, de rechterlijke macht, de wetenschap, het bedrijfsleven, natuur- en milieuorganisaties, adviesbureaus en studenten.

De VMR organiseert studiemiddagen over actuele ontwikkelingen in het milieu-, water- en natuurbeschermingsrecht. Van deze bijeenkomsten verschijnt regelmatig een verslag in boekvorm in de publicatiereeks van de VMR of in een vaktijdschrift. Eenmaal per jaar organiseert de VMR in het voorjaar een VMR Actualiteitendag. Eens per twee jaar organiseert de VMR in het najaar een VMR Praktijkdag over het Activiteitenbesluit in de juridische praktijk. Meer intensieve bestudering van onderwerpen vindt plaats in werkgroepen, zoals in de werkgroep vergunningverlening, toezicht en handhaving en de werkgroep mondiale duurzaamheid en recht. Leden van de VMR hebben toegang tot een online jurisprudentiedatabase, waarin ze uitspraken kunnen zoeken, toevoegen en becommentariëren.

Het verenigingsbureauHet bureau van de vereniging is gevestigd in het centrum van Utrecht.

Hamburgerstraat 28a, 3512 NS UTRECHTPostbus 522, 3500 AM UTRECHT

T: 030-2312221E: [email protected]: www.milieurecht.nl