Dmytro Gaskevych (Kyiv) SPRAWOZDANIA ARCHEOLOGICZNE 58, 2006 PL ISSN 0081· 3834 VITA-POSH TOVA 2 - N E W THE EASTERNMOST SITE OF THE LINEAR BAND POTTERY CULTURE INTRODUCTION The area of Linear Band Pottery culture (abbreviated LBPC) includes th e territory of Central an d Eastern Europe, from the Seine River in the west up to th e Horyn and Dnister Rivers in th e east (Fig. lA). For long, th e Fasova site (Volodarsk-Volynski district, Zhytomyr region) that was found of V. Piasetskiy in 1972 in the Irsha River basin, was being considered as the most northeastern locality of this culture (Telegin 1979, 232-233; Kozlowski 1985,65-66). The Maynova Balka settleme nt (Anan'y iv district, Odes sa region), discovered by S. Dvorianinov in 1976 in the area between th e Sout h Bug a n d Dnis ter River , was being considered as th e most southeastern localityofLBPC (Dvorianinov 1982; Larina et ai. 1999). But recently, fragments of Linear Band pottery were found even more to th e east - in the Vita-Poshtova 2 site clos e to Kyiv (Fig. 1B). LOCATION OF THE SITE The Vita-Poshtova 2 site is situated 1.5 km to th e southeast from limits of th e VitaPoshtova villag e, Kyiv-Svy atoshi n district, Kyiv region, an d 8.5 km to th e southwest from outskirts of Kyiv. I t covers a small sloping area on th e left bank o f th e spring o f the noname brook - a right-side tributary ofthe Vita River (F ig. 2). The Vita River is a rig ht- side tributary of the Dnipro Rive r. The distan ce between th e site and th e Dni pro valley is 1 0 km. The region of he site constitutes the north border offorest-steppe zone. The Predniprovs'ka Upland, formed by loess, extends to south from source of the Vita River. To t he north from it th e Kyiv-Zhytomyr Polissia region belongs to a wide lowland zone, exte nding up to the Baltic Sea.
17
Embed
Vita-Poshtova 2 - New The Easternmost Site of The Linear Band Pottery Culture
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
8/3/2019 Vita-Poshtova 2 - New The Easternmost Site of The Linear Band Pottery Culture
The area of Linear Band Pottery culture (abbreviated LBPC) includes the territory of
Central and Eastern Europe, from the Seine River in the west up to the Horyn and Dnister
Rivers in the east (Fig. lA). For long, the Fasova site (Volodarsk-Volynski district, Zhyto
myr region) that was found of V. Piasetskiy in 1972 in the Irsha River basin, was beingconsidered as the most northeastern locality of this culture (Telegin 1979, 232-233;
Kozlowski 1985,65-66). The Maynova Balka settlement (Anan'yiv district, Odessa region),
discovered by S. Dvorianinov in 1976 in the area between the South Bug and Dnister River,
was being considered as the most southeastern localityofLBPC (Dvorianinov 1982; Larina
et ai. 1999). But recently, fragments of Linear Band pottery were found even more to the
east - in the Vita-Poshtova 2 site close to Kyiv (Fig. 1B).
LOCATION OF THE SITE
The Vita-Poshtova 2 site is situated 1.5 km to the southeast from limits of the Vita
Poshtova village, Kyiv-Svyatoshin district, Kyiv region, and 8.5 km to the southwest from
outskirts of Kyiv. I t covers a small sloping area on the left bank of the spring of the no
name brook - a right-side tributary ofthe Vita River (Fig. 2). The Vita River is a right-side
tributary of the Dnipro River. The distance between the site and the Dnipro valley is 10 km.
The region of he site constitutes the north border offorest-steppe zone. The Predniprovs'ka
Upland, formed by loess, extends to south from source of the Vita River. To the north from
it the Kyiv-Zhytomyr Polissia region belongs to a wide lowland zone, extending up to the
Baltic Sea.
8/3/2019 Vita-Poshtova 2 - New The Easternmost Site of The Linear Band Pottery Culture
Vlta-Poshtova 2 - New the Easternmost Site ofthe Unear Band Pottery Culture 207
graveyard
o 500m 1 km!w _ wi I
Fig. 2. Location of Vita-Posh ova, site 2; 1 - the site
Rye. 2. Potoi:enie stanowiska 2 w miejscowosci Vita-Poshtova; 1 stanowisko
HISTORY OF THE INVESTIGATION
Area of the site was being for a long time utilized as a military base. After resolving thegarrison the ground was given for building summer cottages. A research team of the De
partment of the Protection of Archaeological Sites of the Kyiv Regional Department of
Cultural Heritage, under the direction of P. Pokas, has executed the investigation of this
area before the beginning of the construction in summer of 1995. They found a few pot
sherds of LBPC, Trzcinjec culture and the Medieval Period. Some parts of the site were
sufficiently damaged. Materials were found on a surface in the area of 1.5 hectares, among
remains of buildings, asphalt paths, pits, etc. Twenty two sounding trenches, 2.5 to 3.0 sq.
meters each, were distributed on the area where excavation was possible. Three layerswere observed there. The top layer is brown humus 0 .2-0-4 m thick. The layer of light
grey loamy sand a 0 .2-0 .5 meters thick was below. The layer of reddish-brown ortsand
occurs at the depth of 0 .6-0 .8 meters. No archaeological features were located. Only two
8/3/2019 Vita-Poshtova 2 - New The Easternmost Site of The Linear Band Pottery Culture
soundings yielded potsherds (6 altogether) of different age. They were found in layers of
humus and loamy sand. Probably the cultural layer of site was destructed at a time prior to
the excavation. After the research the building works had been enabled. During 1996 and
1997 I was supervising the construction and recovered from the place more artifacts.
Altogether 11 flints and82
pottery fragments were found in the Vita-Poshtova 2 settlement.
LITHIC ASSEMBLAGE
The lithic implements are made ofgood quality rock, the so-called "Volhynian" smoked
transparent grey and brown flint from Cretaceous sediments of the Volhyno-Podolian Up
land. The lithic assemblage is represented by one endscraper on the blade (Fig. 3: 1), 1 in
tact blade (Fig. 3: 4), 2 blade fragments (Fig. 3: 2, 3), and 7 flakes. The proximal part of one
thin blade has steep-retouch on the truncated side, and dorsal flat-retouch on the lateralpart (Fig. 3: 2). Lateral parts of one blade and 5 flakes have irregular retouch (Fig. 3: 4-9).
Probably very regular thin blades with parallel ridges found on the site were produced
by application of the pressure technique. Therefore such forms, as well as retouched tools
made from them (Fig. 3: 1-3) should be connected with the Neolithic pottery. Towards the
time of the Trzciniec culture the blade technique degrades. The flakes found in the site can
be dated to both the Neolithic Period and the Bronze Age.
CERAMICS
The majority of ceramic finds of the site dates back to the Neolithic Period. Only 3 pot
sherds without ornament are Medieval. One decorated fragment of a top of the vessel of
Trzciniec culture is present. Other potsherds are of the Neolithic age or their chronology is
not defined. According to technological features they can be subdivided on 4 groups.
The first group consists of 28 single-layer grey and grey-brown wall fragments of ves
sels. They are made from clay with a small admixture of fine-grained sand and remains of
vegetation. The thickness of them is 0.3-1.5 cm. Both surfaces are smooth. The narrowsuperficial incised lines are on 5 potsherds of this group (Fig. 3: 10-14). On two potsherds
there are crossing, with pits marking the intersection points (Fig. 3: 13, 14).
The second group consists of 13 wall fragments of vessels. Their main feature is an
admixture of a calcareous crumbs and granite gruss in clay. Most of fragments have three
layers. The external surfaces are grey-brown, the internal surfaces are dark-grey, and layer
between them is red-brown. Four potsherds are single-layer. They are black and dark grey.
One single-layer potsherd is red. The thickness of potsherds is between 0.7 and 1.0 cm.
The gruss is large and small-grained, customary, and burnt. Moreover, fine-grained sandwas added in the clay. One potsherd is decorated by 2 fingernail impressions (Fig. 4: 1) .
Three potsherds are decorated by large quantity of incised diagonal lines 1-1.5 cm long
(Fig. 4: 2, 3).
8/3/2019 Vita-Poshtova 2 - New The Easternmost Site of The Linear Band Pottery Culture
Kozlowski J. K. 1985. The Eastern Areas of the Linear Band Pottery Culture. In A. Kokowski (ed.),Memoires Archeologiqes. Lublin, 51-70.
Kozlowski J. K. and Kozlowski S. K. 1977. Epoka kamienia na ziemiach polskich. Warszawa.
Larina O. V. 1999. Kultura linieyno-lentochnoy kieramiki pruto-dniestrovskogo regiona. Stratum
Plus 2, 10-140.
Larina O. V., Pietrienko V. G. and Sapozhnikov 1. V. 1999. Kultura Iinieyno-Ientochnoy kieramiki
v dniestrovsko-bugskom mezhduryechii (po matieriaIam posielieniya Maynova BaIka). Staro
zhytnosti Pivnichnogo Prychornomor'ia i Krymu 7, 10-21.
Markevich V. 1. 1974. Bugo-dniestrovskaya kultura na tierritorii Moldavii. Kishynev.Piasetskiy V. K. and Okhrimenko G. V. 1990. Doslidzhennia pam'iatok kultury Iiniyno-strichkovoi
keramiky na Volyni, Arkheologiya 4,69-82.
Pyzel J. 2001. Naczynie mieszkowate kultury ceramiki wstl;gowej rytej z Zegotek, gm. Strzelno, woj.
STANOWISKO 2 W M I E J S C O W O Ś C I VITA-POSHTOVA
NA UKRAINIE - NOWE. NAJBARDZIEJ NA WSCHÓD
W Y S U N I Ę T E STANOWISKO KULTURYCERAMIKI W S T Ę G O W E J RYTEJ
W S T Ę P Obszar w y s t ę p o w a n i a kultury ceramiki w s t ę g o w e j rytej (dalej: KCWR) obejmuje tere
ny Ś r o d k o w e j i Wschodniej Europy - od rzeki Seine na zachodzie do Horynia i Dniestru
na wschodzie (ryc. tA). Przez d ł u ż s z y okres czasu stanowisko w m i e j s c o w o ś c i Fasova (re
jon Volodarsk W o ł y ń s k i , obwód Ż y t o m i e r z ) , odkryte przez V. Piasetskiego w 1972 rokuw dorzeczu Irszy, u w a ż a n e b y ł o za naj dalej na p ó ł n o c n y - w s c h ó d w y s u n i ę t y punkt osadni
czy tej kultury (Telegin 1979, 232-233; K o z ł o w s k i 1985, 65-66). Z kolei stanowisko w miej
s c o w o ś c i Maynova Balka (rejon Anan'yiv, obwód Odessa), odkryte przez S. Dvorianinova
w 1976 roku na obszarze m i ę d z y Bohem a Dniestrem, u c h o d z i ł o za najbardziej na p o ł u d niowy-wschód zlokalizowany punkt osadniczy KCWR (Dvorianinov 1982; Larina et al.
1999). Ostatnio jednak odkryto stanowisko tej kultury p o ł o ż o n e jeszcze bardziej na wschód
- w m i e j s c o w o ś c i Vita-Poshtova niedaleko Kijowa (ryc. 1B).
P O Ł O Ż E N I E STANOWISKA
Stanowisko 2 w m i e j s c o w o ś c i Vita-Poshtova l e ż y 1,5 km na p o ł u d n i o w y - w s c h ó d od za
b u d o w a ń tej wsi w rejonie Kijów-Svyatoshyn, obwodu kijowskiego. J e d n o c z e ś n i e jest ono
p o ł o ż o n e ok. 8,5 km na p o ł u d n i o w y zachód od Kijowa. Niewielkie obszarowo stanowisko
usytuowane jest na zboczu doliny lewego brzegu bezimiennego cieku, prawego d o p ł y w u rzeki Vita (ryc. 2), która jest z kolei prawynl d o p ł y w e m Dniepru. O d l e g ł o ś ć stanowiska do
doliny Dniepru wynosi10
km. ObszarW y ż y n y P r z e d d n i e p r z a ń s k i e j , na
którym znajdujes i ę opisywane stanowisko, usytuowany jest przy p ó ł n o c n e j granicy strefy laso-stepu. Wy
ż y n ę pokrywa p ł a s z c z lessu. L e ż y ona na p o ł u d n i e od rzeki Vita. Na p ó ł n o c od niej za
czyna s i ę natomiast Polesie K i j o w s k o - Ż y t o m i e r s k i e , b ę d ą c e c z ę ś c i ą strefy n i ż o w e j , r o z c i ą g a j ą c e j s i ę do B a ł t y k u .
HISTORIA ODKRYCIA
Przez d ł u ż s z y czas na terenie stanowiska s w o j ą b a z ę m i a ł a jednostka wojskowa. Po li
kwidacji garnizonu obszar ten przeznaczony z o s t a ł pod budownictwo letnich domków. Ze
s p ó ł Biura Ochrony Zabytków Archeologicznych, b ę d ą c y c z ę ś c i ą kijowskiego o d d z i a ł u re
gionalnego O ś r o d k a Dziedzictwa Kulturowego, pod kierunkiem P. Pokasa w y e g z e k w o w a ł
8/3/2019 Vita-Poshtova 2 - New The Easternmost Site of The Linear Band Pottery Culture
Stanowisko 2 w m i e j s c o w o ś c i Vlta-Poshtova 2 na Ukrainie 217
przeprowadzenie ratowniczych b a d a ń wykopaliskowych przed r e a l i z a c j ą wspomnianej in
westycji latem 1995 roku. Odkryli oni nieliczne zabytki KCWR, kultury trzcinieckiej i z okre
su ś r e d n i o w i e c z a . Niektóre partie stanowiska z o s t a ł y zniszczone. M a t e r i a ł y odkryte z o s t a ł y na powierzchni ok. 1,5 ha w ś r ó d ruin budowli, asfaltowych jezdni i r ó ż n y c h d o ł ó w . W miej
scach gdzie m o ż l i w e b y ł o przeprowadzenie b a d a ń z a ł o ż o n o 22 wykopy s o n d a ż o w e o po
wierzchni 2,5-3 m2• Zadokumentowano w nich 3 warstwy. W stropie w y s t ę p o w a ł brunatny
humus o m i ą ż s z o ś c i 20 - 4 0 cm. P o n i ż e j z a l e g a ł a warstwa jasno-szarego, zglinionego pia
sku o m i ą ż s z o ś c i 20 -50 cm. Na g ł ę b o k o ś c i 60 - 80 cm zaobselWowano w a r s t w ę czelWono
b r ą z o w y c h orsztynów. W wykopach z r e g u ł y nie z a l e g a ł ż a d e n m a t e r i a ł zabytkowy. Tylko
w dwóch s o n d a ż a c h odkryto 6 fragmentów ceramiki r ó ż n e j chronologii. B y ł y one zdepono
wane w humusie i w warstwie zglinionego piasku. Prawdopodobnie warstwa kulturowa na
tym stanowisku z o s t a ł a c a ł k o w i c i e zniszczona przed p r z y s t ą p i e n i e m do b a d a ń wykopali
skowych. W z w i ą z k u z takimi wynikami teren stanowiska z o s t a ł zwolniony do realizacji
prac budowlanych. W latach 1996 i 1997 autor p r o w a d z i ł nadzory archeologiczne prowa
dzonych prac ziemnych, w wyniku których z a r e j e s t r o w a ł dalsze zabytki. Na omawianym
stanowisku odkryto ł ą c z n i e 11 artefaktów krzemiennych i 82 fragmenty ceramiki.
INWENTARZ KAMIENNY
N a r z ę d z i a kamienne wykonane z dobrej j a k o ś c i " w o ł y ń s k i e g o " krzemienia baIWY
szarej i b r ą z o w e j , p o c h o d z ą c e g o z kredowych z ł ó ż W y ż y n y W o ł y ń s k o - P o d o l s k i e j . Z e s p ó ł zabytków kamiennych jest reprezentowany przez jeden drapacz na wiórze (ryc. 3: 1), jeden
wiórek z w n ę k ą (ryc. 3: 4), dwa fragmenty wiórów (ryc. 3: 2, 3) i siedem o d ł u p k ó w . Przy
p i ę t k o w a c z ę ś ć jednego cienkiego wióra ma stromy retusz w miejscu z ł a m a n i a i powierzch
niowy, p ł a s k i retusz na stronie spodniej jednego boku (ryc. 3: 2). K r a w ę d z i e boczne jed
nego wióra i p i ę c i u o d ł u p k ó w retuszowane nieregularnym retuszem (ryc. 3: 4-9).
Prawdopodobnie regularne, cienkie wióry o r ó w n o l e g ł y c h bokach znalezione na oma
wianym stanowisku wytworzone z o s t a ł y przy u ż y c i u techniki naciskowej. Dlatego t e ż na
l e ż y s ą d z i ć , retuszowane n a r z ę d z i a na wiórach tego typu z w i ą z a n e z c e r a m i k ą neoli
t y c z n ą · W czasach istnienia kultury trzcinieckiej technika wiórowa z a n i k ł a . O d ł u p k i m o g ą n a l e ż e ć do inwentarza neolitycznego b ą d ź z epoki b r ą z u .
CERAMIKA
W i ę k s z o ś ć fragmentów ceramiki datowana jest na neolit. Tylko trzy z nich, nieorna
rnentowane, ł ą c z ą s i ę ze ś r e d n i o w i e c z e m . Z k u l t u r ą t r z c i n i e c k ą z w i ą z a n y jest natomiast
jeden zdobiony fragment wylewu naczynia. Ceramika neolityczna ze w z g l ę d u na cechy
technologiczne dzieli s i ę na 4 grupy.
Grupa pielWsza s k ł a d a s i ę z 28 fragmentów ceramiki o jednobalWnych p r z e ł a m a c h i o szarych lub s z a r o - b r ą z o w y c h balWach z e w n ę t r z n y c h ś c i a n e k . Masa ceramiczna z o s t a ł a
8/3/2019 Vita-Poshtova 2 - New The Easternmost Site of The Linear Band Pottery Culture
Stanowisko 2 w m i e j s c o w o ś c i V ł t : a - P o s h t o v a 2 na UkraInie 219
d ł u ż e j n i ż na obszarach ś r o d k o w o e u r o p e j s k i c h , tj. r ó w n i e ż w okresie fazy ż e l i e z o w s k i e j ( K o z ł o w s k i 1985, 69; Kadrow, Z a k o ś c i e l n a 2000, 190-192). Ceramika grupy drugiej od
powiada ceramice "kuchennej" KCWR.
IMPORTY CZY T E Ż Ś W I A D E C T W O OSADNICTWAL U D N O Ś C I KCWR?
Tak jak j u ż o tym wspomniano, m a t e r i a ł y ze stan. 2 w m i e j s c o w o ś c i Vita-Poshtova re
p r e z e n t u j ą najbardziej na wschód w y s u n i ę t y punkt osadniczy KCWR. Stanowisko to po
ł o ż o n e jest na terytorium kultury dniepro-donieckiej (dalej: KDD). W y ł a n i a s i ę w i ę c pytanie
czy opisane w y ż e j fragmenty ceramiki KCWR p o j a w i ł y s i ę na tym stanowisku tylko jako
"importy", czy t e ż one ś w i a d e c t w e m pobytu grup ludzkich KCWR? Za d r u g ą z wymie
nionych hipotez p r z e m a w i a j ą trzy argumenty. Po pierwsze stanowisko Vita-Poshtova 2 po
ł o ż o n e jest wysoko nad m a ł y m strumieniem z dala od rzeki. Natomiast wszystkie stanowiska
KDD ulokowane na piaszczystych wyniesieniach w dolinach rzek lub na niskich, piasz
czystych terasach wielkich rzek i jezior. Po drugie, na omawianym stanowisku m a t e r i a ł KCWR z a l e g a ł bez kontekstu zabytków innych kultur neolitycznych. Po trzecie, wszystkie
n a r z ę d z i a krzemienne z omawianego stanowiska wykonane z dobrej j a k o ś c i importowa
nego surowca, którego wychodnie z n a j d u j ą s i ę na obszarze zachodniej Ukrainy. Wyroby
z tego typu surowca n a l e ż ą do w y j ą t k ó w w inwentarzach KDD z regionu kijowskiego. Prze
ciwnie, zdecydowana w i ę k s z o ś ć m a t e r i a ł ó w kamiennych tej kultury wykonana z o s t a ł a z lo
kalnego krzemienia niskiej j a k o ś c i , w y s t ę p u j ą c e g o w postaci d u ż y c h , matowych otoczaków
ż ó ł t e j , szarej lub czerwonej barwy.
Z p o w y ż s z y c h r o z w a ż a ń n a l e ż y w n o s i ć , omawiane m a t e r i a ł y r e p r e z e n t u j ą pozo
s t a ł o ś c i najbardziej na wschód p o ł o ż o n e j osady l u d n o ś c i kultury ceramiki w s t ę g o w e j rytej.
PROBLEM KONTAKTÓW ~ I Ę D Z Y P O P U L A C J Ą KCWRNA UKRAINIE A L U D N O S C l Ą S Ą S I E D N I C H KULTUR
Niestety zbiór zabytków KCWR ze stanowiska Vita-Poshtova 2 nie jest zbyt liczny. Nie
mniej stanowisko to jest bardzo w a ż n e , pozwala nam bowiem na r e j e s t r a c j ę d a l e k o s i ę ż n e j ekspansji populacji KCWR z W o ł y n i a w kierunku wschodnim na obszar d n i e p r z a ń s k i . Re
gion docelowy wspomnianej ekspansji jest bardzo o d l e g ł y od terenów macierzystych
KCWR. W y ł a n i a s i ę w i ę c problem kontaktów l u d n o ś c i tej kultury z populacjami miejsco
wych kultur. Na terenie Ukrainy mamy w tym czasie do czynienia z populacjami kultury
b u g o - d n i e s t r z a ń s k i e j (dalej: KBD) na p o ł u d n i u , kultury p r y p e c k o - n i e m e ń s k i e j (w termi
nologii M. Czarniauskiego, dalej: KPN) na p ó ł n o c y i z KDD na wschodzie.
Dowody na wzajemne kontakty m i ę d z y grupami KCWR i KBD dobrze znane. Do naj
w a ż n i e j s z y c h n a l e ż ą importy ceramiki KBD znalezione na osadach KCWR w takich miej-
8/3/2019 Vita-Poshtova 2 - New The Easternmost Site of The Linear Band Pottery Culture
s c o w o ś c i a c h jak Maynova Balka i Gura Camencii VI (Larina 1999, 103, 104; Larina et all.
1999, 19, 20) oraz fragmenty ceramiki KCWR na osadach KBD w Bazkov Ostrov (Danilen-
ko 1969, 66, 156), Soroca V (Markievich 1974, 116) i Tatarauca Noua XV (Larina et al.
1999, 19; Wechler 2001, 273). Niedawno temu L. Zaliznyak i M. Tovkaylo z n a l e ź l i frag-
menty ceramiki KCWR na wielokulturowym stanowisku 3 wm i e j s c o w o ś c i
Dobrianka,p o ł o ż o n y m nad r z e k ą Tikych (rejon Talne, oblast' Cherkasy). Tovkalyo przypuszcza, ce-
ramika ta ł ą c z y s i ę z osadnictwem p ó ź n e j ( s a w r a ń s k i e j ) fazy KBD, która r ó w n i e ż z o s t a ł a odkryta na omawianym stanowisku (ustna informacja M. Tovkalyo). W opinii J. K. Ko-z ł o w s k i e g o i o. Lariny o b e c n o ś ć pewnych cech n a r z ę d z i krzemiennych odkrywanych na
osadach KCWR nad Dniestrem jest efektem w p ł y w u KBD lub rezultatem asymilacji miej-
scowych s p o ł e c z n o ś c i mezolitycznych przez grupy KCWR ( K o z ł o w s k i 1985, 68; Larina
1999,50).
W e d ł u g J. K. K o z ł o w s k i e g o jeden z fragmentów ceramiki KCWR, zdobiony ornamen-
tem nutowym, odkryty na osadzie tej kultury w m i e j s c o w o ś c i Kotovanie k o ł o Drohobycza
nad górnym Dniestrem, jest c z ę ś c i ą unikalnego naczynia z ostrym dnem, którego forma
z o s t a ł a z a p o ż y c z o n a z tradycji KBD ( K o z ł o w s k i 1985, 68, 69, ryc. 11: 2). W e d ł u g mnie jest
to jednak fragment c z ę ś c i przydennej naczynia mieszkowatego (TaschengefiijJ). Podobne
naczynie z t r ó j k ą t n y m dnem i z pionowymi p r z e k ł u c i a m i n a r o ż n i k ó w z o s t a ł o znalezione na
osadzie w m i e j s c o w o ś c i Girka Polonka na W o ł y n i u (Piasetskiy, Okhrimenko 1990, 76, ryc.
5: 25)· Naczynia tego typu w kulturach neolitycznych k r ę g u a n a t o l i j s k o - b a ł k a ń s k o - n a d dunajskim s p e ł n i a ł y prawdopodobnie funkcje rytualne (por. Pyzel2001, 105, 106) i nie na-
l e ż y ł ą c z y ć ich pojawienia s i ę z w p ł y w a m i s ą s i e d n i c h kultur neolitycznych.
Brakuje natomiast jakichkolwiek, dobrze udokumentowanych dowodów na kontakty
m i ę d z y kolonistami KCWR a miejscowymi populacjami KDD i KPN. Nie zanotowano do-
tychczas o b e c n o ś c i ceramiki KCWR na osadach wymienionych kultur. Na pierwszy rzut
oka potwierdzeniem takich relacji m o g ł a b y b y ć o b e c n o ś ć kilku n a r z ę d z i z krzemienia wo-
ł y ń s k i e g o , odkrytych na osadach KDD. W Polsce analiza surowców kamiennych na nie-
których stanowiskach KCWR i p ó ź n o m e z o l i t y c z n e j kultury j a n i s ł a w i c k i e j z a o w o c o w a ł a k o n k l u z j ą o wymianie dobrej j a k o ś c i krzemieni (czekoladowego oraz obsydianu) m i ę d z y populacjami obu wymienionych kultur ( K o z ł o w s k i , K o z ł o w s k i 1977, 263). Na terenach
Ukrainy sytuacja jest jednak bardziej skomplikowana. Na terenie Polesia W o ł y ń s k i e g o w s p ó ł w y s t ę p u j ą licznie stanowiska kultury j a n i s ł a w i c k i e j i KPN, a na Polesiu Kijowsko-
Ż y t o m i e r s k i m pierwszej z wymienionych kultur t o w a r z y s z ą punkty osadnicze KDD (Ga-
skevych 2001,62-66). Tak w i ę c o b e c n o ś ć n a r z ę d z i wykonanych z krzemienia w o ł y ń s k i e g o na niektórych osadach KDD m o ż n a u z n a ć za rezultat kontaktów z k u l t u r ą j a n i s ł a w i c k ą , a nie tylko z KCWR.
Nie ma r ó w n i e ż ś l a d ó w kontaktów m i ę d z y miejscowymi s p o ł e c z n o ś c i a m i zbieracko-
ł o w i e c k i m i a rolnikami z zachodu na stanowiskach KCWR na p ó ł n o c n e j Ukrainie. Nie za-
rejestrowano t a k ż e importów ceramiki z obszarów KDD i KPN, które by w y k a z y w a ł y ł ą c z n e cechy KCWR i s ą s i e d n i c h kul tur neolitycznych.
8/3/2019 Vita-Poshtova 2 - New The Easternmost Site of The Linear Band Pottery Culture
Stanowisko 2 w m i e j s c o w o ś c i VIta-Poshtova 2 na Ukrainie 221Tak w i ę c obecnie m o ż n a jedynie w materiale archeologicznym p o ś w i a d c z y ć kontakty
m i ę d z y populacjami KCWR i KBD. Rodzi s i ę pytanie dlaczego nie ma materialnych do-
wodów na podobne kontakty z KPN i KDD? M o ż e to w y n i k a ć z kilku powodów.
RolnikówKCWR i n t e r e s o w a ł y przede wszystkim dogodne do upraw gleby. Z n a j d u j ą s i ę
onena
lessowych terenach strefyl e ś n o - s t e p o w e j
Ukrainy. Tew ł a ś n i e
obszary okupowaneb y ł y przez l u d n o ś ć KBD. P o c z ą t k i tej kultury z w i ą z a n e z e k s p a n s j ą l u d n o ś c i kultury C r i ~ na wschód. Dlatego t e ż w czasie gdy grupy KCWR p o j a w i ł y s i ę na terenie Ukrainy, poziom
rozwoju m i e s z k a ń c ó w dorzecza Bohu i Dniestru b y ł w y ż s z y od s p o ł e c z n o ś c i Polesia czy ob-
szarów n a d d n i e p r z a ń s k i c h . Ich stanowiska b y ł y lokowane na nieurodzajnych, piaszczy-
stych glebach. D u ż a r ó ż n i c a zaawansowania cywilizacyjnego u t r u d n i a ł a kontakty m i ę d z y rolnikami KCWR, a ł o w c a m i i zbieraczami KPN i KDD. Dlatego t e ż kontaktów m i ę d z y wspomnianymi ugrupowaniami nie b y ł o wcale lub b y ł y one mniej intensywne, n i ż kon-
takty m i ę d z y KCWR a KBD.
Nie jest wykluczone, za brak dowodów na kontakty m i ę d z y l u d n o ś c i ą omawianych
kultur odpowiedzialny jest stan b a d a ń . Stanowiska KBD badane lepiej n i ż stanowiska
strefy l e ś n e j Ukrainy. W znacznej mierze jest to t a k ż e spowodowane gorszymi warunkami
przetrwania p o z o s t a ł o ś c i osadnictwa na obszarach piaszczystych. Najpewniej jednak
wszystkie wymienione w y ż e j czynniki p r z y c z y n i ł y s i ę do opisanej sytuacji. Udzielenie bar-
dziej precyzyjnych odpowiedzi b ę d z i e m o ż l i w e po p o d j ę c i u dalszych b a d a ń .
Na j ę z y k polski t ł u m a c z y ł S ł a w o m i r Kadrow