Web viewEssential endocrine gland เป็นต่อมไร้ท่อที่จำเป็นมาก ถ้าขาดแล้ว ... (Pituitary gland)

ระบบตอมไรทอ

ตอมไรทอ .............. สง มชวตจะสามารถดำารงชวตอยไดอยางปกต จำาเปนตองมการทำางานทสอดคลองกนอยางเหมาะสม ของระบบตางๆ การ ควบคมดงกลาวจดแบงได2 ระบบ คอ ระบบประสาท (nervous system) และระบบ ตอมไรทอ (endocrine system) การทำางาน ประสานงานอยางใกลชดของระบบทงสอง เรยกวา ระบบ ประสานงาน (coordination)

การ ทำางานของระบบกลามเนอ การรบร การตอบสนองสงเราตางๆ เปนหนาท ของระบบประสาท สวนการควบคมลกษณะ ทเปลยนแปลงของรางกายแบบ

คอยเปน คอยไป ของวยหนมสาวท เกดขนอยางตอเนอง การควบคมปรมาณสารบางอยางในรางกายเปนหนาทของระบบตอมไรทอ ทสราง สารเคม ทเรยกวา ฮอรโมน ไปควบคมการทำางานของอวยวะเปาหมาย (target organ)

การจำาแนกตอมไรทอตามความสำาคญตอชวต1. Essential endocrine gland เปนตอมไรทอทจำาเปนมาก ถาขาดแลวทำาใหตายได ไดแกตอมดงตอไปน 1.1) ตอมพาราไทรอยด ( parathyroid ) 1.2) ตอมหมวกไตชนนอก ( adrenal cortex ) 1.3) ตอมไอสเลตของตบออน ( islets of Langerhans ) (pancreas)2. Non - Essential endocrine gland เปนตอมทไมจำาเปนหรอจำาเปนนอยมากตอรางกาย ไดแกตอมดงตอไปน 2.1) ตอมใตสมอง ( pituitary ) 2.2) ตอมไทรรอยด ( thyroid ) 2.3) ตอมหมวกไตชนใน ( adrenal medulla ) 2.4) ตอมไพเนยล ( pineal ) 2.5) ตอมไทมส ( thymus ) 2.6) ตอมเพศ ( gonads )

3 ประเภทของสารในฮอรโมน ในฮอรโมนมสารอยหลายประเภท แตสวนใหญจะเปนสารประเภทดงตอไปน 1) สารประเภทโปรตนและพอลเพปไทด ( polyppeptide ) 2) สารประเภทสเตรอยด ( steroids ) 3) สารประเภทอนพนธของกรดอะมโน 4) สารประเภทอนพนธของกรดไขมน

ฮอรโมนจากตอมไรทอและอวยวะทสำาคญ ระบบ ตอมไรทอ เปนระบบทสำาคญระบบหนงของรางกาย ทำาหนาทควบคมอวยวะภายใน รางกายใหทำางานประสานกน โดยอาศยสารเคมทเรยกวา ฮอรโมน ซงฮอรโมนจะถกขนสงไปส อวยวะทวรางกาย แตจะออกฤทธหรอมผลตออวยวะและเซลลบางตวเทานน ซงตอมไรทอใน มนษยมทงหมด 9 ตอม ดงน

ไฮโปธาลามส(Hypothalamus) มการทำางานประสานกนระหวางระบบประสาท somatic  ระบบประสาทอตโนมตและระบบตอมไรทอ  โดยมศนยควบคมตางๆ  ไดแก  ศนยควบคมการทำางานของระบบประสาทอตโนมต  ศนยควบคมอณหภม  ศนยควบคมสมดลนำา  ศนยควบคมการกน พฤตกรรมและก า ร แ ส ด ง อ อ ก   ร ะ ด บ ค ว า ม ร ส ก ต ว  แ ล ะ ส ร า ง ฮ อ ร โ ม น   2  ช น ด                ศนยประสานงานในไฮโปธาลามสควบคมการท ำางานของระบบป ร ะ ส า ท แ ล ะ ต อ ม ไ ร ท อ   โ ด ย ม ก ล ไ ก ท ต า ง ก น   3  ป ร ะ ก า ร   ค อ 1.ท ำา ห น า ท เ ป น ต อ ม ไ ร ท อ ห ล ง ฮ อ ร โ ม น  2 ช น ด  ค อ       1.1Antidiuretic hormone(ADH)  ผลตโดย  Supraoptic nucleus  ควบคมจำานวนนำา  โยการดดกลบททอไต  กระตนการหดตวของกลามเ น อ เ ร ย บ ใ น ผ น ง ห ล อ ด เ ล อ ด ท ำา ใ ห ห ล อ ด เ ล อ ด ห ด ต ว       1.2Oxytocin  ผลตโดย  Paraventricular  nucleus  กระตนการบบตวของมดลกและตอมนำานม  ในเพศชายจะชวยในการหลงอสจและชวยในก า ร เ ค ล อ น ท ข อ ง  sperm 2.  เ ป น ศ น ย ค ว บ ค ม ก า ร ห ล ง ฮ อ ร โ ม น ข อ ง ต อ ม ห ม ว ก ไ ต ส ว น ใ น 3.  สรางและหลงฮอรโมนทไปควบคมการหลงฮอรโมนของตอมใตสมองสวนห น า  ม  2 ช น ด   ค อ

              3.1  Releasing  hormone (RH) กระตนการสรางฮอรโมน               3.2  Inhibiting  hormone  (IH)  ยบยงการสรางและหลงฮฮรโมน1.ตอมใตสมอง(Pituitary gland) ผลตฮอรโมนทสำาคญเชน

1)GH(GrowthHormone)เป นฮอรโมนควบคมการเจรญเต บโตของร า ง ก า ย โ ด ย เ ฉ พ า ะ ก ร ะ ด ก แ ล ะ ก ล า ม เ น อ 2)TSH(ThyroidStimulatingHormone)เ ป น ฮ อ ร โ ม น ก ร ะ ต น ต อ มไ ท ร อ ย ด ใ ห ส ร า ง ไ ท ร อ ก ซ น เ พ ม ข น 3)GonadotrophicHormone เปนฮอรโมนกระตนการสรางเซลลสบพนธ 4)AntidiureticHormone เปนฮอรโมนชวยในการดดนำากลบของทอไตเ พ อ ร ก ษ า ร ะ ด บ น ำา ข อ ง ร า ง ก า ย 5)Melatonin เปนฮอรโมนกระตนใหเซลลเมดสสรางเมดสเพมมากขน6)ACTH( Adenocorticotropic hormone  or  Corticotropin)  กระตนการเจรญเตบโต สงเคราะหฮอรโมนจากตอมหมวกไต  คอ  ฮฮรโมนคอรตซอล   กระตนการกระจายตวของเมลานนใตผวหนง  กระตนการสลายตวของไขมน กระตนการสงผานกรดอะมโนและกลโคสทกลามเนอ 7) FSH  (Follicle stimulating hormone) กระตนและควบคมการเจรญเตบโตและสรางฮอรโมนเพศหญงของรงไข  การตกไข (Ovalation)   การสรางเชออสจในเพศชายผลตฮอรโมนทสำาคญ ๆ คอ

Hormone ควบคมเกยวกบการเจรญเตบโตของรางกายโดยเฉพาะกระดกและกลามเนอ

Hormone กระตนตอมธยรอยดใหสราง Thyroxin เพมขน Hormone กระตนการสรางเซลสบพนธ Hormone กระตนการตกไขและสรางฮอรโมนเพศหญงและชาย Hormone กระตนตอมหมวกไต สวนเปลอกใหสรางฮอรโมนเพมมาก

ขน Hormone กระตนการขยายเตานมสำาหรบหญงทมครรภ Hormone ชวยในการดดนำากลบจากทอของหนวยไตเพอรกษาระดบนำา

ในรางกาย ถาม Hormone นอย จะทำาใหเกดอาการทเรยกวา เบาจด คอ ปสสาวะมากและจาง

Hormone ทชวยทำาใหมดลกหดตวในการคลอดกระตนการหลงนำานมและชวยในการหลงนำา กามและเรงการเคลอนของตวอสจในเพศชายเพอการผสมพนธ

Hormone กระตนใหเซลเมดสสรางเมดสเพมขน

2.ตอมไพเนยลหรอตอมเหนอสมอง (pineal gland) เปนตอมเลกมขนาดประมาณ 4-8 มลลเมตร อยกงกลางระหวางเซรบลมซกซายและซกขวา หนาทของตอมไพเนยลยงไมทราบแนชด แตจากการศกษาพบวา ตอมไพนยล

ผลต และหลงฮอรโมนเมลาโทนน (melatonin) ซงเชอวาทำาหนาทควบคมการหลบ อารมณ การเขาสวยหนมสาว และการสบพนธ เมลาโทนน เปนฮอรโมนทเปนสารจำาพวกเอมน การหลงฮอรโมนเมลาโทนนจากตอมไพเนยลเกยวของกบแสง และความสน-ยาวของชวงกลางวน-กลางคน กลาวคอในเวลากลางวน เมอเรตนาในลกนยนตารบแสงกจะสงกระแสประสาทไปยวเซลลประสาทซมพาเธตก และจะสงตอไปยงตอมไพเนยลเพอยบยงการหลงฮอรโมนเมลาโทนน และในเวลากลางคนทไมไดรบแสง ตอมไพเนยลจะหลงออกมามากขน ดงนนตอมไพเนยลจะหลงฮอรโมนเมลาโทนนเวลากลางคนมากกวากลางวน เมลาโทนนจะกระตนการนอนหลบในเวลากลางคน และยบยงการหลงโกนาโดโทรฟนรลสซงฮอรโมนจากไฮโพทาลามส จากการศกษาพบวาเดกกอนวยรนจะมปรมาณเมลาโทนนสงมากในเลอด ดงนนจงเชอวาเมลาโทนนทำาหนาทควบคมการเขาวยหนมสาว นอกจากนยงเชอวาเกยวของกบพฤตกรรมทางเพศของสตวดวย เชน ฤดหนาวกลางวนสนทำาใหมเมลาโทนนหลงมาก โดยเมลาโทนน ยบยงการหลงฮอรโมนเพศ ทำาใหสตวไมผสมพนธหนาหนาว ตอม ไพเนยลของสตวมกระดกสนหลงบางชนด เชน สตวครงบกครงนำาบางชนด เชน ทวทารา ทพบบนเกาะทางใตของนวซแลนด ไมไดทำาหนาทสรางฮอรโมน แตจะเปนตาทสาม โดยทำาหนารบแสง และภาพเชนเดยวกบเรตนา

3. ตอมไทรอยด( Thyroid gland) ผลตฮอรโมนทสำาคญ คอ ธยรอกซน (Thyroxin) โดยอาศยไอโอดนเปนวตถดบ ( รางกายตองการไอโอดนประมาณสปดาหละ 1 มลลกรม ) ธยรอกซนมหนาทสำาคญหลายอยาง คอ ชวย

ในการเจรญเตบโตของกระดก สมองและระบบประสาท ในเดกทกำาลงเจรญเตบโตถาขาดจะทำาใหสมองเสอม ในผใหญถาขาดจะทำาใหการรบรและสงงานของระบบประสาทชาลง ชวยในการเปลยนแปลงรปรางเพอเปนผใหญ ควบคมอตราเมตาบอลสม (BMR) ในรางกายความผดปกตอนเนองมาจากธยรอกซน แบงออกไดเปน 2 ชนด คอ         1) มธยรอกซนนอยไป (Hypothyroxin)         1.1) ในทารก ทำาใหเกดรางกายแคระแกรน เจรญเตบโตชา กลามเนอไมมแรง ลนใหญและอาจหอยออกมานอกปาก ปญญาเสอม         1.2) ในผใหญ ทำาใหเกดอาการบวมใสใตผวหนงแลดคลายเทยนไขกลามเนอไมมแรง ผวหนงแหง ซด โลหตจาง สตปญญาเชองชาลง         1.3) เกดโรคคอพอกชนดธรรมดา         2) มธยรอกซนมากเกนไป (Hyperthyroxin)         2.1) รางกายผอม นำาหนกลด กนจ ออนแอ ตอบสนองตอสงเรามากและไวขน         2.2) เกดโรคคอพอกชนดเปนพษ

4. ตอมพาราไทรอยด  (Parathyroid Glands) เปนตอมไรทอประเภททจำาเปนตอชวต (Essentail endocrine gland) ขนาดเลกเทาเมลดถวเขยว ฝงอยดานหลงของตอมไทรอยดดานละ 2 ตอม รวมเปน 4 ตอม ทำาหนาทผลต และหลงฮอรโมน "พาราทอรโมน" (Parathormone) ซงเปนสารพอลเพปไทด ประกอบดวยกรดอะมโน 84 โมเลกล ทำาหนาทรวมกบแคลซโทนน และวตามนด

ตอมพาราไทรอยด มหนาทผลตพาราทอรโมน (PTH) หรอ พาราไทรอยดฮอรโมน ซงชวยรกษาสมดลของแคลเซยม และฟอสฟอรส ในเลอด และเนอเยอใหปกต โดยทำางานรวมกบวตามนซ วตามนด และแคลซโทนนซงผลตจากตอมไทรอยด โดยหนาทสำาคญประกอบไปดวย          กระตนการสรางเซลล osteoclasts ททำาหนาทสลายกระดก โดยวตามนดจะรวมกบพาราทอรโมน ชวยสลายแคลเซยมออกจากกระดก เพอรกษาระดบปกตของแคลเซยมในเลอด           เพมการดดแคลเซยมกลบจากทอหนวยไตเขาสเลอด ทำาใหการขบถายแคลเซยมไปกบปสสาวะลดลง และมระดบแคลเซยมในเลอดเพมขน          กระตนใหมการสงเคราะหวตามนดเพมขน เพอทำาใหมการดดซมแคลเซยมทลำาไสเลกเพมขน          กระตนการขบฟอสเฟตออกไปกบปสสาวะการรกษาสมดลของแคลเซยมในเลอด          การทำางานของตอมไทรอยด และพาราไทรอยดจะทำางานรวมกน เพอควบคมสมดลของปรมาณแคลเซยมในเลอด โดย          ถาแคลเซยมในเลอดสง จะกระตนใหตอมไทรอยดหลงฮอรโมนแคลซโทนน เพอลดระดบแคลเซยม          ถาแคลเซยมในเลอดตำา จะกระตนใหตอมพาราไทรอยดหลงพาราทอรโมน เพอเพมระดบแคลเซยม

5.ตอมไทมส  (Thymus  gland)   มลกษณะเปนพ 2 พ อยบรเวณทรวงอกรอบเสนเลอดใหญของหวใจ ตอมไทมสจะเจรญเตมทตงแตเปนทารกอยในครรภมารดาและมขนาดใหญมากเมอยงมอายนอย แตเมออายมากขนขนาดของตอมไทมสจะเลกลงและฝอไปในทสดตอมไทมสทำาหนาทสรางฮอรโมน thymosin ซงมหนาทในการกระตนใหเนอเยอตอมไทมสเอง ซงเปนอวยวะนำาเหลองสราง T – lymphocyte หรอ T – cell ซงเปนเซลลทสำาคญในระบบภมคมกนของรางกาย โดยการทำาลายเซลลแปลกปลอมทเกดขนและกระตนการทำางานของ B – cell ใหสรางแอนตบอดขนมาตอตานสงแปลกปลอมหรอเชอโรคใหหมดฤทธไป

หนาทและบทบาท           ฮอรโมนไทโมซนทำาหนาทสราง  T-lymphocyte  เพอสรางภมคมกนโรคทเกยวกบเซลล  

6.ตบออน(Pancreas) เปนตอมผสมคอมทงสวนทเปนตอมไรทอและสวนทเปนตอมมทอ  สวนทเปนตอมไรทอของตบออนคอ  Islets  of Langerhans  เกยวกบฮอรโมน  3  ชนด คอ  insulin,  glucagons  และ  somatostatin   1.อนซลน  (insulin)  สรางจาก  beta  cell ของ islets ในตบออน  เปนฮฮรโมนททำาใหระดบนำาตาลในเลอดตำาลง  ถาขาดอนซลน  ระดบนำาตาลในเลอดจะสงขนและเหลอทงในปสสาวะรวมกบนำาจากแรงดนออสโมซส เมอเซลลตางๆใชกลโคสไมได  กขาดพลงงาน  ทำาใหกนจ  ดมนำามาก  เปนอาการของโรคเบาหวาน 2.กลคากอน  (glucagon)  สรางจาก  alpha  cell  ของ  islets ในตบออน  เปนฮอรโมนทเพมระดบนำาตาล

ในเลอด  มผลตรงขามกบอนซลนคอเปน  catabolic  hormone  กระตนการทำาลายสารอาหารทเกบไวใหแปนกลโคสและกรดไขมน 3.โซมาโตสแตตน  (somatostatin)  สรางจาก  delta  cell  ซงอยรอบๆ  islets ในตบออน    เปนฮฮรโมนทยบยงการหลงอนซลน กลคากอน GH  และ  TSH  

7.ตอมหมวกไต ( Adrenal glands ) เปนกอนสเหลองๆ อยเหนอไตขางละ 1 ตอม ประกอบดวยเนอเยอ 2 ชน ตอมหมวกไตดานนอกหรออะดรนลคอรเทกซ ( adrenal cortex ) ประกอบดวยเนอเยอทแตกตาง 3 ชนดตอมหมวกไตดานในหรออะดรนลเมดลลา ( adrenal medulla ) ซงทงสองสวนจะผลตฮอรโมนพวกสารสเตอรอยดททำาหนาทตางกน คอควบคมของ ACTH จากตอมใตสมองตอนหนา แบง ฮอรโมนออกเปน 3 กลม

ทสำาคญ คอ 1. Glucocorticoid hormone ทำา หนาทควบคมเมแทบอลซมของคารโบไฮเดรต โดยเปลยนไกลโคเจนในตบ และกลามเนอใหเปนกลโคส ในวงการแพทยใชเปนยาลดการอกเสบและรกษาโรคภมแพ ถามฮอรโมนนมากเกนไป จะทำาใหอวน ออนแอ หนากลมคลายดวงจนทร หนาทองลาย นำาตาลในเลอดสง 2. Mineralocorticoid hormone ทำาหนาทควบคมสมดลของนำาและเกลอแรฮอรโมนสำาคญกลมน คอ aldosterone ชวยในการทำางานของไตในการดดกลบ Na และ Cl ภายในทอไต ถาขาด aldosterone จะทำาใหรางกาย สญเสยนำาและโวเดยมไปพรอมกบปสสาวะ สงผลใหเลอดในรางกายลดลง จนอาจทำาใหผปวยตาย เพราะความ ดนเลอด ตำา 3. Sex hormone ฮอรโมนเพศชวยควบคมลกษณะทางเพศทสมบรณทงชายและหญง 4. อะดรนลเมดลลา ( adrenal medulla ) เปนเนอชนในของตอมหมวกไต อยภายใตการควบคมของ sympathetic ถกกระตนในขณะตกใจ เครยด กลว โกรธ เนอเยอชนนจะทำาหนาทสรางฮอรโมน 2 ชนด คอ 4.1) Adrenalin hormone หรอ Epinephrine hormone กระตนใหหวใจบบตวแรง เสนเลอดขยายตว เปลยน glycogen ในตบใหเปนกลโคสในเลอด 4.2) Noradrenlin hormone หรอ Norepinephrine hormone กระตนใหเสนเลอดมการบบตว ผลอนคลายๆ adrenalin แตมฤทธนอยกวา

8. ตอมเพศ ( Gonads )ในชายไดแกอณฑะและในหญงไดแกรงไขซงมหนาทสำาคญ 2 อยางคอ สรางเซลสบพนธและสรางฮอรโมน         ฮอรโมนเพศชาย ทสำาคญคอ เทสทอสเตอโรน (Testosterone) ซงจะทำาหนาทหลายอยางคอ         1) ควบคมการเจรญเตบโตของอวยวะสบพนธ         2) ทำาใหอตราการเจรญเตบโตของกระดกเพมขน         3) กระตนการสรางโปรตนเพมขนโดยเฉพาะเอนไซม         4) ควบคมการหลงของฮอรโมนเพศชาย ถาตดอณฑะออกจะทำาใหเกดผลดงตอไปน         1) ในเดก - ทำาใหอวยวะสบพนธไมเจรญ ไมม Secondary sexual characteristic มไขมนสะสมมากขน แขนขายาวผดปกต เปนหมน         2) ในผใหญ - เปนหมน ไมมความรสกทางเพศ มลกษณะไปทางเพศหญง

        ฮอรโมนเพศหญง ทสำาคญคอ เอสโตรเจน (Estrogen) และโปรเจสเตอโรน (Progesterone)         ฮอรโมนเอสโตรเจน จะเกยวของกบการเจรญเตบโตของอวยวะสบพนธและลกษณะตางๆของความเปน เพศหญง สวนฮอรโมนโปรเจสเตอโรน จะเกยวของกบการตงครรภคอ ระงบไมใหไขสกระหวางตงครรภปองกนไมใหมประจำาเดอนระหวางตง ครรภควบคมการเปลยนแปลงของเยอบมดลกชนในเพอรองรบการฝงตวของไข ทถกผสม และกระตนตอมนำานมใหเจรญเตบโต ถาตด รงไข ออกจะทำาใหเกดผลดงตอไปน

        1) ในเดก - อวยวะสบพนธไมเจรญ ไมม Secondary sexual characteristic ไมมเลอดประจำาเดอน มลกษณะคลายชาย         2) ในผใหญ - ประจำาเดอนหยด ไมมความรสกทางเพศ มลกษณะคลายชาย

ฮอรโมนจากรก หลงจากตงไขประมาณ 10 วน เซลลของรกจะเรมหลงฮอรโมน ชนดหนงออกมา ซงจะพบในเลอดและในปสสาวะของผหญงทมการ

ตงครรภ ดงนนจงใชเปนตว ทดสอบการตงครรภของผหญงได

การบำารงรกษาระบบตอมไรทอความเจรญเตบโตและกจกรรมอน ๆ ภายในรางกายของเรา อยภายใตการควบคมของฮอรโมนชนดตาง ๆ ทผลตจากตอมไรทอ ซงสงผลโดยตรงตอการดำารงชวต ความเปนปกตสขของรางกายและจตใจมนษย ดงนนเพอใหการทำา

งายของระบบตอมไรทอททำาหนาทประสานกนกบระบบประสาทดำาเนนไปไดตามปกต เราจงควรบำารงรางกายใหสมบรณแขงแรง ดงน1. เลอกรบประทานอาหารทมคณคาทางโภชนาการครบทง 5 หม ในปรมาณทเหมาะสมหลกเลยงอาหารทจะกอใหเกดโทษกบรางกาย ลดอาหารทมรสหวานจด เพราะอาจเปนสาเหตททำาใหเกดโรคเบาหวานได รบประทานอาหารทะเลหรอเกลอทมธาตไอโอดน เพอปองกนโรคคอพอก                 2. ดมนำาในปรมาณทเพยงพอ ประมาณ 6-8 แกวตอวน เพราะนำาชวยในการผลตฮอรโมน                 3. ออกกำาลงกายสมำาเสมอ เพราะการออกกำาลงทำาใหระบบตอมไรทอและระบบประสาทอตโนมตทำางานไดอยางสมดล                 4. ลดปรมาณเครองดมทมแอลกอฮอล เพราะแอลกอฮอลมผลตอการทำางานของระบบตอมไรทอบางตอมใหดวยประสทธภาพลง เชน ตอมใตสมอง ตอมไทรอยด รวมทงรงไขและอณฑะดวย                  5. หลกเลยงสภาพแวดลอมทสงผลตอระบบตอมไรทอ เชน แหลงโรงงานอตสาหกรรมยาอตสาหกรรมหลอมโลหะ โรงงานถลงแร เปนตน                 6. พกผอนใหเพยงพอ มความคดสรางสรรค คดในเชงบวกมาก ๆ จะสงผลไปทตอมใตสมองทำาใหหลงฮอรโมนทดมผลทำาใหสขภาพและสขภาพจต ด

ระบบตอมไรทอ