· Web viewKey Word: Air pollution,PM,lung and heart problems,BenMAP. ... Health Effects of Air Pollution, European Environment Agency (2005), Environment and Health.

اثرات ریزگردها بر سالمتی انسان،بیماری ها و راهکارهای کنترل ،دانش آموخته کارشناسی ارشد مهندسی منابع طبیعی،گرایش محیط زیست دانشگاه1سیده الهام یوسفینویسندگان:

تهران؛

فرهاد نژادکورکی،استادیار گروه محیط زیست دانشگاه یزد

چکیده

آلودگی هوا اثراتی در غالب مقیاس محلی تا جهانی دارد.در بین آالینده های هوا،ریزگردها از اهمیت ویژه ای برخوردار است.ریزگردها معموال باعث تشدید برخی مشکالت و بیم@@اری ه@@ا می ش@@ود و ب@@ا

ب@ر س@المتPMامراض قلبی،ریوی و مرگ و میر ه@ا مرتب@ط اس@ت.در این مقال@ه س@عی ش@د اث@@رات ب@@ر کودک@@ان PMانسان مطالعه شود. از جمله این اثرات بیماری های قلبی،ریوی ،سرطانها و اثرات

بود.سپس نتایج برخی پژوهش ها در مورد این اثرات بررسی گردید.همچنین ب@@رخی راهکاره@@ا ب@@رای بر سالمتیPM مورد مطالعه قرار گرفت.با توجه به اثرات مضر BenMAP از جمله PMمطالعه اثرات

انسان ها،انجام پژوهش هایی در این زمینه ب@@ه وی@@ژه در ش@@هرهایی ک@@ه دارای س@@طوح ب@@االیی از اینآالینده است ضروری به نظر می رسد.

BenMAP؛بیماری های قلبی و ریوی؛PMآلودگی هوا؛کلمات کلیدی:

-مقدمه1

آلودگی هوا در بخش تروپوسفر اثراتی را در غ@@الب مقی@@اس ه@@ای محلی ت@@ا جه@@انی دارد.ریزگرده@@ای موجود در هوابه تنهایی منبع آالینده نیست و بیشتر به حالت زیرمجموعه ای از آالینده های حاصل از ف@@رم ه@@ای م@@ایع ی@@ا جام@@د می باش@@د.منش@@ا ریزگرده@@ا ممکن اس@@ت ب@@ه دو ص@@ورت اولی@@ه ی@@ا ثانوی@@ه باشد.ریزگردهای با منشا اولیه به صورت مستقیم از منابع نش@ر آالین@@ده س@اتع می ش@ود، در حالیک@ه ریزگردهای با منشا ثانویه حاصل واکنش های یکسری از گازها در جو اس@@ت.در این م@@ورد می ت@@وان واکنش بین آمونیاک و اکسیدهای نیتروژن ی@@ا س@@ولفور را مث@@ال زد ک@@ه ب@@اعث تش@@کیل ریزگرده@@ا می

].1شود[ میک@@رون ت@@ا005/0معموال ریزگردها طبق اندازه آن ها طبقه بندی می شود.ان@@دازه قط@@ر آن ه@@ا از

و ذراتی2PM10 میکرون کم@تر اس@ت ب@ه 10 میکرون متغیر است.ذراتی که اندازه قطر ان ها از 100 و ذراتPM2.5 اش@@اره دارد.ذرات ری@@ز معم@@وال ب@@ا PM2.5 میکرون کمتر باش@@د ب@@ه 5/2که قطر آن ها از

].2 مرتبط است[ PM0.1فوق ریز با متنوع است.این منابع ممکن است منشا طبیعی داشته باشد مانند طوفان ه@@ا،امالحPMمنابع انتشار

دریا و گرده گیاهان؛ یا از فرآیند احتراق حاصل شود مانند آتش سوزی جنگل ها،پخت و پز،سوزاندن ]وس@@ایل نقلی@@ه س@@نگین از2زباله ها،نیروگاه های برق و منابع سیار مانند اتوموبیل ها و کش@@تی ه@@ا[

].3 و ناکس است[ PMعوامل مهم انتشار میک@@رون در محی@@ط ه@@ای آزمایش@@گاهی توس@@ط عم@@ل تبخ@@یر و01/0ریزترین ذرات ب@@ه ان@@دازه ه@@ای

بالفاصله سرد ک@@ردن ایج@@اد ش@@ده ان@@د.در ص@@ورتیکه تولی@@د چ@@نین ذرات ری@@زی ب@@ه وس@@یله ه@@ر فرآین@@د ].به دلیل ابعاد بسیار کوچک ریزگردها، سرعت انتشار آن ها بسیار پایین4مکانیکی غیر ممکن است[

است به طوریکه اکثر آن ها به صورت معلق در هوا باقی می ماند. ریزگردها معموال باعث تشدید برخی مشکالت و بیماری ها می شود و با مرگ و میر مرتب@@ط اس@@ت[

].ریزگردها باعث تعطیلی روزهای کاری و مدارس،افزایش هزینه های دارو و درمان و حتی م@@رگ5 درصد کانون گرد وغبار کشور ایران90 ].طبق مطالعات و بررسی ها بیش از 6زودرس می شود[

،مربوط ب@ه کش@ورهای همس@ایه ای@@ران می ش@ود و بیش@تر گ@رد و غباره@ا از ج@انب ع@راق،س@وریه و [email protected] نویسنده مسئول، ایمیل:1

2 Particulate Matter

عربستان وارد ایران می ش@@ود.ریزگرده@@ای وارد ش@@ده ب@@ه ای@@ران دارای دو س@@اخنار رس@@ی و س@@یلتی اس@@ت.غباره@@ای ورودی از عربس@@تان ک@@ه بیش@@تر وارد خوزس@@تان می ش@@ود از ن@@وع س@@یلتی اس@@ت و ماندگاری کمتر و مسلما خطرات کمتری دارد.اما غبارهای ورودی از سمت عراق بیشتر رسی است و بسیار خطرناک تر از ذرات سیلتی می باشد.این غبارها به علت اس@@تفاده از س@@الح ه@@ای میک@@روبی

].7 ساله،متاسفانه آلوده به م@@واد ش@@یمیایی،میک@@روبی و رادی@@و اک@@تیو می باش@@د[ 8در دوران جنگ بنابراین انجام مطالعات گسترده روی ریزگردها و آثار آن بر محیط زیست به ویژه در کش@@ور ای@@ران

امری ضروری به نظر می رسد.- روش ها و مواد2

در این مقاله سعی شد پژوهش های مختلف در مورد ریزگردها مورد بررس@@ی ق@@رار بگ@@یرد و اث@@راتآن روی انسان مطالعه شود.

PM- حدود مجاز آالینده 2-1

باش@@دخطری0-50 نشان داده شده اس@@ت.هنگ@@امی ک@@ه ش@@اخص PM حدود مجاز آالینده 1در جدول ، این نکت@@ه قاب@@ل ذک@@ر اس@@ت ک@@ه اف@@راد51-100سالمتی انسان را تهدید نمی کند.در م@@ورد ش@@اخص

تذکر می دهد افراد با بیماری ه@@ای101-150حساس فعالیت های سنگین را کاهش دهند و شاخص بی@@ان151-200قلبی و تنفسی،سالمندان و کودکان باید فعالیت های سنگین را کاهش دهند.شاخص

گر این است که افراد با بیماری های قلبی و تنفسی،سالمندان و کودکان باید از فعالیت های سنگین تذکر می ده@@د201-300اجتناب کنند و سایر افراد فعالیت های سنگین خود را کاهش دهند.شاخص

افراد با بیماری های قلبی-تنفسی،سالمندان و کودک@@ان بای@@د از انج@@ام فع@@الیت ه@@ای ف@@یزیکی ب@@یرون ].5اجتناب کنند و تمام افراد از فعالیت های سنگین اجتناب ورزند[

PM- راهنمای کیفیت هوا برای آالینده 1جدول

کیفیت هواشاخص کیفیت هواخوب50-0

متوسط100-51غیر سالم برای گروه های حساس150-101غیر سالم200-151بسیار ناسالم300-201

بر سالمت انسان PM- اثرات 2-2

1DPM-اثرات کوتاه مدت2-2-1

می توان@@د ب@@اعثDPMمطالعات انجام شده روی انسان ها و حیوانات نشان داد که برخی از ان@@واع بروز یک پاسخ آلرژیک ابتدایی شود یا باعث تشدید پاسخ های ایمنی به دیگر آلرژن ه@@ا گ@@ردد.اث@@رات

DPMروی انسان ها می تواند باعث تولید آنتی ب@ادی و دیگ@@ر واکنش ه@@ای مرتب@@ط ب@@ا آس@م ش@ود.در به ط@@ور مع@@نی داری ب@@اعث اف@@زایشDPMموقعیت های زمانی یکسان در مقایسه با دیگر آلرژن ها،

].8تولید آنتی بادی می شود[ انجام داده و معتقد استDPMسازمان حفاظت امریکا تحقیقات زیادی در مورد اثرات ایمنولوژیک

64رابطه مهمی بین سالمت عمومی و حساسیت های باالی آلرژیک در جمعیت آمریکا وجود دارد) ( که رابطه بالقوه ای با آالینده های دیزلی دارد و باعث افزایش تشدید آسم در جمعیت22فایل

].9انسانی شده است[11 Diesel Particulate Matter

PM- اثرات بلند مدت 2-2-2

% اف@@زایش م@@رگ و م@@یر مرتب@@ط26و س@@ولفات ب@@ا PM2.5محقق@@ان یافت@@ه ان@@د ک@@ه س@@طوح ب@@االی است.بیشترین علل مرگ و میر،بیماری های قلبی و ریوی است.مطالعات حاکی از آن است ک@@ه در آمریکای ش@مالی ب@@ه علت ریزگرده@ا،س@ولفات و اس@دیته ب@@اال کودک@@ان ب@ه برونش@@یت م@زمن،ک@اهش عملکرد شش ها و ظرفیت آن ها و کاهش رشد آنها می ش@@وند.همچ@@نین ش@@یوع ب@@رخی بیم@@اری ه@@ا مانند سزطان شش به علت ریزگردها و برخی عادات غلط در ش@یوه زن@@دگی مانن@@د س@یگار گ@@زارش

].10شده است[ - بیماری های مرتبط با ریزگردها2-3

- بیماری های قلبی-عروقی2-3-1

و رابطه آن با بیماری های قلبی ب@@ود.بخش@@ی از م@@رگ وPM،مدارکی دال بر تاثیر 1990قبل از نیمه ، Meus،Belgiumمیرهای حوادث دره Donara،PAو لندن مرتبط با بیماری های قلبی و تنفسی شناخته

شد.طبق برخی بررسی ها آلودگی های شدیدتر بیشتر با مرگ بر اثر بیماری های قلبی مرتبط بود تا در بلند مدت در امراض و مرگ و PMبیماری های تنفسی.مطالعات نشان داده است که آالینده های

].11میرهای حاصل از بیماری های قلبی نقش دارد [ در بلند مدت موجب ایسکمیای قلبی، آریتمی قلب، سکته و مرگ و میره@@ای ناش@@ی ازPM2.5همچنین

و مرگ و میر ناشی از ایسکمیای قل@@بیPM2.5 ].یک رابطه قوی بین 12بیماری های قلبی می شود [ ب@اعثPM ]. فرض@یات معت@بری اس@ت ک@ه بی@ان می کن@@د 13در مرکز لس آنجلس ب@@ه دس@ت آم@د [

].14تغییرات ناسازگار در دستگاه عصبی خودمختار قلب می شود[ - بیماری های تنفسی2-3-2

به مدت طوالنی اثراتی مشابه با عوارض سیگار اما با درجه خفیفتر رویPMدر معرض قرار گرفتن دربلند مدت باعث ک@@اهش ک@@ارایی ش@@ش ه@@ا و PM ]تحقیقات نشان می دهد اثرات 15ریه ها دارد[

اف@@زایش عالیم بیم@@اری ه@@ایی چ@@ون س@@رفه م@@زمن،برونش@@یت و ام@@راض قفس@@ه س@@ینه می ش@@ود [16،17،18،19،20،21.[

و دیگ@@ر PMتحقیقاتی که در مورد کودکان در کالیفرنیای جنوبی انجام گرفته ح@@اکی از آن اس@ت ک@@ه آالینده های ناشی از احتراق به طور معنی داری ب@@ا ن@@رخ ک@@اهش عملک@@رد ش@@ش در کودک@@ان مرتب@@ط

بر شش ها آسیب به اکسیژن رس@@انی و الته@@اب آن ه@@ا، ک@@اهشPM .]از دیگر اثرات 22،23است [ ]. ریزگردها موجب ک@@اهش وزن تنفس@@ی11عملکرد آن ها، اختالل در تنفس و هیپوکسی می باشد[

].10می گردد [ - سرطان ها2-3-3

ناش@@ی از اح@@تراقPM و ارتباط با سرطان ریه، به نتیجه قطعی نرسیده است.PMتحقیقات در مورد و آلودگی هوا به میزان محدودی باعث افزایش ن@@رخ س@رطان ری@ه می گ@ردد. عوام@ل زی@ادی ب@@اعث بروز مشکل در مورد این بررسی می گردد.یکی از این موارد، کشیدن سیگار است.هر پژوهشی که

و سرطان ریه ص@@ورت می گ@@یرد بای@@د ب@@ه موض@@وع س@@یگار و ح@@تی ب@@اقیPMدر آن مطالعه در مورد ].11ماندن اثر آن توجه ویژه داشته باشد[

ب@@ه دس@@ت آم@@دهPM2.5یا PM10طبق برخی تحقیقات رابطه معنی داری بین در معرض قرار گرفتن با است.همچنین طبق برخی موارد رابطه ای بین آلودگی هوای ترافیک و سرطان ریه در اف@@راد ب@@الغ و سرطان های کودکان به دست آمده است.در این تحقیقات از سامانه اطالعات جغرافیایی به منظور تهی@@ه نقش@@ه ه@@ای توزی@@ع ترافی@@ک و تخمین س@@طوح اثرگ@@ذاری روی س@@اکنین اس@@تفاده گردی@@د. در این تحقیقات از دی اکسید نیتروژن و تراکم ترافیک بعنوان شاخص های مرتبط با آل@@ودگی ه@@وا اس@@تفاده

نب@@ود.در اک@@ثر این تحقیق@@ات رابط@@ه مع@@نی داری بینPMشده بود ولی در هیچکدام اطالع@@ات پ@@ایش

ترافیک و سرطان ریه یا لوسمی کودکان و لیمفوما به چشم می خورد. این مطالعات نش@@ان داد ه@@ر و سرطان وجود ندارد اما ذرات فوق ریزی ک@@ه م@@اده متش@@کله آن ه@@ا PMچند رابطه مستقیمی بین

ناکس و دی اکسید سولفور است ، از منابعی مثل وس@@ایل نقلی@@ه متص@@اعد می ش@@ود و احتم@@ال دارد].10و ابتال به سرطان ثابت کند [ PMنتایج تحقیقات آینده مدارکی را برای ارتباط انتشار

- اثر ریزگردها روی کودکان2-4

روی کودک@@ان ب@@ا ک@@اهش عملک@@رد ش@@ش ه@@ا و رش@@د آن ه@@ا،اف@@زایش بیم@@اری ه@@ای PMاث@@رات تنفس@@ی،اف@@زایش غیبت در م@@دارس و مراجع@@ه بیمارس@@تانی ب@@ه دلی@@ل بیم@@اری ه@@ای تنفس@@ی هم@@راه است.آلودگی هوا از عوامل مرگ و میر اطفال و کودکان شناخته شده اس@@ت.اف@@زایش م@@رگ و م@@یر

هم مشاهده شد.همچ@@نین مطالع@@ات نش@@ان می ده@@د1952کودکان در حادثه مه دود لندن در سال 11 قوی تر است و با مرگ و میرهای ناشی از اختالل در دستگاه تنفسی مرتبط اس@@ت [ PMکه اثر

.[ PM10و ناراحتی های تنفسی کودکان وج@ود دارد. PMمطالعات نشان می دهد رابطه معنی داری بین

با کاهش عملکرد شش ها و افزایش انواع جدیدی از آسم رابطه مع@@نی داری دارد.مطالع@@ات ح@@اکی از آن است که کودکانی که بیماری آسم دارند یا مدت زمان بیش@@تری را ب@@یرون س@@پری می کنن@@د در

].10معرض خطر بیشتری قرار دارند [ کودکان نسبت به افراد بزرکسال بیشتر در معرض خط@@ر ق@@رار دارن@@د.آنه@@ا اغلب اوق@@ات بیش@@تری را

DPMنسبت به بزرگساالن در بیرون سپری می کنند.کودکان از افراد بالغ فعال ت@@ر هس@@تند و م@@یزان باالتری را استنشاق می کنند. به عالوه به دلیل اینکه جثه کوچکتری دارند نسبت باالتری از هوا را در

% بیشتر برای هر واحد وزن بدن(.بنابراین استنش@@اق50مقایسه با بالغین تنفس می کنند)نزدیک به DPMتوسط آنها باالتر است. به دلیل اینکه اندام ها،دستگاه تنفس و سیستم ایمنی کودکان در ح@@ال

داشته باشند. به دلیل اینکه شش ه@@ای آنDPMرشد است ممکن است حساسیت بیشتری نسبت به ها در حال رشد است میزان بیشتری از مشتق پذیری سلول ها،تقسیم سلولی نایژه ه@@ا وآلوئ@@ول را

می ش@ود و ب@@اعث می ش@ودDPMدارد و همین امر موجب حساسیت ب@االتر آن ه@ا در مقاب@ل اث@@رات ].24نسبت به بالغین سلول های سرطانی بیشتر رشد کنند[

-نتایج3

بر سالمت انسان ها،تحقیقات متنوعی صورت گرفته است.در این بخشPMدر مورد بررسی اثرات تعدادی از نتایج به دست آمده از این پژوهش ها گردآوری شده است.

]11 [ بر مرگ و میرPM- برخی ار نتایج به دست آمده از روش مطالعه سری های زمانی در مورد اثرات 1شکل

]11[ در بلند مدت بر انسان هاPM- برخی نتایج به دست آمده از مطالعه اثرات 2شکل

- بحث و نتیجه گیری4

ریزگردها اثرات مهمی روی سالمتی انس@ان ه@@ا دارد و ب@اعث اف@زایش بیم@اری ه@ایی چ@ون ام@راض قلبی،تنفسی و سرطان ها می شود که عالوه بر کاهش کیفیت زن@@دگی انس@@ان ه@@ا، ب@@اعث می ش@@ود جامعه نیز هزینه هایی متحمل شود.این هزینه ها ب@@ه دو ص@@ورت مس@@تقیم و غ@@یر مس@@تقیم اس@@ت.ب@@ه صورت مستقیم به دلیل خدمات بیمارستانی و دارویی است و به دلیل غیر مستقیم به دلیل تعطیلی ادارات و مدارس در روزهای آلوده یا کسالت ن@@یروی فع@@ال جامع@@ه و ک@@اهش کیفیت خ@@دمات انج@@ام

PMشده توسط آن ها می باشد. بنابراین بررسی راهکارهایی به منظور کاهش مضرات آالینده های ضروری به نظر می رسد.

- بررسی راهکارها4-1-1

در واشنگتن از آن استفادهPMدر این بخش به شیوه های مطالعاتی مفیدی که برای بررسی اثرات اشاره می شود. PMشده است و همچنین یکسری پیشنهادات به منظور کاهش اثرات

در واشنگتنPM- روش هزینه/منفعت به منظور بررسی اثرات 4-1-1

سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا برای آنالیز و تخمین مزایای حاصل از ک@@اهش آل@@ودگی ه@@وا از برنامه ای اس@ت ک@ه اث@رات بهداش@تی و هزین@ه ه@ایBenMAPاستفاده می کند. BenMaP1ابزاری به نام

ناشی از آلودگی هوا را بررسی میکند. به منظور استفاده از این برنامه اطالعاتی از قبی@@ل داده ه@@ای بر س@@المتی، ش@@یوعPM2.5جمعیتی،اطالعات اندازه گیری های کیفیت هوا،اطالعات حاصل از بررسی اثرات

بیماری ها و نرخ پیش روندگی آن ها و اطالعات حاصل از بررسی های منفعت های اقتصادی که در نتیجهکاهش اثرات سالمتی به دست می آید الزم است.

با استفاده از این مدل می توان میزان هزینه های درمان امراض یا مرگ و میرهای ناشی از آلودگیPMرا ب@@ه دس@@ت آورد.ب@@ه ط@@ور کلی این هزین@@ه ه@@ا ش@@امل ن@@رخ م@@رگ و م@@یر، هزین@@ه ه@@ای خ@@دمات

بیمارستانی،بیماری های تنفسی و آسم و همچنین کاهش کار مفید اجتماع از طریق افزایش روزهای می ت@@وان در آن@@الیزBenMAPتعطیل ب@@ه دلی@@ل س@@طوح ب@@االی آل@@ودگی در ب@@رخی روزه@@ا می باش@@د.از BenMAP نمونه ای از ی@@ک 4منفعت های حاصل از برنامه کاهش آلودگی هوا نیز کمک گرفت. شکل

].25را نمایش می دهد[

BenMAP- نمونه ای از یک 3شکل

11 Benefits Mapping

- پیشنهادات4-1-2

روش هایی برای اجتناب از استنشاق ریزگردها:گرده گل ها،گرد و غبار و ریزگردهای سمی در هوای داخ@@ل س@@اختمان ه@@ا موج@@ود اس@@ت ک@@ه

موجب بروز انواع آلرژی ها می گردد.بنابراین ضروری است که به کیفیت هوای داخ@@ل،توج@@ه ].همچنین هنگامیکه آلودگی ه@@وای ب@@یرون باالس@@ت26ویژه شود و تهویه هوا صورت پذیرد [

آلودگی داخل هم زیاد می شود و نقش فیلترها پررنگتر می شود.ماسک ها کمک ویژه ای برای تنفس هوای تمیزتر به ویژه در محیط های شهرهای بزرگ می

].26باشد[ به وضعیت وسایل نقلیه شهری،ماشین های سنگین و کشتی ها توج@ه ش@ود و قوانی@@نی ب@@رای

معاینه فنی آنها وضع شود. هنگامیکه وضعیت آالینده هایPMبحرانی است بهتر است از فعالیت ش@@دید اجتن@@اب ش@@ود و

].5مدت زمان کمتری در بیرون سپری شود[ می توان هوای محیط زن@دگی را تم@یز نگ@ه داش@ت ب@@ه طوریک@ه ب@ا ذخ@یره ان@@رژی، توج@ه ب@ه

برچسب انرژی وس@ایل ب@@رقی،تعم@@یر موت@@ور اتوموبی@ل ه@@ای فرس@@وده و پی@@اده روی ب@@ه ج@ای استفاده از ماشین شخصی در روزهای ع@@ادی و همچ@@نین ک@@اهش اس@@تفاده از وس@@ایل نقلی@@ه، کاهش استفاده از شومینه و چوب، اجتن@@اب از س@@وزاندن ب@@رگ ه@@ا، گیاه@@ان و دیگ@@ر م@@واد در

].5روزهایی که سطوح آالینده باالست به کیفیت هر چه بیشتر هوای خود کمک کنیم[

Impact of PM on Health People,Diseases and Control Strategies

Abstract

Air pollution has effects in local and universal scale.Between Air pollution,PM have special importance.PM usually cause intensive problems and diseases and are related to the lung and heart problems and cancers and some PM effects on children.So the results of some researches regarding to these effects were examined.Also some strategies for study PM effects such as BenMAP were studied.Regarding to the harmful effects of PM on human health,doing researches in this field.Specially in cities that havehigh levels of this pollutant is necessary.

Key Word: Air pollution,PM,lung and heart problems,BenMAP

منابع[1] US EPA. 2002. Third external review draft of air qualitycriteria for particulate matter, Volume 1, April. Available at <http://cfpub.epa.gov/ncea/cfm/partmatt.cfm>.

[2] South Asia program on urban air quality management,2003, UNDP/World Bank Energy Sector Management Assistance Programme (ESMAP), Note No. 13

[3]A. Williams, S. Black, and R.L. McCormick,2010. Biodiesel Fuel Property Effects onParticulate Matter Reactivity:9-10March,2010, Ludwigsburg, Germany

[4] ( ) حفیظ،. ،انتشارات شهری هوای کیفیت مدلسازی هوا آلودگی 1388نژادکورکی،فرهاد

[5]EPA,2003. Air Quality Guide for Particle Pollution,Office of Air and Radiation (6301A) EPA 452/F-03-002 www.epa.gov/airnow August 2003.

[6]Health Effects of Air Pollution, European Environment Agency (2005), Environment and Health. EEA Report No. 10/2005.

[7] . . صنعت،تیرماه و دام،کشت ایران درختان سر بر عربی ریزگردهای مرگ سایه اصفهانی،سارا ،1390حسنی 50-51 .

[8] U.S. EPA, Health Assessment Document, 9-9.

[9] U.S. EPA, Health Assessment Document, 5-96.

[10] HUMAN HEALTH EFFECTS OF FINE PARTICULATE MATTER:UPDATE IN SUPPORT OF THE CANADA-WIDE STANDARDS FOR PARTICULATE MATTER AND OZONE, PREPARED FOR THE CANADIAN COUNCIL OF MINISTERS OF THE ENVIRONMENT, July 2004. [11] Arden Pope,c., W. Dockery,D.2006. Health Effects of Fine Particulate Air Pollution: Lines that Connect.Journal of Air & Waste Management Association,56:709-742. [12] Pope, C.A.; III; Burnett, R.T.; Thurston, G.D.; Thun, M.J.; Calle, E.E.;Krewski, D.; Godleski, J.J. Cardiovascular Mortality and Long-Term Exposure to Particulate Air Pollution: Epidemiological Evidence of General Pathophysiological Pathways of Disease; Circulation 2004,109, 71-77. [13] Jerrett, M.; Burnett, R.T.; Ma, R.; Pope, C.A., III; Krewski, D.; Newbold,K.B.; Thurston, G.; Shi, Y.; Finkelstein, N.; Calle, E.E.; Thun,M.J. Spatial Analysis of Air Pollution and Mortality in Los Angeles;Epidemiol. 2005, 16, 727-736.

[14] Task Force of the European Society of Cardiology and the North American Society of Pacing and Electrophysiology. Heart Rate Variability: Standards of Measurement, Physiological Interpretation, and Clinical Use. Circulation 1996, 93, 1043-1065.

[15]van Eeden, S.F.; Yeung, A.; Quinlam, K.; Hogg, J.C. Systemic Response to Ambient Particulate Matter: Relevance to Chronic Obstructive Pulmonary Disease; Proc. Am. Thorac. Soc. 2005, 2, 61-67. [16] Dockery, D.W.; Speizer, F.E.; Stram, D.O.; Ware, J.H.; Spengler, J.D.;Ferris, B.G. Effects of Inhalable Particles on Respiratory Health of Children; Am. Rev. Respir. Dis. 1989, 139, 587-594.

[17] Portney, P.R.; Mullahy, J. Urban Air Quality and Chronic Respiratory Disease; Regional Sci. Urban Econ. 1990, 20, 407-418.

[18] Schwartz, J. Particulate Air Pollution and Chronic Respiratory Disease; Environ. Res. 1993, 62, 7-13.

[19] Abbey, D.E.; Hwang, B.L.; Burchette, R.L.; Vancuren, T.; Mills, P.K.Estimated Long-Term Ambient Concentrations of PM10 and Development of Respiratory Symptoms in a Nonsmoking Population; Arch. Environ. Health 1995, 50, 139-152.

[20] Dockery, D.W.; Cunningham, J.; Damokosh, A.I.; Neas, L.M.; Spengler, J.D.; Koutrakis, P.; Ware, J.H.; Raizenne, M.; Speizer, F.E. Health Effects of Acid Aerosols on North American Children: Respiratory Symptoms; Environ. Health Perspect. 1996, 104, 500-505.

[21] Peters, J.M.; Avol, E.; Navidi, W.; London, S.J.; Gauderman, W.J.; Lurmann, F.; Linn, W.S.; Margolis, H.; Rappaport, E.; Gong, H., Thomas, D.C. A Study of Twelve Southern California Communities with Differing Levels and Types of Air Pollution. I: Prevalence of Respiratory Morbidity; Am. J. Respir. Crit. Care Med. 1999, 159, 760- 767.

[22] Gauderman, W.J.; Avol, E.; Gilliland, F.; Vora, H.; Thomas, D.; Berhane, K.; McConnell, R.; Kuenzli, N.; Lurmann, F.; Rappaport, E.; Margolis, H.; Bates, D.; Peters, J. The Effect of Air Pollution on Lung Development from 10 to 18 Years of Age; N. Engl. J. Med. 2004, 351, 1057-1067.

[23]Peters, A.; von Klot, S.; Heier, M.; Trentinaglia, I.; Ho¨rmann, A.; Wichmann, E.; Lo¨wel, H. Exposure to Traffic and the Onset of Myocardial Infarction; N. Engl. J. Med. 2004, 351, 1721-30.

[24]THE PUBLIC HEALTH IMPACT OF DIESEL PARTICULATE MATTER,2003. Club of Canada . [25] Health Effects and Economic Impacts of Fine Particle Pollution in Washington, Washington State Department of Ecology Air Quality Program December 15, 2009, 09‐02‐021 [26]New Engl. J. Med. 360, 376–386 (2009)